9
Fractieleider
ziet niets in
VAN GEVANGENSCHAP
1
Caransa na 120 uur kidnappingsavontuur
’ANGST AAN BEGIN EN EIND
nieuwe
VAN THIJN: ’CONGRES MOET GOED WETEN WAT HET DOET’
verkiezingen
W
)E
Voorwaarden
est
eralJ
Voedsel
Slaapmiddel
19
BINNENLAND
19 7 7
NOVEMBER
DONDERDAG 3
(Door onze parlementaire redacteur Frans Kok)
!St
Tal.
eral.
est
door Inge Crul
22850
o.g.
DEN HAAG. Ook in de politiek kan succes van korte duur zijn.
Dat heeft Ed van Thijn ervaren toen hij ruim een week geleden op de
PvdA-partijraad een duidelijke onvoldoende kreeg voor het resultaat
waarmee hij van de onderhandelingstafel terugkeerde. Kort daarvoor
was hij op het partijcongres in Amsterdam nog spontaan toegejuicht,
omdat hij het formatiegevecht bekwaam leidde en de 8-7-1-formule
binnen handbereik had gebracht. Toen het congres koud was afgelo
pen, bleek het toch een magere 7-7-2 te zijn geworden. Alle onlustgevoe
lens en irritatie richtte zich toen op de PvdA-fractievoorzitter.
Aanstaande zaterdag komt een buitengewoon congres van de
PvdA in Den Haag bijeen om een eindoordeel te vellen over
deelneming van de PvdA aan het nieuwe kabinet. Aanleiding is een
conflict tussen Kamerfractie en partijkader over de verdeling
van de ministersposten op basis van de formule 7-7-2: 7 PvdA, 7
CDA en 2 D’66. De fractie was vóór, de partijraad tegen. Over dat
conflict alleen gaat de discussie allang niet meer. Inzet is nu: gaat
de PvdA op deze basis mee regeren of kiest de partij van Den Uyl
voor de oppositie. Fractieleider Ed van Thijn legt uit hoe de 7-7-2
tot stand is gekomen en waarom het naar zijn mening niet anders
kon.
met hen over een prijs voor zijn vrijheid.
Nadat eerst over 40 en 25 miljoen was
gesproken kwam men uit op de bewuste
parket,
badka-
Iers (3e
Vraag-
34
an50m
VINKEVEEN. „In het begin ben ik
bang geweest, en aan het einde. Toen
hadden ze immers niets meer aan me,
het geld hadden ze al. Ze hadden me zo
in het water kunnen gooien”. Rustig
pratend, maar zichtbaar vermoeid, zit
Maurits Caransa achter een grote tafel
in gebouw De Veenderij, een herfstige
jachthaven in zijn woonplaats Vinke-
veen. Bereidwillig, ook wat gelaten be
antwoordt hij de vragen van de toege
stroomde pers, terwijl felle lampen ge
richt zijn op zijn gezicht en camera’s
klikken. Even trekt een glimlach over
zijn gezicht en wordt er gelachen in de
stampvolle ruimte iemand vraagt of
hij die tien miljoen merkt in zijn vermo
gen. Na ruim een half uur vindt hij het
welletjes en maakt zelf een einde aan de
persconferentie.
Een bijeenkomst die hij overigens wel
zelf wilde om de nieuwsgierigheid van de
pers, die zoals hij zegt, steeds zo met hem
meeleefde, te bevredigen. Ook om de
media te waarschuwen: kijk uit met de
berichtgeving, de ontvoerders luisteren
mee, ze horen alles. „Op een gegeven
ogenblik werd ik gewoon angstig door
die zogenaamde interviews op de radio
(hij had twee radio’s ter beschikking,
red.), ik dacht nu heb ik het hier wel voor
elkaar maar wat gebeurt er straks bui
ten. Anderzijds is de radio wel een
hulpmiddel gebleken: zo hoorden de kid
nappers dat de familie Caransa de politie
geen toestemming had gegeven de tele
foon af te luisteren.
Honderdtwintig uur zijn er verlopen
tussen het moment van de ontvoering op
het Professor Tulpplein en het ogenblik
van de bevrijding. De overval ging hard
handig in zijn werk, de mannen sloegen
Caransa voortdurend op zijn hoofd. „Ik
had het idee dat ze me bewusteloos wil
den hebben”, aldus het slachtoffer dat
gisteren sprak over een hersenschud
ding. Om erger te voorkomen deed hij
maar alsof hij buiten westen was en liet
zich op straat vallen. De rit in de auto
maakte hij echter bewust mee. Volgens
hem waren ze ongeveer drie kwartier
onderweg. Hij had het vermoeden dat hij
ergens in de Bijlmermeer was onderge
bracht.
Hij verbleef in een volledig verduister
de kamer, die de indruk vestigde dat
alles tot in de puntjes zorgvuldig was
voorbereid. Er was gerekend op voedsel
al at hij zo weinig dat de kidnappers
hem bijna dreigden wat tot zich te nemen
er was een toilet. De wanden waren
despijl.
De ontvoerders kreeg hij nauwelijks te
zien en als hij ze onder ogen kreeg had
den ze handschoenen aan en bivakmut
sen op. Ze hebben hem niet bedreigd of
geslagen. Eerst spraken ze Frans, later
Engels. Ze maakten Caransa duidelijk
dat het ze niet om politieke doeleinden
ging, alleen om geld. Het is mogelijk dat
er een Nederlander bij was, aldus Caran
sa deze man had hij echter niet gezien.
De mannen zeiden dat ze „the biggest
organisation in the world” (de grootste
organisatie ter wereld) waren en waren
trots als berichten over de ontvoering op
de radio kwamen. ,Hoor je dat, iedereen
weet het van Caransa”, zeiden ze.
Het contact verliep vooral via een ba
byfoon. Daardoor deden de mannen hun
voorstellen. Caransa onderhandelde zelf
Ed van Thijn is er de man niet naar om
met gevoelens te koop te lopen maar, zegt
hij, „de kritiek heeft me toch wel wat
gedaan”. Hij voegt er aan toe dat hij als
onderhandelaar natuurlijk snel afstand
moet nemen van gevoelens van voldoening
of teleurstelling, „anders hou je het geen
vijf maanden vol”. „Ik ben de formatie
ingegaan zonder enige verwachting wat
betreft glorie voor mezelf. Kabinetsforma
ties als deze verfoei ik eigenlijk, produkt
als ik ben van de jaren zestig, toen de roep
om politieke vernieuwing hoogtij vierde.
Het applaus op het congres heeft me daar
om meer verbaasd dan de verguizing
daarna.”
Voordat hij werd teruggebracht kreeg
hij eerst een slaapmiddel, maar hij slaag
de erin twee van de drie tabletten onder
het bed te laten vallen en te doen alsof hij
sliep. Gebonden werd hij weer per auto
vervoerd en gedumpt in de Polanen-
straat. Daar was hij onmiddellijk om
hulp gaan roepen, („ik ben Caransa, bel
de politie”), waar aanvankelijk niemand
op reageerde. Een bromfietster reageer-
koord voor de volle 100 procent onder
schrijven, zoals ook bijvoorbeeld Duisen
berg inmiddels het akkoord volledig heeft
aanvaard”, zegt Van Thijn.
- Maar Andriessen wordt toch niet opeens
progressief als hij zijn verzet tegen het
regeerakkoord opgeeft?
„Nee, dat geloof ik niet, de vertraging
komt doordat de interne strijd in het CDA,
Van Thijn: „Dan is het gebeurd met de
samenwerking met het CDA”.
- Wat gebeurt er als Den Uyl morgen
avond zijn ministersploeg nog niet rond
heeft?
onderwerpt aan de einduitspraak van de
partij. Welnu, dan moet de fractie wel in
staat zijn eerst het eindresultaat van de
De kritiek van de partijraad richtte zich
vooral op het feit dat van de oorspronkelij
ke voorwaarden van de PvdA vrijwel niets
is verwezenlijkt. Die waren: een meerder-
heidsformule 8-7-1; een versterking in de
sociaal-economische sector, en Justitie bij
een andere partij. Van Thijn geeft toe dat
het uiteindelijke resultaat wellicht wat te
genvalt, vooral gezien eerdere voorstellen
van informateurs, die voor de PvdA gun
stiger uitvielén.
„Maar”, zegt hij, „er viel gewoon niet
meer uit te halen.' Ik wist wel toen ik de
zaak met Van Agt rondmaakte dat het
moeilijk zou vallen in de partij, maar ik
heb mijn verantwoordelijkheid genomen.
Het kon niet langer meer doorgaan. De
informateurs Verdam en Vrolijk hadden
in feite hun poging al opgegeven. Zij heb
ben mij toen gevraagd of ik wilde probe
ren alsnog tot een oplossing te komen. Dat
heb ik gedaan. Kijk, Van Agt had alle tijd.
Hij was bereid om nog eens maanden
verder te formeren. Het argument dat bij
voorbeeld de hele sociaal-economische pa
ragraaf uit het regeerakkoord daardoor
op losse schroeven kwam te staan, maakte
op hem in zijn ivoren toren geen enkele
indruk. Voor hem telde blijkbaar alleen
het eindresultaat en niet de tijd”.
over de gang van zaken bij de formatie
heel goed, maar men is wel verplicht een
bezonken oordeel te geven. In nieuwe ver
kiezingen zie ik ook niets, want dat bete
kent dat de periode dat er geen echt kabi
net is, nog eens eindeloos wordt gerekt.
Bovendien is dat een belediging van de
kiezers.”
- Hoe stelt u zichzelf zaterdag op?
Van Thijn: „Als de lijst kandidaat-minis-
ters aan de verwachting beantwoordt, zal
ik deelneming aan het kabinet met strijd
lust verdedigen. Als dat niet het geval is,
moet ik constateren dat bij het CDA de
politieke wil ontbreekt om met ons samen
te werken. Dan moet het CDA maar de
verantwoordelijkheid dragen voor de mi
sère die het heeft aarigericht.”
- Maar het feit blijft, dat deze tactiek Van
Agt geen windeieren heeft gelegd. Door
zijn vasthoudendheid heeft hij toch het
een en ander binnengehaald?
10, tel.
de tenslotte en een taxi bracht hem toen
vanaf het Zoutkeetsplein naar het hoofd
bureau van politie.
Op de persconferentie vertelde Caran
sa verder dat de ontvoerders wel alle
oproepen hadden gehoord maar gezwe
gen hadden uit angst voor de politie. De
familie had dan ook de politie dringend
verzocht zich er buiten te houden. Caran
sa zei dat hij al eerder het gevoel had
gehad dat er iets dreigde te gebeuren.
„Als ik bescherming had gevraagd had
ik die heus wel gekregen, maar zoiets
houdt op een gegeven ogenblik ook weer
op”, zei hij lakoniek. Ook vanwege zijn
familie had hij geen alarm geslagen, dan
hadden zijn kleinkinderen misschien
maanden lang onder politiebewaking
naar school gemoeten en dat wilde hij
niet „daar krijgen kinderen iets van”.
Dan zou hij tóch gezegd hebben, neem
mij maar. Met zijn handelwijze had hij
bewust een zoenoffer aan zijn eigen posi
tie gebracht zei hij.
Ed van Thijn: „Nee, en daarom zal hij
zich moeten verantwoorden over het hoe
en waarom van de bekering. Hij kan niet
volstaan met de mededeling: mijn bezwa
ren zijn verleden tijd”.
- Maar als het nu gewoon een beetje tegen
zit wat de tijd betreft?
„Het moet kunnen voor zaterdag- Ik zie
geen reden waarom het plaatje dan met
compleet kan zijn. Maar nogmaals, het
partijbestuur zal alleen positief adviseren
op voorwaarde dat de namen van alle
ministers zaterdag bekend zijn.”
- Is Van Agt bewust bezig de opstelling
van het lijstje te vertragen om te voorko
men dat het congres zaterdag de CDA-
bewindslieden de maat neemt?
afgedekt met flanellen lakens. Tussen
deze kamer en een rüimte ernaast was
een soort sluis. Caransa lag gekleed op
bed en was vastgebonden aan een bed- tien miljoen. Zondagmiddag kwam het
akkoord tot stand. Caransa gaf via een
brief aan zijn kantoor zijn bank opdracht
tien miljoen uit te betalen. Op straat
werd toen maandag het geld door
iemand van zijn kantoor overhandigd. In
de nacht volgde zijn vrijlating.
Van Thijn: „Ja, het is een premie op
onredelijk gedrag. Sommigen in mijn par
tij zeggen dat ik ook het onaanvaardbaar
had moeten uitspreken, bijvoorbeeld over
7-7-2. Dat heb ik niet gedaan, want er
moest een kabinet komen. Ik vind trou
wens dat men nogal overdrijft als men het
resultaat van de onderhandelingen be
droevend noemt. Wij hebben uitsluitend
zware posten binnengehaald, zoals CRM
en Volkshuisvesting. Ik constateer verder
dat het toch 7-7-2 geworden is en niet 7-7-1
zoals Van Agt wilde en dat Van Agt per-
dag heb ik opnieuw Sociale Zaken aange
boden gekregen. Ik heb het toen toch weer
teruggeschoven naar het CDA in ruil voor
Defensie, op voörwaarde dat Boersma zou
terugkeren. Dat is nu ook gebeurd.”
- Hebt u in dat nachtelijke tweegesprek
ook een veto uitgesproken over An
driessen en Kruisinga? Ik kan me tenmin
ste niet voorstellen dat dat niet aan de
orde is geweest.
Van Thijn: „Er is daarover geen echte
afspraak gemaakt, maar het is wel ter
sprake gekomen. Ik heb Van Agt toen al
gewaarschuwd dat wij kwaliteitseisen zou
den gaan stellen, nu we qua aantal waren
onderbedeeld. Ik heb hem gezegd dat hij
het wat de personen betreft niet te bont
moest maken. Van Agt heeft dat voor
kennisgeving aangenomen. Uit het feit dat
ik het onderhandelingsresultaat nu
vierkant verdedig, ontleen ik het recht
hem met deze opvatting te confronteren
als hij ervan afwijkt. Zo houd ik ook vast
aan de afspraak dat op Volksgezondheid
en Milieu de PvdA-staatssecretaris zich
met Volksgezondheid zal bezighouden. Als
het anders uitpakt, is dat voor ons een
ontbindende voorwaarde.”
Het moment uit de hele formatie dat Van
Het PvdA-partijbestuur heeft aan het
congres vier harde voorwaarden voorge
legd voor deelneming aan het kabinet op
basis van de 7-7-2. De belangrijkste is dat
de CDA-ministers voldoende progressivi-
teitsgehalte moeten hebben om in de ploeg
te kunnen passén.
- Dus geen Kruisinga en Andriessen in het
kabinet?
Van Thijn wil er nog niets over kwijt, de
Kamerfractie zal morgen haar- standpunt
bekend maken ten aanzien van de aan
vaardbaarheid van de CDA’ers. Boven
dien was de interne strijd in het CDA
gisteren nog op zijn hoogtepunt, zodat Van
Thijn liever de kat nog even uit de boom
kijkt. „In elk geval moet men het regeerak-
die ons nu al vijf maanden in de ban houdt,
langzaam zijn ontknoping nadert.”
Hier en daar is gesuggereerd dat de
PvdA-partijtop zich aan manipulatie heeft
schuldig gemaakt door na de uitspraak
van de partijraad het conflict tussen par
tijraad en Kamerfractie niet rechtstreeks
aan het congres voor te leggen. Het partij
bestuur stelt het congres nu voor om niet
slechts als arbiter op te treden, maar de
hele politieke situatie te beoordelen. Ken
nelijk hoopt de PvdA-top dat het congres
dan zijn verantwoordelijkheid beseft en
voor de consequenties van een „nee” zal
terugdeinzen.
Van Thijn wijst verontwaardigd de sug
gestie van manipulatie van de hand. Afge
sproken is, zo zegt hij, dat de fractie zich soonlijk niet op Justitie is gekomen, zoals
hij na de verwerping van 7-7-1 door PvdA
en D’66 opnieuw eiste.”
Van Thijn ontkent dat er via uitruil met
het CDA een gunstiger verdeling voor de
PvdA in had gezeten. Van Thijn heeft nog
uitgeprobeerd Buitenlandse Zaken te rui
len voor Ontwikkelingssamenwerking,
omdat de CHU-lobby had laten uitlekken
dat als Buitenlandse Zaken eenmaal bij
het CDA zat, de rest geen enkel probleem
meer zou opleveren. Dat bleek niet de
opvatting van Van Agt te zijn en het heeft
Van Thijn dan ook danig geïrriteerd dat
men in het CDA verkeerde signalen achter
Van Agts rug om ging geven. Ook Ontwik
kelingssamenwerking ruilen voor Defen
sie bleek tenslotte niet mogelijk.
- Waarom heeft de PvdA aanvankelijk al
les op Sociale Zaken gezet en niet bijvoor
beeld Economische Zaken geclaimd?
Van Thijn: „We hebben wel degelijk een
voorkeur uitgesproken voor Economische
Zaken, maar na Justitie stond dat departe
ment als nummer 2 op de prioriteitenlijst
van het CDA. Omat wij graag Justitie
wilden, konden we niet tegelijk nr. 2 van
het CDA ook opeisen.”
- Maar er was toch een redelijke kans dat
Boersma op Sociale Zaken zou terugke-
ren, het schijnt dat Van Agt hem dat
enkele weken geleden persoonlijk heeft
toegpzegd. Hebt u dan niet iets weggege
ven voor iets dat in feite al binnen was?
Van Thijn: „Nee, want eerst leek het
erop dat Boersma een voorkeur had voor
de Kamer. Toen dat anders bleek te zijn,
hoorden wij dat Van Agt onder geen voor
waarde Boersma in het kabinet wilde heb
ben. Dat kun je ook afleiden uit het feit <jlat
het CDA ons telkens Sociale Zaken op een
presenteerblaadje aanbood. Tijdens ons
10 'zetels winst uit de verkiezingen is nachtelijk tweegesprek vorige week maan-
gekomen?
Van Thijn: „Het betekent wel degelijk
oppositie en daarom vind ik dat het con
gres zeer goed moet weten wat het doet. Er
mag niet achteraf het verwijt komen dat
het besluit onbezonnen tot stand is geko
men. Men moet overigens goed bedenken
dat er geen alternatief is tussen nu mee
doen aan het kabinet en de oppositie. Een
progressief minderheidskabinet waar wel
eens aan gedacht wordt, is volstrekt on
denkbaar. Dat komt er gewoon niet, omdat
de koningin in de huidige situatie nooit een
dergelijke opdracht kan verstrekken. Van
Agt heeft duidelijk gemaakt dat het CDA
een links minderheidskabinet de eerste de
beste dag naar huis zal sturen. Gegeven
dat feit is het ondenkbaar dat de koningin
een formateur een poging laat doen een
minderheidskabinet in elkaar te tim
meren.”
„Het „nee” van het congres betekent
daarom zonder meer een rechts kabinet.
Het kan misschien een rechts zakenkabi
net worden of een extra-parlementair ka
binet, maar een rechts kabinet wordt het.
Als men dat verkiest zit er niets anders op,
maar het is niet wat de kiezers gewild
hebben. Ik begrijp de woede in de partij 'Thijn nog steeds het hoogst zit, was toen
Verdam en Vrolijk, vlak na afloop van het
congres in Amsterdam, met hun 7-7-2-ver-
deling op de proppen kwamen, terwijl zij
de dag ervoor nog 8-7-1 als de beste en
rechtvaardigste oplossing hadden aange-
prezen. Van Thijn noemt het nog steeds
ongelooflijk wat er is gebeurd.
- Had hij geen argwaan tegen het onver
wachte geschenk van 8-7-1?
„Juist vanwege de prachtige verdedi
ging die de heren in hun brief van 8-7-1
gaven, vertrouwde ik het volkomen. De
brief stond bol van de argumenten en ik
beschouwde dat als de bekrachtiging van
mijn redelijke standpunt. Het accent in de
brief lag op het belang van de verkiezings
uitslag voor het democratisch besef bij de
mensen en ik dacht dat zo’n standpunt van
de heren Verdam en Vrolijk langer houd
baar zou zijn dan één etmaal.”
Van Thijn zegt zich de woede van de
partijraad goed te kunnen voorstellen toen
het opeens anders uitpakte. „In de partij
was een enorme emotie-achterstand ont
staan. Vijf maanden lang heb ik me lopen
beheersen. Ik heb nooit met deuren ge-
gooid als het weer eens vast zat. Maar in de
partij zag men alleen de vertraging, de
onredelijke standpunten van het CDA en
in toenemende mate werd men razend. Er
volgde toen op de partijraad een explosie
van woede, waartegen mijn verdediging
van de 7-7-2-verdeling machteloos stond.”
Van Thijn geeft de schuld voor deze
gang van zaken duidelijk aan het CDA. „Ik
constateer dat het CDA heeft bereikt dat
de weerstand tegen elkaar groter is gewor
den dan toen we aan de onderhandelingen
begonnen. Het CDA heeft te veel van dag
tot dag geopereerd in een poging om tel
kens punten binnen te halen. Men heeft de
ogen gesloten voor het effect op de poli
tieke verstandhouding.”
- Voor het CDA moeten we zeker Van Agt
lezen?
Van Thijn aarzelend: „Ach, ik wil het
niet in het persoonlijke vlak trekken, laten
we het er maar op houden dat hij tenslotte
de vertegenwoordiger is van dat CDA.”
formatie op tafel te leggen. Dat was vorige
week op de partijraad nog niet het geval,
dat kan pas zaterdag. Om die reden heeft
de fractie met grote meerderheid besloten
om de 7-7-2 voorlopig goed te keuren en de
rest van de onderhandelingen af te
wachten.
- Is het eigenlijk wel juist dat een partij
congres beslist of ministers in een kabinet
zitting mogen nemen?
Van Thijn: „Ja, want het heeft geen
enkele zin om aan een kabinet deel te
nemen, als de partij er niet achter staat.
Dat is funest voor de geloofwaardigheid.
Het is voor een socialistische partij altijd
een belangrijke beslissing of zij aan een
regering deelneemt. Het is daarom bij ons
gebruik dat de eindafweging door de par
tij gebeurd. Dat staat al sinds 1913 in de
statuten.”
-Als het congres nee zegt, gaat de PvdA
dan echt in de oppositie? Dat kan toch
niet voor een partij met 53 zetels, die met
T
Als PvdA-congres nee zegt,
komt er een rechts kabinet
Ax
