hekelt
Dreiging Sovjet-Unie in Belgrado:
TOERTSJIN IN NEDERLAND
Britse resident koel
ontvangen
Onzekerheid over effect
wapen-embargo Zuid-Afrika
Marokko
Schoolstaking
Zuid-Afrika
Terroristen mogen
weer contact hebben
SALT-o verleg
opgeschort
Juristen overleggen over
bescherming kernmateriaal
groot door diefstallen van kleine hoeveel
heden nucleair materiaal uit opslagplaat
sen en fabrieken in de Verenigde Staten en
andere Westerse landen. Voor het vervaar
digen van een „ruwe” kernbom is maar
een paar kilogram plutonium nodig.
9 9
99
dinsdag
REVOLUTIE
OKTOBER
Door Patriottisch Front Rhodesië
NABOKOV
In West-Duitsland:
In
Verkiezingsfonds van
Carter in opspraak
ing
Ai
eer
?rd
ian
dst
en’
ien
tart
Invoer
lers
rus
Verhoging
door Nico Scheepmaker
DAR ES SALAAM/SALISBU-
RY. (Reuter) De Britse veld
maarschalk Lord Carver, door
Londen aangewezen als resident-
commissaris voor Rhodesië gedu
rende de overgangsperiode, heeft
gisteren een koele ontvangst ge
kregen van de leiders van het Pa
triottisch Front in Dar Es Salaam.
Carver, en de Indiase generaal
Prem Chand, die een VN-vredes
macht in Rhodesië zou moeten
leiden, spraken in de Tanzaniaan-
se hoofdstad een uur met Robert
Moegabe en Joshua Nkomo, de
leiders van het Patriottisch Front.
NEW YORK (UPI). Vier miljoen blanken in Zuid-Afrika worden
geconfronteerd met toenemende vijandigheid langs hun noordelijke
grens en met een toenemende verbeten oppositie van de 19 miljoen
zwarten binnen de grenzen. Ze hebben echter een krachtige strijd
macht opgebouwd om hun land en hun belangen te beschermen.
WENEN (ANP). Rechtsge
leerden uit veertig landen zijn in
de Oostenrijkse hoofdstad Wenen
begonnen met het opstellen van
internationale regels die beogen
te voorkomen dat plutonium, ura
nium en andere nucleaire grond
stoffen in handen van onbevoeg
den vallen. Men wil het met name
voor kleine landen moeilijk ma
ken langs clandestiene paden in
het bezit te komen van grondstof
fen waarmee zij kernwapens zou
den kunnen produceren.
iV 1
F «v
oF
BINNEN- EN BUITENLAND
uijfcl
Conferentie kan mislukken door
De Russische dissident Valentin Toertsjin arriveerde gisteravond met zijn
Gisteren, op maandag 31 oktober 1977,
stond er een foto in de Volkskrant met als
bijschrift: „Op het Rode Plein in Moskou
hebben het afgelopen weekeinde de com
munistische jongeren een grote manifesta
tie gehouden ter herdenking van de zestig
ste verjaardag van de Oktober Revolutie’*.
Nu zit u (hoop ik) alleen nog met het
probleem waarom een op 7 november uit
gebroken revolutie in de hele wereld naam
heeft weten te maken als de Oktober Revo
lutie. Het is met zo’n datum immers niet als
met meikersen, die ook wel eens in april of
juni rijp worden. Simpel gezegd komt het
hierop neer, dat de Oktober Revolutie zo
wel op de 25e oktober als op de 7e novem
ber uitbrak, alleen was er in het eerste
geval sprake van de „oude stijl” en in het
tweede geval van de „nieuwe stijl”.
Wat is dat nu weer, vraagt u geïrriteerd?
Het heeft te maken met het verschil tussen
de oude Juliaanse kalender en de Gregori
aanse kalender. De Juliaanse kalender
werd in 46 vóór Christus door Julius Cae
sar ingevoerd, met als bijkomende bijzon
derheid dat het begin van het jaar op 1
januari werd gesteld. Da’s logisch hè, zult
u wellicht uitroepen, maar daarvóór was
maart steeds de eerste maand geweest.
Vandaar de namen „september” (zevende
maand), „oktober” (achtste maand), „no
vember” (negende maand), en „december”
(tiende maand).
„De jaren 1700 en 1800 waren volgens
de Gregoriaanse regels geen schrikkelja-l
ren (zoals 1600, omdat dat door 400 gedeeld
kon worden); daardoor werd het verschill
tussen de twee kalenders in elk van dezel
jaren met een dag vergroot, en van 1700 toil
1800 op elf dagen gebracht, van 1800 ton
1900 op twaalf dagen, en van 1900 tot 1911
op dertien dagen. Midden juli in Rusland
was daardoor elders eind juli, terwijl 13
januari 1799 en 13 januari 1800 in hei
grootste deel van de wereld samenvielen
met nieuwjaarsdag in Rusland”.
Maar daar gaat het nu niet om, het gaat
om de vraag waarom de oktoberrevolutie
op 7 november begon. Als antwoord hier
op heb ik uit het Engels de uitleg voor u
vertaald zoals die door de Russisch-Ameri-
kaanse, dit jaar overleden schrijver Vladi
mir Nabokov in deel 2 van zijn studie over
„Eugene Onegin” van Poesjkin wordt ge
schreven:
„De Juliaanse kalender (Oude Stijl),
geïntroduceerd in 46 voor Christus door
Julius Caesar en overgenomen door het
Eerste Concilie van Nicaea in het jaar 325,
werd in Rusland gebruikt tot aan de Revo
lutie van 1917. De Gregoriaanse kalender
(Nieuwe Stijl), die op het ogenblik alge
meen gebruikt wordt, werd in 1582 door
Paus Gregorius XHI ingevoerd. De datum
5 oktober 1582 werd 15 oktober 1582
genoemd; op die manier liet men tien da
gen vervallen. In Groot-Brittannië echter
duurde de Oude Stijl tot 1752, toen men, in
september, elf dagen liet vervallen”.
ekse
jiste-
i die
ver-
t. De
split-
roor-
aan-
tna-
Air
lan-
aan
De noodzaak om tot internationale af
spraken te komen is de laatste tijd ver
in heel Zuid-Afrika staken ongeveer
300.000 leerlingen, uit protest tegen het
volgens hen inferieure „Bantoe” onder
wijssysteem. De schoolstaking begon in
augustus van dit jaar in Soweto, toen ruim
27.000 leerlingen hun scholen verlieten uit
protest tegen deze discriminatie in het
onderwijs.
Vorige week strooide het departement
voor het Bantoe-onderwijs pamfletten uit
boven de zwarte woonsteden van Johan
nesburg en Pretoria, waarin de leerlingen
werden gewaarschuwd maandag 31 okto
ber weer aan het werk te gaan, daar zij
anders het academisch jaar moesten over
doen.
Ook vorig jaar moesten veel zwarte
scholieren het schooljaar overdoen na vijf
maanden van ernstige ongeregeldheden in
Soweto en andere zwarte woonsteden.
Ruim 600 jongeren kwamen in die periode
om het leven.
Een belangrijk onderdeel van het stuk
waaraan op het hoofdkantoor van het In
ternationaal Bureau voor Atoomenergie
jaar gekost van hard werken, het werk van
ministers, diplomaten en duizenden men
sen, om te komen waar we nu zijn. Maar de
Tweede Wereldoorlog heeft ons getoond
dat een patrouille van maar drie soldaten
een brug kan vernietigen”, aldus, volgens
Sedov, Vorontsov.
Met „drie soldaten” doelde hij blijkbaar
op de Fransen, Candadezen en Britten die
eerder scherpe kritiek hebben geuit op wat
zij noemden schending van de mensen
rechten in de Sovjet-Unie.
NEW YORK. (AFP) Het Amerikaanse
ministerie van Justitie stelt op het ogen
blik een diepgaand onderzoek in naar
beweringen dat een Amerikaanse zaken
man uit Atlanta, die was veroordeeld
wegens een zaak met pornografische ge
schriften, zou hebben getracht vrij te ko
men door giften tot een totaal bedrag van
400.000 dollar beschikbaar te stellen voor
de verkiezingscampagne van Jimmy Car
ter in 1976, zo meldt Newsweek.
Vooral Bert Lance, Carters voormalige
begrotingsdirecteur en Andrew Young, af
gevaardigde van de VS bij de Verenigde
Naties, zouden zich hebben ingespannen
voor de zakenman.
pen maanden met de ont
voering van Schleyer als
laatste klapstuk.
Alle Westduitse kran
ten zullen gratis een hele
pagina beschikbaar stel
len voor een opsporings-
advertentie voor 16 ver
dachten van terrorisme.
(IAEA) in Wenen wordt gewerkt is de
internationale samenwerking bij het op
sporen van verloren gegaan of ontvreemd
nucleair materiaal en de bescherming
daarvan tijdens vervoer en opslag.
Op een vraag of de verklaring als ernsti
ge dreiging moet worden opgevat, ant
woordde Sedov: „De kwestie van uiteen
vallen van de conferentie is voor de eerste
keer ter sprake gekomen”.
Zwitserland heeft gisteren op de toet
singsconferentie in Belgrado een voorstel
ingediend waarin betere arbeidsomstan-
digheiden worden bedongen voor de jour
nalisten uit de deelnemende landen. De
Zwitserse delegatie stelde voor om in de
eindverklaring van de conferentie een be
paling op te nemen die voorziet in een
vergadering van deskundigen op het ge
bied van de arbeidsomstandigheden van
journalisten en de verspreiding van infor
matie en het opstellen van een conventie.
Deze conventie zou volgens de Zwitserse
afvaardiging betrekking moeten hebben
op de journalisten van alle informatie-
media uit de deelnemende landen, onge
acht of zij slechts een kort bezoek brengen
of dat zij permanent zijn gestationeerd in
een van de 35 landen die het akkoord van
Helsinki hebben ondertekend.
Het Zwitserse voorstel voorziet onder
meer in in- en uitreisvisa’s, gekoppeld aan
bepaalde uitreikdata en de mogelijkheid
van beroep als een visa wordt geweigerd.
Tevens zouden volgens de conventie visa’s
moeten worden verstrekt voor langere pe-
riode’s en voor een onbepaald aantal rei
zen. Volgens de conventie is het ook verbo
den om vooraf voorwaarden aan het uit
reiken van een visum te verbinden.
Het overleg zal naar schatting twee
weken duren en waarschijnlijk zullen
daarna nog verscheidene besprekingen
nodig zijn om tot een afgerond geheel te
Carver had ook een gesprek met presi
dent Julius Nyerere van Tanzania. Er
staan ook bezoeken aan Loesaka en Salis
bury op zijn programma.
komen. Men verwacht dat zulks nog wel
tot september 1978 zal gaan duren.
lonisatiecommissie van de VN, wordt de
omvang van de Zuidafrikaanse strijd
krachten als volgt aangegeven: leger
38000 man, luchtmacht 8500, marine 5000
en militie (reserve-eenheden) 173.500.
In het rapport van de dekolonisatiecom-
missie heet het dat blijkens de publikatie
„The Military Balance” Zuid-Afrika zijn
„verdedigingsmacht heeft uitgebreid met
23/100 man, waardoor de totale sterkte op
225.000 man is gekomen, oftewel het dub
bele van de sterkte in 1973. „Rekening
houdend met de paramilitaire comman
do’s, die van 75.000 op 90.000 man werden
gebracht en de Zuidafrikaanse politie, die
in omvang toenam tot 53.000 man (34.000
man geregelde eenheden en 19.000 reser
visten) was het totale potentieel aan be
schikbare militaire mankracht in 1976 on
geveer 368.000 man.
Van het totale aantal manschappen in de
strijdkrachten waren, met uitzondering
van de helft van de geregelde politie-een-
heden (17.000 man) en 2 percent van de
permanente macht, naar schatting 350.000
man blanken. Aangezien de potentiële
groep blanke mannen van „militaire leef
tijd” slechts ruim een miljoen bedraagt,
lijkt het erop dat in 1976 ongeveer een op
de drie van de dienstplichtige mannelijke
bevolking direct betrokken was bij de mili
taire sterkte.”
Sinds november vorig jaar overweegt
Zuid-Afrika een verdere versterking van
zijn militaire apparaat in het licht van
nadelige politieke ontwikkelingen. Om dit
apparaat uit te breiden moet het op grote
schaal importeren. „Hoewel binnenlandse
wapenfabrikanten nu voor ongeveer 60
percent van het benodigde militaire mate
rieel kunnen leveren,” zo zegt het VN-
rapport, „worden belangrijke stukken zo-
LONDEN (AFP). „Amnesty Interna
tional”, de organisatie voor de verdedi
ging van politieke gevangenen, heeft gis
teren de bestraffing gehekeld, die in Ma
rokko wordt toegepast tegen opposanten
van het bewind van koning Hassan de
Tweede.
als corvetten en onderzeeboten van buiten
landse bronnen verkregen, terwijl militai
re vliegtuigen in toenemende mate onder
licentie in het land worden geproduceerd
of geassembleerd.”
voor
aken
leen-
ijzen
igeu-
allen
jezet
icht-
mijl
Ro-
uim
itge-
iden
van
ïelte
1000
oor-
i. De
side-
arde
ben.
aeli-
iste-
De
eco-
:gen
!TW
tten
was
uch-
jnen
irijk
rs in
e re-
pre-
i. De
pres
agen
aan
ip 17
met
i het
kele
een
:aire
e de
per-
>litie
d.
Wes-
ge-
den-
illen
van
‘kos-
:aart
vele
Toen in de Sovjet-Unie na de Oktobe
Revolutie de Juliaanse kalender werd ven
vangen door de Gregoriaanse, moest eej
grote voorsprong voorwaarts van 13 dage]
worden gemaakt, waardoor 25 oktober (dl
dag waarop volgens de oude kalender dl
revolutie begon) voortaan 25 plus 13 is I
november werd. De naam „Oktober RevJ
lutie” kon echter niet meer worden ingl
ruild voor „November Revolutie”, dus zl
doendeI
drie
twee
voor
De
van
cur-
met
akos-
dat
elen
een
gow
nin-
1 en
;gen
JOHANNESBURG. (AP) Leerlingen
van middelbare en lagere scholen van de
zwarte woonstad Soweto hebben gisteren
een ultimatum van de Zuidafrikaanse re
gering om die dag naar de schoolbanken
terug te keren naast zich neergelegd. De
ruim 87.000 scholieren zullen nu naar alle
waarschijnlijkheid het schooljaar moeten
overdoen.
inse
ter
.aan
i de
Itijd
inu-
.000
r de
r de
1 en
Volgens genoemde bronnen blijft Mos
kou erop staan dat „vreedzame” kernex
plosies buiten een verdrag over het hou
den van kernproeven dienen te blijven.
Washington en Londen zijn van mening
dat ook deze proeven in een verdrag moe
ten worden opgenomen, omdat zij niet
verschillen van proeven voor militaire
doeleinden.
De huidige onderhandelingsronde be
gon 3 oktober. Volgens diplomatieke krin
gen gaan de partijen eind van deze week
voor ongeveer een maand uit elkaar.
Een woordvoerder van de Rhodesische
nationalisten liet weten dat het front niet
akkoord gaat met een residentscommissa-
ris zoals omschreven in de Brits-Ameri-
kaanse voorstellen. Volgens die voorstel
len „heeft Carver bevoegdheden die
niemand op deze aarde ooit gehad heeft”,
zei Nkomo na afloop van het gesprek,
terwijl Carver onbewogen luisterde. Het
Front erkent Carver alleen als een „verte
genwoordiger van de Britse regering”.
Moegabe en Nkomo willen alleen instem
men met een bestand in Rhodesië als de
details van de machtsoverdracht aan de
zwarte meerderheid zijn geregeld.
GENÈVE (ÜPI). De Verenigde Sta
ten, de Sovjet-Unie en het Verenigd Ko
ninkrijk zijn er in Genève nog niet in
geslaagd overeenstemming te bereiken o-
ver een aanvullend kernstopverdrag. Zij
zullen in december hun gespreksronde
voortzetten, zo hebben goedingelichte di
plomaten gisteren in Geneve gezegd.
Daarnaast zijn de Zuidafrikanen afhan
kelijk van de invoer van onderdelen voor
het bestaande militaire materieel. Uit
Zuidafrikaanse berichten kan worden op
gemaakt dat Israel en Frankrijk ’s lands
voornaamste leverahciers zijn. Het land
vervaardigt alles wat het nodig heeft voor
de binnenlandse veiligheid, maar tevens
ook, onder licentie van Frankrijk, Alouet-
te-helikopters en Mirage-gevechtsvliegtui-
gen.
De zwarte Afrikanen maken zich in toe
nemende mate bezorgd om de Zuidafri
kaanse ontwikkeling van een kernpotenti-
eel en eisen dat een eventuele samenwer
king op dit gebied onder het verplichte
wapen-embargo valt. Het VN-rapport
merkt hierover op dat Zuid-Afrika zich
niet heeft aangesloten bij het verdrag te
gen de verspreiding van kernwapens. In
1976, zo wordt gesteld, sloot Zuid-Afrika
een transactie van 1 miljard dollar met een
Frans consortium voor de bouw van twee
grote kernreactoren bij Koeberg, 40 km
van Kaapstad, die als nevenprodukt meer
dan 400 kilo plutonium kunnen produce
ren, genoeg om 1000 atoombommen te
maken van het type dat in de Tweede
Wereldoorlog op Nagasaki werd gegooid.
VN-deskundigen menen dat het moeilijk
te voorspellen is in hoeverre een wapen
embargo de Zuidafrikanen pijn kan
doen. De doelmatigheid ervan, zo zeggen
zij, zal afhangen van de mate waarin het
kan worden afgedwongen. De ambassa
deur van Saoedi-Arabië, Jamil Baroodi,
was skeptisch gestemd tijdens het debat in
de Veiligheidsraad. „Het wapen-embargo
zal niet werken, zo meende hij, omdat er
altijd ontduiking zal blijven.”
In deze nieuwe toestand heeft Vorster
geleidelijk zijn defensie-uitgaven ver
hoogd. Volgens cijfers van de Verenigde
Naties stegen ze van 414 miljoen dollar in
1972 naar 1,5 miljard dollar in 1976. In het
jongste overzicht van de militaire kracht
van_Zuid-Afrika, opgesteld door de deko-
Basisstuk van de nu begonnen conferen
tie is een ontwerp dat de Amerikaanse
regering in juni van dit jaar heeft opge
steld als onderdeel van haar streven naar
vermindering van het risico van het ver
spreiden van kernwapens. De Verenigde
Staten, de Sovjet-Unie, Groot-Brittannië
en een flink aantal andere landen spraken
in het in 1968 gesloten zogeheten „non-
proliferatieverdrag” af dat zij alles zouden
doen om de verspreiding van kernwapens
tegen te gaan. Het verdrag heeft echter
verscheidene mazen open gelaten waar
door het mogelijk is toch aan plutonium en
uranium te komen, zogenaamd voor
vreedzaam gebruik.
„Wij zijn hier om een brug te bouwen
van samenwerking, veiligheid en
vriendschap. Het is heel moeilijk om een
brug te bouwen. Het heeft ons meer dan 10
Zullen zij in staat zijn een wapen-embar
go dat de wereld hun oplegt te overleven?
Kunnen zij hun minderheidsbewind hand
haven, zelfs als het gehele Westen hun de
rug toekeert? Een objectief antwoord
daarop is moeilijk te geven, maar de Afri
kaners zijn vastbesloten vol te houden,
geïsoleerd of niet. Premier John Vorster
zegt in een recent interview met het Ameri
kaanse weekblad Newsweek dat zijn land
alle sancties kan overleven die de Verenig
de Naties menen te moeten opleggen. „Ik
zou een dwaas zijn te stellen dat het niet
uitmaakt of dat het geen pijn zal doen,” zo
stelt hij desgevraagd. „Maar het zal zeker
geen doodslag betekenen.”
In het verleden hebben de Zuidafrika
nen veel ingevoerd om hun militaire appa
raat op te bouwen ongeveer 1,1 miljard
dollar aan wapens tussen 1965 en 1975. Na
de ineenstorting van het Portugese koloni
ale rijk in 1974 verloor Zuid-Afrika zijn
beschermende linie in het noorden die
gevormd werd door het Portugese Angola
en Mozambique en het door blanken gere
geerde Rhodesië. Angola en Mozambique
werden onafhankelijke socialistische sta
ten die steun verlenen aan het streven van
de Zuidafrikaanse zwarten naar meerder-
heidsbewind en de situatie in Rhodesië
werd wankel.
Amnesty beschuldigt Marokko ervan,
geweldloze politieke activiteit te straffen
met zware gevangenisstraffen en zelfs met
de doodstraf. De organisatie geeft ook
voorbeelden van marteling van politieke
gevangenen en van onrechtvaardige von
nissen.
Volgens Amnesty zitten meer dan 200
mensen in Marokko in gevangenissen we
gens politieke activiteit. Bovendien wor
den enkele honderden mensen in het ge
heim gevangengehouden omdat zij beho
ren tot linkse groeperingen of omdat zij
etnische banden hebben met het voormali
ge gebied van de Spaanse Sahara.
ue rtussiscne aisstaent va ten tin Toertsjin arriveerde gisteravond met zijn vrouw en
twee zoons voor een verblijf van ruim een week in Nederland op Schiphol. Toertsjin, een
computerspecialist, was voorzitter van de af deling Moskou van Amnesty International.
Hij deed na zijn aankomst op Schiphol een beroep op de westerse landen om tijdens de
momenteel aan de gang zijnde conferentie van Belgrado een harder standpunt in te
nemen tegen de Sovjet-Unie inzake de mensenrechten.
Dit verbaasde me enigszins. Het afgelo
pen weekeinde was het 29 oktober (zater
dag) of 30 oktober (zondag), maar dat zijn
niet „de” data waarop de Grote Oktober
Revolutie herdacht pleegt te worden. De
Oktober Revolutie begon immers, zoals de
naam al aangeeft, op 7 november 1917,
toen het partijbestuur van de bolsjeviki
het besluit tot de gewapende opstand nam.
Op 7 november aanstaande zal het dus
precies zestig jaar geleden zijn dat de
Oktober Revolutie begon. Vandaar waar
schijnlijk de haast waarmee de Moskouse
jongeren aan het herdenken zijn geslagen:
60 jaar is een afgerond getal, de feestelijk
heden zullen daarom sterk worden opge
voerd, dus als je er nog aan te pas wilt
komen moet je zorgen er vroeg bij te zijn.
Om ongeveer dezelfde redenen arriveert
Sinterklaas tegenwoordig al vroeg in no
vember in Nederland, zodat we de vreug
devolle taferelen zoveel mogelijk kunnen
spreiden
BONN. (AP) De
Westduitse minister van
Justitie heeft gisteren
bevestigd dat de ruim 70
gevangen gehouden ter
roristen weer contact
met elkaar en met hun
advocaten op mogen
nemen.
Deze is opgesteld door de
federale recherche. Een
pagina in de „Bild Zei-
tung” kost anders
186.000 mark, in Die
Welt 23.000 mark en in de
Frankfurter Allgemeine
Zeitung 29.000 mark.
Begin oktober waren
deze gedetineerden in
isoleercellen geplaatst
op grond van een terro
ristenregeling die op 30
september van kracht
werd. Deze was in snel
treinvaart door het
de aanvallen op mensenrechten
BELGRADO (UPI). De Sovjet-Unie
waarschuwde gisteren dat voortduring
van westelijke aanvallen op de mensen
rechten in de Sovjet-Unie de conferentie
zouden kunnen laten mislukken.
Sovjet-afgevaardigde Vorontsov be
schuldigde Frankrijk, Engeland en Cana
da van het afleggen van „zeer harde ver
klaringen” die „tegen één land waren ge
richt”, aldus woordvoerder Sedov. „Als
deze aanvallen voortduren, zou de confe
rentie uiteen kunnen vallen”.
Westduitse parlement
goedgekeurd.
In de regeling werd het
de deelstaten toegestaan
om van terroristische ak-
tiviteiten verdachte of
veroordeelde personen
in een „noodsituatie” in
geïsoleerde gevangen
schap op te sluiten. Dit
hield onder meer in dat
de gevangenen geen con
tact met de buitenwereld
of met elkaar mochten
hebben. De wet was het
gevolg van verscheidene
terroristische geweldda
digheden van de afgelo-
