t
Opgeruimd staat netjes, de historie van de gemeentereiniging
amsterdam
hoofdstad?
Taxi's
Reünie
i Postzegels
Telefoon stadhuis
Miami Nightmare
Juniorkamer
BI
w
law i
15
4
19 7 7
OKTOBER
DONDERDAG 6
■W
-
F'
11
ONDER REDACTIE VAN INGE CRUL
In het Amsterdams Historisch Maseum is
vorige week de tentoonstelling „Opgeruimd
staat netjes” geopend. Een hommage aan een
honderdjarige: de Amsterdamse gemeenterei
niging. Een expositie over iets waar we mees
tal het zwijgen toe doen: afval, vuil, poepkar-
ren, riolen, urinoirs, rotzooi uit grachten.
Vooral ook een tentoonstelling die wat vertelt
over de mensen die met dit werk bezig zijn en
over onze houding ten opzichte van hen.
ft Op de binnenplaats van het museum heeft men een complete
inboedel kunnen uitstallen van voorwerpen die in enkele
dagen door de stadsreiniging van straat werden gehaald.
i:
I
Ér
*9 I
F
L I
Wit
F
I
zwaar en ondankbaar werk
h
oral
1 in
dra-
d is
a te
be-
De vuilnisophaler torst per dag zo’n 2500
a 2900 zakken, dozen en andere zaken-van
de straat. Per stuk mag het niet meer dan
het artikel van drs. J. J. Godschalk in Ons
Amsterdam, dat op de tentoonstelling over
de stadsreiniging te krijgen is. Daarin zijn
de resultaten verwerkt van interviews met
reinigingsmensen door studenten sociale
wetenschappen. Er komt dan een beeld
naar voren van hardwerkende mensen,
door velen te onrechte geminacht. Een
groep waarin het ziekteverzuim hoog is, en
de meesten de pensionering op hun 65ste
niet halen omdat ze al tussen hun veertig
ste en vijftigste zijn afgekeurd. Vervroeg
de pensionering is er voor hen niet bij.
„Je kijkt om en je denkt, potdomme
jongen, dat heb je hem weer mooi geflikt.
En dan draai je je nog een keer om en wat
dénk je: er komt een zak naar beneden van
driehoog en dan ligt er weer een klereben-
de. En dan denk je: waarom doe ik het
eigenlijk". Een Amsterdamse straatveger
over z’n werk. Vuil, zwaar en ondankbaar
werk. Hij en z’n collega’s, de vuilophalers,
de drijfvuilvissers, de baggeraars, al die
mannen die zich met het afval in de hoofd
stad bezighouden, worden door de Am
sterdammer en elders zal het wel niet
veel beter zijn behandeld als vuil.
Men heeft schijt aan hem. Letterlijk
soms, als je ziet hou honden pal onder zijn
ogen tegen de vuilniszakken aan poepen.
Figuurlijk ook, en hoe, dat staat te lezen in
De Amsterdamse taxi’s zijn sinds 1
oktober extra duidelijk te zien: ze zijn nu
namelijk verplicht een grote autobrede
lichtbak met „taxi” op hun dak te heb
ben. Die lichtbak is tevens verbonden
met een alarmapparaat zodat de chauf
feurs ten minste nog iéts kunnen doen als
ze met lastige klanten te maken krijgen.
Niet iedereen is overigens onverdeeld
gelukkig met deze nieuwe bakken. Het is
nogal duur, en de kans op ongelukken zit
erin: er is al zo’n bak afgewaaid, die de
eigen auto ruïneerde én die van de man
die erachter zat.
Heden en verleden, vóór 1877, dus „pre-gemeentelijk”,
en daarna, zijn in vogelvlucht in beeld gebracht. Het is een
boeiende impressie van tekeningen en schilderijen, mo
dellen van karren en wagens, foto’s van nu, uitspraken
van vuilnismannen.
Zeventienhonderd mensen werken er bij de reiniging,
mensen die ondanks de mechanisering nog veel met de
hand moeten doen. Per jaar wordt twee miljoen kubieke
meter grof- en huisvuil opgehaald, is er 310.000 kubieke
zo is het weer smerig”. Het gebrek aan
medewerking van de burgers in inderdaad
bedroevend. Acties om hele straten een
goede buurt te geven hebben maar een
paar dagen zichtbaar succes. Vuil wordt
slecht verpakt, op verkeerde dagen neer
gezet. Zakken gaan kapot. Mensen gooien
rustig achter je rug de rotzooi weer neer.
Daarbij komt dan nog dat de mensen
met een „ik betaal er toch belasting voor”
menen zich alles te mogen aanmatigen. Er
banden uit biotiet, dat zijn
zwarte kleine plaatjes.
zijn mensen die als ze een vuilnisman een
sigaretje zien roken, of een kroketje zien
eten, snel de controleur bellen.„Als je
een flesje seven-up staat te drinken bellen
ze het hoofdkantoor. Meneer, hij veegt
niet. De vrouwen in de betere buurten, dat
zijn de ergsten. Zelf niks doen, en de hele
tijd maar achter de gordijnen zitten te
loeren. Maar mooi dat ze met hun kapso
nes wel al hun troep bij de boom zetten,
ook als het geen bakkendag is”.
meter veegvuil en komt er 130.000 kubieke meter troep uit
de grachten. Dagelijks moet er niet allen „opgehaald”,
„geveegd” en „gebaggerd” worden, maar moeten ook
urinoirs gereinigd worden, straten en pleinen schoonge-
spoten, wrakken verwijderd, noem maar op.
De historie van de reinigingsdienst van de gemeente
begon in 1877, maar daarvoor was er natuurlijk ook al
afval. In de Middeleeuwen moet Amsterdam onbeschrijf
lijk vies en stinkend zijn geweest waardoor grote epidemi
eën uitbraken. Er waren „privaten” boven het water,
hetzelfde water dat voor andere doeleinden werd ge
bruikt, er stonden houten bakken langs de grachten voor
ander afval dat niet zelden ernaast belandde. Men trachtte
regels te maken: al in de veertiende eeuw werd het
wegwerpen van afval op straat of in de grachten beboet,
in 1530 werden privaten boven het water verboden, maar
in de achttiende eeuw had je nóg „houten schythuysen”
boven de grachten.
Sinds de middeleeuwen ging dat vuil uit de bakken naar
de boeren. In de zeventiende eeuw werd dat georgani-
„Amsterdam hoofdstad?” is verkrijg
baar door storting van 9.50 op postgiro
13.500 van de Amsterdamse gemeentegi
ro, rekeningnummer J 575.
Op 8 oktober gaat een groep oud-oorlogsvrijwilligers die
destijds in ons eigen Indië zaten, weer eens gezellig herinne
ringen ophalen. Het voormalige „OVW-bataljon 2-7 R.I.”, nu
omgedoopt in „de vereniging 2-7 R.I. 1945” maar whats in
a name dat op 3 oktober ’45 werd opgericht en tot en met
1948 onze gordel van smaragd verdedigde, komt jaarlijks
bijeen in de Oranje Nassaukazerne in Amsterdam. Oud
strijders die dit lezen en eens deel uitmaakten van genoemd
bataljon, zijn daar ook nu weer van harte welkom. Voor
nadere informatie schrijve of belle men de secretaris B.H.
Muller, Valeriusstraat 9, Amsterdam-Z, tel. 020-720049.
Trouwens: de toegang is óók gra-
tis. De bijzondere envelop met spe-
ciaal poststempel ontbreekt niet.
Hij werd ontworpen door de gra-
fisch kunstenaar Wetselaar en kan
ook op giro 16321 van B. Hastrich
te Duivendrecht besteld worden
voor twee gulden.
I Postzegels in allerlei soorten,
I goedkope en dure, gewone en zeld-
zame zijn op 8 en 9 oktober te zien
I in Hotel Casa 400, in de James
I Wattstraat (bij het Amstelstation).’
Zaterdag is hotel Casa 400 open
van negen tot zeven, zondags van
tien tot vier.
de
>ge-
i al-
•wn
der
ivi-
Vuil
komt door het publiek. Daar kreeg ik de
zenuwen van. Toen wou ik zo wegopen.
Maar nu kan ik er tegen, hoewel het nog
wel eens verschrikkelijk is. Dan sta je met
je karretje te werken en dan kunnen ze er
niet door. Dan gaan ze schreeuwen, vloe
ken en schelden”. En een drijfvuilvisser
over de mensen die menen hem over de
brugleunig hangend van alles te moeten
toevoegen: „Ik ben er nog steeds niet aan
gewend geraakt, in dertien jaar”.
nen vinden en kleine zelfstandigen die het
niet meer kunnen rooien, Er is zelfs een
wachtlijst!
„Amsterdam is de hoofdstad van Ne
derland. Het is ook een grote havenstad.
Hier huist veel rotzooi. Ik bedoel méTisen
aan drugs verslaafd. De achterbuurten
bestaan uit versleten krotten. Er is wer
kelijk niets moois aan Amsterdam. De
Burgemeester ''Polak natuurlijk komt
aan het woord, professor Dreesman,
Henri Knap, pater Van Kilsdonk, Han
Lammers, drs. Orlandini. het „en vele
anderen” is met 24 schrijvers onvermij
delijk. Het zijn korte meningen, nooit
langer dan enkele pagina’s, dus geen
ellenlange moeilijke beschouwingen. Wél
kritisch, negatief maar ook positief, rea
listisch, een tikje nostalgisch over vroe
ger, soms wat kankerend over nu. Aller
lei aspecten komen aan bod, van heroïne-
probleem tot planologie, verkeersproble
matiek tot bestuurlijke zaken.
Allemaal vooral toch prominenten die
aan het woord komen. Alleen de brieven
van schoolkinderen uit de provincie val
len op. Wat zij van Amsterdam weten
kan slechts van horen zeggen thuis, de
krant of het schoolreisje zijn en hun
mening is daarom vaak nogal onthut
send eerlijk over wat ze aan informatie
meekrijgen. Neem deze brief van een
jongen uit een brugklas in Terneuzen:
De vuilnismannen zijn over het alge
meen niet ontevreden over hun werk,
maar zien dat wél in het besef dat er een
gebrek aan andere mogelijkheden voor
hen is. Een algemeen gevoel dat door één
van hen wordt verwoord: „er is geen eer
aan te behalen. Want zo heb je het schoon,
In het Sonestahotel is vori
ge week het achtste congres
van de „European Landscape
Contractors Association” ge
houden en daar heeft de
hoofdstad nu deze zwerfkei
aan over gehouden. De orga
nisatoren hebben dit gevaarte
van zes d tien ton dat de
fraaie naam „biotiet gneis”
draagt, aangeboden aan de
gemeente. Hij werd gevonden
in het Zeijerveld in de ge
meente Vries, en moet afkom-
■A Tekening van een straatveger in Am
sterdam, in 1793.
Een mooi kado, maar waar
zet je zo’n gevaarte zo aauw.
Op de dam staat al wat ten
slotte en je moet zo’n kei
toch een beetje de ruimte ge
ven. Gelukkig heeft Amster
dam plannen voor een groot
scheepse tuinbouwtentoon
stelling in 1982, een Floriade
tussen Bijlmermeer en Gaas-
perplas. Dus kon wethouder
jeugd krijgt steeds meer macht. Geweld,
moord, je ziet het dagelijks in de krant.
Beroving onder ieders ogen. En wie voor
de grachten komt kan beter meteen weer
naar huis toe gaan. Een grote rotzooi.
Alle mensen storten hun vuil in het
water. Er wonen ook wel nette mensen,
maar toch niet zoveel. In de grachten
liggen rijnaken met allemaal jongelui.
Ook kleurlingen hebben het hier naar
hun zin. Juist die steken onnoemelijk
veel mensen dood. Vooral in openbaar
vervoer wordt er beroofd bij het leven.
Als je er één betrapt dan krijg je een mes
tussen je ribben. Een goede raad: ga
’s avonds nooit alleen over straat, de
kans dat je thuis komt is gering. Amster
dam is niet meer wat het geweest is.”
Daarna volgt vooral een technische ontwikkeling, de
mechanisering, de inrichting der riolen zodat de beerput
ten konden verdwijnen, (én het systeem om emmertjes in
de grachten om te kieperen). Hoe men groeide van de
„boldootkar” naar de huidige perscontainer is door de
modellen van wagens op de expositie heel goed te zien.
seerd per kar en schuit door de regenten van het aalmoe
zeniersweeshuis, en in de negentiende eeuw begon de
gemeente de as- en vuilverzameling aan particulieren te
verpachten. Rond het midden van die eeuw zou de „Maat
schappij voor den Werkende Stand” de straten gaan
schoon maken, en pas in de zeventiger jaren ontstond bij
B. W. het besef dat de reinigingsproblematiek in haar
geheel moest worden aangepakt Zo ontstond dan, in
1877 de stadsreiniging, die in 1880 ook het veegwerk en
de riolen erbij nam.
Al-
n te
acht
uit
’ond
ook
uit
•reis
r en
vast 115 kilo wegen, en het gemiddelde is vijf
kilo, maar hoe vaak gebeurt het niet dat de
Amsterdammer de zak zo vol met steen en
ijzeren troep stopt dat de vuilnisman zich
eraan vertilt. Om maar niet te spreken van
de keren dat hij zijn handen openhaalt aan
het glas. Soms pakt-ie ook meer dan één
zak tegelijk op z’n tocht tussen de auto-
bumpers naar de stoep: een rij toeterende
geïriteerde auto’s achter zijn wagen is ook
geen pretje. Niet dat de veger lichter werk
verricht: door de voortdurende veegbewe-
i gingen, bukken, het opwaaiende stof en
weersinvloeden is ook dit zwaar. Een ci
taat: „Je loopt meer als dat je de vierdaag
se loopt Ja verdomd en dat elke dag”.
aar
ede
rse-
eid,
ijk-
lles
De
isch
g in
een- I
ben
het
1 nu
Er
het
ij en
nen. I
De mensen kijken op de vuilnisman
neer. „Wanneer je je best niet doet op
school kun je putjesschepper worden”.
Vooral de echtgenotes hebben het moeilijk
om contacten te leggen. De kinderen soms
ook, op school bijvoorbeeld: „ik zou maar
doorleren, kijk maar naar je vader, die
heeft niks geleerd en is gewoon vuilnisman
geworden”. Een minachting die tot
schaamte leidt bij de reinigingsmensen:
„In het begin was het verschrikkelijk. Dat
Goekoop het gekregene on
middellijk weer weggeven
aan de stichting Floriade, en
echt, dddr krijgt-ie straks de
ruimte, deze biotiet gneis.
Met z’n hoogte van 2.20 meter
komt hij op een plaats te
staan waar natuursteen als
decoratie tussen de beplan
ting wordt verwerkt. Hij is
nu, na al zijn omzwervingen
al naar zijn definitieve
plaats van bestemming ge
transporteerd.
Uit het onderzoek bleek dat de reini-
I gingsmensen voor een groot deel uit een
ongeschoold arbeidersmilieu komen. Met
uitzondering van enekelen, hebben ze niet
meer dan lager onderwijs gevolgd, met
daarna een aantaal ongeschoolde banen,
veelal in de haven. Ze werden werkeloos of
wilden geen ploegendienst meer en stap
ten daarom naar de stadsreiniging. Daar
vonden ze zekerheid, goede sociale voor
zieningen, een betrekkelijk hoog loon, bui
tenwerk en vrijheid. De animo voor het
werk is afhankelijk van conjunctuur
schommelingen: momenteel is er bijvoor
beeld belangstelling van vrij veel jonge
ren, vakmensen die geen werk meer kun-
De Amsterdamse Postzegelvereni-
gingen vieren dan de Dag van de
Postzegel - een weekeind lang.
Men probeert hier alle groepen
I van postzegel-, poststempel- en
poststukkenverzamelaars te berei-
ken en ook hen die nog niet begon-
nen zijn met verzamelen te interes-
seren.
Die lichtgekleurde banden
bestaan uit veldspaat en
kwarts (mineralen), de zwarte
Als u even uw agenda pakt dan kunt u
nu het nieuwe nummer van het Amster
damse stadhuis noteren: voortaan draait
u 020-552.9111 en wordt u doorverbon
den. Alle 1200 toestelnummers van de
ambtenaren zijn meteen veranderd, wat
wel enig inwerken van de telefonistes en
begrip van u zal vragen. Het voordeel
van het nieuwe doorkiesnummer is dat
velen nu direct zonder tussenkomst van
de centrale bereikbaar zijn. Achter de
begincijfers „552” volgt dan steeds een
andere cijfercombinatie. De nieuwe cen
trale heeft de bekende „veelsprekers”
over de diverse rekken met lijnen ver
deeld zodat de kans op overbezetting wat
kleiner is. Bovendien zitten de wethou
ders op verschillende rekken zodat bij
een eventuele storing niet het hele college
in één keer onbereikbaar is.
V
We zijn een volk van collectebussen,
intekenlijsten en liefdadigheidsbijeen-
komsten. We kunnen geen onrecht zien
en daarom geven we graag voor het
goede doel opdat we met een gerust hart
de ogen toe kunnen doen. Zo hebben we
door de eeuwen heen de zwartjes met
melkdoppen gevoed, ons de blaren gelo
pen met intekenlijsten voor de afschaf
fing van de kettinghond, nutteloze rieten
voorwerpen van blindeninstituten afge
nomen en met de mond geschilderde
prentbriefkaarten aan de deur gekocht.
Kortom: een reputatie van goedheid en
tolerantie opgebouwd tot ver over de
grenzen.
Zo hebben we nu weer ontdekt dat de
homofielen in Amerika ontzettend zielig
zijn. Anita Bryant strijdt tegen de gelijk
berechtiging van deze minderwaardige
wezens, en kreeg bij een referendum in
Miama nog eens een groot deel der bevol
king daarbij mee. En dat ondanks een
grote advertentie vooraf vanuit Holland
om de mensen op hun kortzichtigheid te
wijzen
Misschien dat de nieuwe advertentie
die tegen Kerst paginagroot in Time
moet verschijnen méér succes zal heb
ben: Men is nu bezig de 40 mille daarvoor
bij elkaar te brengen. Hoe? Met een
„liefdadigheidsbijeenkomst” natuurlijk,
zaterdagnacht om 12 uur onder de titel
„The Miami Nightmare” (Miamese
nachtmerrie) in het Concertgebouw (ge
organiseerd door de Stichting Vrije Rela
tierechten. Onze eigen Mies Bouwman
die al heel wat achtergestelde groepen
naar klinkende guldens toe praatte in het
verleden zal voor de flikkers aan het
werk gaan en een rij van artiesten inlei
den. Omdat de toegangsprijzen voor de
advertentie zijn, zijn ze niet misselijk:
van 15 tot 120.
Er is een expositie van meer dan
I 200 kaders met uiteenlopende ver-
zamelingen. Ook handelaren zijn
I aanwezig met hun stands: Het Ne-
derlands Postmuseum, dat dit jaar
I 50 jaar bestaat, geeft acte de pré-
sence met moderne postzegelont-
I werpen. Verder is er een jeugd-
I zaal, een gratis verloting een een
gratis tentoonstellingscatalogus.
Men kan „Opgeruimd staat netjes” iedere dag bekijken
tot en met 8 januari, van half tien tot vijf, op zon- en
feestdagen van één tot vijf. X
4
gedachten over dat Amsterdam zijn en
hun boeiende ontboezemingen vindt men
in „Amsterdam hoofdstad?” terug.
Het moge duidelijk zijn dat heel wat
homofielen in de hoofdstad helemaal
niet blij zijn met deze toestand. Met name
van de kant van de Rooie Flikkers en het
Flikkerfront komen boze geluiden en er
is al sprake van een alternatieve bijeen
komst, dóór en vóór flikkers. Want zeg
gen ze over deze Nachtmerrie in het
Concertgebouw: het is te duur, en staat
bol van liefdadigheid van „progressieve
goed willenden”, die de flikkers echter
wél buiten de deur houden.
Wie zijn radio op radio Stad afstemt
kan zaterdagnacht de hele Miami Night
mare volgen.
„Amsterdam hoofdstad?” De titel van
een boekje dat de Juniorkamer Amster
dam bij haar twintigjarig bestaan deed
verschijnen. Dat vraagteken belichaamt
als het ware alle vragen over dit Amster
dam, de staat in de staat, met zijn eigen
bijzondere uitzonderingspositie, terecht,
onterecht misschien, Amsterdam, waar
zoveel mis lijkt te zijn, zoveel gebeurt,
Amsterdam dat bij iedereen weer andere
gedachten oproept. De Juniorkamer
heeft een aantal mensen van uiteenlo
pende groeperingen gevraagd wat him
stig zijn uit Midden Zweden.
Ongeveer honderdduizend ja
ren terug zou hij tijdens de
voorlaatste ijstijd naar onze
streken getransporteerd zijn.
Gneis, dat is een graniet, dat
onder druk een bepaalde rich
ting vertoont waardoor een
afwisseling van lichtgekleur
de en zwarte banden ontstaat.
F s
t
gig
'o
