Rassenrellen
in Chicago
Noren en Russen ruziën om steenkool
AMNESTY-AANDACHT VOOR FILIPPIJNEN
China beschikt
over geleide
raketten
achtergrond
Belgische regering gaat werkloosheid te lijf
„Pinochet kan niet zonder steun van VS”
f
dinsdag
KAFKA EN HASEK
WONDERLIJK
SOEVEREINITEIT SPITSBERGEN IN HET GEDING
Geen wijziging
Russische dissident
Toertsjin mag weg
AMERIKAANS MINISTERIE VAN BUITENLANDSE ZAKEN:
door Nico Scheepmaker
n
k
d
st
lit
in
rt
?n
es
ee
WASHINGTON (AFP/Reuter). Een Palestijnse vertegenwoordi
ging bij de Geneefse conferentie over het Midden-Oosten is „onmis
baar en essentieeel” voor een integrale vredesregeling tussen Israel en
zijn Arabische nabuurlanden, zo heeft het Amerikaanse ministerie van
Buitenlandse Zaken gisteren in een verklaring laten weten. Woord
voerder Hodding Carter, die de verklaring voorlas, gaf niet aan wie of
wat er precies onder „een Palestijnse vertegenwoordiging” zou(den)
moeten worden verstaan.
(Van een onzer verslaggevers)
Ernesto Luneta (26 jaar), zoon
van een koopman uit Bantagas
City op de Filippijnen, heeft zes
broers en een zuster in de gevan
genis zitten. Zelf slijt hij inmid
dels ook zijn nog jonge leven in
een grauwe cel.
BINNEN- EN BUITENLAND
I
trijfël f
(Van onze redacteur in België)
Geneve aanwezig zijn
ÏV
Maar daarmee houden de overeenkom
sten op. Toen we drie jaar geleden in
Praag waren, hebben we in de Zlata Ulic-
ka, het Goudspelenstraatje, aan of in het
boekwinkeltje in dat straatje (in het hart
van Praag) tevergeefs gezocht naar enige
aanwijzing dat Franz Kafka er gewoond
had. Zelfs geen boek van hem was in dat
boekwinkeltje (dat wel uitvoerig op het
geveltje aan de toeristen meldde dat er
„Books, Livres, Bücher” werden verkocht)
te verkrijgen. Wel vonden we elders, op
een hoek van een straat, in een nis in de
gevel, een borstbeeldje van Kafka dat men
blijkbaar voor alle zekerheid maar had
laten zitten, omdat je nooit kon weten hoe
de directieven morgen zouden luiden.
Hoe dan ook, Kafka wordt doodgezwe
gen, geboycot, Hasek daarentegen wordt
niet alleen getolereerd, maar ook door het
huidige regime kennelijk acceptabel be
vonden. Wie de lotgevallen van de brave
soldaat Svejk vanuit de juiste invalshoek
leest, zal dat wat wonderlijk vinden, maar
vermoedelijk worden Svejk en zijn schep
per Hasek postuum een handje geholpen
door Haseks levensgeschiedenis.
Hij huwde met Alexandra, een Russin
van adellijke afstamming, kwam in moei
lijkheden omcjat hij in de bres sprong voor
mensen ongeacht hun politieke achter
grond, en keerde samen met Alexandra en
een vervalst paspoort naar Praag terug.
Het is dan 1920. Hij begint aan de lotgeval
len van de brave soldaat Svejk te schrij
ven, in 1921 verschijnt het eerste deel: „In
het achterland”. De delen II („Aan het
front”) en III („Het glorieuze debacle”)
volgen in snel tempo. Eeuwige drankvoor-
ziening en copieuze maaltijden liggen nu
in het verschiet, maar nog voordat hij deel
IV („Voortzetting van het glorieuze deba
cle”) heeft kunnen voltooien, slaat de dood
toe. Dat is natuurlijk ook een vorm van
satire.
lat
ek
iri-
»rs
de
Waarnemers geloven dat China inter
continentale ballistische raketten heeft
met een reikwijdte van circa 5000 km,
waarmee het de gehele Sovjet-Unie kan
bestrijken
BRUSSEL. De Belgische regering wil bijna 1,7
miljard gulden uitgeven om het aantal werklozen
in België van het schrikbarend hoge aantal van
310.900 terug te brengen tot het meer aanvaardbare
getal van 220.000. Het plan-Spitaels, zo genoemd
naar de Belgische minister van Arbeid, voorziet in
de tijdelijke tewerkstelling van 75.000 werklozen
en vervroegde pensionering van 15.000 oudere
werknemers die langer dan een jaar zonder werk
zijn.
ken tegen nieuwe deelnemers. Israel heeft
bij herhaling laten blijken dat men deelne
ming'van de PLO in laatste instantie met
zo’n veto zou tegenhouden. Israel reageer
de op de Amerikaanse verklaring met het
bekende standpunt dat men zich niet zal
verzetten tegen deelneming van Palestijn
se vertegenwoordigers, op voorwaarde dat
die zitting hebben in de Jordaanse delega
tie en geen lid zijn van de PLO.
Op 21 september is het vijf jaar gele
den dat president Ferdinand Marcos de
staat van beleg op de Filippijnen afkon
digde. Vanaf die dag is hij de alleenheer
ser op het Aziatische eilandenrijk en
Het plan-Spitaels is met weinig geestdrift ontvan
gen door zowel vakbonden als ondernemersorgani
saties. Het plan zorgt wel voor een spectaculaire
daling in de statistiek, maar neemt niets van de
oorzaken van de werkloosheid weg. Vooral de socia
listische vakbond ABW ziet meer in werktijdver
korting als maatregel om meer mensen aan werk te
helpen, maar daar willen de Belgische ondernemers
niets van weten.
Het plan van de socialistische minister van Arbeid
omvat als belangrijkste maatregel het in dienst
Steeds aanhoudende berichten over
martelpraktijken in de Filippijnse ge
vangenissen en het ontbreken van garan-
OSLO. Een diplomatieke twist is uit
gebroken tussen Noorwegen en Rusland
over honderdduizenden tonnen steenkool,
die gedolven worden in de mijnen in
Spitsbergen die vroeger Nederlands eigen
dom waren. Het gaat echter niet alleen
over de steenkool, maar ook om de soever
einiteit van Noorwegen in het economisch
en strategisch zo belangrijke Spitsbergen.
President Marcos van de Filippijnen vierde zondag in zijn geboortestad onbezorgd
zijn verjaardag. Op de foto voert zijn vrouw Imelda hem een hapje taart.
(Van onze redacteur in Skandinavië,
Henk Ruyssenaars)
bracht werd het aantal Russen op het
eiland uitgebreid tot 2000 en deze mensen
produceren jaarlijks 450.000 ton steenkool
uit de indertijd gesloten Nederlandse
mijnen.
In totaal zijn er maar 800 Noren die op
Spitsbergen wonen en zich voornamelijk
op de visserij toeleggen, maar gezocht
wordt ook naar olie en mineralen. Beide
groepen leven vrijwel geheel geïsoleerd
van elkaar op het eiland dat sedert 1925 tot
het Noorse territorium behoort onder de
naam Svalbard.
LONDEN (AFP). Luis Corvalan, de
secretaris-generaal van de Chileense com
munistische partij die destijds door Chili
is vrijgelaten in ruil voor de Russische
dissident Vladimir Boekovski, heeft giste
ren op een persconferentie in Londen ver
klaard dat de Chileense dictator generaal
Pinochet zonder de steun van de V.S. nooit
aan de macht zal kunnen blijven.
ties voor een eerlijke procesvoering leid
den ertoe, dat Amnesty International in
1975 een onderzoeksmissie naar de Filip
pijnen stuurde. De leden van de missie
spraken met honderden politieke gevan
genen en met leidinggevende functiona
rissen. De conclusie was inderdaad dat in
gevangenissen en zogeheten „safehou
ses” (geïsoleerde martelhuizen) veelvul
dig werd gemarteld.
De Noren zijn slecht te spreken over de
talloze schendingen van hun luchtruim en
nemen deze zaak erg hoog op. De Noorse
Conservatieve Partij heeft zelfs gepro
beerd munt te slaan uit deze controverse:
„Geldt onder deze sociaal-domocratische
regering de Noorse wetgeving niet meer op
Spitsbergen?”, zo vraagt men zich af in de
verkiezingsbrochures. Vandaag is het
overleg geopend over deze kwestie tussen
de Noorse minister van Buitenlandse Za
ken en de Russische ambassadeur in Oslo.
Hij verzocht president Carter dringend
niet meer in Chili tussenbeide te komen en
de agenten van de CIA, de Amerikaanse
inlichtingendienst, terug te roepen”.
Corvalan Zei dat het lot van de ruim
2.500 Chilenen die door de DINA, de voor
malige geheime politie van Chili, „ont
voerd” zijn, hem grote zorgen blijft baren.
Jaroslav Hasek kent zulke problemen
niet. We kochten aan een souvenirsstalle-
tje een poppetje, dat Haseks schepping,
„De brave soldaat Svejk” perfect uitbeeld
de, en we heten ons met een taxi naar een
eetgelegenheid voeren waarvan verteld
was dat die model had gestaan in „de
lotgevallen van de brave soldaat Svejk”,
het augustus-boek dat ik uit plichtsbesef
voor u heb gelezen. Het zat er stampvol
met buitenlanders, aan de wanden hingen
de uitvergrote tekeningen van illustrator
Josef Lada, en het ademde diezelfde on
vergefelijke sfeer van zoveel Oosteuropese
stationsrestauraties, dus we wisten niet
hoe gauw we weer weg moesten komen.
HONKONG (AFP). De Chinese plan-
commissie heeft gisteren laten weten, dat
China over geleide raketten beschikt.
en
»n-
?e-
en
in
sel
in
je
in
en
tie
ikt
er-
ar-
lan
?rp
on-
ar-
tan
nt-
zei
uk
en
ar-
s-
ce
>1-
e-
ie
!t-
Franz Kafka en Jaroslav Hasek hebben
opmerkelijk veel met elkaar gemeen. Bei
den werden in 1883 geboren. Beiden viel
dat voorrecht in Praag te beurt. Een klein
verschil trad op aan het eind van hun
leven: Kafka werd 40 jaar (bijna 41), Hasek
werd 39 jaar (bijna 40). Wel klopte het weer
dat zij niet in Praag overleden: Kafka
overleed even buiten Wenen in Klosterneu
burg, Hasek overleed even buiten Praag in
Lipnice. Ook heten zij allebei onvoltooid
werk achter. En ten slotte is er dan nog de
overeenkomst dat zij zijn uitgegroeid tot
de twee bekendste schrijvers van Tsjecho-
Slowakijke.
Hij was een wonderlijk heer, dat wel:
een overtuigd drinker, liefhebber van goed
eten, en zijn vroege dood verbaast je dan
ook niet als je in zijn verhalenbundel „De
mensenhandelaar van Amsterdam” (Meu-
lenhoff) zijn laatste foto ziet: een te dikke,
pafferige man met toch nog de trekken
van een dandy. Hij schreef uit voortduren
de geldnood het ene verhaal na het andere,
waarbij hij een eenmaal verschenen ver
haal soms een paar keer herschreef om ze
als „nieuwe” verhalen aan weer andere
kranten of tijdschriften te kunnen aan
bieden. Zo schreef hij in zeg 15 jaar 19
dikke delen verzameld werk bij elkaar,
ondertussen ook nog baantjes uitoefenend
als redacteur van een tijdschrift „Wereld
der Dieren”, hondentemmer, dierenhande
laar en drogistbediende.
Ier
er-
ta-
ek
ral
ie.
»n-
op
-.1
eft
er-
de
In
de
iet
:en
ide
ia
'g
la
it
se
in
m
m
i-
ie
e-
n.
id
ia.
ile
;r-
de
in
k-
m-
en
o-
ig
er
n.
ik
in
o-
er
“n
>e-
n.
Carter onderstreepte nogmaals, dat de
Verenigde Staten als co-voorzitter (samen
met de Sovjet-Unie) van de Geneefse Con
ferentie een „speciale verantwoordelijk
heid” hebben voor het welslagen ervan.
„Derhalve”, zei Carter, „hebben wij sa
men met de confrontatielanden (Egypte,
Syrië, Jordanië) en Saoedi-Arabië enkele
alternatieven voor Palestijnse deelneming
aan vredesonderhandelingen bestudeerd.
Hij gaf daarvan geen bijzonderheden.
Het moeten echter alternatieven zijn op
deelneming door de Palestijnse bevrij
dingsorganisatie (PLO). Israel heeft nog
onlangs voor de zoveelste maal uitgesloten
dat het, in welke vorm dan ook, wenst te
onderhandelen met de PLO, aangezien die
organisatie „uit is op de vernietiging van
Israel”.
Hodding Carter erkende cisteren desge
vraagd dat de deelnemers aan de Geneefse
Conferentie een vetorecht kunnen gebrui-
Een incident, kortgeleden, heeft de No
ren verder opmerkzaam gemaakt op de
Russische aanwezigheid op het eiland. Een
van de grote hefschroefvliegtuigen stortte
Hodding Carter ontkende desgevraagd
dat de verklaring van gisteren een be
leidswijziging inhoudt. Volgens hem is
het slechts een beknopte samenvatting
van al eerder verkondigde Aerikaanse
standpunten inzake het Midden-Oosten
en de weg naar vrede.
In de nacht van zondag op maandag
zijn in Chicago vier mensen aangehou
den bij ongeregeldheden tussen blanken
en zwarten. Elf mensen werden aange
houden. Sinds het begin van het nieuwe
schooljaar, afgelopen woensdag, hebben
blanken dagelijks geprotesteerd tegen
de overbrenging van kinderen van over-
volle, overwegend zwarte scholen naar
onderbezette, voornamelijk blanke scho
len. De gewonden vielen toen zwarte
chauffeurs, die werden gehinderd door
deelnemers aan een fakkeloptocht voor
blanken, in het nauw werden gebracht.
De chauffeurs probeerden weg te komen
en reden daarbij voetgangers aan.
In het begin van de jaren zeventig werd
door handlangers van het schrikbewind
van president Ferdinand Marcos van de
Filippijnen een jacht ingezet op de uit
zeventien personen bestaande familie
Luneta. Als eerste was de tegen de wan
toestanden in zijn land vechtende José
Luneta aan de beurt. Hij werd opgepakt,
waarna de jacht zich op de rest van zijn
familie concentreerde.
Toen de buitenwereld lucht kreeg van
de hechtenis van José, zijn broers en zijn
zuster boog Amnesty International, de
organisatie die zich inzet voor politieke
gevangenen, zich over de situatie. Het
gevolg was, dat de gevangen gezette le
den van de familie Luneta werden gea
dopteerd.
Ook een Nederlandse adoptie groep
(Hoorn/Zwaag, al een jaar bezig met het
schrijven van brieven naar de Filippij
nen om te proberen Ernesto Luneta vrij
te krijgen) voert actie. Reacties op de
brieven krijgt de Westfriese groep nau
welijks. Toch werd duidelijk, dat de inzet
van de groep niet tevergeefs is, want
Ernesto blijkt al enkele keren van gevan
genis te hebben gewisseld. Zat hij aan
vankelijk geïsoleerd en stond hij bloot
aan martelingen, momenteel verkeert hij
in zijn weinig comfortabele positie in
ieder geval temidden van andere poli
tieke gevangenen en wordt hij, volgens
de verkregen informatie, minder gemar
teld dan eerder het geval was.
neer, maar voordat de Noren het wrak
konden inspecteren werd het enkele dagen
geleden snel opgehaald en in één van de
illegaal gebouwde hangars verstopt. Tot
dusverre is een Noorse commissie van
onderzoek toestemming niet toegestaan
het wrak te onderzoeken.
In kringen rond de PARIJSE PLO-ver-
tegenwoordiging is de verklaring van het
State Deparment met „tevredenheid”
begroet.
„Deze verklaring is erg bemoedigend”,
zo viel gisteravond te horen. Het oordeel
was dat het hier gaat om „een extra stap
van de Verenigde Staten in de richting
van een dialoog met de PLO”.
De Noren hebben uitvoerig geprotes
teerd tegen het feit dat Rusland zonder
toestemming vanuit Oslo een klein
vliegveld heeft aangelegd voor vijf grote
hefschroefvliegtuigen compleet met han
gars, verkeerstoren en werkplaatsen. Zon
der dat men Oslo op de hoogte heeft ge
in oktober 1976 stuurde de regering
een uitgebreide reactie naar Amnesty
International, waarin de geuite beschul
digingen ongegrond werden verklaard.
Toch blijkt het regime van president
Marcos wel degelijk gevoelig voor het
verlies van zijn „image” in de westerse
wereld en vooral ook voor de druk die op
het land werd en wordt uitgeoefend door
het Amerikaanse Congres. Zo maakte
Marcos onlangs in een openingsrede van
de achtste wereldconferentie van juris
ten in Manilla bekend, dat amnestie zal
worden verleend aan alle gevangenen die
wegens staatsondermijnende activiteiten
werden veroordeeld. Tevens zei hij op
dracht te hebben gegeven tot het vrijla
ten van gevangenen die van dergelijke
activiteiten worden beschuldigd, maar
nog niet door een militair tribunaal zijn
berecht. De oppositie stelt zich erg kri
tisch op tegenover de woorden van Mar
cos. Zij twijfelt sterk aan de „goede be
doelingen” van de machthebber.
In verband met het eerste lustrum van
de staat van beleg heeft Amnesty Inter
national gemeend op 17 september, tege
lijk met het begin van de Vredesweek,
een Filippijnen-actie te houden. Hierbij
ligt de nadruk op de publiciteit. Zo zal de
actualiteitenrubriek van de NCRV, „Hier
en Nu”, aandacht aan de Filippijnen--
actie besteden. De Filippijnengroep pro
beert door middel van informatie en ac
tie het systeem van onderdrukking en het
verzet ertegen onder de aandacht van de
Nederlandse bevolking te brengen.
ise
ri
se
le-
ni-
de
m,
le-
De centrale raad van de Palestijnse be
vrijdingsorganisatie PLO komt zaterdag
in Damascus bijeen om zich te beraden
over de „situatie in het Midden-Oosten in
het licht van de jongste Israëlische an-
nexatiemaatregelen”. De centrale raad telt
55 leden en is het hoogste politieke orgaan
van de PLO.
Met vrienden richtte hij in 1911 „de par
tij voor de geleidelijke vooruitgang binnen
de grenzen van de wet” op. Zijn eerste
vrouw verliet hem kort na de geboorte van
hun zoontje nadat hij kort daarvoor uit de
redactie van „Ceské Slovo” was gezet om
dat hij zich al te heftig achter de staking
van de Praagse tramwerkers had gesteld.
Zo is er altijd wat. Een jaar later, in 1915,
werd hij in het leger ingelijfd en naar
Galicië gezonden. Daar raakte hij in Russi
sche krijgsgevangenschap, kwam uitein
delijk in het Rode Leger terecht en eindig
de zijn loopbaan daarin als militair com
mandant van een gebied aan de grens van
Mongolië, dat tweemaal zo groot was als
de Oostenrijks-Hongaarse monarchie!
Wordt dahr maar eens géén satiricus van!
MOSKOU. Een van de vooraanstaan
de Russische dissidenten, de computer
specialist dr. Valentin Toertsjin mag via
Israel emigreren naar de Verenigde
Staten.
Hij moet binnen een maand met zijn
vrouw en twee zoons Rusland hebben ver
laten. Toertsjin, die de Moskouse afdeling
van Amnesty International heeft opge
richt, zei dat hij een uitnodiging zal aan
vaarden om wiskunde te doceren aan de
Columbia-universiteit. Drie jaar geleden
had hij zijn functie aan een Moskous com-
puterinstituut verloren, nadat hij het had
opgenomen voor de dissidente natuurkun
dige Andrei Sacharov.
regeert hij in feite per dekreet. Redenen
voor het afkondigen van de staat van
beleg waren volgens Marcos: het kunnen
verwijderen van elementen die de rege
ring omver wilden werpen en het uitvoe
ren van zijn voornemen om drastische
sociale en economische maatregelen te
kunnen doorvoeren.
Carter zei wel dat alle deelnemers aan
„Genève” de resulutie 242 en 338 van de
Veiligheidsraad dienen te onderschrijven.
Impliciet - in een formulering die alle
staten van de regio omvat - erkennen deze
resoluties het bestaansrecht van Israel als
souvereine, onafhankelijke staat.
De verklaring van gisteren is tot dusver
het sterkste pleidooi van het state depart
ment vóór palestijnse deelneming aan Ge
nève. Zij koppelt het Palestijnse vraagstuk
onverbrekelijk aan de rest van de Israe-
lisch-Arabische problematiek. Gezegd
wordt: „Dit (het Palestijnse) vraagstuk
kan niet worden genegeerd als de andere
willen worden opgelost. Een vredesover
eenkomst heeft bovendien de positieve on
dersteuning nodig van alle partijen in het
conflict, met inbegrip van de Palestijnen”.
„Dit betekent”, vervolgt de verklaring,
„dat de Palestijnen betrokken dienen te
worden in het vrede-scheppende proces.
Hun vertegenwoordigers zullen in Genève
aanwezig moeten zijn, wil het Palestijnse
vraagstuk tot een oplossing worden ge
bracht”.
De verklaring is kennelijk bedoeld om
zowel Israel als de Arabische staten tot
realisme aan te sporen. Volgende week
komt het vooroverleg inzake „Genève” in
een stroomversnelling. Allereerst komt de
Israëlische minister van Buitenlandse Za
ken, Mosje Dayan, naar Washington voor
besprekingen met zijn ambtgenoot Cyrus
Vance en president Carter. Dayan brengt
de nieuwste Israëlische voorstellen mee
voor een regeling betreffende de sinds
1967 bezette gebieden.
Ook de Arabische ministers van Buiten
landse Zaken zullen met Vance en Carter
confereren, zowel in Washington als in
New York, waar later deze maand de Alge
mene Vergadering van de Verenigde Na
ties wordt geopend.
nemen door de overheid (rijk, provincie, gemeente)
van 25.000 werklozen, die tijdelijk aan het werk
worden gezet voor gemeenschapstaken, zoals de
aanleg van groenzones, sportvelden, het onderhoud
van monumenten, bossen etc. Dit kost de staat bijna
670 miljoen gulden. De overheid gaat zelf ook nog
eens 25.000 mensen in dienst nemen voor admini
stratief werk, hetgeen 350 miljoen gulden gaat
kosten.
Voorts worden alle bedrijven verplicht om op elke
vijftig „gewone” werknemers één stagiair in dienst
te nemen, die voor zijn tijdeliike arbeid 75 procent
De missie stelde een lijst met conclu
sies en aanbevelingen samen en sprak
zich uit tegen de martelingen, het uit
blijven van rechtszaken en de verre
gaande bevoegdheden van militaire tri
bunalen. Het nog niet gepubliceerde
rapport werd aan de Filippijnse auto
riteiten overhandigd.
van het „gewone” loon krijgt. De werkgevers krijgen
premies als tegemoetkoming in hun extra produk-
tiekosten. De maatregel moet 25.000 merendeels
jonge mensen voorlopig aan werk helpen. De stage-
regeling was al onder de vorige regering ingevoerd
en had 12.000 jeugdige werkzoekenden aan een baan
geholpen.
De Belgische regering wil tenslotte een reeks
maatregelen nemen opdat tenminste 15.000 oudere
werknemers die al langer dan een jaar werkloos
zijn, gebruik kunnen maken van het „brugpen
sioen”.
De commissie zegt in een lang artikel,
waarin zij memoreert wat er al zo bereikt
is sinds het aan de macht komen van de
(communisten in 1949: „Wij hebben water
stofbommen gemaakt en bestuurbare ra
ketten, en kunstmanen rondom de aarde
laten draaien”. Het artikel wordt aange
haald door het Chinese persbureau
„Nieuw China”.
Palestijnen moeten in
i
