Een nieuwe muur
maken in de kamer
Winkeltje voor linkshandigen
Zelf bakken met het
nieuwe broodboek
en w
1
r
Drijfzand
Informatie
VERDEKT TEGELRAAM
Ophangers
Nieuwe
grasschaar
Ir*
OUD TENGELWERK WEGHALEN
STIJFELS IN
DE PLOOI
door Leens Macaré
Krultang
Tien procent
Wis
4
Linialen
I In vele oude huizen in ons land zijn de muren bekleed met zogenaamd „tengelwerk”. Dit is jute
gespannen op een houten frame en met behang bedekt. Deze wanden zijn gemakkelijk te herkennen aan
het feit dat de „muur” meeveert als men ertegen drukt. De wand is dan ook vrij gemakkelijk te beschadigen,
aangezien men zo door het jute heen prikt. Vroeger werd deze, wat vreemd aandoende, constructie
gemaakt om het binnendringen van vocht te voorkomen. Aan de buitenkant wordt de baksteenmuur nat
door de regen. Langzaam dringt het vocht door de steen naar binnen. Om hiervan geen last te hebben,
werd er aan de binnenkant een „valse muur” voor gezet met een holle ruimte (spouw) erachter. Deze werd
geventileerd waardoor het overtollige vocht werd afgevoerd. Aangezien jute een goedkoop materiaal is,
werd dit vooral in de meer „volkse” woningbouw toegepast. Beschikte men over ruimere financiële
middelen dan bestond de tweede muur ook uit baksteen en kreeg men de welbekende spouwmuur.
Bouw niet op drijfzand
De linkerhand wil ook wat
binnen
Hierna volgt de afwerking. De
»lmg
Jacqueline van Leusden
Laten we nu eens gaan kijken wat
we hiermee in de praktijk kunnen
doen. Stel dat we nu voor het feit
komen te staan dat onze betengeling
dermate beschadigd is dat er nodig
iets aan gedaan moet worden.
Een behoorlijk wapen in de
strijd tegen uitslaande muren is
het trasraam. Voor degene, die
het bouwjargon niet verstaat:
dat is geen raam, maar een deel
van de muur die op en vlak onder
het maaiveld te vinden is. Dat
muurdeel is gebouwd van harde
I stenen, die uitstekend tegen het
t vocht kunnen en het niet absor-
beren. Zo’n trasraam ligt 30 cm.
onder en 30 cm. boven het maai-
veld. Wil je echter een volgeling
I zijn van Leroy, de man van de
f wilde tuinen, dan moet je geen
I trasraam metselen, maar het hele
I muurtje van zachtere steen op-
l trekken. Dan gaan er op den
duur planten op en in de muur
t groeien. Je moet er dan wel reke-
ning mee houden, dat de verwe-
Op de metselcursus hebben we
weer voor één avond de troffel
verruild voor de ballpoint. Ten
slotte moet er ook iets aan de
theorie van het bouwen gedaan
worden. Wat dat betreft lopen we
één(theorie) op drie (praktijk),
een aardige verdeling. Zo kom je
er weer eens achter dat het brein
achter het edele handwerk toch
steeds een factor van belang
blijft. Je denkt al een hele pikeur
te zijn door een muurtje redelijk
recht te kunnen metselen, maar
dat gebeurt dan op een stelling.
Op de theorieles (gelukkig dan
al) kom je tot het besef, dat
bouwsels een fundament moeten
hebben, wil het er niet alleen
aardig uitzien, maar ook de kies
des tijds kunnen weerstaan, al
thans een redelijke periode. Na
tuurlijke zaken, zoals vocht en
vorst, proberen immers in afwis
seling de gemetselde zaken te
ondermijden.
(voor de stevigheid) waarna we het
uiteindelijke behang aanbrengen.
Let er wel op dat het een heel karwei
is om het geheel goed strak gespan
nen te krijgen.
Voordat we de platen bevestigen,
kunnen we de muur een betere isola
tie geven door de spouw (holle ruim
te) te vullen met platen glas- of
steenwol (niet gevoelig voor vocht).
Wel moet de hele wand goed opge
vuld worden, want elke kier of
spleet is een warmtelek waardoor de
isolatie zijn nut verliest. De houtwol-
cementplaten en de isolatie bevesti
gen we met speciale spijkers. Voor
hardboard- of gipsplaten zijn gewo
ne spijkers voldoende.
Omdat een van haar vier kinde
ren linkshandig is, ging Jacqueline
van Leusen uit Arnhem tijdens een
verblijf in Engeland even langs bij
Peter Boom, die in Londen een win
kel met speciale gebruiksvoorwer
pen voor linkshandigen drijft. Dat
is alweer even geleden, maar het
contact met Broom is gebleven en
inmiddels van collegiale aard ge
worden. Jacqueline zag hoeveel ple
zier een linkshandig iemand kan
beleven aan een simpel gebruiks
voorwerp (in dit geval een schaar)
dat aan die linkshandigheid is aan
gepast.
Een gespecialiseerde „winkel voor
linkshandigen” bestond op dat mo
ment in Nederland nog niet, al zijn
eenvoudige huishoudelijke hulp
middelen (speciale scharen bijvoor
beeld) voor linkshandigen incid
teel wel te koop in warenhuizen en
huishoudelijke winkels. Jacqueline
ging zich toeleggen op de verkoop
van gebruiksvoorwerpen en gereed
schappen voor linkshandigen en
boorde daarmee, aanvankelijk tot
haar eigen verbijstering, een onver
moede bron van behoeften aan.
Is die (anonieme) groep van links
handigen dan zo groot dat fabricage
en verkoop van gespecialiseerde ge
bruiksvoorwerpen redenen van be
staan hebben? „Tien procent van de
wereldbevolking”, zegt Jacqueline
van Leusden. „Maar in Nederland is
Het is een kwestie van continu
verkopen en weer bestellen. Er ko
men steeds meer voorwerpen bij.
Linkshandige mensen vragen naar
speciale dingen die ze graag links
handig uitgevoerd zouden zien.
„Kortgeleden vroeg iemand bijvoor
beeld om een linkshandige krul
tang”, vertelt Jacqueline.
Gesprekken met mensen die links
handig geboren zijn, onthullen dat
er ook nog wel eens andere proble
men zijn geweest dan uitsluitend de
praktische. Vorige generaties links
handige kindertjes konden uiterma
te gefrustreerd raken doordat ze op
school (en thuis) gedwongen werden
om met het rechterhandje te wer
ken. Menigeen vond linkshandig
heid maar „een rare afwijking”, en
dat terwijl de historie menig voor
beeld kent van linkshandige be
roemdheden (Leonardo da Vinei,
We kunnen het pleister ook een
kleurtje geven door er kleurstoffen
aan toe te voegen. Begin eens met
zeer kleine hoeveelheden (de wer
king van kleurstoffen is erg sterk!).
Hierdoor is het ook mogelijk de juis
te gewenste kleur beter te bepalen.
Soms kunnen bepaalde verfstoffen
elkaar niet goed verdragen. Aarzel
daarom ook nooit om deskundig ad
vies in te winnen en laat je daarbij
niet met een kluitje in het riet stu
ren. Dan nog een laatste advies: ga
na of de huisbaas geen bezwaar
heeft tegen de voorgenomen verbe
teringen.
onder anderen). Het mocht niet ba
ten: links bleef links, en je zorgde
maar dat je het afleerde. Zo ging dat
vroeger.
Steelpannen, olie- en azijnstellen,
soep- en opscheplepels en wijnka
raffen zijn voorwerpen waar links
handigen erg mee kunnen schutte
ren: ze worden (toppunt van een
voud) linkshandig gemaakt door de
tuit of schenkrand aan de andere
zijde te projecteren.
Tot groot ongenoegen van de
meel- en gistfabrikanten, die sa
men de grootste bakkerijen van
het land beheren, heb ik al eens
aan het begin van de jaren ’70
gesteld, dat onze dagelijkse bo
terham niet meer dan een beleg-
drager mocht heten. In mijn ogen
toen, én nu, een degradatie.
Brood was duur geworden. Het
was niet zo smakelijk meer als
vroeger. Er waren minder soor
ten. Daar konden alle tv-recla-
mes met jongetjes die "groter ge
groeid” waren door het eten van
dubbeldwarsgebakken produk-
ten niets aan verhelpen.
Echte warme bakkers waren er
nog weinig over. Vooral in de
grote steden. Nieuwe tv-recla-
mes moesten ons doen geloven,
dat het brood van de warme bak
ker voortaan via het grootwin
kelbedrijf verkocht werd. De om
zet blééf achter.
En toen kwamen de échte war
me bakkers langzamerhand te
rug. Met al die broodsoorten en
■vormen, die wij ons nog herin
nerden. Er bleken ook nog echte
molenaars te zijn. Er zijn intus
sen meer bijgekomen, na een al
snel van de grond gekomen op
leiding voor nieuwe molenaars.
De gewone man, die letterlijk
niet te lui is om de handen uit de
mouwen te steken, vond de weg
terug naar de molen (vooral op
het platteland), hij haalde er zijn
baaltje meel en begon zelf thuis
te bakken.
Het is zwaar (eigenlijk man
nen-) werk en zeer arbeidsinten
sief, maar het resultaat is zo lek-
Neem stijfsel dat gewoon in
koud water oplost en houd voor
het persen steeds een stuk van de
doek goed nat. De doek wordt
dan geheel drooggestreken en
door de hitte zal de stijfsel geen
sporen op de stof achterlaten. U
merkt nadien dat de plooi veel
langer blijft zitten.
ger, waarbij de bevestiging is
weggewerkt. Je opent een schar-
niertje, stopt er een sokkeltje met
pinnen in, tikt het vast in de
muur en sluit de scharnier. Voor
diverse soorten muren aparte
mogelijkheden tot bevestiging.
ag)
snu
eke
>ar-
Welk soort pleister in uw geval het
geschiktst is, weet de bouwmateria
lenhandel wel. Niet alleen is de prijs
en de kwaliteit erg belangrijk, maar
denk ook eens aan de verwerkbaar-
heid (hoe makkelijk smeer ik het
tegen de muur, hoe dik wordt de
laag, wat voor structuur heeft het
pliester, enz.).
Tegenwoordig schrijft men links
handig als men dat wil. En daarom
liggen in het arsenaal van linkshan
dige gebruiksvoorwerpen bij Jac
queline vele vulpennen waarvan zo
wel de „grip” als de nen nn linkchnn-
dig schrijven zijn afgestemd. Er zijn
eetlepels voor linkshandige moeders
die een klein kind hebben dat ge
voerd moet worden. Linealen die
van rechts naar links lezen, strijkij
zers die het snoer aan de linkerkant
opzij hebben, kurketrekkers met
linkse draad, aardappelschilmesjes,
speciaal geslepen vlees- en brood
messen, en blikopeners die op links
handig gebruik geconstrueerd zijn.
Jacqueline: „Mensen die linkshan
dig zijn geworden ten gevolge van
een ongeluk of door verlammingen,
kunnen zich weer beter redden als
ze bijvoorbeeld speciaal linkshandig
bestek voor het eten kunnen gebrui
ken. Een heel goed bedenksel is ook
de snijvork. Dat is een linkshandig
uitgevoerde vork met een snijkant,
zodat iemand die op het gebruik van
de linkerhand is aangewezen ermee
kan snijden en eten”.
houtwolcementplaten kunnen we of
zo laten of besmeren met een dikke
laag pleister. Dit geeft wel de beste
isolatie. De hardboardplaten kun
nen we direct behangen. Bij het ver
ven moeten we de naden even af
werken met plamuur. Als we gips->
platen gebruiken, behandelen we
deze met een dunne laag gips zodat
het oppervlak egaal is. Nu kan de
wand behangen, beschilderd of be
pleisterd worden.
Een andere mogelijkheid is dat we
de houtwolcementplaten direct te
gen de muur bevestigen. De muur
mag nooit te vochtig worden door
regen die buitenop valt. Ook is de
geluids- en de warmte-isolatie veel
minder dan de oplossingen zoals
hierboven omschreven. Bepleiste
ren is ook in dit geval mogelijk.
De laatste mogelijkheid die hier
behandeld wordt is dat we het pleis
terwerk direct tegen de muur aan
brengen. We maken de oude muur
goed schoon met een staalborstel en
verwijderen alle losse stukjes. Dan
smeren we de muur in met goede
waterbestendige pleister. Dit wordt
veel gedaan in woningen waarbij
het oude tengelwerk niet meer vol
deed en daarom verwijderd werd.
Het eindresultaat is een prachtige
witte wand waarbij de contouren
van de onderliggende bakstenen
nog net zichtbaar blijven. Denk
maar eens aan die witte huizen uit
het Middellandse Zee-gebied. Wel is
de isolatie veel minder dan hierbo
ven omschreven.
Wil je planten of andere zwaar
dere snuisterijen aan de muur
hangen, dan moet je wel zorgen,
dat het ook aan de muur blijft.
Gewoon een spijkertje in de
muur slaan en dan maar afwach
ten of de plant of de pan niet
naar beneden komt is een riskan
te zaak. Er zijn speciale hangers
van allerlei slag op de markt Zo
is het met Homecraft (geïmpor
teerd door Metafa, Sterrebos 11,
St. Oedenrode) daarin gespeciali
seerd. Bijv, is er een horizontaal
draaibare draagarm van smeed
ijzer. Er zijn allerlei haken voor
direct in de muur dan wel voor
bevestiging aan een roe. Het
nieuwste exemplaar is een han-
er tot nu toe veel minder aan gedaan
dan bijvoorbeeld in Engeland”. Ze
laat een Engels boekje zien over het
geven van les aan linkshandige kin
deren, vertelt over linkshandige
vrouwen en mannen die uit alle
windstreken van Nederland (soms
groepsgewijs, bij wijze van uitstap
je) op de linkshandige gebruiksvoor
werpen afkomen. Elke dag gaan er
pakjes de deur uit met bestellingen
van mensen die de reis naar haar
winkel -„De Wevershut”, gelegen
aan de smalle drukke Weversstraat
in Oosterbeek - te ver vinden. Een
van de jongste bestellingen kwam
helemaal uit Liberia.
den te gebruiken: de ene voor het
tegelen met lijm, de andere voor
tegelen met specie.
ring toeslaat, zodat er uiteinde
lijk maar dat duurt wel
even een prima ruïneuze toe
stand ontstaat. Leroy ten top.
Laat duizend wilde bloemen
bloeien...
Meer terug naar fundamente
ler zaken. Als u iets wilt gaan
bouwen let er dan op, dat u een
goed voetstuk, een degelijk fun
dament hebt om uw in steen ge
bakken illusie op te zetten. Zo’n
fundament is er voor de stabili
teit, voor een tegenwicht tegen
de opwaartse gronddruk, voor
een vorstvrije aanleg. Het moet
gebouwd worden op vaste, onge
roerde grond. Niet op drijfzand.
Zoals eens een collega van een
eerdere cursus deed: hij groef
een gat, gooide zand op de bo
dem en had iets gehoord over
aanplempen met water. Hij had
geen rekening gehouden met de
bodemstructuur daaronder. Zijn
uiteindelijke bouwwerk begon te
’’drijven”.
Natuurlijk bestaan er allerlei
berekeningsmethoden om een
dergelijk fundament te bouwen.
Je doet er verstandig aan ofwel
een deskundige te raadplegen
dan wel bij simpele construc
ties een toch al nuttig boekje
als „metselen, doe het zelf” door
te nemen. Vuistregel is in ieder
geval, dat de minimale aanleg-
diepte 60 cm. is en de minimale
aanlegbreedte twee d drie maal
de muurbreedte.
Ad fundamentum
De vouw van een pantalon
wordt er gemakkelijker in ge
perst wanneer men in plaats van
een gewone vochtige doek de
perslap met een stijfseloplossing
nat maakt.
Scharen zijn en blijven een
„groot” artikel: van het kleinste na
gelschaartjes tot de grootste kleer-
makersschaar. Ook het alom bloei
end doe-het-zelf wezen begint zijn
stempel te drukken op de linkshan
dige branche: een snoeischaar en
een troffel voor linkshandigen zijn
in aantocht. Wat de prijzen betreft:
volgens Jacqueline van Leusden
zijn de aan linkshandigheid aange
paste gebruiksvoorwerpen gemid
deld zo’n tien procent duurder dan
het „normale” produkt.
Haar winkeltje voor linkshandi
gen (onderdeel van de bizarre en
veelzijdige geschenkenwinkel die zij
drijft) is het derde in zijn soort ter
wereld: behalve in Londen is een
dergelijke gespecialiseerde winkel
ook te vinden in de Australische
stad Sydney. Niet alleen linkshandi
gen, ook revalidatiecentra en
ziekenhuizen blijken belangstelling
te hebben voor allerlei aangepaste
gebruiksvoorwerpen.
Tegenwoordig worden alle buiten-
muren van nieuwbouwwijken opge-
ii bouwd volgens het principe van de
spouwmuur waarvan men de spouw
opvult met isolatiemateriaal om aan
de strengere eisen te kunnen
voldoen.
Wie de badkamer gaat of laat
opknappen komt voor betegeling
te staan (meestal tenminste; met
hout is het wat anders natuur
lijk). Daarbij duikt altijd het pro
bleem op van een noodopening
voor het geval er lekkage onder
het bad optreedt. Meestal wordt
het vooraanzicht van de betege
ling bij het bad daar niet mooier
op. Er is echter een oplossing.
Compri (Kreekweg 8, Zwijn-
drecht) heeft een tegelraam in
diverse afmetingen, dat in geslo
ten toestand niet te onderschei
den valt van de normale betege-
lirig. En komt geen gereedschap
te pas bij het openen en sluiten.
Het is uitgevoerd in 1,5 mm dik
plaatstaal, elektrolitisch ver
zinkt. Het frame is aan twee zij-
Er wordt gelukkig al of niet
gedreven door commerciële
noodzaak ook op het gebied
van gereedschap aan vormge-
vingsvernieuwing gedaan. De
aloude grasschaar, meer hegge-
schaar genoemd, ontkomt daar
natuurlijk ook niet aan. Het
nieuwste op dit gebied vormt de
Power Pint Size palmgrasschaar
(importeur P. J. Schaap BV, In
dustrieweg 7, Grootebroek). De
vormgeving is apart; het gewicht
is gering o.a. door het gebruik
van kunststof bij de handgrepen.
Het is even wennen bij lipt ge
bruik, omdat je de „ouwe getrou
we” heggeschaar gevoelsmatig
nog in de vingers hebt. Het
nieuwe is ook, dat de schaar een
automatische graswegwerper
heeft, zodat je blijft zien wat je
doet en je niet na verloop van tijd
handen en schaar onder afge
knipt gras ziet verdwijnen. Die
wegwerper kan er zonodig ge
makkelijk afgehaald worden.
Door middel van een centrale
instelknop kan de schaar snel uit
elkaar worden genomen (bijv,
om te slijpen). Die knop dient
ker, dat men het er graag voor
over blijkt te hebben.
Niet alleen het dagelijks
brood, maar ook de krentebro-
den, de ’stollen’, stokbrood, wor-
stebroodjes en al die kleine ge
vlochten produkten, die een sier
voor de koffietafel zijn. Het
blijkt telkens weer eert feest voor
de kinderen om te kunnen mee
helpen.
Marja Kruik schreef voor de
uitgeverij Luitingh in Laren NH:
”Het nieuwe Broodboek”, boor
devol goede tips met méér recep
ten dan u in één maand aankunt.
Een ronduit voortreffelijk boek
je met 117 pagina’s recepten.
Van harte aanbevolen.
Gaston Gourmet
Een andere mogelijkheid is om de
hele betengeling weg te halen en er
een andere constructie vóór te zet
ten. Dit is ook heel goed bruikbaar
in woningen of bij garages die als
leefruimte gebruikt worden waarbij
de buitenmuur wat vochtig en niet
voldoende geïsoleerd is. We plaatsen
hierbij latjes tussen de overgebleven
stijlen (even dik) en maken hier een
heel raamwerk van, zodanig dat
houtwolcementplaten (eventueel
hardboard- of gipsplaten) hier pas
send op gemonteerd kunnen wor
den. (Let dus goed op de maten!)
Deze platen zijn bij elke bouwmate
rialenhandel te verkrijgen.
pleister
houtwolcementplaat
.spouw met eventueel
'glos of steenwol
We kunnen natuurlijk eerst probe
ren het geheel te repareren door er
een heel nieuw stuk jute op te span
nen, waarbij we bij het verwijderen
van de oude jute moeten oppassen
niet meteen de hele muur mee te
nemen. Hierbij zoeken we de stijlen
op, die harder aanvoelen, en spijke
ren de oude jute goed vast tegen het
dichtstbijzijnde frame om het gat.
Hiervoor gebruiken we spijkers met
een platte kop. Vervolgens snijden
we het te verwijderen stuk met een
scherp mes los aan de kant van het
beschadigde deel. Dan spijkeren we
het nieuwe jute vast, eerst in de
linker bovenhoek (1), dan in de rech
ter benedenhoek (2), dan rechts bo-
ven (3) en links onder (4), waarbij we
de jute steeds goed strak trekken
(zie tekening). De randen worden nu
I afgespijkerd zodat het geheel goed
vlak gespannen is. Hierna beplak-
ken we de jute met oude kranten
overigens ook voor de regelin-
stelling (taai of mals gras). De
bladen zijn met teflon bekleed en
blijven daardoor langer scher
per. De prijs is 37,50.
-baksteen
-tengel of nieuw latje
baksteen
binnen
buiten
buiten
binnen
ileister
baksteen
tengel
jute
■spouw
baksteen
buiten
binnen
■pleister
■houtwolcementplaat
door
Hsns Rombouto
