I Boek v.d. Maand
kweekt meer
nieuwe lezers
Constructivist Naum Gabo
3
20 stuks
y
ernieuwde rock en stug publiek in Den Haag
had Russisch verleden
Rubens beschadigd
i Marik»
Oek de Jong meer dan modieuze auteur
Avontuur beslaat nog. Proeft
wij
[ontvingen
r i
I
j|
S’
„DE HEMELVAART VAN MASSIMO’’ MET EIGEN DIRECTE STIJL GESCHREVEN
Operettezanger Octave
van Aerschot overleden
J
Expositie apenkooien
in Amsterdam
ch
17
KUNST
19 7 7
AUGUSTUS
OP 87-JARIGE LEEFTIJD OVERLEDEN
I
-
i
3
010-
qNDERDAG 25
K
eale
ern,
ken.
zits.
stof-
e op
di-
lant.
1 t
I
Doobies bezwijken niet
JOHN OOMKES
dam
(ADVERTENTIE)
bibliotheek
arlboro
l
20
r\
en een
VAN
CONTACT
AM-
i
Knappe, stampende soli van gitarist Jeff
Baxter behoorden tot de hoogtepunten
van het concert.
De stichting hield het onderzoek onder
ruim twaalfduizend gezinnen. In 54 per
cent daarvan was men bekend met het
Boek van de Maand (vorig jaar 46 percent).
K
bij u
rma-
Iding
lo-
Nu zijn debuut echter uit is, blijkt
opnieuw dat een verhalenbundel zich an
ders laat lezen dan twee of drie losse
verhalen. En ofschoon het oordeel over
zijn schrijverschap op dit moment nog
allerminst definitief genoemd mag wor
den,
je bent geloof ik voor het bibliotheek
wezen pas een schrijver als er twintig
boeken van je op de plank staan vind
ik nu wel dat De Jong gelukkig iets meer
is dan een modieus schrijver.
Hoewel de nu verschenen tien verhalen
op het eerste gezicht tien totaal verschil
lende situaties weergeven, in diverse lan
den en milieus spelen, is de filosofie die
er in doorklinkt vaak dezelfde. Essentieel
voor alle figuren is hun gevecht, dat ze
verliezen, met de werkelijkheid, met de
omstandigheden. Zij komen ondanks
zichzelf in situaties terecht waarin de
werkelijkheid zich langzaam maar zeker
verzelfstandigt en zich losmaakt van de
personages. Het gevolg hiervan is dat
hun wereld, die zij meenden zo goed te
kennen en daardoor te beheersen, dat die
wereld in elkaar stort. Zij beheersen niet
Om redenen waarop we in het bestek
van een concertrecensie niet kunnen in
gaan, trok Johnston zichzelf langzamer
hand uit zijn vooruitgeschoven positie te
rug. De komst van een tweetal voortreffe
lijke musici uit het langzaam afbrokkelen
de Steely Dan, gitarist Jeff „Skunk” Bax
ter en toetsenman Mike McDonald, vorm
de een garantie voor de toekomst van de
Doobies. Allengs droegen meer groepsle
den composities bij. Het accent werd ge
legd op de voortdurende vernieuwing van
het repertoire, met soul- en jazzelementen.
Nu zat het Congresgebouw gisteravond
(Van onze correspondent)
ROTTERDAM. In Rotterdam is op
88-jarige leeftijd overleden de oud-ope-
rettezanger Octave van Aerschot. Hij was
een Belg die tijdens de Eerste Wereldoor
log, in 1916, zoals veel andere Belgische
tonelisten, naar Nederland kwam. Hij
heeft zich nooit laten naturaliseren.
De glorietijd van Octave van Aerschot
lag voor de Tweede Wereldoorlog. Hij was,
wat genoemd wordt, een charmezanger.
Typerend voor de operettezanger die hij
was, was zijn neuzelende stem in spreek-
rollen.
Octave van Aerschot heeft bij alle moge
lijke operette- en revuegezelschappen ge
zeten. Bij tijden zat hij ook in rondreizende
toneelgezelschapjes. Hij heeft ook jaren
lang een eigen gezelschap gehad. Zijn pu
blieke loopbaan heeft tot vele jaren na de
laatste oorlog geduurd.
(Van onze kunstredactie)
CONNECTICUT. Naum Gabo, pseu
doniem voor Naum Pevsner, die een van
de voornaamste vertegenwoordigers was
van het Russische constructivisme, is in
een ziekenhuis in de Amerikaanse staat
Connecticut op 87-jarige leeftijd over
leden.
In het begin van de jaren twintig verliet
hij samen met zijn broer Antoine, even
eens een groot constructivist, zijn vader
land toen hun hoop om hun ideeën in een
nieuwe maatschappij te kunnen realiseren
in het Rusland van na de-revolutie ijdel
was gebleken
Al voor die tijd verbleven de gebroeders
De tentoonstelling, samengesteld door
twee Delftse bouwkundestudenten, toont
de architectuur van dierenverblijven en
laat het ontstaan en de ontwikkeling zien
van Artis in de hoofdstad.
„Apenkooi en bouwkunst” ié te zien tot
15 oktober.
Het nieuwe Boek van de Maand bevat
160 grootformaatpagina’s met 113 kleuren
foto’s en 48 zwart-wit. De prijs is laag
gehouden en bedraagt gedurende de
maand september 19,50 gulden. Daarna
i zal het boek 32,50 gulden kosten. Uiteraard
indien nog voorradig want tot nog toe zijn
de Boeken van de Maand nog steeds volle
dig uitverkocht. „Leven met antiek” wordt
echter uitgebracht in een oplage van 117
duizend exemplaren. Dat is de grootste
oplage waarin een Boek van de Maand ooit
is verschenen.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Uit een periodiek on
derzoek van de stichting „Speurwerk be
treffende het boek” is gebleken dat met de
actie „Boek van de Maand” een markt van
geheel nieuwe lezers wordt gekweekt. De
aankoop van het Boek van de Maand (een
actie die wordt gecoördineerd door de
Collectieve Propaganda van het Boek, de
CPNB) leidt tot het aanschaffen van an
dere boeken en tevens wordt een publiek
bereikt dat voordien hoogstzelden of hele
maal geen boeken kocht. x
Met de resultaten van het onderzoek
heeft de CPNB het bewijs in handen dat
aan de oorspronkelijke opzet van de actie
wordt voldaan. Immers, met het Boek van
de Maand wordt beoogd dat meer mensen
gaan lezen. Van de kopers van het Boek
van de Maand heeft 58 percent nog niet
eerder een boek gekocht. Voor 1976 en ’75
zijn die percentages respectievelijk 53 en
44. Met andere woorden, meer en meer is
het Boek van de Maand bestemd voor een
nieuw lezerspubliek'
Maar de juiste betekenis van de actie bleek
slechts bekend bij 21 percent der gezinnen.
Veertien percent der gezinnen kocht sinds
september 1972 een of meer van de boe
ken, voor het overgrote deel in boekhandel
of warenhuis. De gunstige uitkomsten van
het onderzoek brengt de CPNB ertoe om
de actie zeker tot in 1979 voort te zetten.
Een groot gedeelte van de plannen om tot
uitgaven te komen zijn reeds gemaakt. Zo
liggen de titels voor de komende boeken al
vast. Overigens komt er lang niet elke
maand zo’n boek uit, de termijn varieert
van een tot enkele maanden.
Op 1 september verschijnt een nieuw
Boek van de Maand. Uitgeverij Gottmer in
Haarlem brengt dan „Leven met antiek”
op de markt dat geschreven is door Noor
tje de Roy van Zuydewijn. De beeldredac
tie was in handen van de bekende an-
tiekexpert D. F. Lunsingh Scheurleer in
samenwerking met de graficus Pieter
Groot die ook de vormgeving verzorgde.
„Leven met antiek” wil een gids zijn
voor antiekkenners op hun speurtocht
naar het verleden. Noortje de Roy Zuyde
wijn heeft zich voornamelijk beperkt tot
het Nederlandse antiek waarbij het vooral
gaat om de 19e en begin 20e eeuw. Zij trekt
dus niet de grens tussen antiek en moder
ne kunst zoals zovele antiquairs en ken
ners die bij 1830 of bij „honderd jaar oud”
leggen
ste anonieme fase als tijdens de daaropvol
gende periode van het beginnende succes,
was componist-zanger-gitarist Tom John
ston de bepalende figuur bij de Doobies
geweest. Dat had als voordeel dat het
publiek een herkenningspunt had, maar
als nadeel dat de op zich fraai-gesubli-
meerde fusie tussen Californische rock en
elementen uit de folk en gospel een wat
eenzijdig karakter kreeg.
ARBEIDERSPERS-AMSTERDAM.
In de Kattengat-serie het bekende boek
van Paul Valéry: „Mijnheer Teste”, dat
al in 1896 verscheen. In deze uitgave zijn
ook opgenomen het „Voorwoord”, de
„Brief van mevrouw Emilie Teste” en de
„Brief van een vriend”, die in 1926 wer
den toegevoegd evenals enige fragmen
ten, die er na de dood van Valéry in 1945
zijn bijgekomen 16,50).
In zeer verzorgde uitgave de vierde
druk van „Candide of het optimisme”
van Voltaire, verlucht met tekeningen
van Paul Klee.
Herman Hesse: „Droomtochten”, ver-
R. Buchminster Fuller: „Onderwijs en
programmering”, waarin de schrijver
zijn denkbeelden uit over het vrijmaken
van de wetenschapper.
Het derde deel van het „Dagboek” van
Anais Nin over de periode 1939-1944,
vertaald door Margaretha Ferguson. De
vorige delen noteerden de perioden:
1931-1934 en 1934-1939.
G. A. VAN OORSCHOT-AMSTER-
DAM.
R.J. Peskens: „Twee vorstinnen
vorst”, een bundel verhalen
UITGEVERIJ
STERDAM
David Storey: „Een tijdelijk bestaan”,
vertaald door Rudi Wesselius. Een realis
tisch en strak geschreven verhaal van
een rechtlijnig mens. Dezelfde schrijver
van „De laatste trein”.(/ 26,50)
Aldous Huxley: „Gasten op Crome",
het romandebuut van de schrijver in
1921 (ƒ19,50).
Nadine Gordimer: „Een dode zwarte
man”, een roman die zich afspeelt in
Zuid-Afrika (ƒ27,50).
AMSTERDAM (ANP). „Apenkooi en
bouwkunst” is de naam van een tentoon
stelling over dierenverblijven, die vanaf 1
september te zien is in de expositieruimte
van Stichting Wonen aan de Leidsestraat
in Amsterdam.
75
106
136
165
182
221
ijden
zen. Naast de zo even genoemde Gerrit
Krol vielen mij de wat Werther Nieland-
achtige jongetjes op met name in het
verhaal De vogelmens, terwijl het laatste
verhaal zo overgenomen lijkt te zijn van
F. C Terborgh. Wie ook maar iets van
deze schrijver heeft gelezen moet aan
hem denken als De Jong dat verhaal als
volgt begint: „Op een hete zomerdag wa
ren ruiters opgedoken in de oneindigheid
van de steppe. Vlak buiten de stadsgren
zen was een jongen bij zijn haren gegre
pen en op een paard gesleurd. Hij had de
weg moeten wijzen naar de kazerne aan
de rand van het stadje. De ruiters waren
de binnenplaats opgedraafd en afgeste
gen drie hooghartige ambtenaren en
enkele soldaten, stijf van het rijden, be
dekt met het stof van een lange reis. De
kleine garnizoenscommandant had hen
met diepe buigingen begroet en naar de
koele vertrekken geleid, die al maanden
geleden in gereedheid waren gebracht.
De jongen was weggeslopen en had in
allerijl het nieuws in het stadje ver
spreid.”
De kracht van De Jong zit naar mijn
mening in het intensiveren van situaties
waarbij het psychisch perspectief conse-
langer, zij worden beheerst door omstan
digheden die groteske vormen gaan aan-
emen. De meeste'verhalen eindigen dan
ook hiermee dat de mensen zich in een
leegte bevinden, alleen, wetend nergens
meer bij te horen. Het tragische voor hen
is bovendien dat die eenzaamheid niet
bespreekbaar is omdat anderen nu een
maal in een andere werkelijkheid leven.
Dat mag wat theoretisch klinken, maar
het opvallende van dit debuut is nu juist
dat die theorie heel goed verstopt is in
verhalen die over het algemeen span
nend zijn en goed geschreven.
Het opvallendste verhaal is voor mij
Rita Koeling waarin niet alleen een Ger
rit Krol-achtige weemoed en melancholie
de boventoon voert, maar het verhaal is
bovendien het meest afgeronde. Het be
schrijft de eerste verliefdheid van een
lagere-schooljongen voor zijn juffrouw
en later voor een klasgenote, Rita. Wat
zich aanvankelijk als een spel laat spe
len, wordt allengs bloedserieus en dat is
veel te veel voor Anton. Hij wordt slach
toffer van een spel dat hem razendsnel
uit de hand is gelopen.
Het spreekt welhaast vanzelf dat in een
eerste bundel invloeden zijn aan te wij-
Gabo voerde zijn plastieken vaak uit in
doorzichtige materialen als glas of plastic.
Zijn werk is op te vatten als een mathema
tische ruimteverbeelding. Zijn kinetische
plastieken worden beschouwd als voorlo
pers van de mobiles. In Nederland werd
vooral zijn „Gestileerde bloem” (uit 1957)
voor de Bijenkorf te Rotterdam bekend.
een volkomen verschillend leven geleid
te hebben, na zes jaar weer terugzien.
Door eenzaamheid gedreven ontstaat er
een ontroerende vriendschap en gene
genheid voor elkaar 16,90).
van een in sneltreinvaart voortbewegende
lift en een enorme dreun veroorzaakten
wel hun beoogde effect. Oubollig, dat wel.
Direct daarna en dat kan de groep
meesterlijk de rustieke landelijkheid
van enige semi-akpestische nummertjes.
Met veel daadkracht en gevoel voor ver
houdingen werd daarna gestreefd naar
een dosis opwinding, dat via House 'of
Silver, het effectrijke Livin’ on a Fault
Line, een stukje blues, I know you're big
that way (tjonge, wat een precisie), Sim
mons' Blackwater en Back me a little
While bereikt werd dankzij stampende soli
van met name Jeff Baxter, die meestal niet
stil op zijn kruk kon zitten.
Het publiek gaf zich voor zoveel over
macht aan puur technisch kunnen uitein
delijk gewonnen en werd beloond met een
reeks goud van oud: Long Train Running,
Jesus is just allright en de toegift Listen to
fa-
tel.
Cu-
weg
nne-
lan).
nstr.
Ge-
8 u.
the Music. Als aan de boodschap die in die
laatst titel vervat is, vanaf het begin ge
hoor was gegeven, dan had het niet zo lang
hoeven duren voordat de zaal op tempera
tuur kwam.
tellingen en sprookjes, vertaald door
Hans Hom. De meeste van deze verhalen
zijn al geschreven tussen 1910 en 1932,
maar ze zijn pas in 1945 voor het eerst
gepubliceerd.
UITGEVERIJ AD. DONKER N.V.-
ROTTERDAM.
Een boekje van Gregor M. Frenkel
Frank: „Ja Heren ik eh. ik ben toeval
lig de directeur dus. doet u ’t er maar
mee 9,50). Een bundeltje „Schetsjes".
Gabo in het westen. Naum studeerde aan
vankelijk wis- en natuurkunde te Mün
chen, totdat hij in aanraking kwam met
Kandinsky, waarna hij onder invloed van
het kubisme zijn eerste werken schiep in
Parijs (1913-1914) en in Oslo (1914-1917).
tot aan de nok gevuld, maar het merendeel
van de bezoekers toonde zich niet dadelijk
bij de aanvang bereid om nu eens werke
lijk te letten op de muzikale vernieuwin
gen die na 1974 plaats hadden gehad. Dat
de zes man sterke groep onder die zware
last van het verleden niet bezweek, was
naast de constatering dat bloedstollende
precisie en vreugdevol musiceren hand in
hand kunnen gaan, het belangrijste resul
taat van deze hernieuwde kennismaking
met de Doobies.
Dat gebrek aan luisterbereidheid had
wel tot gevolg dat er aan de communicatie
tussen de band en het publiek zo halverwe
ge het concert wel iets schort, ook al omdat
i geen enkel groepslid zich ontpopte als een
waardig presentator of volksmenner.
Naast McDonald en Baxter maakten daar
overigens verder de prominente bassist
Tyran Porter, gitarist Pat Simmons en de
beide drummers John Hartman en Keith
Knudsen deel van uit. Bovendien bleek
een extra man, Bobby Lakind, tijdelijk
aan de ritmesectie te zijn toegevoegd.
De leadvocalen werden gelijkelijk over
de groepsleden verdeeld, al fungeerde het
vrij aparte, wat zwaardere en enigszing
negroïde stemgeluid van McDonald als
tegenhanger voor de hogere en scherpe
zang van Simmons of Knudsen. Het eerste
gedeelte van het concert kreeg een medley-
karakter omdat een zestal songs doodleuk
aan elkaar geplakt werden, waardoor het
publiek nauwelijks op adem kon komen.
China Grove, Taking it to the Streets, It
keeps you running en dan een climax met
immense koolzuurwolken, een geluid als
)e Doobie Brothers concerteerden
teravond in het Haagse Congresge-
iiw. Een grote naam uit een verleden,
[nog niet eens zo ver achter ons ligt. In
'4 was deze Californische rockgroep
r voor het laatst en bij die gelegenheid
rd eigenlijk de tweede fase in hun ont-
ikeling afgesloten Zowel tijdens de eer
Na hun definitieve vertrek uit Rusland
vestigde Gabo zich in Berlijn (1922-1933),
waar hij tot een belangrijke groep kunste
naars met onder anderen Paul Klee, Mies
van der Rohe, Walter Gropius en anderen
gerekend werd Daarna verbleef hij tot
1946 in Londen, waar hij nauw samen
werkte met Engelse beeldhouwers als Ben
Nicholson en Barbara Hepworth. Na de
oorlog emigreerde hij naar de Verenigde
Staten, waar hij zes jaar later het staats
burgerschap, verwierf.
Mag het Rubensjaar o-
veral in Europa en met
name in België met
veel feestgedruis wor
den gevierd, uit West-
Duitsland komen min
der prettige tijdingen.
In het Museum voor
schone kunsten in Düs
seldorf smeet een onbe
kende met zuur naar
het portret „De hertog”
van Rubens dat enkele
tonnen waard is. De ge-
zichtspartij op het sch
ilderij werd daarbij ge
heel vernield en ook op
andere plaatsen ont
stond flinke schade. O-
ver de mogelijke res
tauratie kon nog niets
worden meegedeeld.
Het is overigens niet
voor de eerste keer dat
door vandalen met
zuur wordt gewerkt.
Anderhalve week gele
den moesten twee wer
ken van Lucas Cranach
de Oudere in Hannover
een dergelijke behan
deling „ondergaan”.
De foto toont twee me
dewerkers van het mu
seum tijdens hun in
spectie van het portret
van Rubens
quent bij de hoofdpersoon blijft liggen.
In dergelijke omstandigheden schrijft hij
zijn beste verhalen, Rita Koeling, De
worstelaar en het prachtig geschreven
Dekker, Kolen Buis, stuk voor stuk
kleine maar essentiële menselijke trage-,
dies. Van het laatstgenoemde verhaal
citeer ik hier voor u de aanvangsalinea’s
om u een beeld te geven van De Jongs
eigen stijl die zeer direct en beeldend is:
„Jaar in jaar uit stonden ze op zondag
middag aan de rand van het kanaal en
staarden ze met zijn drieën naar het
verlaten ijsfabriekje aan de overkant
met het witte opschrift Dekker, Kooien
Buis dat steeds vager werd. En ze staar
den naar de weilanden achter het fa
briekje en waren er heilig van overtuigd
dat er eigenlijk helemaal niks bestond,
dat alles schijn was en dat je daarom
alles maar het beste langs je heen kon
laten gaan. Was het op zondagmiddag
beestenweer, dan zag je ze in de kapsalon
van Dekker. Daar zaten ze, ieder in zo'n
stoel met een rode omklapbare zitting en
een hoofdsteuntje met wit crêpepapier,
met hun jassen aan en in het schemer-
licfit, want Dekker mocht van zijn vrouw
op zondag niet stoken in de zaak en geen
elektriciteit gebruiken. Ze staarden naar
hun droeve koppen in de grijze spiegels,
ze luistreden naar de regen die de ruiten
ranselde en heel af en toe zei er iemand
wat.”
Van De Hemelvaart van Massimo is in
middels een tweede druk verschenen.
Volkomen terecht, lijkt mij.
WIM VOGEL
UITGEVERSGROEP
COMBO-BAARN (Ten Have).
Van de verleden jaar omgekomen
Frits Mehrtens een alleraardigst boekje:
„Muziek op Woorden”, een verzameling
van zijn tijdschriftartikelen en radio
voordrachten. Prof. dr. G. N. Lammens
schreef een uitgebreide inleiding
12,50).
UITGEVERIJ HOLLANDIA-BAARN
Nell Dunn: „Ruk z’n kop er af”. Een
rolnan van twee vrouwen, die elkaar, na
C L A
Eerlijk gezegd was ik nogal verbaasd
toen ik las dat de Reina Prinsen Geer-
ligsprijs voor 1976 was toegekend aan
Oek de Jong voor zijn debuut, de verha
lenbundel De Hemelvaart van Massimo
(uitgave van Meukenhoff) De verhalen
die ik kende via een eerste publikatie in
Hollands Maandblad waren mij nauwe
lijks opgevallen. De zoveelste kopiist
van het dagelijks leven, dacht ik.
onder last van verleden
HAAG. Hoe je het ook keert of
udt, het publiek heeft net zozeer zijn
entje bij te dragen bij de ontwikkeling
i de muziek en de voortgang ervan als
heren musici. Op het eerstq gezicht
j dat wellicht een wat dwaze verzuch-
maar in een tijd dat elke uitgekauw-
inuzikale „vondst” zoals dat neger-
jeresje Thembi dat met een blijmoe-
gezicht Take me back to the Old
msvaal zingt, terwijl duizenden van
tr rasgenoten daar nog wel wat te wen-
over hebben door het singleskopen-
publiek wel gepruimd wordt vanwege
discostomp die in het nummertje ver
gen zit.
ATHENEUM-POLAK
GENNEP-AMSTERDAM.
Vladimir Nabokov: „Geheugen,
spreek”, het eerste deel van de autobio
grafie van de schrijver, dat al in 1966 is
verschenen.
Plato: „Politeia”, vertaald door Ge
rard Koolschijf.
UITGEVERIJ BERT BAKKER-DEN
HAAG..
A. Roland Holst: „Een winter aan zee”,
een bundel gedichten van deze, onlangs
overleden, schrijver, die al is uitgegeven
in 1937, maar nu weer, als elfde druk, in
een nieuwe uitgave is verschenen.
