Niemand optimistisch over toekomst
tl
J
Nieuwe kleine partijen actief
kW
feit
MATTE STEMMING ROND EERSTE VERKIEZINGEN
.W-
door Kees van der Maas
Rustig
Nieuwe bauxietmijn
Volkspartij
éi
j
Cadeautjes
cotonii m
-O
- aO
8
i
Zal het Suriname in de komende kabinetsperiode lukken met de royale hulp
van Nederland werkelijk een goed fundament te storten onder de sociaal-
economische ontwikkeling van het land? Of blijft het sukkelen? In het
verkiezingscircus dat nu in Paramaribo op volle toeren begint te draaien spelen
die twee vragen nauwelijks een rol. Toch zal van het antwoord daarop veel
afhangen. Echte optimisten over de toekomst van Suriname zijn eigenlijk niet te
vinden. De ervaringen sinds de Onafhankelijkheidsdag (25 november 1975)
bestaan uit sombere verhalen. Goede voornemens, dikke woorden en plannen
genoeg. Aan geld in principe geen gebrek: Nederland beloofde drie en een half
miljard gulden. Maar als het op de uitvoering aankomt gaat er steeds opnieuw
van alles mis. „Het enge, kleine partijbelang van politici en wat hen omgeeft,
beheerst hier alles”, is de klacht van bijna elke buitenstaander in Paramaribo.
Acht politieke partijen in Suriname gaan maandag de verkiezingen in zonder dat
er na twee jaar wennen aan de onafhankelijkheid een belangrijk nationaal
twistpunt voorhanden is om elkaar eens stevig de oren mee te wassen. Vandaar
misschien dat de aanloop naar de stembus zo’n matte vertoning is gebleven.
Afgezien van de gebruikelijke verdachtmakingen, beschuldigingen en roddels
over en weer, is er van een werkelijk groot verkiezingsvuurwerk in Paramaribo
geen sprake.
De maatschappelijke vernieuwing die men zichzelf had beloofd toen op 25
november 1975 de laatste restanten van de koloniale banden met Nederland
werden doorgesneden, is uitgebleven. Het lijkt er veel op, dat de twee grootste
politieke groeperingen (de Creoolse NPS van premier Arron en de Hindoestaanse
VDP van oppositieleider Lachmon) aansturen op opnieuw een grote coalitie met
een stevige meerderheid in het parlement, die voor de komende vier jaar het zicht
op een stabieler beleid opent.
tl
Voor de eerste keer in zijn bijna twee jaar jonge
bestaan als zelfstandige republiek houdt Surina
me volgende week maandag 31 oktober ver
kiezingen voor een nieuw parlement. Toch kan
eigenlijk maar ruim tweederde van de bevolking
naar de stembus: de rest (130.000 Surinamers)
verblijft in Nederland. Hoe staan de zaken ervoor
in het land dat op 25 november 1975 het konink
rijk verliet en zijn eigen weg ging? Kees van der
Maas peilde aan de vooravond van de Surinaam
se verkiezingen de stemming in Paramaribo.
J
s I k tI*®
<\n
r -
Mi
Suriname
- Pt t l AS
lal
ve
Iet komt nu aan op een beleid in Surina-
tie dat een economische ontwikkeling op
ang moet brengen, waarvoor in het ak-
toord met Nederland over hulp tot een
totaal bedrag van 3,5 miljard gulden in een
J leriode van tien tot vijftien jaar de basis is
lelegd. Hoe, met welke politieke motieven
n waaraan die hulp moet worden besteed,
laarover zal het in de nieuwe kabinetspe
riode vooral gaan. En hoewel het niet met
“In werkelijkheid komt het erop neer, dat
ie oude Creoolse massapartij van wijlen
Ie legendarische Jopie Pengel de eerste
Tote zwarte staatsman ih Suriname de
adicale vakbondsfiguren niet meer zo no-
lig heeft, nu de onafhankelijkheid er ih de
lOorbije regeringsperiode is doorgedrukt.
zoveel woorden wordt gezegd: rondom die
vraag zal de politieke scheidslijn in Suri
name zichtbaar worden.
Critici stellen zonder omwegen vast
dat Suriname twee jaar nadat de Neder
landse vlag op het Ónafhankelijksheids-
plein in Paramaribo werd neergehaald,
eigenlijk nog steeds niet in de gaten heeft
dat het in alle opzichten een zelfstandig
land is. En v^erwijzen dan naar de ver
kiezingsmanifesten die de laatste weken
zijn verschenen: in niet één daarvan is
een concrete aanduiding te vinden over
Ze zijn met héle reeksen andere deba
cles aan te vullen, deze voorbeelden. In
de volkswoningbouw zijn bijzonder in
het oog lopende stagnaties ontstaan met
als gevolg dat de huisvestingsproblemen
in Paramaribo met de dag groter wor
den. Het Centraal Inkoopbureau, een uit
vinding van de regering bedoeld om de
prijzen te drukken, marcheert zo slecht
dat er voortdurend tekorten zijn aan
normale onderdelen van het huishoud-
pakket.
Een algemene ziektekostenregeling,
beloofd bij de onafhankelijkheid, is er tot
op de dag van vandaag nog steeds niet.
De minister kwam achter de tralies we
gens onregelmatigheden bij de uitgifte
van landbouwgrond. De industrie staat
nog steeds op hetzelfde lage peil, onder
meer bij gebrek aan interesse uit het
buitenland door een weinig aantrekke
lijk politiek klimaat.
Of heeft het eigenlijk maar één buur
land, het verre Nederland?
Telkens wanneer de uitvoering van al
lang geleden goedgekeurde projecten uit
de Nederlandse ontwikkelingspot vast
loopt in de wirwar van het slecht georga
niseerde interne bestuur vallen van Ne
derlandse kant wrange opmerkingen als
„Suriname beschouwt de hulp kennelijk
als een levensverzekering tot het einde
van de dagen”.
Zich richten op het Zuidamerikaanse
continent (Venezuela, Brazilië)? Of kan
het beter aansluiting zoeken bij de jonge
landen in het Caraibisch gebied (Jamai
ca, Trinidad, straks de Antillen)? Is er
misschien strategisch een brugfunctie
tussen beide te vervullen? Hoe verhoudt
Suriname zich tot de Derde Wereld? Hoe
ten opzichte van de EEG en Washington?
de buitenlandse politiek die het land in
de komende vier jaar zou moeten gaan
voeren.
.toond en het hoort er allemaal zo bij in de
laatste weken voor de Surinaamse ver
kiezingen.
Met uitzondering van een enkel incident
je op een politieke vergadering, gaat het
vooral op straat erg rustig toe. Af en toe
stormt een stoet auto’s met vlaggen en
luidsprekers door de binnenstad. Erg in
trek zijn de plakacties op bomen, lantaarn
palen, huizen en openbare gebouwen. Aan
de opdrachtgevers achteraf maar beter
zal lijken de zaak verder onbesproken te
laten.
het bronzen monument voor het honderd
jaar oude parlement van Suriname is een
krans opgehangen. Partijgrootheden rei
zen af en aan voor massameetings in de
districten. Op zondag is er na de vogeltjes-
wedstrijden in de vroege ochtend op het
Onafhankelijkheidsplein na afloop van de
eerste kerkdienst een lieve verkiezings
campagne aan de Waterkant, compleet
met waterskidemonstraties op de Surina-
merivier. Maar het lijkt alsof het kleurige
publiek meer belangstelling heeft voor de
verslagen van de voetbalwedstrijden uit
de alomtegenwoordige transistorradio’s
blokKen alleen reKenen op nun vaste aan
hang? Blijft de zwevende kiezer thuis, of
gelooft hij het verder wel? Of probeert hij
ie-
of
an
en
i komt er een stoet toeterende
De verkiezingen moeten de
de komende laren uitgaat.
iet
m
■n-
ie-
ior
rk,
rs,
3-
jr-
m.
-
Heeft de Surinamer een beetje genoeg
van het politieke avontuur dat in 1973
begon? In ieder geval is van de radicale
sfeer in het Creoolse blok, dat toen een
meerderheid behaalde die erg betrouw
baar leek, niet veel heel gebleven. Lang
zaam gegroeid wantrouwen en een knette
rende ruzie tot besluit hebben het Arbei-
lersfront van PNR-minister van Economi-
iche Zaken Eddy Bruma op een zijspoor
'erangeerd. Hij mag in het Greoolse blok
tan Arron niet meer meedoen.
Het Is nog rustig In P
reclamewagens van een
richting bepalen, welk
R-
11-
d-
>te
>n
sn.
>3-
eerste tien volkswoningen kunnen worden
opgeleverd van een project dat kampte
met stagnatie op stagnatie. De Bejaarden-
bond krijgt de toezegging nadat daar
over eenopen brief aan de regering is
geschreven dat een/begin zal worden
gemaakt met de uitbetaling van de ouder-
domsuitkering van sociale zaken, die na
het laatste kwartaal van 1975 was stilge
legd.
En dan zijn er de geruchten over smeer
gelden en regeringsbij dragen onder de ta
fel aan verkiezingskassen van bepaalde
partijen. Het is allemaal al zo vaak ver
bet Communistische Volksfront en met
verder kleine groeperingen van indianen,
bosnegers en progressieve landbouwers in
hun gelederen. Daarnaast is er de nationa
listische PNR van Bruma, de partij die het
na vier jaar opvallend gedurfd meerege
ren in het kabinet-Arron nu op eigen gele
genheid zal moeten zien te klaren. En dus
in een duidelijke nadelige positie is.
Voor het eerst doet ook mee aan de
stembus de Progressieve Arbeiders- en
Landbouwers Unie (PALU), een gezel
schap van voornamelijk uit Wageningen
afkomstige agrarische deskundigen, die
voorspellen dat Suriname aan de rand van
een diepe crisis staat, omdat er nog geen
enkele inhoud aan de onafhankelijkheid is
gegeven. Volgens de PALU is het eerst en
vooral noodzakelijk dat de achterstand in
de bewoonde Surinaamse districten in het
binnenland wordt weggewerkt door voed-
selproduktie en allerlei direct nuttige
maatschappelijke voorzieningen. Om eni
ge politieke houvast te krijgen, hebben de
PALU-mensen een monsterverbond geslo
ten met de conservatieve Hindoestaanse
VDP van Lachmon. En dat geeft deze
groep dan weer een stempel mee, moeilijk
plaatsbaar voor de buitenstaander.
landse ontwikkelingsgelden verdwijnt
naar posten die eigenlijk onder de nor
male overheidsuitgaven behoren te
vallen.
De kritiek in de Nederlandse rijksbe-
groting 1978 op de gang van zaken in
Suriname was vernietigend. „In Surina
me neemt de inflatie nog almaar toe. De
produktie groeit nauwelijks. De regering
van Suriname heeft nog geen doeltref
fend begrotings- en inkomensbeleid kun-
nen formuleren dat aan deze problemen
het hoofd kan bieden", schreef demissio
nair minister Pronk.
De verkiezingsprogramma’s van de
traditionele Creoolse, Hindoestaanse en
Javaanse politieke partijen geven ner
gens houvast dat er werkelijk wat zal
i veranderen in twee handicaps waaraan
de Surinaamse samenleving doorlopend
mank gaat: gebrek aan besluitvaardig-
heid en gebrek aan nationaal bewustzijn.
I „Het begrip algemeen belang moet hier
nog worden uitgevonden”, zegt me een
I diplomaat, die het kleine, doorzichtige,
maar tegelijk toch ook weer zo onvoor-
stelbare en hopeloos verdeelde politieke
1 Wereldje in Paramaribo op de voet volgt.
Opvallendste nieuwe verschijning aan
de Surinaamse politieke hemel is de Volks
partij van de arts Rubin Lie Pauw-sam (34
jaar). Zes jaar terug vestigde hij zich na
zijn studie in Nederland in Paramaribo.
Nu staat hij aan het hoofd van een gezel
schap actieve jongeren, die zich gesteund
weten door een schaduworganisatie in Ne
derland. De Volkspartij wil een zeer ge
richte terugkeer uit Nederland van Suri
namers die van aanpakken weten. „Op
papier zijn we socialist, maar we weten dat
in de praktijk geen enkel ,Jsme” aan
spreekt in Suriname”, legt hij uit.
De Volkspartij maakt zonder omwegen
duidelijk, dat terugkeer van Surinainers
uit Nederland wordt tegengehouden, om
dat de politici die het in Paramaribo voor
het zeggen hebben, geen antwoord hebben
op kritische jongeren, klaar om de mou
wen op te stropen en het ontbrekende
middenkader aan te bieden. Lie Pauw-sam
voert een harde, goed georganiseerde cam
pagne voor sociale rechtvaardigheid, recht
op arbeid en een goede oudedagsvoor
ziening. Zijn Volkspartij wil in Suriname
regelrecht aansluiten op de behoefte die er
in de economie zijn en zoals hij zegt
zich daarbij niet bedienen van kretologie.
Volgens hem moet Suriname het van de
nieuwe generatie hebben.
Steeds meer vraagtekens worden in
tussen gezet bij het pronkstuk van de
ontwikkelingsplannen die de laatste ja-
ren in Suriname zijn aangepakt: het Pro
ject West-Suriname. Daar midden in het
oerwoud moet een nieuwe bauxietmijn
verschijnen, compleet met een houtin
dustrie, een landbouwproject, een ener
giecentrale gekoppeld aan een complex
van stuwdammen en bij dat alles een
nieuwe stad voor het land. Volgens de
laatste gegevens is uit de Nederlandse
ontwikkelingspot al bijna 200 miljoen
gulden vrijgemaakt hiervoor. Bovendien
heeft de Wereldbank enkele onderdelen
van het project onder zijn hoede
genomen.
De huidige regeringspartijen vinden
dat de industriële ontwikkeling van
West-Suriname snel moet worden door
gezet. Uit de hoek van de oppositie- en de
jonge partijen die voor het eerst aan de
verkiezingen meedoen, komt de nodige
pressie om het project West-Suriname af
te remmen en nadrukkelijker aandacht
en financiën te richten op kleinschalige
projecten en vergeten stukken van het
Surinaamse binnenland. Maar intussen
ligt er zo al een en ander: aan de aanleg
van een spoorbaan wordt de laatste hand
gelegd, er is een weg naar Paramaribo,
een houtzagerij is bijna draaiende.
Daarom is de verkiezingstijd in Parama
ribo de laatste weken voor 31 oktober
eigenlijk traditioneler dan ooit. De voor
mannen van de grote blokken, Arron
(NPK) en Lachmon (VDP, hij heeft maar
een nieuwe naam gekozen voor de partij),
keren terug van hun stembusexpedities
naar het binnenland. Daar hebben ze op
vallend argeloos wat verkiezingscadeau-
tjes achtergelaten: een elektrisch aggre
gaat in een indianendorp, een stukje me
dische voorziening in een boslandneder-
zetting.
Op die trips komen ook de verhalen over
onregelmatigheden die zich bij de vorige
verkiezingen zouden hebben voorgedaan:
er zou de hand zijn gelicht met een bepa
ling in de Kieswet. Partijpropagandisten
zouden hulpbehoevende kiezers nadruk
kelijker dan nodig bij het invullen van het
stembiljet hebben geholpen. In de stad
schrijft de centrale leiding van een van de
politieke partijen dan een brief op hoge
poten aan de voorzitter van het onafhan
kelijke kiesbureau om erop toe te zien dat
dit niet meer voorkomt.
Trouwens, ook in Paramaribo kan plot
seling van allerlei worden geregeld, dat al
heel lang op zich heeft laten wachten. De
Op verzoek van de Surinaamse rege
ring zijn op het ogenblik in Paramaribo
enkele Nederlandse topambtenaren be
zig met het oog op het meer-jaren-ont-
wikkelingsplan de hele machinerie van
het Surinaamse ambtelijk apparaat door
te lichten. Ze zijn er nu al zo goed als
zeker van dat hun bevindingen even ont
hullend als bekend zullen zijn, zodat het
De minpunten zijn duidelijk zichtbaar.
Een paar voorbeelden:
De Surinaamse visserij zit in grote
problemen doordat buurlanden een
nieuwe 200-mijlszone hebben ingesteld.
Gevolg: Schepen van Surinaamse vissers
worden opgebracht. Suriname zelf kan
niet handelend optreden doordat het par
lement steeds opnieuw de vergadering
heeft uitgesteld waarin de wet moet wor
den aangenomen die al maanden voor
afkondiging klaar ligt.
In de laatste dagen voor de verkiezin
gen worden plotseling bij allerlei over
heidsdiensten weer honderden nieuwe
(overbodige) ambtenaren onderge
bracht. Op een bevolking van even
300.000 inwoners (te vergelijken met de
provincie Zeeland) heeft Suriname een
ambtenarenbestand van 40.000 man. Nog
niet een kwart daarvan werkt echt. Tach
tig percent van de totale landsbegroting
gaat op aan ambtenarensalarissen, zodat
een niet onaanzienlijk deel van de Neder-
Het fort Zeeland ligt als oen „eeuwig" monu
ment van het Nederlandse verleden van Suriname In
de zon. Suriname heeft moeite om zich daarvan los
te maken.
fiw
dan voor de diepere poli
En juist omdat de wat agressieve belang
stelling voor de stembus ontbreekt die
..‘X
W:
