chTSmse
I
bj
Recept voor
maïskoek
Ir
I
B
R
IB
DUIZENDEN VERMISTEN ONDER PINOCHET
Activiteiten
tegen Junta
ffi
I
Wanhoop
door Hanneke Acker
Rechteloos
Volksbuurten
LOUIS
IN EEN
l OMZIEN
EL i
CWM igw chili
CHILI
Hl
I
BH
1
f'jJ
ra
De Chileense junta tolereert geen andere politieke mening dan de
zijne. Politieke partijen zijn verboden, net zoals vakbonden. Kranten
worden gecensureerd, brieven geopend. Elke burger wordt in de gaten
gehouden door de DINA, de beruchte geheime dienst, die met 20.000
agenten in Chili en daarbuiten de touwtjes in handen heeft. Politieke
activiteiten en zelfs een „afwijkende” politieke overtuiging kunnen
aanleiding zijn voor arrestatie. In Chileense gevangenissen en concen
tratiekampen zijn martelingen niet zeldzaam, veel gevangenen hebben
het niet overleefd.
De vrouw wier man zonder enig bericht verdwenen is, gaat informeren
bij de autoriteiten. Waar is hij? Is hij gearresteerd? Niemand weet het,
niemand geeft haar een bevredigend antwoord.
Het eten staat op tafel, maar hij is er nog niet. Maar vast beginnen,
straks zal hij er wel zijn. Maar hij komt die avond niet en ook die nacht niet
meer, noch de volgende dag of de dagen daarna. Bij de Chileense vrouw
die dit meemaakt heeft ongerustheid dan al lang plaats gemaakt voor een
onbeschrijflijk gevoel van angst: zouden ze haar man opgepakt hebben?
situaties geweldig kan boffen.
Neef Tinus keek enkele ogenblikken zegevierend
over de schare toehoorders, zei toen lachend ,jaja”
en bracht de zaal weer tot nieuw leven door de
mededeling dat de Dajaks nooit een hap eten naar
binnen werkten zonder een kruisteken te maken.
Mijn moeder zat de voorstelling verder uit met een
hoofd als een rode kool en mijn vader met een wijze
glimlach. Maar thuis barstte de bom. Wij kinderen
werden de kamer uit gestuurd, maar door de deur
heen hoorden wij onze moeder heftig zeggen: „En nu
wil je toch zeker niet weer aankomen met het
smoesje dat dat zwart is??”
Wij begrepen er geen snars van, zeker niet toen
mijn vader kleintjes zei: „Nee, dat in het algemeen
nu eigenlijk niet".
ver
te?”
ver-
vele
ver
leid
ling
niet
irkt
jnt.
l-
Ad
<4
Neef Tinus, missionaris in Borneo, had'het daar
vèr geschopt en kwam op zeker ogenblik met ziekte
verlof naar het vaderland terug met de titel van
monseigneur. Hij sliste nog steeds vervaarlijk, maar
dat bevestigde slechts de stelling die mijn vader had
verkondigd toen neef Tinus als beginneling voor het
eerst naar de tropen vertrok: als je niét slist, krijg je
ginder geen poot aan de grond, want dan kun je
onmogelijk die inboorlingentaal behoorlijk leren
spreken.
N,eef Tinus had, eerst in Nieuw Guinea en later in
Borneo, allebei zijn poten aan de grond gekregen. Hij
was erin geslaagd ontelbare zwarte zieltjes wit te
wassen met doopwater, zelfs in tijden van moorden
de droogte. Bij een van zijn visites aan ons gezin
vertelde hij hoe hij in dergelijke noodtoestanden
tewerk was gegaan. Hij hield de dorstige bekeerlin
gen een bekertje water voor de neus met de medede
ling: ik doop je met de helft, de rest mag je opdrinken.
Ofschoon ik nog klein was en derhalve weinig
onderscheidingsvermogen bezat, stuitte die methode
mij tegen de borst zonder dat ik precies wist waarom.
Later begreep ik het beter, toen ik de betekenis van
het woord „chantage” leerde kennen. Maar mijn
vader zei, dat ik niet alles moest geloven wat neef
Tinus vertelde. Hij had zo zijn eigen humor en als
jongen was hij al een ongelofelijke fantast geiïeest.
Op zijn thuisreis had monseigneur Tinus koffers
vol lantaarnplaatjes en smalfilms meegebracht, om
het thuisfront enige indruk van het doen en laten der
inboorlingen te geven.
Hij benutte zijn verblijf in het vaderland door het
organiseren van lezingen met lichtbeelden of films in
parochiehuizen, die grote belangstelling ondervon
den en goed geld opbrachten. Neef Tinus was een
geboren verteller, wiens voordracht door dat ontstel
lende geslis een aparte bekoring kreeg. Hij werd
volstrekt niet gehinderd door verlegenheid of preuts
heid en vertoonde met opgewekte vrijmoedigheid de
meest aanstotelijke beelden, waarbij hij soms dingen
vertelde die de talrijke bejaarde dames en brave
huismoeders onder zijn gehoor zichtbaar schokte.
Dat was waarschijnlijk ook de reden waarom mijn
ouders, die bij de eerste gelegenheid van neefs
optreden voor ons hele gezin op de eerste rij plaatsen
afhuurden, de volgende keer zónder kinderen der
waarts togen.
Ik smaakte het genoegen van neef Tinus bezig te
horen derhalve slechts één maal, maar ik amuseerde
mij buitensporig, ofschoon ik diverse mededelingen
van neef Tinus niet begreep. Maar op latere leeftijd
kwam ik er vanzelf achter, zodat ik mijn genoegen
over een groot aantal jaren kon uitsmeren.
De Dajaks op Borneo bleken een goedaardig maar
onfatsoenlijk volkje te zijn, waarvan ik me niet kon
voorstellen dat zij, ondanks al dat doopwater, op een
aanvaardbare manier met de tien geboden gedraaid
kwamen. Het zevende gebod was geen probleem,
want zij bezaten niets en konden dus niets van
elkander stelen. Maar het zesde, vierde, negende, of
eigenlijk de gehele reeks die overbleef kwam volgens
de films en lichtbeelden aan de lopende band in de
knel. Tot mijn grote verbazing gebeurde dat blijk
baar met volledige instemming van neef Tinus, die
voortdurend lachend in het beeld kwam. Hij was
nauwelijks herkenbaar in zijn korte khaki broek en
een soort witte po op het hoofd, met meestal zelfs een
totaal ontbloot bovenlijf dat in geen enkel opzicht
aan een monseigneur deed denken. Als zo’n plaatje
op het witte doek verscheen, ging er een ontstemd
gemurmel door de zaal, dat neef Tinus meestal
tactisch wist te onderdrukken door onmiddellijk
daarop zichzelf te laten zien in vol tenue met gouden
kazuifel aan een bebloemd en bekaarst altaar.
Zijn films van de feestdansen waren ronduit
schaamteloos. In die tijd was in ons brave vaderland
één blote vrouweborst voldoende om een kabinet te
doen vallen, maar in het domein van neef Tinus
scheen dat slechts mogelijk door een bedekte borst,
aangenomen dat Borneo kabinetten zou bezitten.
Mijn moeder sprak er thuis schande van, maar
mijn vader zag het breder. Ze zijn toch zwart? zei hij.
Daar viel niets tegen in te brengen. Ik moest opnieuw
tot een i)eeZ latere leeftijd wachten om het argument
van mijn vader afdoende te kunnen weerleggen,
maar toen was het niet actueel meer.
Op die eerste séance van neef Tinus viel trouwens
iets véél ergers voor. Na de pauze vertoonde hij een
film over de jacht- en eetgewoonten der Dajaks, die
hij inleidde met de geruststellende mededeling dat
hij de film had opgenomen nadat hij zijn zwarte
pupillen van het ongemanierde koppensnellen en
kanibalisme had weten af te brengen.
Terwijl de zwarte mannen in het oerwoud de meest
vreemdsoortige fauna met blaaspijpen probeerden te
verschalken, bakten de vrouwen thuis maïskoeken.
Een zeer versterkende spijs voor de vermoeide ja
gers, zei neef Tinus, omdat tevoren het deeg voor de
koeken met sperma werd vermengd.
Het was plotseling doodstil in de zaal, wat mij ten
zeerste verwonderde, omdat ik er geen enkele aanlei
ding toe zag. Als die verlamming niet was ingetreden,
zou ik mijn moeder fluisterend hebben gevraagd wat
j dat voor spul was waarmee die maïskoeken zo
i gezond werden gemaakt. Nu zag ik daar van af. Ik
heb later begrepen dat zelfs een kind in bepaalde
V
e
V w-
■L'r j
BSk lil
1
I
•SS
SS
”^s
Nederlandse vrouwen helpen
vrouwen uit Chili
i
i-
g
n
g
!F
L-1
>oe-
dat
ver
niet
□ei-
die
ook
ms-
ier-
:ing
met
-ers
via
i de
rde
r is
ver.
van
de
bij
•oor
een
gde
oor
een
ook
Den
o
r
In het vicariaat treft zij andere
vrouwen, in dezelfde positie als zij.
Ook hun mannen zijn spoorloos ver
dwenen, als van de aarde wegge
vaagd. De onzekerheid onder de vrou-
wen is groot. Zijn de vermisten dood
of in leven? Zijn ze in Chili of daar
buiten? Zitten ze gevangen in een
geheim kamp, ver van de bewoonde
wereld? Worden ze gemarteld? Ko
men zij ooit terug? Eén ding is zeker,
een vermiste heeft niet eens de status
van een gevangene: hij is volslagen
rechtelpos.
Na een tijd van slopende onzeker
heid moet zij gaan begrijpen dat haar
man verdwenen is. Opgepakt door de
DINA of de politie. Zij moet gaan
beseffen dat de kans klein is dat zij
hem ooit terugziet, beseffen dat zij
niet kan controleren hoe hij wordt
behandeld, of hij leeft, ziek of dood is,
of er ooit een proces komt. Ze besluit
haar man te gaan zoeken. Om te be
ginnen gaat ze naar de hoofdstad San
tiago. Ze zoekt er steun bij de enige
door de militaire machthebbers toe-
gestane hulporganisatie, de Vicaria
de la Solidaridad (het vicariaat van de
solidariteit,) van de r.k. kerk.
Officieel bestaan de vermisten een
voudigweg niet, hoewel tot drie keer
toe door de regering-Pinochet is toege
zegd „onderzoek te doen”. Een rap
port van de Verenigde Naties schat
het aantal vermisten op ruim 2000. De
voormalige leiders van de Unidad Po
pular (regeringspartijen onder Allen
de) houden het op 4000 vermisten.
Weer andere bronnen (onder andere
het Vicariaat) spreken van 2400, van
2600, van ongeveer 2400 mannen en
100 vrouwen.
Dezelfde onduidelijkheid is er over
het aantal politieke gevangenen. Offi
cieel heeft president Pinochet onlangs
„de laatste politieke gevangene” ge
ruild voor elf gevangenen uit de DDR.
Volgens een schatting van Victor To-
Dankzij publiciteit, steun en solidari
teitsbetuigingen uit het buitenland
(ook van de groep „Nederlandse vrou
wen voor Chili”) konden de VN presi
dent Pinochet de belofte afdwingen
dat de vrouwen niet gearresteerd zou
den worden als zij het VN-gebouw
verlieten. Ook zegde Pinochet een on
derzoek toe naar de vermisten. Twee
eerder beloofde onderzoeken (aan on
der andere het Vicariaat) leidden
overigens nooit tot resultaat.
De Chileense vrouwen zijn ook aan
de slag gegaan om geld voor de gaar
keukens te verdienen. Zij hebben
sieraden gemaakt en prachtige wand
kleden (waarop bijvoorbeeld afbeel
dingen van kinderen in de gaarkeu
kens of werkloze mannen die onver-
richterzake uit het arbeidsbureau ko
men) en hebben die naar Nederland
gestuurd om hier te verkopen.
Behalve geld voor de keukens is er
ook kinderkleding nodig. „Vrouwen
voor Chili” heeft aan de plaatselijke
Chilicomités gevraagd om inzamelin
gen van goede tweedehands kinder
kleding te houden. De groep zal dan
zorgen voor de verzending.
Wie zijn diensten wil aanbieden,
kledinginzamelingen wil organiseren,
solidariteitsbrieven wil sturen, wand
kleden wil kopen of op een andere
manier de vrouwen in Chili wil steu
nen kan terecht bij het secretariaat
van Nederlandse Vrouwen voor Chili,
Van Hoornelaan 25 in Odijk.
Affiche voor het Chileense Strijdfonds in
Amsterdam
it
n
1:
r
r
0
'Ir
luit
tan
ek
lan
;eft
Het
me
lijn
ge-
e
e
i,
n
a
n
ï-
i.
a
1
1
Het vicariaat zou nog bestaan om
dat het de steun en bescherming ge
niet van de kardinaal van Santiago,
mgr. Raul Silva Hendriques. Deze
kardinaal zou volgens een recente
onthulling op de lijst van aanstaande
slachtoffers van de DINA staan.
ro, vakbondsleider die twee jaar in
concentratiekampen doorbracht en
nu in Venezuela is, moeten er in Chili
4800 politieke gevangenen zitten in
63 gevangenissen. Dat er officieel po
litieke gevangenen noch vermisten
zijn, is onderdeel van het streven van
de junta om het imago van Chili te
verbeteren.
Verdwijningen zijn het antwoord
van de DINA op de internationale
kritiek ten aanzien van politieke ge
vangenen en de schending van men
senrechten. Voor vermissingen is
niemand verantwoordelijk.
e
De groep Vrouwen voor Chili zet
zich behalve voor de vrouwen van
vermisten en van politieke gevange
nen ook in voor de vrouwen die in
financiële nood zijn geraakt door
werkloosheid of doordat de minimu
minkomens al lang niet meer in ver
houding staan tot de sterk gestegen
prijzen voor de eerste levensbehoeften:
zij kunnen hun gezinnen niet genoeg
te eten geven. Om de nood in de
volksbuurten te lenigen zijn vrouwen
begonnen met gaarkeukens, waar
kinderen vier of vijf keer per week
een warme maaltijd kunnen krijgen.
Er zijn nog meer gaarkeukens nodig
en de keukens die er al zijn hebben
behoefte aan financiële steun. De
groep „Nederlandse vrouwen voor
Chili” houdt deze maand een geldin
zameling voor deze gaarkeukens. Het
Vicariaat zal ervoor zorgen dat het
geld komt waar het nodig is.'
J
Vrouwen In Chili hebben handwerk-stukken gemaakt om hier tijdens de geldinzamelings
acties te verkopen. Op de foto een afbeelding van de gaarkeukens, die van hieruit
bekostigd worden
Het strijdfonds Chili, dat via
de kanalen van de Unidad Popu
lar het illegale verzet in Chili
steunt, opent morgen, zondag
middag een grote financiële
campagne met een solidariteits-
concert van de Chileense mu
ziekgroep Quilapayun in het
Amsterdamse theater Carré. Er
zullen volks- en strijdliederen
worden gezongen. De groep,
door Allende een maand voor de
staatsgreep „de culturele am
bassadeur van Chili” genoemd,
heeft zich in Parijs gevestigd na
de vlucht in 1973.
Uit deze actie bekend worden van
de feiten, bescherming van de vrou
wen blijkt hoe belangrijk internati
onale steun en solidariteit is, vinden
twee vrouwen van de groep „Neder
landse vrouwen voor Chili” „dit
soort regimes is extra gevoelig voor
kritiek uit het buitenland”. De groep,
die sinds januari van dit jaar bestaat,
richt zich op vrouwen in Chili, vooral
de vrouwen van vermisten en van
politieke gevangenen. Volgens de
groep, die contacten heeft met het
Vicariaat, hebben deze vrouwen voor
al behoefte naast solidariteit aan
concrete materiële steun. Zij hebben
meestal geen inkomen en moeten veel
moeite doen hun man op te sporen
(reizen is erg duur) en als dat mocht
lukken begint een eindeloze weg van
juridische procedures, wat ook veel
geld kost.
Openlijk protest is in het Chili van
nu eigenlijk ondenkbaar. Toch heb
ben dertig vrouwen van vermisten het
deze zomer in uiterste wanhoop aan
gedurfd om zich te verschansen in het
gebouw van de Verenigde Naties in
Santiago. Met het doel opheldering af
te dwingen over het lot der vermisten
begonnen zij een hongerstaking.
Chileense vrouwen bekijken foto's van honderden landgenoten in de hoop daar hun
vermiste familieleden bij aan te treffen.
Solidariteit met het onder
drukte Chileense volk en steun
aan het verzet vragen de talrijke
plaatselijke Chili-comités in
september, de maand waarin
vier jaar geleden de junta een
bloedig einde maakte aan de so
cialistische regering van Allen
de. Op 11 september, de dag van
de coup, worden in Amsterdam
een grote nfanifestatie en de
monstratie gehouden, georgani
seerd door het Nederlandse Chi
li Comité. Net zoals voorgaande
jaren zal de leus zijn: „internati
onale isolering van de junta”.
«S I:
I
In Rotterdam is een Chilicon-
ferentie gehouden, georgani
seerd door het Instituut voor een
nieuw Chili in samenwerking
met de Socialistische Internatio
nale en de PvdA. Onder leiding
van Willy Brand werd gediscus
sieerd over een te voeren strate
gie voor herstel van de democra
tie in Chili. De conferentie werd
ook bezocht door de weduwe
van Salvador Allende. Zij open
de in Rotterdam een Chileens
ontmoetingscentrum, dat de
naam draagt van de vermoorde
president.
Sommigen menen dat geheime
kampen niet kunnen bestaan, dat
zoiets altijd bekend moet worden in
de omgeving. Zij'menen dat „vermist”
vermoord betekent en wijzen op dood
gevonden „verdwenen” gevangenen
als Marta Ugarte Roman of Carmelo
Soria. Volgens anderen worden de
vermisten onder meer ondergebracht
in geheime concentratiekampen zoals
in het door nazi-Duitsers bewoonde
dorpje Colonia Dignidad, waar met
nieuwe martelmethoden zou worden
geëxperimenteerd.
I
Een middel tot isolering is
boycot van Chileense produkten
(koper, fruit, groenten), wat te
gelijk wordt gezien als belang
rijk pressiemiddel ter beëindi
ging van de dictatuur. Tot
nieuwe boycotacties en acties
gericht tegen Nederlandse in
vesteringen in Chili is vorige
week besloten tijdens een verga
dering van het Nederlandse Chi
li Comité met vertegenwoordi
gers van Unidad Popular (geza
menlijke progressieve partijen)
in Nederland en vertegenwoor
digers van de Chileense vakcen
trale CUT.
De groep probeert steun te vinden
bij vrouwelijke Kamerleden en vrou
wenorganisaties om druk uit te oefe
nen op het Chileense regime, om de
vermisten rechten te geven: „Volgens
(inter)nationale wetten heeft iedereen
recht op een eerlijk proces en rechts
bescherming. Maar vermisten, ner
gens geregistreerd, hebben geen en
kele mogelijkheid om zich te beroe
pen op deze rechten”. Het is volgens
„Vrouwen voor Chili” van het groot
ste belang dat door anderen een ver
zoek wordt ingediend tot habeas cor
pus, het recht van elke gedetineerde
om binnen een bepaalde wettelijke
termijn voor de rechter te worden
geleid. Ook vanuit Nederland kan dit
gebeuren. Bij de groep zijn namen
van vermisten bekend, vaak met
plaats en tijdstip van arrestatie en
namen van getuigen.
BOȣN
K Jjti
boycot vak BE Jflflflom purnj
VoiMd 2.5B0 "gfe
-..^..-4
