MILIEUPRIJS VOOR DUITSE BESTRIJDINGSORGANISATIE
GS tot regering
verbied gebruik
fosfaat-wasmiddel
Mannen van de disselwagen
OVER IJMUIDEN GESPROKEN
F
I
Meer subsidie
voor verbouw
etagewoningen
Hein Bank
Ten Napel
Loggers op zee
WOENSDAG
1 9
OKTOBER
VELSEN-IJMUIDEN
19 7 7
e
:a
I
Een jonge „Vader Abt”
f
IF
(Van pen onzer verslaggevers)
HAARLEM. Het provinciaal bestuur van Noord-Holland wil
de regering dringend verzoeken de productie van fosfaathouden-
de wasmiddelen te verbieden. Voorts meent het provinciaal
bestuur dat het rijk de kosten van het verwijderen van fosfaten
uit afvalwater op zich moet nemen. In elk geval zou de provincie
daarvoor een ruime bijdrage moeten ontvangen. Gedeputeerdé
Staten hebben een voorstel tot een dergelijk verzoek aan de
regering voorgelegd aan provinciale staten. Het verzoek zou
moeten worden gericht aan de ministers van verkeer en water
staat en van volksgezondheid en milieuhygiëne.
Café
„DE HALVE MAAN.”
(Van onze streekredactie)
HAARLEM. De Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemer
land, die een slordige twee miljoen Noordhollanders van drinkwater
voorziet, heeft een prijs toegekend aan een Duitse organisatie die zich
bezighoudt met het inzamelen van afgewerkte scheepsolie. Voor de
kwaliteit van het drinkwater is het voorkomen van lozingen door
Rijnschepen zeer belangrijk, vinden de Nederlandse drinkwaterbedrij
ven. Al geruime tijd spannen zij zich in om in ons land een systeem
verwezenlijkt te krijgen, waarbij de olie varend Wordt ingenomen. Tot
op heden echter zonder resultaat.
■ffi industrie
X 4
Olielozingen fors
|()en Hele
probleem voor drink
Hoorn
Alkmaar
Zaandam
!l
Hilversum
Amersfoort
(ADVERTENTIE)
Hagelingerweg 36, Santpoort
i5
's.
ir Café-uitspanning Zomerlust, beter bekend als „Het Vuurschip”, speelde als pleisterplaats aan de enige verbindingsweg een grote
rol toen het open veld nog de woongemeenschappen IJmuiden en Velseroord van elkaar scheidde. Een paar dagen voor het café werd
afgebroken werd deze foto gemaakt, ons beschikbaar gesteld door de heer Joh. Jungbücker te Amersfoort.
jaloers op zijn geworden als een ’’zwerver”
jaloezie kon opwekken. In ieder geval
schiep ook dat taalgebruik een wat myste
rieuze sfeer rondom Frits. Waar kwam hij
toch vandaan? Wat moest hij dan vroeger
wel zijn geweest? Pierewiet neuriede al-
.leen maar als iemand er naar vroeg, Het
verhaal ging rond dat hij eigenlijk arts
was. Vast staat dat zijn broer een artsen
praktijk had, al wist niemand waar.
Enkhuizen
Castricum
nog
De WRK heeft vorig jaar 116 miljoen
kubieke meter water van het Lekkanaal
naar Noord-Holland gepompt. Daarvoor
zijn twee transportleidingen beschikbaar:
de WRK I er>de WRK II. De WRK I is een
enkele leiding die van Jutphaas naar Vo
gelenzang loopt. Hier vandaan gaat een
aftakking naar Hoogovens en het infiltra-
tiegebied bij Castricum. De WRK II is een
dubbele leiding die zich ten oosten van
Haarlem splitst. Eén buis gaat vervolgens
naar Vogelenzang, de andere naar Hoog-
der graag samen met Frits en Dirk die de
disselwagens, bespannen met een of twee
Belzen, bestuurden. Wat de twee met die
wagens presteerden moest je zien om het
te geloven. Hun taak was het om de brede
wielen op een smal „spoor” te houden, een
„straal” bestaande uit twee baddings, bij
elkaar zo’n vijfendertig centimeter breed.
Raakten de wielen in het zand dan moest
de hele lading worden, gelost voor zo’n
wagen weer op het spoor kon worden
gebracht. Een enorm tijd en dus geld
verlies. Maar het kwam nooit voor.
ER IS EEN KEER een ernstig conflict
geweest tussen de steenlossers en de aan
nemers over de hoogte van de vergoeding.
De lossers staakten. Omdat de bouw dreig
de te stagneren namen de aannemers en
hun zoons het werk over. Dat ging moei
zaam maar er kwamen toch voldoende
stenen op de wagens terecht. Toen Frits en
Dirk ieder met een volle wagen wegreden
gaven de steenlossers hun wat geld in
Mevrouw A. Besse-Moos te Santpoort
herinnert zich goed hoe Ten Napel in 1934
handen. Ze wisten waarin de guldens in de
kortste keren zouden worden omgezet:
drank. Frits en Dirk kwamen zingend te
rug. Ze hadden een enorme lol toen hun
wagens opnieuw werden geladen. Einde
lijk was het zover dat ze weer konden
vertrekken. De stakers verzamelden zich
bij de baddings: maar vijfendertig centi
meter. Ze keken naar de koetsiers: veel
Schiedams vocht. Het lot van de disselwa
gens stond vast ze zouden ontsporen.
Dat was ook de bedoeling van degenen die
Frits en Dirk van drankgeld hadden voor
zien; wie niet sterk is moet slim zijn. Frits
bleef het hoogste lied zingen, Dirk bleef
onverpoosd met zijn tong klakken. Daar
gingen de wagens. Of het speelgoed was.
ovens. Via deze leiding zal water uit het
Ijsselmeer worden aangevoerd. Proble
men rond de verwerving van de gronden
die voor de aanleg van deze leiding nodig
zijn, zijn inmiddels opgelost, zo blijkt uit
het jaarverslag van de WRK.
bij zijn afscheid van de school werd ge
huldigd. Haar dochtertje Lilian, leerling
van de eerste klas van school H., mocht
bloemen aanbieden. Het meisje is op zes
tienjarige leeftijd overleden. Daarom wil
mevrouw Besse-Moos graag nog eens de
foto’s zien die bij het overhandigen van de
bloemen zijn gemaakt. Aanbiedingen uit
de lezerskring zijn hartelijk welkom.
ALLE MOGELIJKE dialecten werden
in IJmuiden gesproken omdat de bevol
king van heinde en verre was gekomen.
Het viel meteen op als iemand „netjes”
praatte, dus niet de h inslikte of de stomme
e afbeet, van de ij een ie, van de a een e of
van de g een k maakte. Pierewiet, met zijn
baardstoppels, zijn oude plunje en zijn
Schiedamse uitwazeming sprak het Alge
meen Beschaafd onberispelijk. Je zou er,
bij je poging je eigen dialect kwijt te raken,
Naar de mening van de heer Jungbacker
dateert de tekening uit de periode 1915-
1920.
(Reacties op deze rubriek schriftelijk
aan het bureau van dit blad met vermel
ding „IJmuiden wat vertel je me nou?”,
telefonisch 023-378601).
In 1976 is de WRK acht maal gealar
meerd in verband met een ernstige vervui
ling van de Rijn. In vijf van deze gevallen
ging het om een vervuiling door olie. De
grootste problemen rezen in november, na
een foutieve lozing van een fabriek in de
Zwitserse stad Bazel. Het uiterst giftige
trichloorbenzeen heeft toen Nederland be
reikt, maar was al voldoende verdund. Bij
die kwestie kwam aan het licht dat het
waarschuwingssysteen niet optimaal is.
De melding van de lozing kwam pas zes
dagen later in Nederland binnen.
moeten alle zuiveringsinstallaties wor
den uitgebreid met een voorziening,
waarmee al een groot deel van de fosfa
ten uit het water kan worden gehaald.
Pas als onderzoek heeft uitgewezen,
dat dat absoluut nodig is, zou dan nog
geld beschikbaar moeten komen om de
rest van het fosfaat uit het rioolwater te
halen.
Als het rijk niet in de kosten van de
defosfatering zou bijspringen, moet de
verontreinigingsheffing per inwoner
worden verhoogd met een bedrag tus
sen de acht en de zeventien gulden.
Vandaar dat het provinciaal bestuur
bij het rijk wil aandringen op een ruime
vergoeding.
Gedeputeerde Staten stellen de sta
ten verder voor, er bij de regering op
aan te dringen, dat uit de bij het rijk in
beheer zijnde randmeren (met name
het Gooimeer en het IJmeer) de fosfa
ten worden verwijderd. De minister
van milieuhygiëne heeft het provinci
aal bestuur overigens al geschreven,
dat in de nota „Maatregelen voor het
terugdringen van de fosfaatbelasting
van het Nederlandse oppervlaktewa
ter” verschillende voorlopige beleids
voornemens zijn kenbaar gemaakt. De
minister stelt zich voor dat uiterlijk in
1985 de wasmiddelen fosfaatloos zou
den moeten zijn.
In Duitsland bestaat zo’n systeem wel.
Het Bilgenentwasserungsverband in Düs
seldorf heeft zich de afgelopen jaren inge
spannen voor het schoonhouden van de
Rijn. Met speciale boten kan afgewerkte
olie van varende schepen worden ingeno
men. Ter gelegenheid van haar zilveren
jubileum, zal de Watertransportmaat-
schappij Rijn-Kennemerland het Bilgen
entwasserungsverband een prijs toeken-
ovens. Een aftakking van deze leiding
voert rechtstreeks naar de grote industri
eën in Amsterdams westelijke havenge
bied.
Een derde transportleiding is in aanleg:
van Enkhuizen naar Castricum en Hoog-
J
i TYPEREND VOOR die tijd: als er een
ernstig zieke in een der huizen was werd
de straat bij die woning over de hele breed
te met zand bestrooid om het gedaver van
de karrewielen te dempen. Die methode
werd in het hele land toegepast. Amster
dam bijvoorbeeld had sinds 1919 een ver-
I ordening voor het „ziekenzand” dat de
gemeente gratis beschikbaar stelde. In IJ-
I muiden lag dat eenvoudiger omdat duin-
zand voor praktisch iedereen onder hand
bereik was.
goede bankrekening hadden verkregen za
gen de beschaving in huis komen. Daar
zorgden moeder de vrouw en de opgroei
ende dochters voor. Die konden zich het
huis, de kleding en het gevarieerde menu
veroorloven dat naar haar mening bij de
nieuwe „stand” hoorde. Wat moeilijker
was: net dialect van de plaats van ner-
komst af te leren. Beschaafd spreken
bracht geen koopman je thuis. Het werd
daarom mode spraakles te nemen, in
Haarlem. Sommigen gingen er voor het
gemak ook meteen maar wonen.
Precies op de baddings. Het kon niet maar
het leek beter dan ooit te gaan.
VELE JAREN LATER is Frits op tragi
sche wijze om het leven gekomen. Hij
verdronk, bij de Toeristensteiger. Hoe het
precies is gebeurd is nooitduidelijk gewor
den. De IJmuidenaren gingen hem al gauw
missen, misschien meer dan ze hadden
gedacht. Frits hoorde zo helemaal bij de
sfeer van het oude IJmuiden, de man die
als hij gewild had misschien een heel
mooie toekomst had kunnen opbouwen
maar terecht kwam in nogal primitieve
omstandigheden en desondanks levenslust
en blijheid uitstraalde. Hij moet gelukkig
zijn geweest bij zijn zware maar goedige
Belzen. Zoals zij het bij hem waren.
(Van onze stadsredactie)
DEN HAAG. De overheid gaat extra
subsidie geven aan gemeenten en woning-
|t bouwcorporaties die bestaande etagewo-
B ningen verbouwen tot woonruimten voor
alleenstaanden en kleine huishoudens. In
de toelichting van het minsterie van
volkshuisvesting en ruimtelijke ordening
B; staat dat de afnemende belangstelling
F van gezinnen voor etagewoningen aanlei-
F ding tot deze maatregel is.
Gemeenten en woningbouwverenigin-
F gen kunnen met deze verruimde regeling
ook woningen die al in hun bezit zijn onder
bepaalde voorwaarden met overheids
steun gaan verbouwen tot kleinere woon
eenheden. Voorheen werd alleen bij
nieuwbouw en aankoop subsidie verleend.
In beginsel komen alle etagewoningen die
eigendom zijn van gemeenten of woning
bouwverenigingen in aanmerking voor de
L. regeling. Veelal zal het echter nodig zijn
F- om tegelijk een aantal boven of naast
elkaar gelegen flats te verbouwen om de
kosten te beperken.
De huurprijs van de verbouwde etage
woningen zal in een juiste verhouding
moeten staan tot de huurprijs van bestaan
de kleine woningen. Bij het indienen van
een subsidieaanvraag voor verbouwings-
plannen zal daarom tevens een gemoti
veerd huurvoorstel bijgevoegd moeten
worden.
ER LIEPEN ZOVEEL paarden door de
straten van IJmuiden dat de mussen nooit
naar pen tafeltje-dekje hoefden te zoeken.
De paarden die de haver verdienden kre
gen deze inderdaad en de mussen trokken
daar op hun beurt graag profijt van. Zwa
re Belzen trokken de sleperswagens van
de gebroeders Boon, het transportbedrijf
dat nauw bij IJmuidens nijverheid was
betrokken. Belzen waren het ook die twee-
aan
t" twee voor de vuilniswagens liepen goe
de dieren, één brok kracht, met vlak boven
de hoeven hun enige versiering: warrige
pluimen. Nog was de auto een zo zeldzaam
iets dat de mensen deze nakeken. Kinde
ren hadden alle ruimte om op straat het
oude spel te spelen met als thema „Wij
wijken niet, voor niemand niet, alleen voor
paard en wagen.” Die konden ze al van
heel ver horen aankomen; veel gevaar was
er op straat dus niet.
nen. Voortaan wil de WRK elke vijf jaar
een instelling of persoon onderscheiden
die zich bijzonder verdienstelijk heeft ge
maakt voor de bestrijding van de Rijnver
vuiling.
De Watertransportmaatschappij Rijn-
Kennemerland is een gezamenlijke onder
neming van het Amsterdamse waterlei
dingbedrijf en het Provinciaal Waterlei
dingbedrijf Noord-Holland. Via twee ver
schillende pijpleidingen wordt rivierwater
uit het Lekkanaal getransporteerd naar de
infiltratiegebieden in de duinen bij Voge
lenzang en Castricum. Ook wordt water
geleverd aan de Kennemer gemeenten en
aan een aantal grote industrieën in het
Noordzeekanaalgebied. Hoogovens, Van
Gelder en Mobil Oil behoren tot de grote
klanten.
Voordat het rivierwater de pijpleiding
ingaat, wordt het bij Nieuwegein gezui
verd. De WRK verwacht in de nabije toe
komst meer problemen met die zuivering,
door de toenemende belasting van het
Rijnwater met moeilijk afbreekbare orga
nische stoffen, fosfaten en nitraat. Niet
minder dan vierhonderd verschillende
schadelijke stoffen zijn geïdentificeerd.
Het onderzoek naar mogelijkheden om die
stoffen uit het water te verwijderen, zal
Het in deze rubriek beschreven jongens
boek „Hein Bank” van de IJmuidenaar
Ten Napel blijkt nog maar in heel weinig
boekenkasten voor te komen. Mevrouw A.
C. van ’t Oever-Jongejan te Haarlem
dankt een exemplaar aan haar man die
afkomstig is uit Enschedé. Deze nam een
stapeltje boeken mee in het huwelijksboo
tje waarvan mevrouw Van ’t Oever, als
peuter met haar ouders uit IJmuiden
geëvacueerd, er eens een ter hand nam dat
haar direct fascineerde. Het verhaal bleek
zich namelijk af te spelen rondom Storm
vogels, VSV, de Wilhelminakade, de bio
scoop Flora in Velseroord maar ook „de
grote bioscoop in IJmuiden”. Dat alles
gegroepeerd rondom het jonge leven van
Hein Bank die volgens het boek vlakbij
Flora, in de Zeestraat no. 55 woonde.
Genoemd werden ook een zekere Prins als
jachtopziener in de duinen, „Joost” van
een sigarenwinkel en „Patjetoe” als een
soort heler bij wie Hein Bank koperdraad
voor zijn strikken haalde. Mevrouw Van
’t Oever is terecht bijzonder blij met het
boek omdat ze zich sterk aan IJmuiden
gebonden voelt. Haar vader was er bij
velen zeer bekend, onder meer als speler
van de voetbalvereniging IJmuiden,
waarvan hij trouwens nog steeds een en
thousiast supporter is.
Het voorstel staat in de aanbiedings
brief bij de nota „Fosfaat in water”, die
maandag 24 oktober in de vergadering
van provinciale staten zal worden be
sproken. Over de inhoud van deze nota
is eerder in dit dagblad uitvoerig be
richt. Volgens de nota bestaat tachtig
percent van de hoeveelheid fosfaat, die
in het rioolwater terecht komt, uit huis
houdelijk afvalwater. Ruim de helft
van die tachtig percent is afkomstig uit
fosfaathoudende wasmiddelen. Het
provinciaal bestuur is van mening dat
de vervuiling van het milieu bij de bron
moet worden bestreden. Daarom zou
de vervaardiging van fosfaathoudende
wasmiddelen moeten worden ver
boden.
i Fosfaat in water kan, zoals bekend,
leiden tot overmatige algengroei in wa
ter. Die algengroei kan alle andere le
ven in het oppervlaktewater verdrin
gen. Er ontstaat dan op den duur stin
kend dood water. Iedereen is het er dan
ook over eens dat fosfaten uit het water
moeten worden verwijderd.
Een deel van de provinciale politici,
die de kwestie van te voren in commis
sievergaderingen hebben besproken, is
voorstander van verwijdering van alle
fosfaten op korte termijn. Een ander
deel staat op het standpunt, dat priori
teiten moeten worden gesteld: eerst
I'
watervoorziening
WAAR KWAMEN ZE vandaan, Frits en
Dirk? Niemand wist het precies. Dirk was
een onopvallende, ongecompliceerde fi-
cuur; waarschijnlijk heeft hij nooit iets
anders dan koetsier willen worden; „laat
mij maar bij de paarden”. Frits was een
buitenbeentje. Het was een man die altijd
neuriede of floot, die een en al opgewekt
heid uitstraalde en daarom Pierewiet
werd genoemd. In die tijd begon IJmuiden
zich te consolideren. Mannen die met vrij
wel niets hierheen waren gekomen maar
door hard en lang werken plus zakelijk
instinct en misschien ook wat geluk een
Het „Vader Abts" bier is een donker bier.
De smaak ervan jongleert de papillen tus
sen „Trapist”, „Scotch” en „Munich” kwa-
liteitsbieren van hoge gisting. Het wordt
gebrouwen van de mout die Pierre Celis
des morgens in zijn grote ronde kuip ge
stort heeft. Onder in die kuip ligt een
bronzen zeef de mout tegen te houden. Als
het eenmaal goed gemengd is, wordt er
warm bronwater aan toegevoegd. Dat wa
ter mag dan een tijdje rusten en onderwijl
de mout in de mate van het mogelijke
uitzuigen tot het verzadigd is. Dan worden
de twee grote kranen onderaan opengezet
en het lichtbruine water, nu al een beetje
een extract van de mout, zoekt zijn weg
naar de roodkoperen ketel die zich erover
ontfermt. Dit kostelijke bruine bier van
't vat drinkt u in
WAT FRITS in ieder geval was, evenals
zijn collega Dirk: een uitstekend koetsier.
In die tijd werden de stenen voor de bouw
nog in schuiten naar IJmuiden gebracht.
Er waren speciale steenlossers die zoals
dat werd genoemd op prestatie werkten
zwaar werk voor de mannen in de schuit,
zwaar ook voor degenen die „opperden”;
toch hielden ze het in een hoog tempo van
vroeg tot laat vol. De lossers hadden er
belang bij dat de stenen zo vlug mogelijk
werden afgevoerd om een nieuwe lading te
kunnen klaarmaken. Ze werkten bijzon-
Enkhuia
We drukten onlangs een door mevrouw
T. van Belzen-Bakker beschikbaar gestel
de prentbriefkaart af waarop een teke
ning van „loggers op zee” voorkwam. De
kaart werd uitgegeven door een boekhan
del in IJmuiden. Zoals we vermeldden
werd de tekening naar alle waarschijn
lijkheid door een Umuidenaar gemaakt.
Een lezer meent de stijl duidelijk te her
kennen. De tekenaar, aldus de heer P.
Jungbacker sr. te IJmuiden, moet Arie de
Graaf zijn geweest. Deze was boekhouder
bij Vischprins en maakte voor de vishan
del uitstekende reclametekeningen die hij
gewoonlijk ook van zijn naam voorzag.
■ir Zo lopen de
leidingen waar
door het drinkwa
ter van tweemil-
joen Noordhollan
ders wordt aange
voerd. De buizen
van
naar
worden
gelegd.
DE GOEDIGE BELZEN hadden goedi
ge koetsiers. Iedereen kende Frits en Dirk.
Het waren geen voermannen in de sfeer
van het karretje dat op de zandweg reed
waarbij de voerman zich ter ruste kon
leggen. Wie in IJmuiden op de bok zat had
zijn handen vol, van vroeg tot laat. Alleen
de zaterdagavond en de zondag gaven
i rust. Met in vele gevallen het café als
ontmoetingscentrum. Dat hoefde lang niet
altijd uit de hand te lopen. Maar voor de
I mannen die bij de paarden sliepen was de
I verleiding sterker dan voor degenen die
wel een echt „thuis” hadden. En toch als
het Leger des Heils op zaterdagavond naar
het Willemsplein kwam, als broeder Bos
met een stem als een klaroen de blijde
boodschap verkondigde, als de liederen
werden gezongen die recht naar het hart
gingen, dan stonden in de kring rondom de
mensen met de luifelhoeden en de uni
formpetten altijd die twee mannen, nu
eens zonder baardstoppels, een en al aan
dacht. En als later, bij de kledingzaak van
Bischoff, het slotgebed werd uitgesproken
waren zij bij de eersten die hun hoed of pet
afnamen. Ze vouwden de handen niet zo
als de anderen. Maar geen woord ontging
hun.
infiltratie
transportleiding WRK I
transportlëiding WRK II
transportleiding WRK-III (ma
O pompstation Jutphaas
pompstation Enkhuizen (in aan
SchMl 1 400.000
nog jaren duren, aldus een woordvoerder
van het bedrijf.
ijmuiden„s;.5fe
wat vertel je me nou?
Utrecht
Haarlem
