Grote prestaties van Concertgebouworkest Absurdisme in tweevoud Katharina Blum B 53 Nel Oosthout ie- speelt vijftig jaar toneel Oorspronkelijke benadering van Tweede Wereldoorlog moet wachten op rustig klimaat APhO reageert voluit op fenomeen Kobayashi De dode lente van OKTOBER I—iet Beste Ontspanning hoofdthema Jaarboek’77 Over Simenon DE TWEED WERELD OORLOG 8SM HIEÖWi VISIE OF Love Story in Shaffy Oostduitse organist in Italië verdwenen Lynn Harrell solist in lyrisch concert Componisten bezorgd over totstandkoming fonds voor toonkunst Strijd om erfenis van Maria Callas c „t Is me je taaltje wel” 15 19 7 7 OKTOBER DONDERDAG 27 KUNST Knap boek van historicus A. J. P. Taylor 1 •t. •i 5 DE HISTORISCHE RITEN AMSTERDAM. De Engelse dirigent Colin Davis treedt sinds 1974 jaarlijks op als gastdirigent in het Amsterdams Concertgebouw. In die hoedanigheid stond hij woensdagavond voor het Concertgebouwor kest waarmee hij werken uitvoerde van Edward Elgar, Joseph Haydn en Igor Stravinsky. DH.AXP.TAYLOIt zon» JL JL Reader’s Digest bibliotheek Colin Davis zorgt voor ü- COLIN DAVIS GEMMA COEBERGH M.S. •ü-MARIA CALLAS i! W72E CEES STRAUS H.R. 1 Het werk van genoemde Elgar waarmee het concert werd geopend was de in 1892 voltooide Serenade voor strijkorkest, een werk waaraan de componist zelf meer gehecht was dan aan de rest van zijn oeuvre (waarvan de Enigma-variaties het meest populaire werk vormen). Het karak ter van de Serenade is niet zo gemakkelijk onder woorden te brengen: zeer aange- Keurig gestroomlijnd, met de'sierlijke tekening van muzikale lijnen en met gra cieuze lichtvoetigheid kwam deze symfo nie tot stand. Aldus waren orkest en dirigent voldoen de op elkaar ingespeeld om na de pauze in Stravinsky’s „Petroesjka” voor het grote l l Het is de geschiedenis in kort bestek van de liefde van een paar die aan de hand van een paar voorvalletjes heel intens over komt. Trafic legt op deze voorstelling weer zijn bekende stempel, zijn werkwijze stemt grotendeels overeen met zijn eerdere pro gramma’s als Games en Okey Doe. Zijn vorm van theatermaken is nog steeds de zelfde: een simpel en alledaags beginnend gegeven wordt in het absurde doorgetrok ken door het verhevigd te gaan spelen. Vanuit een ogenschijnlijk statische hou ding voert Trafic in snel tempo de hande lingen op die tot in het karikaturale wor den doorgetrokken en zelfs nog veel ver der uitkomen. Het vereist een enorm uit houdingsvermogen en het zal waarschijn lijk wel terecht zijn dat de voorstelling niet langer dan een kort uurtje duurt. Katie Duck weet Trafic dapper te vol gen, al valt het op dat ze minder vokale en mimische talenten heeft, want Trafic leeft zich weer intens uit met gilpartijen en, spastisch-krampachtige bewegingen die nu eenmaal niet te zijn evenaren. Hij moet in dit programma ook vaak gas terugne men, de Trafic-liefhebber zal in Love Sto ry wellicht minder goed aan z’n trekken kunnen komen. Meer dan in zijn soloprogramma’s waar in Trafic een imaginaire tegenpool heeft, wordt nu een beroep gedaan op het impro visatievermogen van de Argentijn. Love Story is theater van de associaties en de invallen, een programma dat bij aanvang eigenlijk geheel openligt. Het is een aan eenschakeling van tedere uitingen, ru zietjes, huishoudelijke probleempjes en wat dies meer zij die als fragmenten aan elkaar worden geplakt. Voor Trafic biedt het spelen met Katie Duck de mogelijkheid dat de acteurs tij dens het verhevigen van de (ridicule) han delingen kunnen terugschakelen door even rap aan te geven dat ze met spel bezig zijn. Even later wordt de handeling dan nog sneller opgevoerd waardoor een ui terst komisch en verrassend effect ont staat. Carlos Trafic en Katie Duck zijn nog de hele maand met uitzondering van de zon dag elke avond om 22.15 uur in de Shaffy- zaal te zien. Het Würzburger Theater vreest kenne lijk dat het stuk, gezien alle commotie rond de terreur, te polariserend zou werken. Intendant Joachim von Grölling deelde overigens mee dat het theater zijn besluit zonder enige druk van buitenaf heeft ge nomen. Hij zei dat het stuk mogelijk mei volgend jaar wèl kan worden opgevoerd. Het is de bedoeling dat Böll dan bij de première is om een toelichting te geven. zijn niveau uit steeg, ook al klinkt dat misschien onge loofwaardig. Als solist trad de Ameri kaanse cellist Lynn Harrell op, die op 18-jarige leeftijd finalist was van het Tsjai- kovsky Concours in Mos kou en vervolgens in de Verenigde Staten vele prij- Van Haydn werd de symfonie in G, bij genaamd „Militaire” vertolkt, één van de zes symfonieën die de componist voor zijn tweede Londense verblijf (1794-1795) tot stand bracht. De naam „Militaire” berust in hoofdzaak op het tweede deel waarin de trompet solistisch optreedt met een Oos tenrijks leger-signaal, en op het mars-ach- tig karakter van diverse in het werk voor komende thema’s. Daarbij komt nog dat Haydn naast de pauken gebruik maakt van triangel, bekkens en grote trom, iets wat in zijn tijd beperkt werd tot de dans muziek en de opera. naam, zeer melodieus, lieflijk voortkabbe lend in warme tinten. Dat Colin Davis mét de strijkersgroep van het Concertgebouw orkest al zijn intenties kon waar maken was te verwachten. De 24-jarige Hartmut Rohmeyer uit Leipzig gaf maandagochtend een concert in een kerk in Bari en zou kort daarna zijn verdwenen. Hij moest dinsdagavond op nieuw optreden maar kwam toen niet opdagen. Oostduitse functionarissen hebben tot nu toe niet verzocht om de opsporing van Rohmeyer, die ook geen verzoek tot poli tiek asiel heeft ingediend. De organist be hóórde tot een groep Oostduitsers, die in het kader van een vriendschapsweek tus sen Italië en de DDR een bezoek aan Bari bracht. Het is meer dan de moei te waard deze Japanse diri gent aan het werk te horen (en te zien). Hij dirigeert het A.Ph.O. nog twee maal: op vrijdag 28 oktober en op dinsdag 1 november. GEMMA COEBERGH Colin Davis wist hier met meesterhand het Concertgebouworkest in al zijn gele dingen tot grote prestaties op te drijven waarmee de compositie alle eer werd aan gedaan. Rest mij nog te vermelden dat Ruud van den Brink, die naast zijn functie van slagwerker in het Concertgebouwor kest ook als pianist optreedt (zowel solis tisch als in kamermuziekensembles) de op de voorgrond tredende pianopartij in „Pe troesjka” op boeiende wijze in het geheel plaatste. vuurwerk te zorgen. Daar werden alle mo gelijkheden wel voor aangereikt. „Pe troesjka” is één van de werken die mede onder inspiratie van de Russische ballet- kunstenaar Djagilef zijn ontstaan en waar in de oerkrachten van de bewegingskunst de muziek gezaghebbende, kernachtig- beeldende taal verlenen. De moeder van Maria Callas zegt de aanspraken van Meneghini te zullen be strijden met alle kracht die in haar is. „Maria heeft nooit de tijd gehad een testa ment op te stellen omdat zij zo onverwacht is gestorven”, zei de oude dame woensdag. De moeder van Maria Callas beweert dat er helemaal geen testament is en dat zij en haar andere dochter Jackie alle recht heb ben op wat Maria .heeft nagelaten. Hoe groot de erfenis is kon de oude dame nog niet zeggen, al gaf zij toe dat het zeer veel was. De strijd tussen haar en Meneghini is begonnen nadat de zakenman maandag in gezelschap van juristen en functionarissen van het Griekse consulaat te Parijs het appartement waar Maria Callas heeft ge woond en waar zij ook is gestorven, heeft laten verzegelen. In Den Haag is een huldigingscomité gevormd. Daarin staan tussen de namen van Bertus Aafjes en A. G. van Zijll- Boersma die van meer dan 160 anderen genoemd. Guus Verstraete is voorzitter van het werkcomité. Hij regisseert ook „Rasputin”, dat de jubilaresse zelf vertaal de en bewerkte. Klabund’s „De Krijtkring” in het En gels in ’46 in Coventry betekende de start van haar internationale loopbaan. De lof voor dit optreden bracht haar uitnodi gingen voor onder meer Amerika en India. In de loop der jaren trad ze ook op in Suriname en op de Nederlandse Antillen. In haar Nederlandse repertoire bracht zij vooral werken van Nederlandse schrij vers, onder wie Theun de Vries, Belcampo, Louis Couperus en Simon Vestdijk. Naast de vooral gedetailleerde infor matie over de militaire strategie, die alle legers tijdens deze wereldbrand gevolgd hebben, valt het werk vooral op door een aantal voortreffelijke fo to’s. Cartier heeft zijn boeken rijkelijk voorzien van illustraties en heeft daar bij kunnen putten uit de fotoarchieven van Paris Match, een tijdschrift dat in de afgelopen decennia uiterst veel aan dacht aan dit onderwerp hééft besteed. Opmerkelijk is bovendien de prijs. Tot 31 januari 1978 kosten beide delen slechts ƒ39,90, na die datum gaat de prijs scherp omhoog tot 79,90. Aan geïnteresseerden wordt dus een aan trekkelijk voordeeltje geboden. In dat jaar ook kwam het Eurocom- munisme duidelijk naar voren, waar door de positie van Moskou er - ook al door de gang van zaken in China - niet beter op werd in „eigen kring”. De ontspanning tussen de grootmachten, de USSR en de VS, kreeg wat meer gezicht (ook al weer o.a. door de invloed van de Chinese politiek). Die ontspanning vormt het hoofdthe ma van dit jaaroverzicht. Verscheidene artikelen belichten deze hoopgevende ontwikkeling. Het belangrijkste deel van het jaarboek blijft natuurlijk de alfabetische „geschiedschrijving” van het jaar 1976, plus artikelen over diver se facetten van de huidige samenleving. Prijs ƒ47,50. In het encyclopedisch Jaarboek 1977, handelend over 1976 (dat jaartallenge- doe blijven we onzinning noemen), kan men weer een jaar de revue zien passe ren. „Het jaar in woord en beeld” van Elsevier geeft een prima terugblik op 1976, het jaar waarin Mao en Tsjoe-En- Lai stierven en Carter werd gekozen als president van de VS. Het jaar waar in de Lockheed-affaire en het misluk ken van de abortuswetgeving in ons land de gemoederen hoog deden op laaien. Taylor stelt de strijd bepaald niet voor als één van de Goeden tegen de Kwaden, waarbij de Goeden het ge vecht eendrachtig in hun voordeel be slisten. De onenigheid in het geallieerde kamp wordt treffend en als nooit tevo ren beschreven. Het verraad van Enge land, Frankrijk en Amerika aan Rus land, het latere bondgenootschap en de verwijdering die tot de koude oorlog heeft geleid wordt realistischer en be grijpelijker geschilderd dan tot nu toe in enig ander boek gebeurd is. De strijd in Rusland neemt een apar te plaats in het boek in. Het was qua omvang en gevolgen de grootste ge beurtenis uit deze oorlog, waarvan we tot op de dag van heden politiek de gevolgen nog ondervinden. Rusland heeft de Wehrmacht definitief versla gen. Hoe goed de vooruitzichten voor de Duitsers aanvankelijk ook waren. Na de oorlog is er veel gespeculeerd over de dwaze militaire beslissingen van Hitler, die tot de ineenstorting van het Derde Rijk zouden hebben geleid. Memoires van overgebleven Duitse ex- veldmaarschalken hebben deze my then behoorlijk aangedikt. dig. Binnen drie maanden zou het land zijn platgewalst. De Duitsers waren daarmee pessimistischer dan de Engel- sen, Amerikanen en Russen zelf, die hadden verwacht dat zij na een maand al definitief verslagen zouden zijn. De verleiding om wat van die onbe taalbare vondsten te citeren is erg groot, maar we doen dat niet, om de verrassing niet te bedreven. Het boekje kost ƒ9,75 en wordt uitgegeven door Hollandia Baarn. DEN HAAG (ANP). Nel Oosthout viert met Klabund’s „Rasputin” 16 no vember in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag dat zij een halve eeuw geleden voor het eerst op de planken stond, bij het Verenigde Tooneel onder leiding van Eduard Verkade en Dirk Verbeek. Na vijf jaar ging ze verder als solo-actrice en vierde triomfen in binnen- en buitenland met toneel in het Nederlands en in het Engels. Aan de enorme stroom van informa tie over de Tweede Wereldoorlog waar mee de lezersmarkt nog steeds wordt overspoeld, zijn dit jaar weer twee op merkelijke uitgaven toegevoegd. Het meest recent is de „studie” van de Franse auteur Raymond Cartier, die zijn twee delen, uitgegeven bij uitge verij Van Holkema Warendorp sim pel de titel van „De Tweede Wereld oorlog” heeft meegegeven. In oktober 1941, vier maanden na de inval in Rusland, kondigde Hitler een gedeeltelijke demobilisatie en een in krimping van de munitie-produktie aan. Deze en nog tientallen andere op merkelijke feiten worden de steeds meer verbaasde lezer aangereikt. Ook de mythe van het zogeheten tweede front, dat de geallieerden met hun bom bardementen op Duitsland zouden heb ben gecreëerd, wordt ontzenuwd. Pas in 1944 begon de burgerbevolking in Duitsland, dat tot op dat ogenblik een hogere welvaart kende dan vóór de oorlog, pas goed de ongemakken, het leed en de ellende van de door henzelf ontketende strijd te voelen. Maar toen was Duitsland al definitief verslagen. BARI, Italië (AP). Een Oostduitse orga nist, die met een aantal landgenoten een bezoek bracht aan Italië, heeft al drie dagen lang niets meer van zich laten ho ren, zo is uit de Italiaanse stad Bari ver nomen. Maria Callas is in 1958 gescheiden van tafel en bed van Meneghini na het begin van een langdurige amoureuze verbintenis met de Griekse reder Onassis. Nog opvallender is echter het boek van de Engelse historicus A. J. P. Tay lor. Ook deze publikatie heeft de titel „De Tweede Wereldoorlog” meegekre gen. Het is werkelijk een heel bijzon der, stylistisch zeer knap geschreven boek, waarover de Engelse auteur Len Deighton (bezig met popularisaties van de geschiedenis van de Tweede Werel doorlog) terecht heeft opgemerkt: „Taylors boek is oorspronkelijk en prikkelt tot denken op een manier, die alle vorige geschiedenissen op slag ver ouderd maakt." Voornamelijk door Rusland, hoewel het een verkeerde voorstelling van za ken zou geven om het boek alleen op deze strijd toe te spitsen. Taylor be ziet de Tweede Wereldoorlog vanuit een heel wat wijdser perspectief dan gebruikelijk is. Goed doordacht en voortreffelijk op papier gezet. AMSTERDAM. Ieder voor zich zijn I Carlos Trafic en Katie Duck in de afgelo pen jaren met solo-toneel beziggeweest, individualistisch als ze zijn ingesteld om I zich in ensemblewerk te kunnen voegen. Trafic, wiens aanstekelijke Zuid-Ameri- kaanse theater hier snel is aangeslagen, moet een uitbreiding van zijn mogelijkhe den hebben gezien in een samenwerking met Katie Duck die zich net als hij richt op het absurdistische toneel. Ze hebben nu voor het eerst een programma gemaakt dat op zeer amusante wijze verhaalt van hun liefde: het absurdisme in tweevoud opge diend. Toepasselijker en korter dan Love Story kon de titel al niet zijn van hun programma dat gisteravond in het Shaffy- theater zijn première beleefde. (Van onze kunstredactie) ATHENE. Tussen de moeder van de deze maand overleden zangeres Maria Callas en haar vorige echtgenoot, de Ita liaanse zakenman Meneghini is een juri dische strijd uitgebroken om een deel van de erfenis van La Callas. Meneghini is van oordeel dat hij recht op de erfenis heeft omdat volgens hem de destijds in Brescia uitgesproken scheiding niet geldig was. Hij beweert ook in het testament van zijn overleden ex-vrouw te worden genoemd. Maria Callas was 22 jaar met Meneghini getrouwd. En dat is Kadé Bruin zeker. Daarom verbaast het eigenlijk dat hij de onge rijmdheid van de titel over het hoofd zag. „We hebben nu zo’n gekke haan De kippen leggen gewoon dubbel van de lach.” Rijkdom van het taaltje geeft hier ongedachte mogelijkheden en zo is het eigenlijk met bijna alles wat Kadé de Bruin tevoorschijn tovert. Een on derhoudend, informatief en suggestief bundeltje, vol betrekkelijkheden, satire en echte lachertjes. AMSTERDAM. De Ja panner Ken-Ichiro Kobay ashi die tot november als gastdirigent voor het Am sterdams Philharmonisch Orkest staat blijkt een fe nomeen te zijn waar je niet in een paar regels over bent uitgepraat. Als je iemand een geboren dirigent zou willen noemen dan is hij dat. De verbijsterende ma nier waarop hij dinsdag avond in de grote zaal van het Amsterdams Concert gebouw te werk ging zette niet alleen het A.Ph.O., maar ook de muziek die op het programma stond in een heel nieuw licht. zen in de wacht sleepte. Zijn romantische wijze van musiceren en zijn lyrische, ^plle toon gaven het con cert in het juiste idioom weer, waarbij dirigent en orkest zich soepel aanpas ten, al hield Kobayashi de nadruk op het elegant- lichtvoetige tegenover de soms wat breed en zwaar uitgemeten passages van Harrell. vuurwerk in Petroesjka Geen man van uitersten, deze Colin Da vis. Zijn stijl van musiceren vertoont ei- genlijk veel overeenkomsten met de mu ziek van zijn landgenoot Elgar: helemaal comme il faut, zonder brote verrassingen of gecompliceerde onderstromen. Eigen lijk zoiets als een beschaafde conversatie, maar dan wel een van de intelligente soort. Taylor toont, ook met Russische ge gevens, duidelijk aan, dat Hitler her haaldelijk de^ Wehrmacht in Rusland met zijn tegenstrijdige beslissingen heeft gered. Zelfs Stalingrad was niet fataal, hoewel die nederlaag wel aan toonde dat Duitsland vanwege zijn ge ringe reserves aan mensen en materieel een veldtocht tegen de Sovjet-Unie op de lange duur nooit had kunnen win nen. De nauwgezetheid, die vorige veld tochten van het zegevierende Duitse leger hadden gekenmerkt, achtten de Duitse generaals voor Rusland niet no- Merkwaardig overigens dat Kobayashi tweemaal in januari 1976 in Amsterdam heeft gedirigeerd (zowel het A.Ph.O. als het Con certgebouworkest) en dat er naar mijn weten geen opzienbarende reacties hebben plaatsgehad. Als hij met het A.Ph.O. al zo veel bereikt, dan moet hij met het Concertgebouwor kest haast volmaakt werk hebben geleverd. Maar la ten we bij dinsdagavond blijven: Berlioz’ ouverture kwam in een pittig tempo en in prachtige klankkleu ren van het podium af, waarbij bleek dat de diri gent naast al zijn vurigheid het lyrische element niet schuwde. Dit kwam nog duidelijker tot uiting in het celloconcert nr. 1 in a klein van Saint-Saëns. „De Tweede Wereldoorlog”, een nieuwe visie op historische feiten”. A. J. P. Taylor. Uitgeverij L. J. Veen. Prijs 29,50. DEN HAAG (ANP). Het Genootschap van Nederlandse Componisten heeft mi nister Van Doorn (CRM) gevraagd zijn belofte na te komen: nog dit kalenderjaar het fonds voor scheppende toonkunst op te richten. WURZBURG (ANP), -r Het Gemeente lijk Theater van de Beierse stad Wurz burg heeft „De verloren eer van Kathari na Blum” voorlopig van zijn seizoenpro- gramma geschrapt. De directie is van mening dat het stuk, naar de gelijknamige ook verfilmde roman van Heinrich Böll, beter kan worden opgevoerd als het kli maat in de bondsrepubliek weer wat „rus tiger” is. Het stuk gaat over een jonge vrouw, Katharina Blum, die in haar verliefde on wetendheid een voortvluchtige terrorist onderdak verschaft en daarna door de boulevardpers meedogenloos wordt stuk gemaakt. Zij vergeldt het roven van haar eer door de verantwoordelijke „journa list” dood te schieten. Mr. Van Doorn stelde al op 14 januari 1976 een werkgroep in, die de oprichting van het fonds voorbereidde. Het fonds zou uiterlijk op 1 juli van dit jaar zijn werk kunnen beginnen. Vorige maand ontdekte minister Van Doorn evenwel, dat er nog een wettelijke procedure nodig is voor de oprichting een feit kan zijn. De componisten hebben nu de bewinds man aan een en ander herinnerd. Ze zijn verbijsterd over het uitstel van de oprich ting van het fonds. Ze zijn ernstig bezorgd over deze ontwikkeling. Dit temeer daar mr. Van Doorn bij de CRM-begroting voor het komende jaar aan de Tweede Kamer beloofde dat het componistenfonds nog dit jaar wordt opgericht. De ouverture „Le carna val romain” van Hector Berlioz waarmee het con cert werd geopend gaf al meteen de karakteristieke trekken van Kobayashi weer: een ontembare ener gie, een ijzeren greep op de materie en de kunst om dit alles te vertalen in een ge barenspel en een mimiek waarop een orkest onmid dellijk en voluit kan reage ren. En hoe dat gebeurde! Ik overdrijf werkelijk niet als ik beweer dat het en semble meters hoog boven ZO*» OMtW n| ftCCt De overbekende symfo nie „Aus der neuen Welt” van Dvorak werd weer gloednieuw gemaakt door de ingenieuze manier waarop de kleuren ge mengd en geschakeerd werden: de warme, gloed volle tinten van de strij- kersgroepen en de heldere, kloeke lijnen van houtbla zers en koper kwamen in alle denkbare nuances tus sen pianissimo en fortissi mo tot stand. SIMENON HEEFT ENORM veel ge schreven. Over Simenon is ook enorm veel gepubliceerd. Aan die laatste cate- gorie is een geschrift toegevoegd, deze keer van de hand van kunstkritikus Pierre H. Dubois, die naast het beoefe nen van vele andere literaire activitei ten zich zeer nuttig heeft gemaakt met de vertaling in het Nederlands van Si menons. Hij is daardoor een vriend van de befaamde auteur geworden. Kor tom, Dubois is een echte Simenon- adept en -kenner. In het boekje „Over Simenon” vindt men een tekst gebaseerd op een lezing, die Dubois in 1975 hield en waarin hij zijn visie op het werk van de Belg geeft. Verder tracteert Dubois zowel prof. M. Rutten als Maarten ’t Hart onder uit de zak, omdat ze volgens de Haagse litte rator maar weinig of niets begrepen hebben van Simenons schrijverskwali teiten. Echt een boekje derhalve voor de wat dieper spittende Simenonaan- hangers en -tegenstanders. „Over Simenon” verscheen bij uitge verij BZZTóH 8,50). Een bundeltje „Kort en Klein" van Kadé Bruin onder deze titel levert een keur van oorspronkelijke aforismen, die niet zozeer het taaltje dan wel de Nederlandse mentaliteit en Nederland se hebbelijkheden gispt. Er zitten kos telijke taalvondsten tussen, die aanto nen dat „het taaltje” een rijkdom van spitsvondigheden omvat en dus eigen lijk een goudmijntje is voor de nijvere, spitse delver. (ADVERTENTIE) wo. «fc Het is zaterdag 10 juli 1976 Om precies WWVWOw 12.37 uur klinkt er over k Seveso een luid, gierend k gesis, een akelig en onheilspellend geluid. 1A Boven de chemische fabriek Icmesa ontwikkelt K zich een kolkende, grauwwitte wolk. Een wolk die Seveso in een onafzienbare ellende zal hullen. f Pas na dagen komt het verpletterende nieuws dat het ontsnapte gas het uiterst giftige dioxine bevat. Dieren beginnen te sterven, mensen moeten geevacueerd worden, maanden later slaat het gif ook bij mensen toe. Eén van de 29 artikelen in Het Beste van 'W' 'W' 1 I

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1977 | | pagina 15