I
r
sier s. --■«sg
3
9
1
I
Ifcl I
u
ri
w
te.
I
a
Bi
I
Se!
Ik
5
5
h.É
7 Jf
jg
o
.V
w w w o w S Ob m i
IPi* rNRN Si
I nu
O
■■■■■■■■WW
"I
I
I
I
t I
I
I
I
I
lt I
it
I
I
1
a
3
r:
r
i
I!1
'3
p Jf
TOERISME
toeristische
notities
lii
door
1
I
r
4
I
-
.4
Ritgii
wife!
4.
-
r .fe
HMM
lli]
Ba’
aat
hg
I
h «IBS
h
él MHK
s7
I
mmOSk mShOmhmÉ
jS» I
BR'
I
.ff MW
J
I -w
K F
Ma - *1
I y
J 7'-
I
i
■-
I
I
f>X< .vXv^'
f
It
It
It
it
it
it
t
’J
Het nieuwe Havana rijkt naar de
hemel als elke andere miljoenenstad
en ligt pal naast het oude stadsdeel
waar de Spaanse architectuur de
sfeer bepaalt, (midden)
DE AMERIKANEN voor wie een uitstapje naar
Cuba een „herhalingsoefening” is, zullen even
moeten wennen. Want van het Sodom en Gomor
rah van voor de machtsovername is niet meer te
bekennen. Met dictator Batista zijn de prostitu
ees uit de straten van Havana verdwenen. En dat
waren er alleen al in de hoofdstad 12.000. Ook de
casino’s gingen dicht, want dié paste evenmin in
het revolutionaire Cuba, dat Castro op 1 januari
1959 vestigde.
EN HET ZIET er niet naar uit, dat ze terwille van
het toerisme weer open zullen gaan. In de toe
komst dan? „Die toekomst is heel ver”, antwoordt
Gonzalez. „We moeten een nieuw image creëren.
Dat is onze verantwoordelijkheid. Een schoon toe
risme. Het eiland was een vrije markt voor de
maffia. Maar wij willen het anders gaan doen.
Zonder gokken, prostitutie of drugs”. „En we
hebben echt wel wat anders te bieden, zoals de
curiositeit dat we het enige socialistische land in
midden-Amerika zijn en dan is er nog Onze histori
sche achtergrond, waarvan overal de architectuur
getuigt”, vervolgt hij.
EVEN OVER DIE achtergrond. Cuba werd in
1492 ontdekt door Columbus. Pas in het begin van
de volgende eeuw werd het eiland gekoloniseerd
en stichtte Diego Velasquez de hoofdstad La Haba-
na. Onder het bewind van diens opvolger werd de
oorspronkelijke bevolking, Indianen, uitgemoord
en worden de eerste negerslaven aangevoerd uit
West-Afrika, voor het werk op de tabak- en suiker
plantages. De Spaanse machthebbers kregen het
in de eeuwen die volgden zwaar te verduren, toen
ook Engelsen, Nederlanders en Fransen zich op
eilanden in het Caraibisch gebied nestelden. In
1762 werd Havana zelfs voor een jaar Engels bezit.
PAPA GERARDO treedt ook op als tolk. En
telkens wanneer een spreker losjes de revolutie
noemt, recht hij de schouders en dicteert „Sinds de
triomf van de revolutie”. Ook de verbeeldings
kracht van „papa” staat geheel in het teken van de
triomf. En wanneer we, na een fikse regenbui, op
weg van het vliegveld naar de stad langs de weg
een enorme plas ontwaren, vertelt hij niet dat het
terplaatse wat slecht met de irrigatie gesteld is,
maar meldt met donderend stemgeluid dat het hier
gaat om een reserve reservoir drinkwater voor de
bevolking. De volgende dag is de plas verdwenen,
een hoop dorstige lieden in de buurt geweest, neem
ik dan maar aan. We zullen nog fraaie propagan-
dastaaltjes met hem meemaken.
DE TOESTAND op Cuba leidde uiteindelijk tot
een Amerikaans-Spaanse oorlog, die begon toen
het Amerikaanse slagschip Maine in de haven van
Havana op een, naar men aannam, Spaanse mijn
liep. Dat was in 1898. Spanje werd in de pan
gehakt, Cuba kwam onder voorlopig Amerikaans
gezag en kreeg in 1902 onafhankelijkheid. Poli
tieke chaos in het land leidde nog verschillende
keren tot terugkeer van het Amerikaans gezag. In
1933 doet de sergeant Batista een geslaagde
greep naar de macht. Met een tussenperiode van
acht jaar zou hij dat blijven tot eind 1958, toen hij
voor de revolutionaire beweging van Fidel Castro
de benen nam. Tot zover.
TERUG NAAR HET toerisme, dat door de her
vormingsplannen van Castro (ondermeer nationa
lisaties) een gevoelige klap kreeg. De band met
Amerika verslechterde en het verbreken van de
diplomatieke betrekkingen door Amerika, kwam
ook de toeristenstroom uit dat land tot stilstand.
Dat betekende dat plots tachtig percent van alle
vakantiegangers wegbleef. „De toeristenmarkt
stortte volkomen in”, bekent ook Gonzalez. En het
zou tot 1971 duren voor er weer een beetje schot in
kwam. Toen kwamen er 3000 toeristen. Uit Frank
rijk, Canada en de socialistische Oostbloklanden.
Verleden jaar waren het er 60.000
programma aanbiedt hierover: „We zijn vanaf dit
voorjaar bezig geweest ook deze reizen mogelijk te
maken. Via de Cubaanse ambassade is er contact
geweest met Havana en daar hébben ze ingestemd
met een geregeld programma. Vorige maand heb
ben ze het sein op groen gezet”. En dat betekent
een vrij unieke opening naar een eiland dat een
absolute eenling is in het Caraïbisch gebied.
CUBA IS HET TOERISME wel wat ontgroeid.
Het merendeel van de hotels die er staan dateren
nog uit de tijd van Batista. Zoals het enorme
Havana Hiltonhotel, dat nu Habana Libre heet en
Habana Riviera hotel, waar ik zelf logeerde en dat
vlak voor de revolutie werd neergezet door maffi
abaas MeyerLansky, die in 1959 knarsentan-
dend met 1 miljoen Cubanen de benen nam naar
Miami en daar nu in het Imperial Hotel woont.
LANSKY HAD van zijn Rivierahotel een klein
stukje Las Vegas gemaakt. Alles herinnert er ook
nog aan. Veel marmer in de enorme hal, waar
vroeger de speelautomaten moeten hebben ge
staan en de dinerzaal is nog steeds in pluchegevat.
Maar op de plaats waar vroeger topless danseres
sen de benen de lucht inslingerden fabriceert nu
een saai trio wat versleten evergreens. De liften
worden zowaar bediend door bediendes. Een insti
tuut dat vrijwel uit de hotellerie verdwenen is en
PAPA GERARDO taxeert zijn groep. „Fotogra
feren mag, met uitzondering van militaire installa
ties”, laat hij glimlachend weten wanneer foto
graaf Cees Zorn de lens op hem richt. „Maar
dat is in elk land zo”, voegt hij er onmiddellijk aan
toe. We gaan op weg naar Havana. Papa Gerardo
geeft gas. In het vlakke landschap wijst hij rechts
op een koningspalm, links naar een hybiscus.
Overal wapperen de Cubaanse vlag. Drie blauwe
en twee witte banen en een rode driehoek met een
witte ster er in. Hij wijst op een beeld. „Van een
verzetstrijder die vocht voor de vrijheid van
Vietnam, maar door de Amerikanen werd doodge
schoten”, meldt hij.
tel uit Yemen en een machine van de Russische
luchtvaartmaatschappij Aeroflot. Ook een kleine
Amerikaanse jet, het vervoermiddel van de twintig
koppige Amerikaanse diplomatieke vertegen
woordiging die sinds kort in Havana is gevestigd.
IN CUBA WERD hij het symbool van de revolu
tie en zijn er talloze instituten, scholen, straten en
andere zaken naar hem genoemd. „En er komt nu
ook een Ché Guevara-brigade”, vertelt onze gids,
„bestaande uit leraren en doktoren die naar be
vriende landen in Afrika zullen worden gezonden
om daar bij hun opbouw te helpen”.
HAVANA MAAKT zich die dag op voor de
zeventiende verjaardag van de Commissie ter ver
dediging van de revolutie, op 28 september. „To
dos con fidel a la plaza”, schreeuwen grote rode
borden langs de weg, waarop Castro zelf gebarend
de richting schijnt aan te geven. De volgende dag
stromen een miljoen mensen op het plein samen en
worden uren lang door hun leiders toegesproken.
Maar daarover, over het „Spaanse gezicht” van
Havana en een man met 6500 vrouwen volgende
keer in deel II van „Toerist in Cuba”.
LINKS EEN ziekenhuis. „Dat was een levende
hel tot 1959, totdat de revolutionaire regering het
overnam”, en voor het eerst komt de triomf van de
revolutie voor het voetlicht, Links suikerriet,
rechts mangobomen. Meisjes in korte rokken. „Op
huwbare leeftijd is er een vrouwenoverschot”,
meldt hij onverstoord. De officiële taal is Spaans.
„Maar je kan beter zeggen Cubaans”. We passeren
de Salvatore Allende kweekschool. En onophoude
lijk kruisen oeroude Amerikaanse wagens ons
pad. Buicks, lange Fords Mustangs, Dodges, Che
vrolets.
80 centa-
ongeveer
rijks-
:w
12
>7
i
aat
3
it
77:
S3
MAAR OVER „PAPA” later meer. Eerst terug
naar de geschiedenis. Toen de Spaanse kolonies
het Amerikaanse vasteland zich in het begin van
de 19de eeuw los maakten van het moederland,
ontstond ook op Cuba een revolutionaire bewe
ging. Maar pas in 1868 brak een openlijke op
stand uit tegen het Spaanse gezag. Na tien jaar
strijd kwam er een pact, waarin Spanje een aantal
tegemoetkomingen deed in het koloniale beleid en
hervormingen toezegde. Maar het hek was van de
dam en het verzet tegen het koloniale gezag bleef.
ONZE NATIONALE HELD P i e t H e i n ver
scheen in 1762 ook voor de kust van Havana en zag
kans er met drie miljoen dollar aan goud vandoor
te gaan. Die wijsheid wordt me verschaft door
papa Gerardo, een op het eerste gezicht gemoe
delijk aandoende vijftiger, die zich naarmate de
reis vordert onpopt als een uiterst fanatiek verde
diger van goed. Want van kwaad heeft de brave
Gerardo „noem mij papa” nog nimmer ge
hoord. Alles staat bij hem in het teken van „The
triumph of the revolution”.
WE RIJDEN de stad binnen langs het plein van
de revolutie, waar van regeringsgebouwen vele
etages hoog portretten van Lenin en Ché Guevara
op ons neerzien. De ook bij ons bekende beeltenis
van de Argentijnse revolutionair Guevara kom je
vrijwel op elke hoek van de straat tegen. Guevara
landde samen met Castro in 1956 op Cuba, was de
rechterhand van Fidel, maar verliet het eiland in
1965. Twee jaar later, op 7 oktober, werd hij in
Bolivia door regeringstroepen gevangen genomen
en de dag daarop gedood. Aldus een van de
circulerende versies.
:W
4
-
- -
TOERIST IN CUBA (1)
Che Guevara
is als verper
soonlijking van
de revolutie
overal in Ha
vana aanwezig.
Zoals hier ver
diepingen hoog
tegen de muur
van een rege
ringsgebouw
op
van
lutie.
•k De Conchi
ta’s en Jaimes
van Havana in
een grauwe
volkswijk.
i7^'
nog hoogstens te vinden is in hotels die de allure
hebben van het beroemde Negresco in Nice. Maar
de aanwezigheid van de liftbediende heeft in dit
geval dan ook niets met het begrip service te
maken; het baantje is enkel gecreëerd om iemand
werk te geven „want werkeloosheid kennen wij op
Cuba niet”, is papa Gerardo onmiddellijk weer
aanwezig.
CUBA IS BLIJ dat ook Nederlanders nu kunnen
komen, glimlacht Conzalez en op het vliegveltje
dat de naam draagt van de schrijver J o s e M a r-
t i die zich eind vorige eeuw onderscheidde in het
verzet tegen het koloniale gezag en in het revolutio
naire Cuba als een held wordt vereerd, worden we
ontvangen met een ijskoude Daiquiri. De cocktail
heeft rum als voornaamste bestandeel. Niet meer
van meneer Bacardi, want die ging in 1959 ook aan
de haal en nam zijn patent mee. In zijn fabrieken
wordt nu Havana Club gebrouwen. Door de staat.
HAPJES KOMEN ook op tafel in de fris gepoet
ste ontvangsthal, gelegen direct naast de aankoms
thal en niet toegankelijk voor het „gewone pu
bliek”. Wij zijn op onze beurt weer niet welkom in
een aanpalend vertrek, dat in Europa VIP-room
zou heten en waar een regeringsambtenaar in
diepe fauteuils en eenzaamheid wacht tot zijn
machine vertrekt. Op het platform staat een toes-
«7 M
I*
ii
EIGENLIJK HAD IK DIT VERHAAL in
briefvorm willen schrijven. Aan Conchita, een
meisje, een kleuter nog, dat ik ontmoette in een
grauwe buitenwijk van het hoog naar de hemel
torende Havana. La Habana zoals de Cubanen zelf
zeggen. Conchita. Ze klampte me zelf aan. Chic-
klets vroeg ze, kauwgum, en of in Americano was.
Want die zijn sinds dit jaar ook weer welkom in
Fidel Castro’s marxistisch socialistische repu
bliek. Voorlopig met mondjesmaat. „Dit jaar niet
meer dan 2 of 3000. Volgend jaar 20.000, maar dat
is onze limiet”, zegt Gary Gonzalez, direc
teur van het Nationaal Instituut van Toerisme
van Cuba, in Havana.
“««W:
II.
OOK VANUIT NEDERLAND komt het toeris
me naar Cuba dit jaar op gang. Tot nog toe was er
een handvol specialistische reizen voorhanden,
maar dit najaar komen er voor het eerst vijfdaagse
georgaiseerde reizen op de markt. Directeur Oude Amerikaanse wagens uit de periode van voor 1959bepalen het straatbeeld in Havana. Hier
FritzAronson van Neckermann Vliegrei- passeren ze de oproep van Fidel allemaal naar het plein te komen voor de viering van de 17de verjaardag
zen, die Cuba in combinatie met Jamaica in zijn van de commissie tot verdediging van de revolutie.
Een oude
man in de wijk
van de Conchi
ta’s naast een
oproep om het
glas te heffen
ter ere van de
verjaardag van
de commissie.
Een flesje bier
van
vos,
een
daalder.
S3Ki
J
het plein
de revo-
--““UwWM
