Bommel-feest
met colleges
Hans Kox legt eer in
met fris ’Vangoghiana
Jazzhuis Velsen brengt boeiende actuele muziek
HERBIE WHITE COMBO
FRIS EN ONGEDWONGEN
Opknapbeurt
voor
Musis Sacrum
Dag van beeldverhaal
in teken van jubileum
3
Samenwerking tussen zes musea in Amsterdam, Haarlem en Den Haag
STRIPSCHAP BESTAAT TIEN JAAR
MATIGE PROGRAMMERING OP NOS-CONCERT
NTB protesteert weer
tegen werkvergunning
Oosteuropese musici
10 BAANDAG
Teylers Museum
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Rembrandt is
bij het publiek de bekendste en
meest gewaardeerde kunstenaar.
In populariteit wordt hij op de
voet gevolgd door respectievelijk
Vincent van Gogh, Frans Hals en
Piet Mondriaan. Karei Appel ge
niet grote bekendheid, maar on
dervindt daarentegen weinig
waardering voor zijn werk. Naar
verhouding bestaat voor oude
kunst veel meer waardering dan
voor hedendaagse uitingen. Bij
de waardering van kunst wordt
in overgrote mate het standpunt
gehuldigd dat ze mooi en begrij
pelijk moet zijn, „je moet kunnen
zien wat het voorstelt”. Deze niet
geheel onverwachte feiten ko
men naar voren in een onderzoek
dat is gehouden onder de ouders
van vier openbare lagere scholen
in Haarlem en Den Haag.
KUNST
(ADVERTENTIE)
k
ele-
gde
jes-
Jty.
TV-
jes-
Het concert begon met de eerste uitvoe-
rar-
lag
twee jaar
A
I
aal.
AMSTERDAM. Een Buitengewoon
Televisieconcert van de NOS op zaterdag
avond in het Concertgebouw komt pre
cies op hetzelfde neer als een doodgewoon
concert midden in de week. Het enige
verschil op deze zaterdagavond was, dat
er televisiecamera’s in de zaal stonden,
dat je je nek brak over de kabels in de
gang en dat er een andere loper op de trap
lag. Het Radio Filharmonisch Orkest
speelde, onder leiding van Roberto Benzi,
een symfonie van Schubert en er was een
solist, die het pianoconcert van Schu
mann uitvoerde gewoner kan het al
niet.
iop
lale
Het Plan-Hertzberger/Vom voorziet in
de restauratie van het historische gebouw
en zijn horeca-accommodatie (gebouw en
restaurant zijn tot 1980 gepacht door Hei
neken), de afbraak van de later gebouwde
grote zaal achter Musis, de bouw van een
bowling- en kegelcentrum, een nieuw café-
restaurant, een openbare overdekte win
kelpassage, 69 binnenstadswoningen voor
onvolledige gezinnen en een ondergrondse
parkeergarage.
ring van een modern werk, maar dat heb
ben wij ook wel vaker meegemaakt. Er
was dus eigenlijk geen enkele aanleiding
om dit een buitengewoon concert te noe
men, maar misschien had de programma-
samensteller een voorgevoel. De bijzon
derheid van dit concert van „Vangoghia
na”, een geheel nieuwe compositie van de
Haarlemmer Hans Kox, zojuist voltooid en
geschreven in opdracht van de NOS. Bij
zonder vanwege de uitzonderlijke instru
mentatie voor brassband, strijkers en slag
werk en om de naam. Toen ik Hans Kox
vroeg wat „Vangoghiana” betekent, zei hij
„geen commentaar”.
De instrumentatie van „Vangoghiana"
heeft wel de nodige problemen met zich
meegebracht. De NOS beschikt niet over
een brassband. Bovendien heeft Kox bij
het componeren gedacht aan een brass
band met bombardons en helicons en een
virtuoos op de althoorn en daar had de
NOS aanvankelijk helemaal geen ant
woord op. De bombardons en helicons
werden met een „tot onze spijt” vervangen
door bas-tuba’s in Es en in Bes.
De virtuoos op de althoorn moest gevon
den worden, want daar staat of valt het
hele stuk mee. „Vangoghiana” begint met
een uitgebreid signaalachtig recitatief, dat
„contutta forze” gespeeld moet worden.
Waar haal je zo’n meesterblazer vandaan?
Het eigen cultuurpatroon weegt min
stens zo zwaar, als het al niet doorslagge
vend is bij de actuele geïmproviseerde
muziek. Verder is het maatschappelijk en
gagement en het feit dat de musici zelf het
beheer en de promotie (platenproducties,
management) voeren karakteristiek. Ver
der trekken de parodistische trekjes in de
muziek en de wil tot communiceren met
het publiek veel sterker de aandacht dan
bij bijvoorbeeld recente Amerikaanse
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG. De Nederlandse Toon-
kunstenaarsbond (NTB) heeft opnieuw
bij het ministerie van sociale zaken ge
protesteerd tegen het verlenen van werk
vergunningen aan Oosteuropese musici.
Het gaat ditmaal met name om Poolse
musici die een engagement hebben gekre
gen bij hotel Bouwes in Zandvoort en
volgens de NTB ver onder wettelijk mini
mumloon werken.
De secretaris van het hoofdbestuur van
de NTB, de heer M. Feraris, zegt: „Op 25
augustus hebben werkloze Nederlandse
musici in Bouwes proefgespeeld. Ze wer
den geschikt bevonden. Maar later werd
ontdekt dat in Den Bosch een groepje
Polen speelde. Voor 300 gulden in de week
(zes werkdagen) wilden deze mensen wel
een contract hebben. Duidelijk blijkt weer
dat de openbare arbeidsbemiddeling op
een verschrikkelijke manier heeft gefaald.
Het wordt hoog tijd dat hier nu eindelijk
eens iets aan gedaan wordt”.
Kort geleden waren er ook problemen
rond de medewerking van Oosteuropese
musici aan voorstellingen van circus-Bolti-
ni en circus-Althoff.
In de grote hal van de Koopmansbeurs
aan het Damrak zullen stripuitgeverijen,
antiquariaten, stripbladen en stripschaps-
winkels strips te koop aanbieden.
Tenslotte zal een aantal striptekenaars
in de Brakke Grond een zogenoemde ket-
tingtekening maken waarop elk het werk
van de’ vorige tekenaar voortzet. Tevens
zullen zij in een forum zitting nemen en
wat meer ingaan op hun werk en manier
van werken.
ARNHEM (ANP). De uit 1847 date
rende concertzaal Musis Sacrum aan het
Velperplein in Arnhem zal, als de plannen
van het gemeentebestuur doorgaan, gron
dig worden opgeknapt. De verbouwing
van de zaal en een opknapbeurt in de rest
van het gebouw zullen een kleine zeven
miljoen gulden gaan kosten, waarvan on
geveer de heeft voor rekening van de
gemeente, eigenares van het gebouw, zal
komen.
ROTTERDAM. (ANP) De heer Oli
vier B. Bommel en zijn jonge vriend Tom
Poes jubileren. Woensdag 14 september
zal de tienduizendste genummerde afleve
ring van de dagblad strip, die door Mar
ten Toonder al sinds 16 maart 1941 wordt
geschreven en getekend, verschijnen.
stu-
euen
1.05
8.55
iws.
(tie.
Tie.
iali-
am-
cht.
Das
dyl-
en
18.05
reus
>pen
lede-
Four-
21.05
erie.
De Vastgoed-ontwikkelingsmaat-
schappij Nederland in Arnhem zal volgens
de plannen ruim 35 miljoen gulden gaan
investeren in de bouw van woningen, win
kels en een ondergrondse parkeergarage
(ruim 300 plaatsen) in de nabijheid van
Musis Sacrum.
de
eel-
jse-
iali-
ise-
>ur-
tzes
>ur-
ma.
J.45
JOHN OOMKES
;en-
rie.
>ro-
).45
tv-
rie.
pel.
3
Se-
am-
In-
Tv-
ws.
1.15
.en-
im-
117
iur-
Dit jubileum wordt gevierd in de Rotter
damse Erasmusuniversiteit. Daar zullen
de econoom prof. dr. A. Heertje en de
geestelijke vader van heer Bommel, Mar
ten Toonder, gastcolleges geven. Respec
tieve oraties luiden: „Heer Bommel als
theoretisch econoom” en „De nullijn in de
economische praktijk”.
Het bereiken van dit jubileum is gedenk
waardig, omdat het voor een Nederlandse
strip een unicum is, dat er tienduizend
afleveringen van verschijnen.
Heer Bommel, de feitelijke hoofdfiguur
van de strip, heeft zich in de loop van zijn
meer dan 170 verhalen ontwikkeld tot een
spreekwoordelijke figuur. Zijn wereldvi
sie, mimiek en taalgebruik zijn een voort
durende bijdrage gebleken tot de teken
kunst en de literatuur. Iets, dat ook tot
uitdrukking komt in de tot nu toe twintig
boekdelen waarmee Bommel uit de tijde
lijkheid van de dagbladverschijning is
geheven.
Ter ondersteuning van dit jubileum
wordt in museum Boymans-Van Beunin-
gen in Rotterdam in het prentenkabinet
een tentoonstelling gewijd aan Olivier B.
Bommel en zijn jonge vriend. De tentoon
stelling gaat 14 september open.
Elementen uit klassieke muziek of fanfa-
re-achtige explosies maken die refreinen
tot verfrissende oases tussen lange, en
woeste steppe-achtige intermezzi van bij
voorbeeld Peter Bennink, die in altsoli zijn
eenzame wanhoop over zoveel onherberg
zaamheid uitstoot en vervolgens onmid
dellijk relativeert. Ongedwongen en ver
frissend. De.honden'lusten er bij wijze van
spreken geen brood van, maar het 70-
koppige publiek reageert alert en uitgela
ten. Een blues en een compositie van Horst
huis zijn verder de beste stukken. Jammer
is dat piano en bas niet beter versterkt
waren, want Bennink deelt vanachter zijn
kolderieke slagwerk - toonbeeld van con
centratie - gigantische en allesoverheer
sende klappen uit.
Het combo van Herman de Wit, waarin
een kern van ICP-musici actief is, lijkt een
van die ensembles waarin wat meer demo
cratische verhoudingen tussen de musici
onderling verwezenlijkt zijn. De Wit stelt
zich helemaal niet op als de voorman die
even de show moet stelen, de dienst uit
moet maken of de schoonste soli tevoor-
schijnt toetert. Dat werkt bevrijdend op
het samenspel, waarin dan weer een bij
drage van trompettist Kees Klaver dan
weer een compositie van altist Gilius van
Bergeyk te noteren valt. Dat werkt ook
bevrijdend op het publiek, dat kermis kan
nemen van de persoonlijke inbreng van
iedere musicus en zich kan concentreren
op de communicatiepatronen tussen hen.
Het Herbie White Combo, zo deelt De Wit
minzaam mee, begint in de volgende sa
menstelling vaste vorm te krijgen: De Wit
(tenorsax), Han Bennink (slagwerk, sax),
Peter Bennink (saxen), Gilius van Bergeyk
(sopranino, altsax), Kee Klaver (trompet),
Maurice Horsthuis (altviool), Dik Schoon-
derbeek (bas), Bert Koppelaar (trombone),
Guus Janssen (piano) en Joop van Erven
(slagwerk). Dat is te merken ook. De over-
gangen lopen zo waar nu en dan zeer
getimed en chorussen - refreinen zou haast
een betere omschrijving zijn - worden met
een enorme inzet en power gespeeld.
Rembrandt’s roem wordt door drie ver
schillende musea uitgedragen. In Teylers
Museum in Haarlem ligt minder nadruk
op de educatieve aspecten. Daar worden
zijn bekende prenten en tekeningen ge
toond. Begin volgende maand gaat in het
Amsterdams Historisch Museum een ex
positie open die gewijd zal zijn aan het feit
dat 125 jaar geleden het Rembrandplein in
Welnu, hij is gevonden in Waddinxveen en
zijn naam is Wim Koolmees. Hij is tuinman
van beroep en kwam als jongen van acht
jaar bij „Cor.Cordia” op de althoorn. Hij is
nu 20 jaar en althoorn spelen is nog steeds
zijn lust en zijn leven, maar voorlopig blijft
hij hovenier. Koolmees was de man, die
het televisieconcert van de NOS buitenge
woon heeft gemaakt, maar dat wist
niemand van tevoren. Hans Kox niet, Ro
berto Benzi niet, en de programmasamen-
steller helemaal niet.
Waarom dit frisse werk onmiddellijk be
dekt moest worden door het pianoconcert
van Schumann en vervolgens werd begra
ven onder de „unendliche” symfonie van
Schubert is een buitengewone blunder van
de programmasamensteller.
J. H. MOOLENIJZER
De dialoog tussen de brassband en de
strijkers is volkomen geslaagd, dankzij de
verbinding die tot stand gebracht wordt
door de althoornpassages. Het is een boei
end en kundig geschreven werk, dat steunt
op het ritme van een reeks kleine trom
men, die met de hand bespeeld worden.
„Vangoghiana” is een levendige overture,
die mij deed denken aan „Till Eulen-
spiegels lustige Streiche” van Richard
Strauss, natuurlijk door die hoornsolo.
VELSEN. Tijdens een tenorduet van Han Bennink
de Wit lijkt het op een gegeven moment wel alsof je de
scheepstoeters in de IJmuidense haven te keer hoort
gaan. Zaterdagavond was het tien man sterke ensem
ble van De Wit, het Herbie White Combo, neergestreken
in Jazzhuis Velsen - een van de drie onderdelen of
„poten" van de Stichting Het Witte Tejater - om het
maandelijkse concert te verzorgen. Want ondanks de
verbouwing die momenteel door de vrijwilligers van de
stichting na een aanloopfase van bijna
De actuele geïmproviseerde muziek is
een Westeuropese stroming in het mu
ziekleven met de Amsterdamse scene als
middelpunt. Zonder nu op de onderlinge
verschillen tussen de verschillende groep
jes musici - de BV Haast van Willem Breu
ker en Leo Cuypers, de ICP-musici rond
Mengelberg en Bennink, de ploeg van Dul-
fer, de Sunship-groep uit Rotterdam, enzo
voort - in te gaan kunnen we zonder dik
doenerij vaststellen'dat deze stroming een
van de eerste was in de jazz die niet meer
wortelt of gestoeld is op de Amerikaanse
traditie, zoals dat tot nog toe vrij algemeen
met de Europese geïmproviseerde muziek
het geval is.
AMSTERDAM (ANP). Zaterdag 15 oktober zal in Amsterdam de negende dag
van het beeldverhaal worden gehouden. Amsterdam is als plaats voor deze manifesta
tie gekozen, omdat daar tien jaar geleden „Het stripschap”, het Nederlands centrum
voor belangstellenden van strips werd opgericht.
Burgemeester en Wethouders van Arn
hem hebben gekozen voor het ontwerp van
het Amsterdamse Architectenbureau
Hertzberger. Eind september zal de ge
meenteraad zijn oordeel over de plannen
moeten geven, zo is bekendgemaakt.
jazz, waarbij het technisch kunnen van de
„performer” nog steeds voorop staat. Over
het effect dat deze stroming op de lange
duur zal sorteren of de voor een buiten
staander volstrekt wanordelijke klanken
wordt helaas nog al te vaak en. zonder
kennis van zaken geschamperd.
Diezelfde dag zal in het gebouw de Brak
ke Grond in de Nes de.winnaar worden
bekendgemaakt van dq jaarlijksë strip-
schapsprijs. Eerder wormen Marten Toon
der en Hans Kressie die prijs.
Op verschillende plaatsen in het cen
trum van de stad zullen die zaterdag ten
toonstellingen worden geopend, die weken
gratis te zien zijn voor stripofielen.
Zo wordt er in de universiteitsbiblio
theek aan het Singel een expositie inge
richt waarvan de centrale thema’s zullen
zijn het vooroorlogse Nederlandse beeld
verhaal en het 25-jarig bestaan van de
Nèfïerlandse uitgave van het weekblad
Donald Duck.
Van het vooroorlogse beeldverhaal is
over het algemeen bekend dat Marten
Toonder, maker onder meer van Tom
Poes, reeds voor de Tweede Wereldoorlog
strips tekende. Hij maakte toen onder an
dere de strip Bulletje en Boonestaak. Toch
en met het einde van de vorige eeuw aan
dacht heeft gekregen. Dit overzicht, dat
een uitstekend verzorgde indruk wekt, is
te zien in de vernieuwde prentenzaal van
het museum. Het Gemeente Museum in
Den Haag stelde zich de vraag of Mondri
aan wel zo beroemd is als vaak gesteld
wordt en plaatst zijn roem tevens tegen het
avant gardistisch-intellectuele milieu
waarin Mondriaan heeft verkeerd. Ook de
rol van de musea komt daarbij ter sprake.
De scholen in Haarlem de Lorenz-
school en de Prinses Beatrixschool wer
den gekozen om hun ligging in bepaalde
[wijken zodat twee contrasterende bevol
kingsgroepen konden worden benaderd.
De eerste groep had een hogere sociale
status dan de tweede groep. Uit de uitkom
sten van het onderzoek dat door zijn
aard redelijk representatief voor de rest
van de bevolking mag zijn blijken over
igens geen al te grote verschillen tussen de
beide groepen. Op het „top-tien lijstje” van
de groep met de hogere status prijken ook
namen als Ruysdael, Da Vinei en Rubens
waarvoor op het lijstje van de lagere sta-
tus-groep namen staan als Potter en
Mesdag.
Het onderzoek, geleid door drs. Ferry
Walberg van het Frans Halsmuseum en
drs. Henk Overduin van het Haags Ge
meente Museum, vormt onderdeel van een
samenwerkingsproject van Openbaar
Kunstbezit en zes musea in Amsterdam,
Haarlem en Den Haag. In deze musea
hebben vrijwel tegelijkertijd exposities
plaats die een licht werpen op „de roem
van de kunstenaar”. Zo toont het Vincent
van Goghmuseum in Amsterdam in vitri
nes en op wandborden welke aandacht
met name de media aan de Brabantse
schilder hebben geschonken. Daarnaast
worden werkelijkheid en legende naast
elkaar gezet.
In het Frans Halsmuseum is het proces
van de roem door de eeuwen heen rond de
schilder te zien waarbij in het bijzonder de
op- en neergang van Hals’ populariteit tot
■tr Films naar het leven van beroemde
schilders zijn in ons land geen dagelijks
gemeengoed. Een film waarin Vincent van
Gogh centraal (gespeeld door Dirk Bogar
de) n^oest uit de studio’s van Hollywood
komen, maar over enkele maanden gaat
dan eindelijk een „echte" Nederlandse
film over Rembrandt in première, „Rem
brandt fecit 1669”, een avondvullend
werkstuk van de Utrèchtse cineast Jos
Stelling. De jonge Rembrandt wordt ge
speeld door Frans Stelling, de oudere
schilder is een rol van Ton de Koff. Hun
tegenspeelsters zullen Lucie Singeling en
Aya Gil zijn, respectievelijk als Rem
brandts vrouwen Saskia van Uylenburgh
en Hendrickje Stoffels. Stelling wil in zijn
film de nadruk leggen op Rembrandts
schilderijen, daarbij uitgaande van diens
laatste zelfportret. De foto toont een scè
ne tijdens het uitbeelden van „De anato
mische les van Professor Tulp", het be
roemde doek dat in Het Mauritshuis
hangt.
gerealiseerd wordt, vindt dat concert op de eerste
zaterdagavond van de maand gewoon doorgang, zij het
in een andere ruimte van het voormalige Pen-gebouw.
De drie poten van de stichting stellen zich ten doel op
film-, theater- en jazzgebied dat programma-aanbod te
bieden dat tot nog toe in de IJmond ontbroken heeft.
Nu stond een van de vooraanstaande groepen uit de
actuele geïmproviseerde muziek op het programma en
dat sluit goed aan op de doelstellingen van het Jazz
huis; maar daarover zo dadelijk meer.
Ondanks het feit dat de Instant Compo
sers Pool - de oudste groep van musici -
onlangs haar tienjarig bestaan heeft ge
vierd, staat de actuele geïmproviseerde
muziek nog in haar kinderschoenen, of
zoals De Wit het uitdrukt: „Onze muziek is
nog een jungle, jongen, een moeras. Ik
beschouw het als mijn taak om die zaak
wat omhoog te trekken, om daar wat -
groot woord, hoor - structuur in aan te
brengen.”
de musea onder de loep wordt genomen.
Een van de artikelen is van de hand van
Peter Biesboer, de onlangs aangestelde
conservator oude kunst van het Frans
Halsmuseum. Hij stelt zich in zijn artikel
de vraag of het bij Frans Hals om geniali
teit of slordigheid gaat, een veel omstreden
gegeven dat in de loop der eeuwen menige
pen in beweging heeft gebracht. Biersboer
komt tot de conclusie dat pas in de laatste
twintig jaar een juist beeld van Frans Hals
is ontstaan. De mythe als zou Hals een
losbollige en vechtende drinker zijn ge
weest, is nu pas eindelijk doorgeprikt.
Terug naar het Witte Tejater, waar de
vrijwilligers nog handen voj werk hebben
om de verbouwing zo snel en goed moge
lijk af te ronden zodat boven in het voor
malige PEN-gebouw een vblwaardige
theater- annex muziek- en filmzaal ont
staat, waarin de nagestreefde programme
ring de meeste vruchten afwerpt. Of het
allemaal nu over vijf of zes weken voltooid
zal zijn, is niet zeker, maar volgende
maand treedt het Gijs Hendriks Kwartet
op in het Jazzhuis en in november geeft
radiopresentator Michiel de Ruyter er een
lezing
blijkt bij nadere studie, volgens het Strip
schap, dat enkele tientallen Nederlandse
striptekenaars al voor déoortóg'werkplT""*
bliceerden. Aan dat werk zal dan ook veel
aandacht worden geschonken tijdens de
tentoonstelling.
In de mensa aan de Damstraat, vlak bij
de Dam, worden die dag tekenfilms ver
toond, voornamelijk van de hand van Walt
Disney en er is dan een ruilbeurs.
de hoofdstad werd opgesierd met de beel
tenis van de schilder. In het Haagse Mau
ritshuis tenslotte is een kleine expositie
ingericht, rond De Anatomische Les van
Professor Tulp. Daar is ook de kopie te
zien die Breitner ooit van dit doek heeft
gemaakt en waarin hij een heel eigen visie
geeft op het oorspronkelijke werk van
Rembrandt.
Verschillende musea omlijsten hun ten
toonstellingen met dia’s en films die bij het
oudere publiek soms wel de nodige nostal
gie zullen opwekken.
Behalve voor het museumpubliek wordt
het gegeven van de roem ook voor kunst
historici en sociologen aan de orde gesteld.
Voor hen en uiteraard ook voor andere
belangstellenden wordt op 11 november in
Den Haag een internationaal symposium
gehouden onder auspiciën van het Ge
meente Museum en het Sociologisch Insti
tuut in Utrecht.
Op radio en televisie zal het onderwerp
door Openbaar Kunstbezit worden behan
deld. Op Hilversum II is het introduc-
tieprogramma op 25 september van 9.30-
10.30 tijdens het NOS-Cultuur uurtje te
beluisteren. Het eerste programma gaat
dan op 9 oktober om 22 uur van start,
eveneens op Hilversum II. Openbaar
Kunstbezit was tijdens de voorbereidingen
van het project nog niet op de hoogte van
de uren die het op de televisie zal krijgen.
Wie zich als lid opgeeft van Openbaar
Kunstbezit krijgt een bijzonder nummer
van het Kunstschrift, het tijdschrift dat
voor alle abonnees bestemd is. In dit num
mer zijn verschillende artikelen opgeno
men over de schilders wier roem elders in
Tenorist Her
man de Wit blaast
hier nog bedacht
zaam enonder
steunend, maar tij
dens een saxduet
met Han Bennink
ging het er zater
dagavond in Jazz
huis Velsen hart
verscheurend aan
toe.
Rembrandt meest geroemde schilder
Chemische Fabr 'Schiedam' 010-26.47.56
i
