Kris-kras door de dierentuin
GROTE KANS OP HEROPENING
KLEINE KOMEDIE IN 1978
.s
f-
1
NZH-koffiehuis'l
ül
Nageslacht
M
b.v,
I
.V.
K
Swep
IEP
Verlichting van theaternood
Capaciteit
Reparaties
Historie
1
15
□□□□□□□□□□□□□nnnnnnnnnnonnnnrancc/^tjaLjnanuaaaaanoaaLiGauaDaaanqonnDLjnLjnanDaaDaDaaDaaannnnaaDDaDDaDnn
u;
Z
7
De Kleine Komedie, het Am-
fsterdamse theater aan de Amstel,
jdat al sinds vier jaar ondanks de
grote zalennood in de hoofdstad
gesloten is, maakt een zeer goede
kans het volgend seizoen weer
open te gaan. Dat zou dan moeten
gebeuren na de (beperkte) ver-
bouwingsplannen van Meerburg
Theaterbeheer. Directeur Frits
Brave rekent al half en half op 1
september 1978; volgens hem
<-hangt de beslissing nog op forme-
je kwesties. De gemeente - de huis-
^"seigenaar - deelde mee dat over
circa vier weken een gezamenlij
ke vergadering over de Kleine Ko
medie wordt gehouden door de
commissies publieke werken en
kunstzaken.
ONDER REDACTIE VAN INGE CRUL
A
WMB
7
iar.
uropa
9J
28
27
3191
kwijk
half geld
N"
September: Artis voor
Potasch en Perlemoei- triomfen vierden
maar ook een stuk als Virginia Woolf werd
opgevoerd, verstomde het applaus in het
voorjaar van 1973. De gemeente wilde de
sluiting om de fundering te onderzoeken
op zijn sterkte, en te zien of restauratie of
totale verbouwing nodig zou zijn. Sinds
dien passeerden de plannen de revue, elk
met zijn eigen financiële konsekwenties.
Het verst ging het idee van totale verbou
wing, en uitbreiding van de capaciteit van
de zaal. Er is onder andere ook door wisse
ling van wethouders niets gebeurd. Ook de
plannen rond het Muziektheater hadden
daar natuurlijk mee te maken. Tot dit jaar
het initiatief kwam van mr. Piet Meerburg
(o.a. directeur van het Nieuwe de la Mar en
gedelegeerd commissaris van de exploita
tie NV de Kleine Komedie) en Frits Brave
tot een vereenvoudigd restauratieplan.
programmering. Hij heeft, het over „de
leuke, oude sfeer van vroeger”, waarin
allerlei soorten toneel kunnen passen. De
beslissing zal snel moeten vallen want men
maakt zich in de theaterwereld al weer op
om de planning voor het volgende seizoen
te gaan maken. Over de kosten van de
verbouwing kon Brave ook niets zeggen.
Hans Tobi onderschrijft de argumenten
omtrent de capaciteit. Hij zegt over de
programmering niet in een „gezicht” van
een theater te geloven, of dat moet werke
lijk tientallen jaren achtereen één genre
gebracht hebben. „Als je iets goeds brengt
komen de mensen wel". Kortom: echt niet
alleen blijspelen en kluchten voor hem.
De heer Thierens van John de Crane,
zegt „zich nog af te vragen waarom het zo
nodig dicht moest". Ruimten voor het spe-
len van series, zonder dat je er ondanks je
volle zalen na twee, drie weken weer uit
moet voor een ander, ontbreken ten ene-
male, beklemtoont hij. De Kleine Komedie
is volgens hem ook een mooie „tussen
ruimte” voor heel wat groepen, vooral
cabaret, die nu in de kleine zalen blijven
steken.
Carl Tobi van de produkties van Joop
van den Ende merkt op dat hij niks te
zeggen heeft over de bestemming van het
theater, maar er graag in wil met produk
ties. Over de financiële problemen zegt hij
dat het een afweging van prioriteiten is -
de één begint met zeg maar miljoenen te
steken in een verbouwing, de ander denkt
aan een paar ton voor toneelvloer, brand-
blusinstallatie e.d. voorlopig genoeg te
hebben.
Het apenhuis: Orang-oetanvrouw'Coco koestert er haar zoon
Djumah, geboren op 1 april, en bij de slingerapen vind je Pim, van
de affiche „Artis moet blijven". Op 8 augustus werd bij de
capucijnerapen een jong geboren, het wordt op de rug meege
sjouwd. In hun grote „terrarium" staren de krokodillen je grieze
lig onbeweeglijk aan. Je vindt in hetzelfde gebouw de leguaan, en
ook de beschermde landschildpad en zijn onbeschermde collega
uit de moerassen, die met ladingen tegelijk uit Noord-Amerika
komt en dus spoedig wel beschermd zal moeten worden.
Kris-kras door Artis, door de augustusregen voor mij, hopelijk
door de septemberzon voor u. Honderden dieren, in alle maten, op
het droge en in het natte. Waarbij moet worden aangetekend dat
de bezoeker het meest geïmponeerd schijnt te zijn door apen,
wolven en krokodillen. Overal de bordjes met tekst en uitleg, een
grage prooi voor souvcnirjagers. En natuurlijk de bordjes over
het voeren, want er zijn nog altijd mensen die denken dat een
jaguar ook wel 'ns een stukje sinaasappel lust en die dan verbaasd
zijn als het dier de vinger lekkerder vindt.
De olifanten hebben ontdekt dat de ondergrond van hun
buitenverblijf uit rode baksteen bestaat en staan die smakelijk op
te eten. Langs de waardig ogende giraffen en springbokken naar
de gnoe die een jong verwacht, en de jonge zebra. De beren: zo
gevaarlijk, maar zo scnatlig om te zien, met die Kieme Kinderlijke
donzen oren Op één na: die kreeg bij de geboorte maar één
zo'n teddybeeroortje mee.
Het nieuwe kleine-zoogdierenverblijf herbergt vele dieren,
waaronder meerkatten, ringstaartmaki's (gek op de zon), kantjils,
marmotten en klimgrage luiaards. In het nijlpaardenhuis drijven
de lobbesen loom in hun bad en de zeekoe die Artis de Europese
primeur van een jong schonk begin augustus kan nu waarlijk
tonen een „zoogdier" te zijn. Ook bij de zeerobben valt trouwens1
een jong te bewonderen.
Verder zijn er allerlei mogelijkheden voor gereduceerde ta
rieven. abonnementen e.d. Kinderen onder de drie mogen er
gratis in, en voor invaliden zijn ook faciliteiten aanwezig. Laat uw
huisdier thuis: honden komen er beslist niet in.’
Er is in Artis een surplus aan
dieren, óók bedreigde, die niet op
hun oude plek kunnen leven, niet
keerd.. aan ons - het eerste ei is al
weer gelegd). Bij de hyena’s werd
geconstateerd dat ze eenmaal sa
men in een groep het gedragspa
troon gingen vertonen dat ze in
het veld buiten ook hebben.
81
102
95
99
92
107
....65
59
is 303.
Praten we nog niet eens over de talloze vogels, vissen, reptielen
en al die andere dieren die u in Artis vindt. U komt er met de auto
(maar het is moeilijk parkeren een idee: neerzetten bij het
Ajaxstadion en dan lijn 9 nemen), de trein plus bus (lijn 22 van het
CS) of tram (lijn 9). Van negen tot zeven is de Artiskassa
momenteel open en u mag dan blijven tot acht uur (dfe tijden
wisselen in de seizoenen). Buiten september kan men altijd na
vier uur ’s middags van het halve tarief profiteren.
9:
8!
9‘
81
52
105
110
61
60
65
99
98
155
net B I
62
115
89
74
109
.82
...69
50
.42
36
f'..
92
97
staat er een stichting voor dit
Artis, waar de grootste subsi
diegever, de gemeente, een dikke
vinger in de pap heeft. Grond en
gebouwen gingen al eerder naar
de gemeente.
De dierentuin had altijd, vol
gens de direkteur, de inrichting
van een "postzegelverzameling”.
Overal onderkomens met taart-
puntachtigeterrasjes eromheen,
veel kleine verblijven met zoveel
mogelijk dieren. Dat is nu langza
merhand aan het veranderen.
Men wil de karakteristieke sfeer
van het park behouden, met zijn
kijkjes op groen en dierenverblij
ven, maar de verblijven worden
aangepast, en vervangen door
grotere Het nieuwe gebouw voor
kleine zoogdieren, schuilgaand in
het groen is een goed voorbeeld.
Tegelijk is de verzameling die
ren in samenstelling veranderd:
Niet langer van alle soorten iets,
maar liever grotere groepen van
soorten, met behoud van variatie
in de tuin. Vroeger had men bij
voorbeeld allerlei soorten pin-
guins, nu nog maar één grote
groep van één soort, met enkele
variaties. Dat blijkt goede resul
taten bij de voortplanting op te
leveren. (Ze leven, komend van
het zuidelijk halfrond, "omge-
dat is er, behalve bij de vogels,
eigenlijk het hele jaar door. Te
veel zelfs, zodat men al geboorte
beperking heeft moeten toepas
sen. Apen, tijgers, olifanten, alles
wat u wilt is er. Artis is géén
pretpark, het is een dierentuin.
Maar wel één die toch meer mo
gelijkheden biedt. Waarom naar
Artis? Om dieren te zien en wat te
leren, om gek te doen tegen de
apen en te wachten tot de olifan
ten paren, om te zien welke
diersoorten bedreigd worden, om
alleen maar wat te lezen op een
bankje in het groen, of om, zoals
een oude mevrouw het eens te
genover de afdeling voorlichting
uitdrukte: ”te wandelen, want de
paden zijn er zo schoon.”
De diverse vrijé producenten die we
opbelden gaven unaniem hun gramschap
te kennen over het tekort aan zalen in
Amsterdam, en waren even eensgezind in
hun enthousiasme over een mogelijke her
opening van de Kleine Komedie. Hans
Sleeswijk (POC, Planning en Organisatie
Centrum), zet wel vraagtekens bij de capa
citeit en betreurt dat er geen nieuwe plaat
sen bijkomen. Amsterdam geeft geen ga
ranties voor vrije produkties, wat impli
ceert dat men met de zaalbezetting uit de
kosten moet komen. Met de 600 plaatsen
van het de la Mar kan dat beter dan met de
490 die de Kleine Komedie heeft. Maar, zei
hij. „beter dit dan niets", en „wij hebben
geen enkele moeite om het gezamenlijk
met de vrije produkties te program
meren".
Artis dateert van het begin van
de vorige eeuw. Vóór 1800 waren
er geen dierentuinen, of het
moesten de sjieke parken van
vorsten en adel zijn. Rond 1800
waren er rondreizende menage-
riën, maar pas na de eeuwwisse
ling ontstonden de dierenparken
voor de gegoede burgerij, waarin
Londen voorop liep maar Am
sterdam de eerste op het vaste
land kreeg dankzij een zoölogi
sche vereniging. Sinds 1960 be-
Op de foto’s ziet u:
t!- Een jonge Bengaalse tijger, wiens vader
en moeder zélf met defies werden grootge
bracht; beren en ringstaartmaki’s met hun
kinderen op de rug; ijsberen in hun rots-
verblijf; een zeerob met jong in het bassin;
een makako, met z’n grote nieuwsgierige
ogen; het oerang-oetan-wijfje Coco met
kroost.
De maand september heeft altijd
een bijzondere klank gehad in de
Amsterdamse dierentuin Artis.
De vakanties van de meesten
voorbij, de zomer op z’n end, de
dagen kortend naar de herfst, en
dan: een dagje Artis, met het hele
gezin, per tram, fiets, of benen
wagen, en dat allemaal voor een
kwartje de man, net als op He
melvaartsdag eerder in het jaar.
September - kwartjesmaand,
maar de tijden zijn veranderd en
soms denk je dat de zomers dat
ook zijn. Artis heeft een wat an
der gezicht gekregen waarover
straks meer, de bezoekers komen
bij voorkeur per auto in de eivol
le buurt, de kwartjes noch toe
gangsprijzen zijn die van vroe
ger. Maar september (én Hemel
vaartsdag) heeft zijn bijzondere
tintje gehouden: de hele maand
kunt u voor half geld ’’apies kij
ken". Dus: f6,50 voor de volwas
sene wordt f 3.25 en f 3,25 voor de
kinders f 1,65. Wie Artisbezoek
een dure liefhebberij vindt kan
dus het beste nu gaan. In de
dierentuin wordt op hem ge
wacht, want het bezoekersaantal
is afgenomen, en de financiën
vertonen ook tekorten.
Denkt u niet dat er nu geen
"jong grut” bij de dieren is, want
Voer voor biologen. Natuurlijk
worden de aan de dierentuin ’’ge
wende" dieren niet zoals de ’’wil
de”. De eland die van 10 hectare
Artis naar de 500 hectare van
natuurpark Lelystad ging, stond
drie maanden wazig te wennen
aan die zee van ruimte, en de
olifant die eens elders een te klei
ne behuizing had hield er een
merkwaardige tic aan over: ze
’’weeft”, wiebelt van links naar
rechts in een soort cadans. Er zijn
verhalen over tijgers, die, een
maal vrij, naar dorpen toegingen
omdat daar de mensen woonden -
immers de voedselverschaffers
in gevangenschap. Apen werden
om te wennen aan hun jungle en
om de "Roosvicee te ontwennen"
in een kooi in het oerwoud temid
den van soortgenoten gezet om
het proces langzaam te vol
trekken.
Dat behelst de meest essentiële dingen,
zoals bedrading, elektra, palen, de verwar
ming, reparatie van het brandscherm, res
tauratie van de Monumentenzorggevel in
de Halvemaansteeg. Brave, die blij is met
de med< werking van de gemeente in dit
stadium, durft zolang de beslissing nog
met is genomen weinig te zeggen over de
beschermd zijn daar, en als het
ware "ondergebracht” moeten
worden in groepen. Dat kan in
Lelystad, en waarschijnlijk
straks op het Heinekerterreiri'in
Zoeterwoude. Nog altijd is die
vorm van dierenbescherming no
dig, nog altijd worden bijvoor
beeld dierenouderparen doodge
schoten om het jong naar parti
culiere tuinen te transporteren.
Artis koopt per se niet van de
handel, maar van andere ’’non
profit” tuinen of via de natuurbe-
heerkanalen.
De bezoekers zijn zoals gezegd
meer dan van harte welkom,
want sinds ’74 dalen de cijfers.
Oorzaken? De warmte zei men,
nu de regen....De beste dagen
voor bezoek schijnen te zijn als
na een ochtend van regen de zon
zo rond elf uur doorbreekt. Je
kunt de oorzaak zoeken in de
economische recessie, in de hoge
entreegelden, de slechte parkeer-
mogelijkheden, de ontbrekende
bewegwijzering in Amsterdam.
De direkteur vraagt zich daarbij
af of we ons niet verkijken op de
door de aktie ’’Artis moet blij
ven” in ’74 zo gestegen bezoekcij
fers - dat effect is uitgewerkt en
een nieuw evenwicht moet ont
staan.
f
In de nu zo leeg en doelloos „...i
I Amstel treurende Kleine Komedie waar
eens Toon Hermans bekendheid kreeg,
Heropening zou een welkome aanvulling
zijn voor het theater-arme Amsterdam.
I Met name voor het lijsttoneel in de breed
I ste zin des woords is weinig plaats. Er is de
I schouwburg voor de grote gezelschappen
Hv en t Nieuwe de la Mar en Carré voor vrije
produkties, en dan houdt het op. Dat heeft
F I al geleid tot een verschuiving naar het
I Cultureel Centrum in Amstelveen
We hebben weer een bericht voor1 u in
het kader van de „NZH-koffiehuisfeuil-
leton”. U weet wel, dat mooie kof
fiehuis tegenover het Centraal Station
dat eens voor de metrobouw moest
wijken en nu uit elkaar gesloopt ligt
opgeslagen. Althans: wat er nog van
over is, want veel ging bij die sloop
noodgedwongen al verloren. Er blijven
mensen opstaan die zich met zekere
nostalgie beijveren voor herbouw.De
gemeente zei destijds het niet te kunnen
doen en daarbij spelen de kosten en
technische problemen een rol.
Nu kan in deze continuing story wor
den gemeld dat er een stichting is opge
richt die de krachten van alle „her-
bouwmensen” wil gaan bundelen. In
het comité dat tot oprichting besloot
zitten onder andere burgemeester
Brautigam van Uithoorn die al eerder
MM >n verband met deze kwestie van zich
deed horen, twee Amsterdamse raads
leden en twee architekten. Inmiddels
heeft wethouder De Cloe van publieke
werken en stadsontwikkeling de stich-
ting alle medewerking en inzage van
gegevens bij de gemeente toegezegd.
- Het gemeentebestuur zal enkele voor
waarden, onder meer ten aanzien van
'de financiering, opstellen waaraan de
herbouw moet voldoen.De wethouder
acht het niet onmogelijk, maar wijst
jrop dat het metrocaisson ter plekke
problemen kan opleveren. De stichting
-P
gaat nu technische studies verrichten
om te zien of het koffiehuis op de oude
plaats kan worden herbouwd.
We blijven u op de hoogte houden in
deze feuilleton.
Ongeveer ter hoogte van
het metrostation Ganzehoef in
de Bijlmermeer zullen vrijdagmiddag
zeventien stalen kisten de grond in
gaan die pas over 500 jaar weer geo
pend mogen worden. In die kisten een
presentje voor een ver nageslacht, van
Amsterdam en van de kunstenaar
Pieter Engels die met het idee is geko
men. Zo zal wellicht over vijfhonderd
jaar een Amsterdammer van dan (zou
die plaats tegen die tijd nog bestaan?)
in de gelegenheid zijn de unieke adem
van Engels te kunnen opsnuiven. Heeft
hij daar niet genoeg aan dan zijn er ook
13‘ grond-, water- en luchtmonsters, films,
qï kranten, weekbladen, een filmprojec-
85 tor, bandrecorder en een bankrekening
van 100. Kortom een waardevol tijds
document dat Amsterdam al in 1970 als
zodanig onderkende en aankocht voor
750 Met de uitvoering van de werk
groep kunstzaken Bijlmer is anderhal
ve ton gemoeid.
De kisten gaan in één grote stalenkist
met betonnen omhulseKinhoud: acht
kubieke meter) de grond in. De boven
kant ervan zal vijf centimeter onder
171 1 maaiveld komen te liggen. Daarboven
komen zeventien granieten blokken die
elk naar de inhoud en vorm van één der
kisten onder de grond verwijzen. Daar
op komt te staan: „Engels en Amster
dam 1977 groeten Amsterdam
2477”,opdat men beide grootheden niet
2< ^zal vergeten. j
■f
F
F
