Matige finale van
Terug uit het Verre
in RK Bavo
Oosten: vaag en
onontwikkeld toneel
De kaslen-
wand met
de zwevende deur
J
2490,- Uiteraard met
automatische ritmebegeleiding, solostemmen;
o.a. piano, accordeon, banjo enz., alsmede het
one-finger-chord-systeem.
f
f
R
Houdini" tijdens wereldpremière in Theater Carré
Magie geaccentueerd in songs van Dowland
BOCTE-BOBOIS
EINDELIJK IS HETZOVER^n
HAMMOND DOORBREEKT DE
PRSJSBARRIÈRE OPORGELGEBIED.
ra
F N
■-I'S!
■11
H
r
Kosten noch moeite
A
Alfred Deller en Leonhardt vanavond in Haarlem
interlübke
Grifteater bestaat
nu officieel
Ouwens wint kort
geding Hitkrant
rfll
VANAF VANDAAG DE NIEUWE
HAMMOND-'ROMANCE”.
SERIE BIJ MUZIEK SICKING
Maatschappijvisie
>R;:
fc
22
VRIJDAG
3 O
SEPTEMBER
KUNST
19 7 7
te-
Mg
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
Oudp Groenmarkt 20-22
Haarlem. Tel. 023-310220
I
f-’.a
KO VAN LEEUWEN.
JOHN OOMKES.
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIES)
abonnement 6 concerten f 55,- (a.i.)
Sedert 1849
Gierstraat 52-56 - Haarlem - Tel. 023-3129 92
JOH AN VAN KEMPEN
1
Al snel nadat de hoofdpersoon het ou
derlijk huis heeft verlaten om op toernee
te gaan, wordt de dubbele bodem in Schats
opera duidelijk. Houdini, de boeienkoning
heeft succes en de artiest weet zich los te
maken van de uitbuiting. In het bevrij-
dingslied, „A Song of Liberation” - waarin
■ü- Houdini (Jerold Norman) in een scène waarin gesymboliseerd wordt dat politiekorp
sen de vrijheid van de mens beperken. (Eoto Jaap Pieper)
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Bernard Bartelink, de
vaste organist van de Kathedrale Basiliek
Sint Bavo (Leidsevaart, Haarlem) en de
vaste bespeler van het Willibrord-orgel be
sluit de reeks zaterdagmiddag-concerten
in de Kathedrale Basiliek volgende week
zaterdag met het spelen van werken van
Widor (Finale van de Vijfde Symfonie),
Brahms, Saint-Saëns, en Orthel.
In de Uitwijzer van gisteren stond abu
sievelijk vermeld dat het concert dat Jean
Janssen aanstaande zaterdagmiddag zal
geven, het laatste zoty zijn. Aanvang van
beide concerten is 15 uur.
Het collectief bestaat uit de acteurs
Naomi Duveen, Klaske Bruinsma, Els
van de Nes, Warry van Klaveren en
Paul van Kolck. Frits Vogels voert de
regie. Hun eerste produktie, in 1975,
droeg eveneens de naam „Grif” en was
afsluitingsproject van een lessenperio-
de aan de mime-school. In 1976 volgde
een nieuw project genaamd Grotten-
Van. De groep verbouwde daartoe de
voormalige bioscoop De Liefde aan de
Dacostakade tot een theater, dat sinds
dien intensief wordt gebruikt. Dit jaar
werd besloten de activiteiten op offi
ciële leest te schoeien en een subsi
dieaanvrage in te dienen. Die werd on
langs door CRM ingewilligd. De ge
meente Amsterdam verstrekte een aan
vullende subsidie.
zal de nu officieel bestaande
zien zijn van 12 t.m. 15 oktober
Shaffy-theater in Amsterdam
t.m. 22 oktober.
AMSTERDAM (ANP). Deze week
is in Amsterdam een nieuw theaterge
zelschap opgericht onder de naam
„Coöperatieve vereniging Grifteater”.
Het gezelschap dat al sedert 1975 actief
is, richt zich in het bijzonder op experi
mentele en kunstvernieuwende pro
jecten.
Norma Schittert - legt Schat de link met
het loskomen van onderdrukking, gevan
genschap en uitzichtloosheid. De mens
kan en moet zichzelf bevrijden. Prachtig is
de begeleiding in deze aria getroffen. Sub
tiele, beeldende muziek waarin een ver
wachtingsvolle hoornsolo of crescendo’s
van de aan het Concertgebouworkest toe
gevoegde steelpangroep wezensvreemde,
maar boeiende elementen vormen.
Niet het wijd en zijn bekende Deller-consort dus,
maar ditmaal een solo-optreden van de leider en geeste
lijke vader ervan. Niemand minder dan Gustav Leon
hardt begeleidde de beroemde falset-zanger volgzaam
op het klavecimbel en liet zich, zoals bij een figuur van
dergelijke naam te verwachten was, eveneens solistisch
horen. De twee door hem verzorgde instrumentale inter
mezzi in het geheel aan barok muziek gewijde concert,
bestonden uit composities van Byrd en Couperin.
Alhoewel Leonhardt de van hem bekende affiniteit
met deze oude kunst steeds aan de dag legde, kon de na
de pauze gespeelde Suite in F van Louis Couperin de
intensiteit van Byrds mooie en interessante Fantasia bij
voeren. Het lijkt dan op een/verwelkte
witte roos. Historisch zijn daarna de ge
beurtenissen met het echtpaar Conan-
Doyle (de schepper van Sherlock Holmes
en zijn vrouw) die Houdini proberen te
overtuigen van de mogelijkheden van het
spiritisme om in contact te komen met de
overledene.
Houdini doorziet het bedrog en ontmas
kert het medium tijdens de valse seance.
Het symboliseert Schats visie op leven en
dood. Er is geen andere hemel dan de
aarde. Het hiernamaals is een illusie,
waarop na Houdini’s dood de nadruk
wordt gelegd doordat zijn weduwe Bess
geen contact met hem kan krijgen. Tot aan
het slot komt Schats mening zeer goed uit
de verf, vooral omdat het immense podi
um met de aangebouwde zijpodia een
speelvlak vormt, die de handeling beter
doet uitkomen dan bij een normaal toneel
het geval zou zijn. Belichting, aankleding,
de vlotte wijze waarop Norman, Peters en
Farha elkaar de presentatie overdragen,
alles is tot in de puntjes verzorgd. In de
finale echter kristalliseert het een en ander
minder uit. De handeling is dan minder
omdat de vier hoofdpersonen - Houdini,
Bess, zijn moeder Cecilia en zijn manager -
de boodschap van de opera nader toelich
ten. De mensheid moet de ketenen af
schudden, is Schats stellige mening.
Wat die opgave voor gewone mensen
inhoudt, wordt uit Schats opera niet duide
lijk. Misschien is het ontbreken van een
voudige positieve handvatten de reden dat
de finale tegenvalt. Weinigen is het ver
gund over dezelfde mannetjesputters-ca-
paciteiten te beschikken als Schats Houdi
ni, die nota bene de dood ontmaskert.
Velen kunnen immers vandaag de dag het
leven al niet aan? Toch is Houdini een
opera, waarin Schat tot een volwassen
hoogte is gegroeid. Het is geen probeersel,
maar een gebeurtenis dip het bijwonen
waard is. Op 1, 3, 5, 7 en 11 oktober zijn er
avondvoorstellingen in het Amsterdamse
Carré; op 9 oktober is er een matinee
(aanvang 14 uur).
lange na niet evenaren. Byrds muziek bleek tegen
Leonhardts immer sobere registratie-aanpak (waarbij
het hogere octaafregister vrij weinig wordt ingescha
keld) veel beter bestand dan de meer uiterlijk gerichte
suite van de midden zeventiende-eeuwse telg uit het
geslacht Couperin. Bovendien werkte het vele pluche
van de Kleine Zaal niet positief uit op de klank van het
klavecimbel (hout en steen daarentegen, flatteren in
zo’n geval).
Bij de begeleidingen van vijf songs van Dowland,
waarmee het programma werd geopend, viel ook op dat
de „attaque” van dit instrument eigenlijk wat te agres
sief aandeed ten opzichte van de tere falset-zang. Een
luit (Dowland was zelf een beroemd luitspeler) is hier
oorspronkelijk ook bedoeld. Misschien had daarom het
gebruik van het luitregister op het klavecimbel uit
komst kunnen bieden.
Overigens behoorde dit eerste programma-onderdeel
tot het beste wat op deze avond werd geboden. Alfred
Deller geeft deze verfijnd-spirituele songs precies wat
zij moeten hebben om in alle aspecten tot hun recht te
komen. Daarbij lijkt het of Deller in het hierbij steeds
aangewende uiterst zacht en ingehouden stemgebruik,
de lijnen steeds modellerend, zijn hele ziel kan leggen.
En het is juist in dit ongehoord maar blijvend kernach
tig pianissimo, waar de magie van deze meester-coun-
tersinger zetelt. De Kleine Zaal is ook nog nooit zo
„Terug uit het Verre Oosten” heet het
stuk dat Hertje Peeck zelf schreef en regis
seerde en het lijkt symbolisch voor haar
bedoelingen. Dire jonge mensen, twee jon
gens en een meisje, keren terug van een
reis van drie maanden uit een geheel ande
re wereld. Bij elkaar hadden ze het fijn,
maar eenmaal weer thuis valt alles uiteen,
loopt alles mis. Het meisje blijkt een ver
houding te hebben met haar zwager, een
van de jongens smokkelde heroïne en dat
brengt respectievelijk veel verdriet en
dood.
Het stuk van Hertje Peeck ging donder
dagavond is première in de Toneelschuur.
Het is nogal chaotisch van opbouw, al zijn
er enkele facetten die dramatisch niet on
interessant overkomen. Zoals de desillusie
die optreedt als het ideale vrije leven een
fictie blijkt. Maar alles blijft dramatur
gisch onontwikkeld op een hoop liggen.
Problemen worden aangeroerd,maar de
oorzaak blijft verborgen. Wat we zien zijn
slechts clichématige karaktertekeningen.
Het blijft allemaal steken bij vage indica
ties van de werkelijke bedoeling, al wordt
wel duidelijk dat ook een alternatieve leef
wijze z’n eigen uniformiteit kent.
Hertje Peeck en haar mensen willen in
korte tijd het stuk duurt een uur
zoveel kwijt dat ze de adem in de keel stokt
en we niets wezenlijks meer horen. Daar
komt bij dat lang niet iedereen in dit
gezelschap qua toneelspelen boven het ni-
muisstil geweest als tijdens een indringend lied als „In
darkness let me dweil”.
Het was misschien wel jammer dat daarnaast ook
Handel op het programma stond. Al klonk warempel
hier in het accompagnement het klavecimbel juist het
best; het counter-tenortimbre verloor er zijn overtui
ging. Niet zozeer omdat dan de zuiverheid hier en daar
in het geding komt, de coloratuur „glijerig” wordt en de
materie niet meer voor de volle honderd procent tech
nisch kan worden beheerst, maar veeleer vanwege de
akelige, geforceerde klank die daarbij om de hoek komt
kijken. De opera-aria „But hark, the heavenly sphere”
(uit Semele) was daarvan helaas een treffend voorbeeld.
Je gaat dan naar éen „normale” alt verlangen.
Gelukkig werd de wijze van intiem maar uitdruk
kingsvol musiceren zoals je dat in het werk van Dow
land had kunnen proeven, weer opgevat in de vijf na de
pauze gebrachte, suggestieve songs van Purcell. En dat
dan wel heel adembenemend in „that makes me wish to
die” uit „Since from my dear Astrea’s sight” en tenslotte
in de onovertroffen barok-topper „Music for a while”.
Muziek die Alfred Deller als op het lijf geschreven is en
die bovendien door zijn toedoen, tegelijk met het ver
werven van erkenning voor de falsetzang, in deze eeuw
opnieuw (en zeer terecht) een vaste plaats op het inter
nationale repertoire heeft gekregen.
veau van de betere dillettant uitkomt.
Jammer van al het goed bedoelde enthou
siasme.
Vanavond en zaterdag wordt de voor
stelling herhaald. Er wordt om zeven uur
begonnen.
HAARLEM. De actrice Hertje Peeck
heeft naar eigen idee met een groepje
enthousiaste collega’s een toneelstuk ge
maakt over de generatie „nieuwe vrijge
stelden”. Onbekrompen levende jonge
mensen van na de oorlog, die er in hun
bestaan ruimere opvattingen op na hou
den dan misschien ooit tevoren mogelijk
was. Een bestaan dat vooral gevoed werd
met een niet onaanzienlijke dosis idealis
me. Een generatie van mensen die vrijheid
van denken en doen in de ruimst mogelij
ke zin willen en die de loodzware bagage
van overleefde normen van zich hebben
afgeschud. Maar wat is de uitkomst? Bin
nen dit wereldje is eigenlijk niemand los
ser van algemeen geldende normen komen
te staan dan in het burgerlijk bestaan van
weleer.
Zijn maatschappijvisie kan hij met be-
I hulp van de figuur van Houdini overduide
lijk vorm geven. Net zoals de boeienkoning
haastig uit netelige situaties moest zien te
I komen, omdat anders de dood kon volgen,
zo dient de mensheid zich volgens Schat
ook tijdig te bevrijden. Zo niet dan is het
trieste resultaat de ondergang van de men
selijke waardigheid, de dood of de verne
dering. De vrije mensheid staat centraal in
de opera Houdini, die verder de aandui
ding Circusopera draagt, omdat los van de
figuur van Houdini en de politiek-maat-
schappelijke verwerking van het thema de
boeienkoning een circusattractie was, een
brokje boeiend volksamusement uit de
eerste helft van deze eeuw.
Dat facet aan de zaak heeft geresulteerd
in een grootse en kleurrijke presentatie,
die gezien het gebruik van vuurvreters,
clowns, acrobaten, illusionisten en het
Amsterdams Electrisch Circus, de om
schrijving waar spektakel behoeft.
te emigreerde naar Amerika, waar de
vooruitzichten beter leken. Beschrijvingen
van Eriks jeugd zijn mengsels van waar
heid en verdichting, dus die laten we in dit
bestek buiten beschouwing, maar feit is
dat hij zich al op jonge leeftijd richtte op
het variété.
Met weinig succes bouwde hij moeizaam
een bestaan op als manusje van alles,
i totdat hij op een dag een boek in handen
kreeg van de Franse illusionist Robert-
Houdin, gegrepen werd en zijn aanpak
drastisch veranderde. Hij bekwaamde
zich in spectaculaire ontsnappingen, train
de zijn lichaam en oefende op allerlei
„onmogelijke” uitdagingen. Al spoedig
stond de kleine Amerikaan zowel in- de
Oude als in de Nieuwe Wereld bekend als
„The great Escape”. Hij het zich boeien, in
elke gevangenis opsluiten; Houdini kwam
eruit.
Slechts twee keer bereikt Schat eenzelf
de intensiteit. Dat gebeurt in een scène
waarin Houdini zijn overleden moeder op
gebaard vindt en rouwt. Met eenvoudige
middelen heeft Donya Feuer een welhaast
sprookjesachtig doodsbed weten te rang
schikken door dansers een verstilde ver
siering met een groot wit kleed uit te laten
ü- Scène uit „Terug uit het verre oosten" dat gisteravond voor de eerste maal in de
Toneelschuur werd uitgvoerd.
I d
Lisse Blokhuis 24 Tel 02521-10569
Rijnsburg - Winkelcentrum Hoftuin Tel 01718-224015
muziek sicking
Official Hammond-dealer
t’
Concertgebouw Haarlem - dinsdag 4 oktober 1977 - 20.15 uur
EERSTE CONCERT SERIE A
dirigent: ANDRÉ VANDERNOOT
solist EDUARDO DEL PUEYO - piano
Wie nu is deze Houdini die Schat heeft
geünspireerd tot het componeren van een
opera die meer is dan een spektakelstuk en
een biografie, hoewel deze volksopera be
gint met de geboorte en eindigt met
’s mans tragische dood. Ruim een halve
eeuw na zijn overlijden weten we iets meer
over Erik Weiss, zoals Houdini in werke
lijkheid heette. Hij werd in 1874 in Boeda
pest geboren als zoon van een joodse Hon
gaar, een rabbijn die snel na Eriks geboor-
Bij de verwerkelijking van Schats derde
opera (na Labyrint en Reconstructie) zijn
kosten noch moeite gespaard. Het Con
certgebouworkest onder leiding van Hans
Vonk, Het Nederlands Operakoor en leden
van Het Nationale Ballet werkten onder
regie van Doya Fener maandenlang hard
aan een resultaat, dat de opera overziende,
er wezen mag. De titelrol, Harry Houdini,
wordt gezongen door de jonge Amerikaan
se tenor Jerold Norman, gedanst door
Clint Farha en cachet gegeven door boei-
enkoning Howard Peters. Jennie Veeninga
speelt Houdini’s vrouw Bess, naast Cecilia,
zijn moeder en zijn manager (respectieve
lijk vorm gegeven door Sarah Velden en
de subliem acterende Jan Derksen), een
van de vier hoofdpersonen.
AMSTERDAM (ANP). De Hit
krant moet op de voorpagina van haar
eerstvolgende editie een rectificatie
plaatsen van een eerder gepubliceer
de recensie over het grammofoonplaa
tje „I remember Elvis Presley”. Bij in
gebreke blijven zal de Hitkrant ,een
dwangsom van 10.000 gulden per week
moeten betalen.
Dit heeft rechtbankpresident mr. W.
J. Borgerhoff Mulder bepaald naar
aanleiding van een kort geding dat de
producer van dit plaatje, Eddy Ou
wens, tegen het tijdschrift had aange
spannen wegens belediging. Felix
Meurders, recensent bij Hitkrant, had
zich in een bespreking nogal laatdun
kend over zijn schepping uitgelaten.
Onder andere had hij gesproken van
„een ergerlijk staaltje van lijkenpikke-
rij”, „misselijk makende
geld-uit-de-zak-klopperij” en „een ui
termate eng produkt”.
Meurders doelde daarmee op het feit
dat Ouwens de hit door hemzelf
gezongen onder de schuilnaam Danny
Mirror ónmiddellijk na de dood van
de beroemde rockzanger op de markt
had gebracht: de plaat lag al in de
winkels voordat Elvis begraven was.
Naar het oordeel van de rechter heeft
Meurders vooral met de termen „lijken-
pikkerij” en „geld-uit-de-zak-kloppe-
rij” gesuggereerd dat Ouwens met zijn
plaat op een onoirbare wijze zou heb
ben getracht zich te verrijken. Gecom
bineerd met de „onnodig grove bewoor
dingen” waarin het artikel was gesteld,
leverde dit volgens de rechter een on
rechtmatige daad op.
-T
Dit fabelachtige kunnen van deze haast
zoals gezegd mythische figuur, van wie
vele stoute staaltjes bekend zijn, bracht
Peter Schat op het idee om een Bevrij-
dingsopera te maken. Houdini is het sym
bool voor de eigen bevrijding van de com-
ponist, het loskomen van zijn politieke
denkbeelden, die hij van huis uit heeft
meegekregen.
Achter deze niet opdringerige, zwevende deuren bevindt zich een oneindig
variabel kastenwapdsysteem.
Zwevende deuren in lak-
uitvoeringen, in spiegel-
fronten of indien gewenst
met moderne meubel
stoffen bekleed. De
kastenwand met zweven
de deur is met alle
andere interlübke
meubelen te kombineren.
AMSTERDAM. Ter gelegenheid van zijn 65ste
verjaardag, zo heet het, concerteert de counter-tenor
Alfred Deller tweemaal in Nederland. Dit op uitnodi
ging van de Nederlandse Bachvereniging, die deze
concerten organiseert. Alleen de randstad wordt deze
eer aangedaan. Vanavond is de Haarlemse Bakenesser-
kerk de plaats van handeling en gisteravond verzamel
de zich hiertoe reeds een grote groep liefhebbers van
deze intieme zangkunst in de Kleine Zaal van het
Amsterdamse Concertgebouw. Vijfenzestig jaar en een
onverminderde expressiviteit in de muzikale voor
dracht, bij een nog steeds volkomen gaaf stemgeluid.
En dat na een exclusieve, maar grootse carrière van
meer dan dertig jaar.
Schat predikt bevrijding van de mens
AMSTERDAM. Theater Carré bestaat binnenkort 90 jaar en geheel in overeen
stemming met de tijd waarin we leven wordt er teruggeblikt naar de goede oude tijd.
Het publiek zal tegen nostalgische prijzen naar binnen mogen. Gisteravond had in het
jubilerende theater een wereldpremière plaats, waarnaar we lang hebben uitgekeken.
In opdracht van de Nederlandse Operastichting wijdde Peter Schat - in nauwe
samenwerking met de Engelse schrijver Adrian Mitchell, die bereid was het libretto te
schrijven - zijn tijd, concentratie en onmiskenbaar groot, edoch soms controversieel
compositorisch talent aan de legendarische boeienkoning Harry Houdini. Deze bij zijn
leven al mythische figuur, die feilloos sloten ontgrendelde en zich uit alle ketenen wist
te bevrijden, verpersoonlijkt en symboliseert voor Schat alles wat met bevrijding te
maken heeft.
programma
Beethoven - Pianoconcert no 4
Mahler - Symfonie no 5
entrée f 11,- (a.i.) c.j.p. geldig
kaartverkoop en plaatsbespreken aan de kassa van het Concertgebouw, Lange
Begijnestraat 13 Haarlem, van 10-15 uur; telefonisch 3209 94 van 12-15 uur.
