1
Frente Polisario
vecht voor
eigen grond
1
SAHARA WIS VOLK IN VERDRUKKING
*p
Door Kees van Twist
Het Polisario
Geen bed
Ontworteld
Ziekenverzorging
:n
BB'.«owO
it
u
>ld.
rs
Met ernstige gezichtjes dansen het jongetje en het meisje, beiden amper vijf
aar, op het ritme van het zingen van de vrouwen. Al dansend zingen ze ook zelf
ol overtuiging de Hymne van de Martelaren mee. Alle volkeren die zich tot de
irabische wereld rekenen, hebben een eigen Hymne van de Martelaren. Het lied
iaat over de mannen die zijn gevallen in de strijd voor het vaderland: in dit geval
fëst-Sahara.
Uit alles in de vluchtelingenkampen blijkt dat de strijd van het Front Polisario de
rijheidsoorlog is van de gevluchte Saharawis in de kampen, in alle tenten hangt
en foto van de vorig jaar gesneuvelde Polisario-leider Sayed el Quali, terwijl
veral de strijd tegen de onderdrukker doorklinkt.
ZN
i
z
in,
Een stukje van een vluchtelingenkamp, waar gebrek is aan van alles.
ammerli j k
estaan in
vluchtelingen
kampen
Na de Marokkaans-Mauretaanse inval-
391.
Aanhangers van de Frente Polisario: met de vlag in top naar de vrijheid.
De bevolking van het land bestaat
voor dat deel wat niet in de steden
Kees van Twist, bestuurslid van de Novib, bezocht
onlangs de guerrillabeweging Frente Polisario in de vluch
telingenkampen in het zuiden van Algerije. Het Polisario
Front vecht voor een onafhankelijk West-Sahara, het
gebied dat vroeger Spaans-Sahara heette en dat rijk is aan
fosfaat. In 197S gaf Spanje dit gebied op en onmiddellijk
maakten zowel Mauretanië als Marokko aanspraken op
West-Sahara.
Het volk van West-Sahara wordt intussen door de beide
landen onderdrukt. Ze zijn hun vaderland ontvlucht en
leven onder behoeftige omstandigheden in de vluchtelin
genkampen. Een Cubaanse (vrouwelijke) arts heeft zich
medisch over hen ontfermd.
Het nationale ziekenhuis is een stenen
gebouw en is bestemd voor de ernstiger
gevallen uit alle kampen. Er wordt nog
steeds aan het ziekenhuis gebouwd, maar
toch liggen alle zalen al vol. De hele bouw
gebeurt met de hand, zelfs de stenen wor
den in de woestijn gemaakt. Vrouwen hak
ken uit de leemachtige aarde klei en vor
men stenen die in de zon te drogen worden
gelegd. Uit deze onregelmatig gevormde
stenen is het ziekenhuis opgetrokken, ter
wijl het dak bestaat uit golfplaten.
In het ziekenhuis is geen enkel bed; de
zieken liggen op een deken op de lemen
grond en ook in dit ziekenhuis zijn alweer
geen instrumenten om de patiënten te on
derzoeken. Men beschikt slechts over een
apparaat waarmee kan worden nagegaan
of iemand tbc heeft. De meeste Saharawis
in het nationale ziekenhuis zijn dan ook
longpatiënten.
Spanje vervult in dit alles de rol van
verkwanselaar en probeert een zo groot
mogelijk voordeel te halen bij het afsto
ten van deze kolonie zonder zich echter
te bekommeren om het lot van de bewo
ners van West-Sahara. Want bij alle
belangen die bevochten of verdedigd
worden in West-Sahara, zijn de Sahara
wis de slachtoffers.
Pal voor de Conferentie van Berlijn
in 1885, toen de Europese staten Afri
ka onderling verdeelden, kolonialiseer
de Spanje West-Sahara. Tot halverwe
ge de jaren dertig bleef Spanje voorna
melijk aan de kust van deze Afrikaanse
kolonie en was het binnenland nage
noeg onafhankelijk. Maar onder druk
van Frankrijk, die toen al grote moei
lijkheden had met de vrijheidsstrijders
in zijn kolonies Marokko en Algerije,
onderwierp Spanje ook het binnenland
van West-Sahara. Deze onderwerping
ging met zware strijd gepaard en het
heeft tot het einde van de jaren vijftig
geduurd voordat Spanje het land onder
volledige controle had. in dezelfde peri
ode vochten Marokko en Algerije zich
naar hun vrijheid.
West-Sahara is negen keer zo groot
als Nederland en bestaat voornamelijk
uit woestijn, er is echter wel verschil in
klimaat en omstandigheden tussen het
woestijngebied in West-Sahara en de
Sahara meer in het oosten gelegen. Het
klimaat in West-Sahara is zachter en de
oasen zijn er talrijker. In het land West-
Sahara zijn nauwelijks steden, Al Aai-
un met nog geen 30.000 inwoners is de
grootste plaats in West-Sahara.
Onder de Saharawis in de vluchtelin
genkampen is men zich bewust dat de
grootte van de bevolking van veel be
lang is voor een zelfstandig West-Saha
ra, in elk geval wordt er niets aan
gedaan om het hoge geboortencijfer in
te dammen.
Het Frente Polisario kiest voor min
of meer twee fronten, het militaire en
diplomatieke offensief. Verspreid over
heel Europa is in bijna ieder land een
vertegenwoordiger van het Frente Poli
sario om de zaak van een zelfstandig
West-Sahara te bepleiten.
In 1973 is de Beweging voor de Be-
vrijding van de Sahara opgegaan in het
Frente Polisario, dat zich als guerrilla
beweging tot doel stelt om de bezetters
uit West-Sahara te verdrijven en een
Arabisch gerichte republiek van de Sa
harawis te vestigen, de RASD. In haar
politiek staat het Frente Polisario dicht
naast de politiek zoals deze in Algerije
wordt gevoerd. In het Polisario-pro-
gramma staat dat er gestreefd wordt
naar een nationalisering van de mine
rale hulpbronnen, evenals er ook veel
nadruk wordt gelegd op het Arabiseren
van de Westsaharaanse samenleving.
•g:
3
m.
an
id,
ig:
Ie
1
woont, uit rondtrekkende stammen,
Berbers, Reguibat, de Tekna-stam en
de Ulad-Delim. Velen verblijven echter
door de oorlogsomstandigheden in een
van de omliggende landen of zitten in
de vluchtelingenkampen in het zuid
westen van Algerije. Hoeveel mensen
er precies gerekend moeten worden tot
het volk van de Saharawis is erg moei
lijk vast te stellen. Een goede volkstel
ling is er in het land nog nooit ge
houden.
gebracht. Het is de enige plaats waar een
echte onderzoektafel staat en waar een
agregaat het mogelijk maakt dat er foto’s
genomen kunnen worden, maar het is veel
te weinig om de vele zieken uit de vluchte
lingenkampen te helpen.
Naast de Cubaanse arts werken in de
kampen Saharawis die een opleiding voor
verpleger hebben gehad, enige bevoor
rechten die onder de vroegere Spaanse
koloniale heerser hebben kunnen stude
ren. Maar ook deze verplegers ontbreekt
het aan de nodige middelen om te werken.
Toch proberen de Westsaharaanse verple
gers evenals de Cubaanse arts met de
weinige middelen de zieken te helpen in de
kliniekjes in de vluchtelingenkampen en
in het kinderziekenhuis en het zogenaam
de nationale ziekenhuis.
De ziekenhuizen of kliniekjes zijn vaak
niet meer dan wat tenten, in een enkel
geval is een kampkliniekje net als de
school in een zandheuvel ingegraven, wat
vanwege de koelte veel voordelen biedt
zoals voor het bewaren van medicijnen.
„Ik kan’de ziekte vaststellen, maar enig
instrument of middel om verder iets voor
de patiënt te doen is er nauwelijks,” aldus
de Cubaanse arts die sinds juni in de
vluchtelingenkampen werkt. Ze is de enige
arts voor de ongeveer 100.000 vluchtelin
gen. Ze werkt van ’s morgens vijf tot laat
in de avond. Vlak bij Tindouf heeft ze een
mobiele onderzoekruimte. Vanuit alle
kampen worden de ergste zieken daarheen
Het politieke verzet in West-Sahara
ontstond, evenals in de meeste kolo
nies, onder de bevoorrechte kleine
groep van jongeren die in het buiten
land - bij de Saharawis in bijna alle
gevallen Madrid - studeerden. Zo ont
stond in 1968 de Beweging voor de
Bevrijding van de Sahara (MLS) die de
eigenlijke voorloper was van het Fren
te Polisario, dat vijf jaar later werd
opgericht. De beweging streefde naar
onafhankelijkheid, maar pas nadat een
vreedzame demonstratie in Al Aaiun
door het ingrijpen van het Spaanse
leger in een bloedbad eindigde, werd
het verzet tegen overheersing grim
miger.
Een bewoonster van het vluch
telingenkamp Bir Khaoulet:
kind op de arm, geweer aan de
schouder.
en in de winter van 1975-’76 zijn duizen-
ve
telingenkampen zorgen, zijn Angola en
Cuba, ondanks dat beide zelf ontwikke
lingslanden zijn.
De Saharawis in de kampen bereiden
zelf hun voedsel van de produkten die ze
uit het buitenland krijgen, wat niet altijd
even gemakkelijk is.
Veel wordt gevraagd van de inventiviteit
van de vluchtelingen in de kampen. Zo
wordt brood gebakken in kleine lemen
ovens; bijna bij iedere tent ziet men een
oven. Maar niet al te vaak kunnen de ovens
worden gestookt, omdat er nauwelijks ma
teriaal is om het vuur te laten branden. Om
vuren te stoken, moet van honderden kilo
meters afstand hout worden aangevoerd.
Steeds weer moeten de Saharawis reke
ning houden met de barre omstandighe
den waarin ze verkeren. Bijna in geen
enkel kamp is een eigen waterbron; maar
vijf van de 22 kampen hebben een eigen
put. In de andere gevallen wordt het water
met een tankauto aangevoerd vanuit de
omgeving van Tindouf, waar een bron is.
De hitte maakt het bewaren van het
water vrijwel onmogelijk, en daarom wor
den in de meeste kampen watertanks inge
bouwd onder de grond om zo het water
enigszins koel te houden. Water is onmis
baar in de vluchtelingenkampen. Het is
onder meer nodig voor het bakken van
brood en het aanlengen van de melkpoe
der. Maar de vrij slechte kwaliteit van het
water en het gebrek aan voldoende voed
sel leidt ertoe dat vrijwel iedereen last van
buikloop heeft.
Het was voor Spanje van belang, zo
als het nu belangrijk is voor Marokko,
om het bevolkingstal erg laag te schat
ten. Spanje gaf in 1974 een schatting
van ongeveer 75.000 inwoners toen de
vraag van het aantal bewoners in de
dekolonisatiecommissie van de Vere
nigde Naties aan de orde kwam. Alge
rije daarentegen verdedigt vanwege
zijn steun aan een zelfstandig West-
Sahara het vrij hoge cijfer van een
miljoen inwoners. Schattingen op
grond van het aantal bewoners in de
nederzettingen en in de steden wijzen
echter op ongeveer 400.000 inwoners.
Het is geen toeval dat zoveel landen zich direct en indirect bemoeien met het
conflict om West-Sahara in Noordwest-Afrika. Belangen van velerlei aard zijn in
het geding. Koning Hassan II van Marokko droomt nog steeds van een Groot-
Marokko, het arme Mauretanië hoopt op een economische versterking, terwijl
Algerije zich bedreigd voelt door de uitbreidingsdrift van Marokko en Mauretanië.
Bovendien heeft Algerije economisch gezien veel baat bij een zelfstandig West-
Sahara. In het conflict om West-Sahara is zonder enige aarzeling de betrokkenheid
van Frankrijk direct te noemen. De oorzaak van deze directe betrokkenheid bij de
oorlog in Noordwest-Afrika ligt in de economische rijkdommen welke in de bodem
van West-Sahara zitten. Nog afgezien echter van de economische en territoriale
belangen van dit gebied, zijn er ook militair-strategische factoren waarom er
gevochten wordt om West-Sahara.
In 1969 begint het proces van dekolo
nisatie volgens de Spaanse opvatting,
want in dat jaar schenkt Spanje een
deel van West-Sahara - de provincie
Ifni - aan de koning van Marokko. In de
jaren daarop maken Marokko en Span
je afspraken over de winning en het
transport van de fosfaat uit West-Saha
ra. Het land blijkt ondertussen na Ame
rika en Marokko het derde fosfaatland
ter wereld te zijn. Nadat dan ook de
economische belangen zijn veilig-ge-
steld, trekt Spanje zich eind 1975 haas
tig terug uit zijn kolonie West-Sahara,
terwijl in oktober van datzelfde jaar de
Marokkaanse inval al plaatsvond.
jen Saharawis naar het oosten gevlucht.
Iet zijn vaak mensen die behoren tot de
pmadenstammen, die zijn opgejaagd
ioor de verschrikkingen van de Marok-
laans-Mauretaanse legers, of het zijn men
en uit de steden welke bezet en gebom
bardeerd zijn. De stad Smara bijvoor-
keld, in het noorden van West-Sahara, is
rolledig verwoest. Onder de meest barre
mstandigheden heeft men moeten
'luchten.
In de Sahara dalen ’s winters de tempe-
aturen in de nacht tot ver beneden het
riespunt. Een vrouw vertelde hoe ze is
evlucht. In januari 1976 heeft ze samen
iet haar dochtertje dag en nacht honder-
len kilometers barrevoets afgelegd, zon-
ler eten en drinken; onderweg stierf haar
lochtertje.
De meesten van de vluchtelingen in de
ampen hebben op deze manier een heen-
:omen moeten zoeken en familieleden ver
wen en altijd heeft men alles achterge-
iten.
Met name in de maanden maart en april
976 hebben de Westsaharaanse vluchte-
ingen veel te lijden gehad van de napalm-
lombardementen. Nadat eerst de steden
an de grenzen en de kust van West-Saha-
a door de Marokkanen en Mauretaniërs
raren bezet, richtten de bezetters hun
nilitaire activiteiten op de binnenlanden,
let de bombardementen van de vluchte-
ingenkampen in het oosten van West-Sa-
tara trachtte Marokko ook deze gebieden
inder controle te krijgen en het Frente
’olisario tot een volledige overgave te
Iwingen. De Saharawis zijn daarop de
Tens met Algerije overgetrokken en in
lat gebied, op de grens met West-Sahara,
leeft men de vluchtelingenkampen inge
richt.
I Na ruim een jaar wonen nog immer de
00.000 Saharawis in de vluchtelingen
lampen, enkele kilometers ten zuidwesten
an de Algerijnse militaire basis Tindouf.
reilig zijn de Westsaharaanse vluchtelin-
®n er allerminst. Het gebied van de vluch-
elingenkampen ligt precies in de streek
raar Marokko, West-Sahara, Mauretanië
si Algerije aan elkaar grenzen. Juist op dit
[ebied van Tindouf maakt Marokko al
aren aanspraak.
Een eventueel direct militair treffen tus-
en Algerije en Marokko zal zich dan ook
Concentreren rond de basis Tindouf, met
die verschrikkelijke gevolgen voor de Sa-
larawis in de vluchtelingenkampen. En de
lansen op een oorlog tussen Marokko en
hgerije worden steeds groter. Ook deze
lomer is de troepenconcentratie aan de
irenzen van beide landen toegenomen,
'erder bleek de Organisatie voor Afri
kaanse Eenheid op haar vergadering in
labon te verdeeld om de oorlog in West-
iahara te bespreken.
nen die afkomstig zijn uit die bepaalde
streek of stad.
In het kamp Bu-Craa zitten vrouwen,
kinderen en bejaarden uit het gelijknami
ge mijnstadje in West-Sahara. Deze kamp-
verdeling is gekozen om de ontworteling
niet nog groter te maken.
Dat de kampen voor 80 percent worden
bevolkt door vrouwen en kinderen, heeft
te maken met de guerrilla die tegen de
bezetters van West-Sahara wordt gevoerd.
De mannen zijn allemaal strijders bij het
Frente Polisario en hebben hun eigen
kampen ver de woestijn in, altijd op West-
saharaans grondgebied.
Hoewel de situatie in de vluchtelingen
kampen vergeleken met een jaar geleden
enigszins lijkt verbeterd, is de vooruitgang
slechts relatief. Niet langer uitgemergelde
kinderen, één voor één stervend van de
honger, maar wel is het in de kampen het
algemene beeld dat de meesten last van
hongeroedeem hebben. Veel ziekten in de
kampen ontstaan dan ook door het gebrek
aan voedsel en vocht. Het voedselrantsoen
per persoon in de kampen is nog steeds erg
klein en bevat voornamelijk wat thee, sui
ker, bloem en poedermelk. Er is vooral een
groot tekort aan vitaminerijke produkten
zoals groenten en fruit.
In alles zijn de Saharawis in de vluchte
lingenkampen aangewezen op het buiten
land. Want de dorre woestijn leent zich
voor geen enkele landbouwactiviteit;
slechts rond de tenten scharrelen wat kip
pen en broodmagere geiten, die worden
gevoed met het schaarse afval en de uit
werpselen van de mensen. Er is echter
voor de Saharawi nog niet veel voedsel
hulp gekomen vanuit het Westen. Inciden
teel worden er voedselladingen verscheept
naar Algiers, welke dan door de eigen
hulporganisatie De Rode Maan in de kam
pen wordt gedistribueerd.
Ali Mahmoud, verantwoordelijk voor
het werk van de Rode Halve Maan, vertelt
over de gevolgen van de onregelmatige
voedselinzendingen. „De verschillende
transporten uit de diverse landen leiden
ertoe dat er ook vaak allerlei soorten voed
sel binnenkomen, wat ook weer zijn gevol
gen heeft. Neem een produkt als melkpoe
der: het is juist bij zo’n produkt erg belang
rijk dat er niet te veel wordt gewisseld van
merk wil het voedsel weerstand geven
tegen ziekten.”
De weinige landen die wel voor een
regelmatige voedselzending naar de vluch-
So Ida ten van het Polisario met een op Marokkaanse troepen buitgemaakte
luchtdoelmltrailleur.
De ongeveer 100.000 Saharawis in de
'iuchtelingenkampen zijn merendeels
’ouwen, kinderen en bejaarden. De
'luchtelingen worden verdeeld over 22
rampen en ieder kamp heeft de naam van
•‘eri streek of stad in de West-Sahara. Het is
liet opzet zo gebeurd, omdat in ieder van
■ie kampen ook werkelijk de mensen wo-
r*
MALI
V)
- (S
NOtAKSJOT
ALGERIJE
Ui
