De architektuur van de dierentuin
I
Jordaanf estival
GELD VOOR DE KINKERBUURT
Tubantia
Ir
I
L
P
D
Ki
I
L
I
Sw
Wil
i
Mr
1
L'
m
Ml
'n
r
P
W
N
/tf.i 1MS
I
i
w t
I
I
I
1
li
BB
I w
1
9
g
in'
i
as
tex
r
18
J
Wl 7
-
w
1
tl
1
11
1
- M
*7*
t'j
4
Beren in burchten, kamelen in
tenten, steenbokken in berghut
ten, wilde zwijnen in gewelven,
herten in Zwitserse chalets, uilen
in kunstmatige ruïnes, struisvo
gels in moskeeën en olifanten in
tempels, ijsberen tussen namaak-
schotsen,Als de mens een
dier in een dierentuin wil zetten
moet dat beest ook in ’n hok. Uit
orde, uit zelfbehoud van de mens
ómdat loslopende tijgers wat las
tig zijn, uit praktisch oogpunt om
dat je nou eenmaal niet de natuur
met z’n holen en gaten ter be
schikking hebt, uit utiliteitsover-
wegingen, omdat je het schepsel
dan beter kunt tonen, uit een soort
logica, omdat de mens nou een
maal ook in hokkies leeft.
Egyptenaren
t T
41
b
I
i
X-x.
1
i
■1
MLik*
'I
ONDER REDACTIE VAN INGE CRUL
Beren in burchten en
olifanten in tempels
Het zeehondenperk
3
■r>.
Het Nylgau-perk
I
■r
Hangslot
[1
55
x?u
i'i-
ten, gewonden om wiel, frame en aan de
andere kant brugleuningen of -spijlen, bo
men, lantaarnpalen en dergelijke. Waar
dat nu weer toe kan leiden toont de foto.
PTT-mensen in de Mamixstraat werden
geconfronteerd met deze situatie: ze moes
ten hier aan het werk maar konden niet
om de paal-verankerde tweewielers heen.
Nu zijn PTT-ers er niet de mensen naar
kabels door te knippen, tenslotte leggen
ze juist kabels neer, trekken ze door en zo,
dus kozen ze voor de meest voor de hand
liggende, pardon hangende oplossing: om
hoog met de fiets. Zodat men met recht
van een hangslot kan spreken.
van
atle
Muziektent: op de Lindengracht, na
bij 2e Goudbloemdwarsstraat en le
Lindendwarsstraat, op zaterdagen en
zondagen om acht uur, Met zaterdag
de tiende: Truce Speyck, tanta Na en
Henk van Mokum die zingen bij de
accordeons van Henk Bouwman en
Coen Wyand. Zaterdag 17: carnaval-
sorkest De Rinkelbom. Beide zonda
gen elf en achttien: de Jozef Lam
Jazzband.
Het duivenhuis, pittorekse
architektuur
Over Artis zelf berichtten we pas nog op
deze pagina: hoe uit een gebied van stads
uitbreiding met plezier- en moestuinen
door aankoop van gronden de dierentuin
ontstond. Zo kocht Artis allerlei tuinen
met prachtige namen als „Leeuwenrust”,
„Ons genoegen” en „Lusthof” op voor
haar dierenverblijven.
Het boek beperkt zich tot een beeld van
de unieke geschiedenis van de eerste 62
jaren van Artis (ontstaan in 1836), met de
nadruk op de gebouwen. Met excuses aan
de dieren schrijven beide studenten het
toch jammer te vinden dat in de loop der
tijd veel is verdwenen ook al was dat in
het belang van het lot der dieren. Ze noe
men Artis een „uniek cultuur-historisch
monument, niet alleen vanwege de archi-
tektonische waarde en het bijzondere ka
rakter van de afzonderlijke gebouwen,
maar vooral door het geheel van tuinen,
dierenverblijven en andere gebouwen.”
En ze zeggen dan het te betreuren dat de
financiële middelen ontoereikend zijn om
„vele waardevolle gebouwen in een pas
sende staat van onderhoud te houden en zo
voor de toekomst te bewaren”.
In hun skriptie, die eigenlijk nog meer
platenboek dan leesboek is door de vele
unieke foto’s van tekeningen, schetsen en
oude afbeeldingen, zeggen ze bewust geen
uitspraken te doen over de morele recht
vaardiging van het gevangen houden van
dieren in welke vorm dan ook. „Een studie
over de geschiedenis van de gebouwen van
Artis kan nooit de basis vormen voor een
gefundeerd oordeel hierover. De wijze im
mers waarop Artis dieren houdt is er maar
één van de vele mogelijke manieren.”
5
ak.
Ind
ive
lar.
aat
Jtor
Ve-
rel-
3de
ort-
3SS
en
fel.
:ar-
an-
rpr.
ler-
•I 1e
TL
250.
nov.
73
950.
Ifdak
5l en
I wel
Ifdak
I. 72
450.
5 1e
Iets
agn.
niet
900
oop.
I
aart,
ree.
ano)
icht.
inz.,
3e-
I72
bj.
ev.
el.:
Het kwalitatief slechte woningbestand
van nu moet tot de helft gereduceerd wor
den. tot 3000 a 3500. Ze moeten straks
volgens de plannen een bevolking van cir
ca 10.000 mensen gaan herbergen, in een
gemengde samenstelling van gezinnen en
kleine huishoudens. Met als voorwaarde
vooral: betaalbare hiyen.
In de nu gepleegde nieuwbouw is dat
redelijk gerealiseerd, zodat men een zeker
optimisme heeft. Maar altijd blijft de kans
op vertraging van de plannen, door de
huurproblematiek, de parkeersituatie, de
financiële exploitatie van welzijnsvoor
zieningen, enzovoorts. De gemeente vindt
de rijksregeling daarom wel een stap in de
goede richting maar vraagt om soelaas
ook voor deze problemen, én zoals hier
vóór al gezegd: een fundamentele finan
ciële oplossing in plaats van „interimrege-
lingen”.
Voor 1977 is honderd miljoen beschik
baar voor zes steden en Amsterdam mag
daar een kwart van hebben. B en W.
stellen nu de raad voor de Kinkerbuurt
deze hulp te geven en daarna zullen GS er
nog over moeten adviseren. Gaat het rijk
akkoord dan betekent dat een meerjarige
verbintenis om in beginsel alle ‘okorten
van de uitvoering van de stadsver
nieuwing voor de Kinkerbuurt over te ne
men. Het totale nadelige saldo over de
geplande vijftien jaar is geraamd op 146
miljoen.
De Kinkerbuurt, waar in dikke rappor
ten een bestemmingsplan en uitwerkings-
wijze van vermaak voor welgestelden en
ook Jan Publiek te presenteren, (de Egyp-
tenaren, de Babyloniërs zelfs begonnen er
al mee 4000 jaar terug), kwam begin vorige
eeuw ook de behoefte op om de kennis van
de dierenwereld met de dierentuinen te
bevorderen. De dierentuinen werden zo
tegelijk lusthof en bron van kennis,
mengsel van attractie en onderricht, waar
In Amsterdam kun je je het beste voort
bewegen per fiets, want dat is het enige
vervoermiddel waarmee je tussen files au
to’s kunt manoeuvreren, terwijl je „sluip-
door” speelt en, omdat je toch vogelvrij'
bent verklaard, dus ook alle onlogische
rode stoplichten negeert. Zolang je het
zadel warm houdt is er niks aan de hand,
maar het grote probleem begint wanneer
je de trouwe tweewieler ergens moet stal
len. Gebleken is immers dat geen slot
behalve een molensteen volgens de Am
sterdamse politie veilig is voor de beoefe
naars van de nationale spoty in onze
hoofdstad: fietsen stelen.
Kortom, vanwege alles behalve omdat
het dier nou eenmaal behoefte aan dit of
dat hok heeft. Vanuit de menselijke supe
rioriteit zijn dan ook de meest merkwaar
dige boven al aangestipte dierenverblijven
ontstaan, onderdak met symbolische
waarde horend bij het dier, huisjes die zijn
historie of zijn land weerspiegelden. En
dan waren er natuurlijk ook architekten
die zich in de dierentuin konden uitleven
in de stijlen van hun tijd, zodat een bonte
verzameling van dierenhokken kon ont
staan.
■A Op het Jordaan-
festival wordt een
handkarrenrace
gehouden.
We zijn benieuwd wat er met een auto w
gebeurd zou zijn als die hier, wacht- en
stopverbod negerend, zou hebben gestaan.
Feestmarkt: zaterdag 10 en 17 septem
ber van 19 tot 23 uur, zondag 11 en 18
september van 13 tot 23 uur. Op de
’s avonds verlichte Lindengracht tus
sen Brouwersgracht en le Lindend
warsstraat.
Kermis: iedere dag van vier uur af op
de Palmgracht, woensdag, zaterdag
en zondag vanaf één uur.
Café Chantant: iedere avond vanaf
18.30 uur in Gebouw De Palm.
Druinbandfestival: Noorderspeeltuin
zondag 11 september, start 12.45 uur
met défilé. Zaterdag 17 en zondag 18:
Noordermarkt, twee uur met 44 korp
sen en 27 majorettepelotons. Zater
dag voorafgegaan door een défilé.
Hoe dierenverblijven zo de neerslag zijn
geworden van de manier waarop mensen
dieren willen zien, en ook van een stuk
unieke architektuur kunt u tot en met 15
oktober nog zien bij de Stichting Wonen in
de Leidsestraat 5. Daar is dagelijks van
tien tot vijf (zaterdags van één tot vijf) een
boeiende tentoonstelling te bekijken van
alle bouwsels in dierentuinen en dan met
name in Artis. Een expositie onder de titel
„Apenkooi en Bouwkunst”, die werd opge
zet door de studenten bouwkunde Ben
Hasselman en Maarten Meys en Lilly Her
mans en Ger van der Vlugt van „Wonen”.
Beide studenten maakten bovendien een
skriptie architektuurgeschiedenis over dit
onderwerp die verscheen in een fraai pla
tenboek, „Natura Artis Magistra”.
Artis wordt in dit boek eigenlijk be
schreven aan de hand van andere dieren
tuinen en de historische ontwikkeling van
de tuinen Nadat het al vele eeuwen ge
bruikelijk was om exotische dieren bij
Het lamaperk
een aangenaam park met muziektent toch
de sfeer van wetenschap droeg in zijn
collectie opgezette én levende dieren, de
bibliotheek en de studiezalen.
Jordaankinderfestival: Noorder
speeltuin, woensdag 14 september,
van 14 tot 16.30 uur.
Handkarrenconcours: vrijdag 16 sep
tember, Westerstraat bij Noorder
markt van acht tot tien uur, met acht
tien equipes.
soms kwam er een speelplek voor in de
plaats. Huizen zijn dichtgetimmerd
kortom het beeld van een wijk op de rand
van sanering, zoals je ze in grotere steden
aan kunt treffen. Hier en daar is die sane
ring en daadwerkelijke herbouw al begon
nen' zie je een rijtje nieuwbouwwoningen
staan. Op de muren van de oude huizen
staat geschilderd „nieuwbouw, maar be
taalbare huren”. Waar weinig aan valt toe
te voegen.
In de nota’s over de Kinkerbuurt staat
het een en ander over het onderzoek naar
bevolkingsopbouw en woningkwaliteit.
Wat het eerste betreft: de bevolking loopt
terug, en het zijn met name de gezinnen
met jonge kinderen die verdwijnen, terwijl
de nieuwkomers merendeels jonge alleen
staanden zijn. Dat heeft zijn neerslag in
het pakket sociale voorzieningen gehad,
verenigingen, organisaties en dergelijke
verdwenen, en juist in een situatie waarin
de „thuisblijvers”, zoals kinderen, huis
vrouwen, bejaarden, niet-werkenden deze
welzijnsorganisaties nodig hebben zijn ze
er niet. De volgende stap in de cirkelgang
is dan een totale sociale en ruimtelijke
achteruitgang met als gevolg weer een
grotere trek uit de buurt.
:'W;
Deze lieden beperken zich allang niet
meer tot de achteloos voor het station
neergemikte oud-roestkarretjes zonder
slot (de witte fietsen van 1977), maar stel
len er een eer in de moeilijkste sloten
desnoods met betonijzerscharen door te
knippen. Of als dat niet lukt dan maar
hele wielen mee te nemen, want dat is ook
nooit weg. Het enige verweer van de
fietser is een enorme batterij stevige slo-
prij-
A12’
Opel
f77,
2200
’900:
‘74,
a LT
750;
‘900;
‘75,
2x,
304,
Ford
Inruil
Tel.
Jordaancabaret: iedere avond in de
bovenzaal van gebouw De Palm,
Palmstraat 31, twee voorstellingen
om acht uur en half tien. Plaatsbe-
spreken bij de Cisca (naast de
schouwburg) 020-229011, aan de zaal,
telefonisch 020-429288, of bij de WV
aan het Rokin 5 tussen tien en vier
maandag tot en met zaterdag. (Telefo
nisch wél inlichtingen, geen reserve
ring voor het cabaret op nummer 020-
221016.)
plannen werden neergelegd, waar in
spraak en overleg met betrokkenen al vo
lop draaide, leek de meest geschikte wijk,
ook in het kader van de eisen van het rijk,
om voor de financiële steunt in aanmer
king te komen. Het is een negentiende-
eeuwse grauwe eentonige buurt, met klei
ne woningen op elkaar gepakt, drie, vier
verdiepingen hoog met nog een dakkapel.
Beneden vaak kleine bedrijfjes, fietsen
stallingen. Eentonigheid viert de boven
toon zo leert een fietstochtje door de wijk
alleen de dagmarkt in de Ten Katestraat
geeft fleur. Her en der zijn gaten gevallen,
heeft de sloophamer zijn werk gedaan en
Er was eens, zo’n vijftig jaar terug, een
melkboer uit Twente, die zijn geboorte
streek verruilde voor het Amsterdamse,
maar zijn oude „Tuihantia”. Twente)
trouw bleef door „Tubantia” op zijn
melkkar te schilderen. Daardoor werd
een drumband geïnspireerd om deze
naam voortaan in het vaandel te schrij
ven. Zodoende hebben we nu de in Am
sterdamse muziekkringen bekende
drumband Tubantia. Die sinds kort niet
alleen in de hoofdstad maar in half Ne
derland een begrip werd en dat allemaal
te danken of te wijten heeft, het ligt er
maar aan van welke kant je het bekijkt,
aan de Amsterdamse politie.
Wat gebeurde er: een surveillancewa
gen van de Amsterdamse politie reed
anderhalve week geleden op de Nieuwe
Zijds Voorburgwal in een poging om de
muzikanten tot stilstand te brengen van
de verhoogde trambaan middenin de
drumband. Paniek en consternatie bij de
leden van de band, die onderweg waren
naar een optreden in het Historisch Mu
seum. De reden van dit alles was een
communicatiestoornis over de vergun
ning van de band.
Toen men bij Tubantia uitgevloekt
was, ontdekt men dat het incident veel
goodwill kweekte en plezierige gevolgen
had. Zoals een aanbieding uit Twente
bijvoorbeeld, een uitnodiging van het
dagblad Tubantia om daar een dagje
heen te komen. Zondag de achttiende
gaat die vrolijke visite door: dan worden
de Amsterdammers ingehaald /in En
schede, en begeleid door andere mu
ziekkorpsen (dat is nog eens wat anders
dan politiebegeleiding!) gaat men naar
het Diekmannstadion. In de pauze van de
voetbalwedstrijd TwenteVolendam
mogen de Amsterdammers dan hun kun
nen tonen en laten horen.
En de Amsterdamse politie? Die heeft
bij monde van hoofdcommissaris San
ders zijn excuses aangeboden voor het
incident en verzekerd dat van alles ge
daan zal worden om dergelijke misver
standen voortaan te vermijden. Kortom,
alles is weer koek en ei en er worden geen
valse tonen meer gehoord.
jx...
iv
Amsterdam telt elf gebieden waar stads
vernieuwingsactiviteiten worden ont
plooid, die echter nauwelijks te dragen
financiële tekorten met zich brengen. Het
liefst zou de gemeente zien dat het rijk al
deze wijken als zodanig zou erkennen en
steun zou geven met een fundamentele
financiële oplossing. Voorlopig is het ech
ter alleen de Kinkerbuurt, die zoals dezer
dagen bekend werd gemaakt door het rijk
geholpen zal worden. Dat gaat in het
kader van de zogenoemde „interim saldo-
regeling”, de in juni afgekondigde maatre
gel tot financiële steun aan stadsver
nieuwingsgebieden.
W'
■-<
’I
i&i
‘A’
r&>
W:
Horecaserveerrace: zondag 11 sep
tember vanaf 13 uur op de Wester
straat, eerste stukje bij Prinsen
gracht, en Noordermarkt. Presentatie
Piet Römer. Voorafgegaan door de
Course der Prominenten.
if: ''A Un Y f
72,
lulf-
'Olet
Jtal-
100I,
>llde
ker-
I TL
J50;
reo;
met
uto,
)5O;
!TS
O; 2
fige
oen
kier
550;
en
lak,
500;
)50;
MW
jwe
:’70,
70,
ane
72,
r50;
Ider
Mini
len,
71,
71,
der,
:ord
72,
450
i en
73,
128
ipia
irts.
Zoals vorige week beloofd hier het
programma van het Jordaanfestival dat
gisteren begonnen is en de negentiende
eindigt.
aan
ntle,
rce-
ood,
74,
/oe-
72,
erg
laat
ooie
met
ooie
•urs,
rek-
zlen
I en
rt In
leis,
stln-
bj.
itaat
1 en
yota
aed,
:uto,
zeer
72, I
-ord
*lnlg
”5
Oud en nieuw tegenover elkaar in de Kinkerbuurt
2 i
