Niet alleen
club van
activisten
V
van TM
De techniek
Transcendente meditatie ligt
goed in de (boeken-)markt
I
J
DU]
door Koen Kappenberg
Woord en daad
dc
Politiek
Re<
door Jessica Smeenk
Samen
De
zijne,
wordet
gehoui
agente
activity
aanleit
trafiek
het ni(
Het
straks
meer,
die dit
onbes<
De
bij de
niema
c
vot
toe
zeg
poi
het
vo<
pul
dej
We
hel
26(
10(
Een zomerdag in Den Haag In het
kantoor van Jan Sijmen Bakker is het
beter toeven dan buiten. Bakker is
directeur van MIU Nederland Pers, een
instelling die zich heeft gespecialiseerd
in het uitgeven en invoeren van boeken
over transcendente meditatie. Met
hem praten over zijn werk verandert
gemakkelijk in praten over TM, zoals de
beoefenaars van deze „ontspannings-
techniek” zeggen. Verwonderlijk is dat
niet want Jan Sijmen behoort zelf al
zo’n jaar of tien tot de steeds groeiende
groep mediterenden in ons land. En
met TM is het uiteindelijk ook allemaal
begonnen voor MIU.
V
Als we als Wereldraad van kerken kapot zouden gaan aan onze activiteiten op
het gebied van het bestrijden van het racisme, dan gaan we tenminste kapot voor
een goede zaak Het is een niet mis te verstane uitspraak van de financiële
directeur van de afdeling van de Wereldraad die zich bezig houdt met hulp aan
kerken, aan vluchtelingen, bij rampen: de Nederlander Willem Schot, afkomstig uit
de vaderlandse bankwereld, die nu jaarlijks een kleine 30 miljoen dollar door zijn
handen ziet glijden in de richting van tientallen hulpprojecten
De nood in de wereld is groot, dat is iets wat men in Genève al vele jaren
geleden heeft ontdekt, maar waarvan men telkens weer plaatselijke gemeenten
en parochies opnieuw moet doordringen, want het hemd is nog steeds nader dan
de rok, de reparatie van een kerkdak spreekt beter aan dan tienduizenden
ontheemden in Latijns-Amerika, in Afrika of waar niet al.
Samen geloven, maar vooral
S
samen werken in Wereldraad
IS
V
l
„Maar daarmee kom je uiteraard met-
J.S.
Met enkele vertegenwoordigers van de
Nederlandse Stichting voor Oecumeni
sche hulp aan Kerken en Vluchtelingen
(dit jaar 25 jaar) dwalen we door de gebou
wen van de Wereldraad van Kerken. Pra
ten en luisteren met en naar allerlei men
sen die dag in, dag uit samen te maken
hebben met het in de praktijk brengen van
wat Jezus eens heeft gezegd: wat gij aan de
minste mijner broeders hebt gedaan....” Je
ontkomt dan niet aan de indruk dat vele
tientallen kerken over de hele wereld, van
geheel verschillende signatuur, met leden
van allerlei rassen, met heel verschillende
tradities, bezig zijn met een uniek stuk
werk.
„De Wereldraad? Niets mee te maken.
Allemaal linkse jongens die hun politieke
wil doordrijven, gevaarlijke groepen in
Afrika met geld steunen om regeringen
met wapens omver te werpen en het marx
isme te vestigen”. Deze en andere opmer
kingen kan men dagelijks in tal van Neder
landse kerkelijke gemeenten beluisteren.
Goed, als er een collecte wordt gehouden
voor half geklede hongerige kindertjes er
gens in de binnenlanden van Afrika, dan
wil men wel grif geven. En toch moet het in
werkelijkheid om iets anders gaan
Als de pakweg 250 personeelsleden van
de Wereldraad op maandagmorgen de
nieuwe werkweek beginnen, dan gebeurt
Demise Denniston, Peter McWilliams
en Barry Geller, die „Het TM-boek”
hebben geschreven en geïllustreerd
zijn allen leraar in de transcendente-
meditatietechniek. Aan de hand van
vragen die hun steeds werden gesteld
geven ze in het boek een uiteenzetting
over TM. Op het eerste gezicht lijkt het
boek nogal kinderachtig en een beetje
reclame-achtig, maar daar staat tegen
over dat de auteurs op een niet in de
laatste plaats dankzij de meestal wel
leuke tekeningen luchtige manier
zeer veel informatie verschaffen. Dat
maakt het boek aantrekkelijk voor
mensen die wel eens willen weten wat
TM nu allemaal wel voorstelt en die
geen zin hebben in een echt studieboek.
„TM: over het ontdekken van inner
lijke energie en het overwinnen van
spanningen”is ook al weer geschreven
door leraren in de TM-techniek: de he
ren Bloomflied, Cain en Jaffe. Van
Voor mensen die al mediteren is het
boek ook leuk; wat is opmerkelijker
dan te lezen dat jij heus niet de enige
bent aan wie krankzinnige vragen als
„Moet je dan vegetariër worden” en „er
komt zeker wel yoga aan te pas” wor
den gesteld. Mensen die eigenlijk ook
wel willen gaan mediteren zeuren je
vaak de kop suf over het onderwerp. Je
hoort het natuurlijk niet moe te worden
hun vragen te beantwoorden, maar als
je het toch wordt, is er een eenvoudige
oplossing: stop ze het TM-boek in de
hand en je hebt er geen kind meer aan
„De ethiek van de verlichting” van
Nico Schulte is een zeer helder geschre
ven uiteenzetting over de filosofisch-
ethische kant van het mediteren. Het is
al te verleidelijk de schrijver hier te
citeren omdat hij duidelijker dan ik
kan vertellen wat de oorzaak is van de
strijd tussen goed en kwaad, het con
flict tussen geest en hart, de betekenis
van verlichting door TM voor individu
en samenleving en nog veel meer. Zijn
ethousiasme voor de transcendente me
ditatie, dat uit iedere alinea spreekt,
werkt aanstekelijk. Dat het hier en
daar wat reclame-achtige neigingen
krijgt, is een verschijnsel dat iedere
TM-beoefenaar bij zichzelf kan bemer
ken wanneer hij zij aan het vertellen
slaat.
Vluchtelingen, waarin verscheidene ker
ken samenwerken: hervormden, doopsge
zinden, lutheranen, de Broedergemeente,
de oud-katholieken, de remonstranten, de
baptisten, het Leger des Heils, de Quakers,
de Vrije Evangelische Gemeenten, de Ne
derlandse Protestantenbond. Een geweldi
ge club, die vooral werkt met tientallen
projecten die men door de Wereldraad
toegespeeld heeft gekregen, met daarnaast
eigen projecten. Toch hebben de hervorm
den ook nog eens hun eigen werelddiako-
naat, en hebben de gereformeerden, ook
lid van de Wereldraad, een eigen bureau
voor werelddiakonaat met een eigen pro-
jectenlijst.
De uitgeverij toen nog gevestigd in een
deel van een pand aan het Anna Paulow-
naplein in Den Haag stond nog maar
net op poten toen „Zienswijze” een hele
uitzending aan transcendente meditatie
wijdde, waardoor een golf van belangstel
ling voor boeken over dit onderwerp ont
stond. Een publikatie in een landelijk och
tendblad veroorzaakte een tweede golf. En
daarmee was het gedaan met Bakkers
aanvankelijke plan de TM-boekenuitge-
verij „erbij” té doen. Hij was graag een
Echte hulpverlening is wat anders, aldus
onze gesprekspartners. „Onze problemen
zijn uw problemen en uw problemen zijn
onze problemen. Als christenen vormen
we toch één familie, zeggen we steeds?
Nou dan, laat dat blijken. Geef ons de
vrijheid om onszelf te zijn, om in eigen
land orde op zaken te stellen op ónze
manier, mede dank zij uw welvaart, die u
ook maar geschonken is”.
Zo werkt men in het oecumenisch cen
trum van Genève op een heel eigen manier
aan een rechtvaardige wereld, waaraan
alle mensen gezamenlijk deel hebben,
waarvoor allen samen verantwoordelijk
zijn.
„We beleven ons geloof in onze activitei
ten. Als het waar is dat het koninkrijk
Gods is aangebroken, dan zal dat in de
kerken, in hun onderlinge verhoudingen,
in hun opstelling in de wereld moeten
blijken”, zo zei iemand.
kinderboekhandel begonnen. Den Haag is,
vindt hij, daarvoor een geschikte plaats
omdat er veel mensen wonen die in staat
en bereid zijn geld uit te geven aan zo’n
luxe-artikel.
Maar daar kwam het dus niet van. De
enorme drukte in de TM-sector dwong de
uitgever zelfs zijn adviseurschap bij de
uitgeverij van zijn broer Bert op te geven.
Tot zijn zelfstandig uitgever worden had
hij een hele baan gehad. Bij Bert Bakker
had hij een boek over transcendente medi-
datie verzorgd, waarvan de verkoop overi
gens het best als „matig” te omschrijven
was.
Het was niet daarom dat Jan Sijmen de
uitgeverij van zijn broer verliet. Hij wilde
toch eigenlijk al voor zichzelf beginnen en
toen Bert Bakker een fusie aanging met de
Toen hij eenmaal definitief het besluit
had genomen zelf iets in boeken te gaan
doen, ontstond al snel in o.a. gesprek
ken met andere mediterenden het plan
een TM-uitgeverij te beginnen. MIU heeft
zich nu uitgebreid tot twee panden aan Het
Plein in Den Haag. Ondanks de enorme
drukte is het werk Jan Sijmen en zijn
medewerkers niet boven het hoofd ge
groeid. „Het loopt allemaal erg soepel.”
Kan een uitgeverij nou bestaan van boe
ken op zo’n beperkt terrein? „Ik geloof dat
we aardig quitte spelen”, zegt de uitgever
die overigens het behalen van winst niet
het belangrijkste vindt - „maar het is moei
lijk te zeggen of dat nu allemaal van die
boeken komt. We verzorgen namelijk ook
drukwerk voor de stichting die het trans-
cendente-meditatieprogramma in Neder
land verspreidt.” MIU ook een stichting
en die stichting die zich bezighoudt met
het „werven” en begeleiden van TM-ers
zijn vrij nauw aan elkaar verbonden via
hun besturen. In de zgn. TM-centra zijn de
door MIU uitgegeven en geïmporteerde
boeken te koop. Jan Sijmen Bakker is
daar niet zondermeer erg entousiast over.
Hij zou graag zien dat de verkoop van
TM-literatuur verplaatst wordt naar de
gewone boekhandel. Want bekendheid bij
„het publiek” is nog steeds de basis voor
succes. In de centra komt eigenlijk alleen
maar „mediterend publiek”.
Het gaat trouwens wel goed met de ver
koop. „Wat is transcendente meditatie?”
van drs. N. M. Wijngaards werd goed ver
kocht en nu verdringen TM-ers en vele
anderen zich voor „De ethiek van de ver
lichting” van Nico Schulte. Bloomfield
mag zich ook in een flinke belangstelling
verheugen en nieuwe uitgaven zullen niet
lang meer op zich laten wachten. De markt
is nog lang niet verzadigd, naar het schijnt.
Vluchtelingen en ontheemden kent
onze wereld in enorme aantallen. Een
paar voorbeelden uit één werelddeel:
100.00 in Algarije, afkomstig uit de Sa
hara; 49.000 in Boeroendi, afkomstig
uit Roeanda, maar ook 8000 in Roean-
da, afkomstig uit Boeroendi; 8000 in
Ethiopië, afkomstig uit Soedan, maar
tegen de 150.000 in Soedan, afkomstig
uit Ethiopië; 20.000 in Gabon, afkom
stig uit Equatoriaal Afrika; ongeveer
175.000 in Tanzania, afkomstig uit Boe
roendi, Mozambique, Roeanda en ande
re landen; 120.000 in Oeganda uit Boe
roendi, Soedan en Zaïre; 500.000 in Zaï
re uit Angola, Boeroendi en Roeanda.
Het eerste en laatste programma krij
gen vaak minder de aandacht, het twee
de des te meer, waardoor het gëvaar
groot is dat „men” de Wereldraad al
leen maar ziet als een club van activis
ten, met name door een onderdeel van
dat tweede programma: het fonds voor
bestrijding van het racisme.
Toch omvat dat tweede programma
veel meer: dienst aan kerken, hulp aan
vluchtelingen, directe hulpverlening bij
rampen.
Voor de dienst aan kerken kent de
Wereldraad jaarlijks een lijst met vele
honderden kleine en grote projecten,
waaruit de verschillende landen een
keus kunnen maken.
Ver<
van d
kritiel
vange
senre<
nieme
In
vrou
Ook
dwei
vaag
wen
of ir
buit,
gehe
wen
men
een
van
red
S<
kan
zoie
de c
veri
gev
als
Sor
ver:
in g
in i
dor
niei
geë
een terecht bij de politiek. Voorkomen
bijvoorbeeld dat het racisme in Afrika
slachtoffers maakt, betekent je verweren
tegen structuren die dat racisme in stand
houden. Het betekent vele tienduizenden
vluchtelingen helpen, in Afrika, Europa,
het Midden-Oosten, Zuid-Amerika. Daar
bij gaat het niet alleen om voedsel en
tenten, maar om een nieuw en menswaar
dig bestaan, waar mogelijk terugkeer naar
het eigen land. Het betekent je bemoeien
met heel verschillende regeringen, struc
turen
Na
heid r
man i
DINA
besef:
hem
niet 1
behai
of er
haar
ginne
tiago.
door
gesta
de la
solid:
Samen geloven blijkt een moeilijke zaak
waarover honderden theologen nu al vele
jaren discussiëren, al zijn er heel belang
rijke vorderingen gemaakt; samen werken
is ook moeilijk.
Neem nu zo’n Nederlandse Stichting
voor Oecumenische Hulp aan Kerken en
He
dat 1
niet
mgr.
kard
onth
slacl
i
Amsterdamse uitgeverij Contact, waagde
hij de sprong. Hij vond dat het bedrijf door
de fusie te groot was geworden en een
verhuizing naar Amsterdam zag hij ook
niet als iets prettigs. Het bleef dus Den
Haag.
Europa moet het idee van de rijke oom
die gul geeft maar dan wel wil weten
waaraan zijn neefje het geld uitgeeft, eens
laten varen, zo zeiden ons enkele Afrika
nen. „Goed, we hebben financiële hulp
nodig en we kloppen aan bij de kerken in
de rijke landen. Maar men moet van een
paar dingen doordrongen worden. Rijk en
arm zijn ook maar betrekkelijke begrip
pen. Er zijn heel wat gebieden waarop wij
in Afrika rijk zijn en de mensen in Europa
arm. Als we zien hoe men in Europa
zieken, bejaarden, stervenden zo mogelijk
ergens opbergt omdat ze niet passen in het
dagelijks levenspatroon in de welvaarts
staat, dan zeggen wij: u bent eigenlijk arm.
Hulpverlening in de rijke landen heeft zo
vaak iets weg van het prijsgeven van een
heel klein stukje welvaart”.
Toen MIU de afkorting staat voor
Maharishi International University vo
rig jaar van start ging, was transcendente
meditatie een „gat” in de uitgeverij-markt.
Andere uitgevers hebben zich steeds
een enkel boek uitgezonderd met an
dere onderwerpen en de sector „geestelij
ke stromingen” bezig gehouden en de be
langstelling voor TM was groeiende. „Het
is eigenlijk vanzelf gegaan”, zegt Jan Sij
men over de snelle groei van zijn bedrijf.
„Het TM-boek”, „TM: het ontdekken
van innerlijke energie en het oplossen
van spanningen” en „De ethiek van de
verlichting” zijn drie boeken over
transcendente meditatie in wat je een
„oplopende graad van moeilijkheid”
zou kunnen noemen. Wanneer je niets
van TM weet kun je door het lezen van
dit drietal een aardig beeld 'van het hoe
en wat krijgen. Ze alle drie kopen is
misschien een wat al te grote aanslag
op de beurs.
dat in de fraaie maar toch eenvoudige
kapel van de Wereldraad. Men gebruikt de
liturgie van een aangesloten kerk. Op de
dag dat wij in Genève arriveerden, was het
die van de Verenigde Presbyteriaanse
Kerk van de Verenigde Staten.
De basis van ons werk is ons geloof,
aldus de Zwitser Jean Fischer, plaatsver
vangend directeur van het hulpprogram
ma van de Wereldraad. Dat geloof voeden
we dagelijks in onze gebedsdiensten, in
onze gesprekken tijdens werkbijeenkom
sten en tijdens de lunch-, koffie- en thee
pauzes als we met elkaar praten, blank en
bruin, geel en zwart, dominees, priesters,
gemeenteleden. Maar allemaal bezeten
door dat ene: het geloof niet alleen belij
den met de mond, maar ook met de daad.
Al vele tientallen jaren werkend voor de
eenheid van al diegenen die in dezelfde
God geloven, Jezus Christus willen volgen,
zich geïnspireerd en gesterkt weten door
dezelfde Heilige Geest. Maar die allemaal
toch door allerlei historische ontwikkelin
gen hun eigen gang gaan. Ook al vele jaren
werkend op het terrein van de hulpverle
ning voor christenen en niet-christenen.
Eigenlijk is uit die hulpverlening van de
kerken, gegroeid tijdens de Tweede
Wereldoorlog, in 1948 in Amsterdam de
Wereldraad ontstaan.
De wereldraad van Kerken in Genè
ve kent drie hoofdgroepen, drie vor
men van activiteiten, drie „program
ma’s”, waarin zo’n 300 kerken in meer
dan honderd landen, met meer dan 400
miljoen christenen samenwerken: ge
loof en getuigenis, rechtvaardigheid
en hulpverlening, vorming en ver
nieuwing.
I
Het TM-boek, MIU Nederland Pers, 19,50.
TM. het ontdekken van innerlijke energie en
het oplossen van spanningen, MIU Neder
land Pers, 22,50. De ethiek van de verlich
ting, MIU Nederland Pers, 14,90.
deze drie is Bloomfield, een psychiater,
degene die het belangrijkste aandeel in
het werk heeft geleverd. Hij gaat diep
vaak wel zeer diep in op de fysiolo
gische en psychologische aspecten van
de transcendente meditatie. Een vloed
van gegevens over onderzoeken naar
de invloed van TM op allerlei aspecten
van het leven wordt over de lezers
uitgestort. Meer dan enkelen van hen
zullen bij hoofdstukken over psychofy-
siologische research en passages vol
medische termen weleens terug moeten
bladeren wanneer het hen allemaal te
veel wordt. Met de aanbeveling van de
uitgever dat Bloomfield in staat is „de
ze nogal gespecialiseerde stof helder en
voor iedereen duidelijk leesbaar te be
handelen”, kan ik het dan ook niet
helemaal eens zijn. Dat neemt niet weg
dat Bloomfields boek de moeite van het
aanschaffen meer dan waard is voor
wie bereid is er langer dan even voor te
gaan zitten.
Ook op andere terreinen blijkt dat sa
menwerken niet zo simpel te zijn. Me
vrouw drs. A.E.A. Wendt-Van der Vring
van de genoemde stichting (afgekort
SOH): „Een aantal jaren ging het eigenlijk
alleen om het bijeen brengen van geld, dat
dan naar allerlei projecten in verschillen
de delen van de wereld ging. Dat geld
hebben we nog steeds dringend nodig. Het
Werelddiakonaat heeft bij wijze van spre
ken nooit genoeg. Maar, de rol van de
kerken in de hulpverlening is anders ge
worden. Vroeger waren we „helpers”, nu
zijn we „partners” van de kerken elders in
de wereld. Kerken en organisaties in de
landen van wat men dan wel noemt de
„tweede” en de „derde wereld”, maken de
plannen. Zij worden aangereikt aan de
zusterkerken en organisaties in de „eerste
wereld”, maar ook aan die in hun eigen
wereld. In het verleden gingen we met ons
geld de gevolgen bestrijden van oorlogen,
rampen, onrechtvaardige maatschappij-
vormen. Nu zijn we bezig met het verhel
pen en voorkomen daarvan”.
Pratend met allerlei leidende figuren
van de Wereldraad, die dagelijks te maken
hebben met de hulpverlening aan een be
paald land of op een bepaald terrein, komt
die problematiek telkens weer op tafel.
Dat is ook een van de redenen dat de
Wereldraad probeert in een bepaald land
of een bepaald werelddeel kerken bijeen te
brengen, opdat ze met een gezamenlijk
landelijk programma op tafel komen
waarvoor zij zelf de verantwoordelijkheid
dragen”.
I
I
-TT-
