Financieel centrum
van Euromarkt
Holdings worden harder aangepakt
J,
STAALGIGANT ARBED MOET
2000 ARBEIDERS KWIJT
B,
B,
w
B,
3.
li
-r Wg
I
1/
IBS
door Jan Gerritsen
Einde sprookje
Ingelijfd
N
Uitsluiting
I I
Se'
Euro-centrum
I
16
19 7 7
VRIJDAG
NOVEMBER
4
II
„HET DORRE HOUT MOET WORDEN WEGGEKAPT’
lig
■iBÉl
rtijen J
D. Ml»
Een mooie zomeravond. Jn de achthoekige houten muziektent op de Place
d’Armes, het hart van de oude stad, speelt een harmonieorkest. Het repertoire is
Duits. De terrasjes voor het Café de Paris en Restaurant de l’Académie zijn tot de
laatste plaats bezet. Vlak bij de muziektent hangt de opgeschoten jeugd rond, een
lawaaiig troepje dat echter stil valt als de muziek inzet: er zijn wel discobars in
Luxemburg, maar ze komen liever naar de Place d’Armes als er iets te beleven
valt.
Met zijn 88 banken en zijn ruim 4800 holding-maatschappijen mag Luxem
burg dan een van de belangrijkste centra van Europa zijn geworden, de hoofstad
van het groothertogdom is verrassend provinciaal gebleven. Overdag zit het
verkeer er ook wel vast en is overal gedreun en stof van nieuwbouw nog steeds
verrijzen nieuwe bankgebouwen en worden wegen en pleinen verbreed maar
na het avondspitsuur keert de rust snel terug, niet in het minst tot heil van de
harmonie.
Er is meer Belgisch dan Luxemburgs geld in omloop. Het grootste Luxemburgse
bankbiljet is trouwens maar 100 frank (zeven gulden). Toch is Luxemburg, het
kleinste land in de Europese Gemeenschap, in weinig jaren uitgegroeid tot een
financieel centrum van formaat in de wereld. Eind juni telde het groothertogdom
88 banken en andere kredietinstellingen, met in totaal 1813 miljard frank (bijna
127 miljard gulden) op de balansen De banken hebben 6100 mensen in dienst,
van wie bijna de helft buitenlanders. Er is een bankloket voor elke 825 inwoners.
4
is.
uxemburg’
•s v
aan eind van
gemakkelijke
vooruitgang
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Het Europese parlement op de Kirchberg nabil de stad Luxemburg
llll!llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll|lllllllll||||ll|||||||||l|lll|||||||||||||||||||||||||||
Zelfs de nationale vlag lijkt „buiten
lands” het is immers precies dezelfde
driekleur als de Nederlandse. Dit herin
nert eraan dat koning Willem I zich begin
vorige eeuw mocht verheugen in het bezit
van het toen armoedige prinsdom. De Ne
derlandse soeverein kreeg het toegewezen
door het Weens Congres, dat na de defini
tieve ondergang van Napoleon tot een
grondige herverkaveling van Europa over
ging. Het bewind van de Oranjes werd de
inleiding tot de onafhankelijkheid, die in
1867 een feit werd.
Een geschiedenis zonder hoogtepunten
zo is de historie van Luxemburg wel
getypeerd. Maar dit doet geen recht aan de
ernst van de Duitse agressie tegen dit
ministaatje, zowel in de Eerste als in de
Tweede Wereldoorlog. In 1942 kwam de
zwaarste beproeving: Hitler lijfde Luxem
burg zonder plichtplegingen in bij het
Groot-Duitse rijk. De algemene staking
waarmee de Luxemburgers protesteer
den, werd met mitrailleurs en „stand-
De Luxemburgse autoriteiten gaan
strenger optreden tegen de holding
maatschappijen wier activiteiten het
daglicht niet kunnen velen. „Het dorre
hout moet eruit. Volgend jaar kan het
verscherpte toezicht tot sluiting van en
kele honderden holdings leiden”. Dat is
de verwachting van Pierre Jaans, de
„Bankenkommissar”, de man die belast
is met het toezicht op de 88 banken in
het groothertogdom. In totaal zijn in
Luxemburg ruim 4800 holdings geregi
streerd. Met een balanstotaal van 4,8
miljard dollar.
Luxemburg belastingparadijs dat
slaat uitsluitend op de soepele wetgeving
voor holding-maatschappijen (onderne
mingen die bezittingen buiten Luxem
burg beheren). Als ze in Luxemburg zelf
geen zaken met klanten doen, behoeven
de holdings slechts een geringe „abonne-
mentstax” van 0,16 percent te betalen. Ze
zijn vrijgesteld van vennootschapsbelas
ting, ondernemir.js belasting en vermo
gensbelasting, die samen voor gewone
bedrijven flink kunnen oplopen. De
Luxemburgse banken betalen bijv. ca. 45
recht” onderdrukt. In de volgende twee
jaar verloren vele honderden Luxembur
gers hun leven als soldaat in de Duitse
legers.
Het vredig aanschijn van de zomera
vond op de Place d’Armes paste tot voor
kort uitstekend bij de materiële welvaart:
percent vennootschapsbelasting. Ook op
dividend behoeft een holding niets in te
houden.
Dit milde belastingregime maakt een
holding in Luxemburg uiterst bruikbaar
als moeder-, dochter- of zustervennoot-
schap voor buitenlandse ondernemin
gen. Talrijke grote bedrijven hebben een
holding in Luxemburg opgericht die
kan nuttig worden gebruikt als het zo
uitkomt. Zo nam de Belgische wapenfa
briek FN-Herstal onlangs de Amerikaan
se wapenfabriek Browning over via haar
Luxemburgse holding FN-International.
Zelfs een honderd percentsstaatsbedrijf
als Renault beschikt over een holding in
Luxemburg.
Er zijn natuurlijk veel holdings die
dienen om zwart geld wit te wassen,
belasting te ontduiken of kwalijke of
illegale transacties mogelijk te maken,
kortom met „moeilijk overzienbare doe
leinden”, zoals Bankenkommissar Jaans
het uitdrukt. Het oprichten van een hol
ding was tot voor kort eenvoudig genoeg
Het minimum-kapitaal bedroeg slechts
7000 gulden, en de oprichting van de
onderneming kostte ongeveer duizend
Twee jaar geleden, toen de economische
crisis in de wereld haar dieptepunt bereik
te, bleef Luxemburg een gunstige uitzon
dering. Terwijl overal elders de aantallen
werklozen in honderdduizenden werden
geteld, bleven de cijfers voor het groother
togdom sprookjesachtig laag: twaalf of
zeventien. Maar sommige sprookjes ken
nen een wreed einde: nu zijn er officieel
stof deed opwaaien en schade berokken
de aan Luxemburgse imago van een „sa
fe” financieel centrum.
Door strenger toezicht en door verho
ging van het minimum-kapitaal hopen de
Luxemburgers alvast kleine avonturiers
en twijfelachtige financiële tovenaars af
te schrikken. Voor het overige denkt men
er niet aan de bestaande holding-wetge-
ving te wijzigen. Daarover Jaans: „Voor
een financieel centrum als Luxemburg
vormen de holdings een nuttig acces
soir.” Een accessoir dat notarissen, advo
caten en niet te vergeten de banken veel
werk biedt.
„Anderen zouden er direct in springen
als wij aan de holdings een eind zouden
maken”, vervolgt de Bankenkommissar.
„Bovendien zijn wij in de Europese Ge
meenschap niet het enige belastingpara
dijs voor holdings. Ook Nederland met
Curacao en Engeland met een hele reeks
belastingparadijzen overzee (Kanaalei
landen, Bahama’s etc.) zijn zeer vriende
lijk voor holdings. Ik heb wel eens ge
kscherend gezegd. Waarom kopen wij
niet een eilandje in de Stille Oceaan om
onze holdings daar te laten registreren?”
Dit is een rampzalig cijfer in een land
dat generaties lang de helft van zijn natio
naal inkomen uit de staalindustrie betrok.
De Luxemburgers prijzen zich vooralsnog
gelukkig dat de Amerikaanse chemische
bedrijven die vlak na de oorlog werden
aangetrokken (Monsanto, Good Year en
Dupont de Némours) relatief goed draai
en. De op een na belangrijkste inkomsten
bron, het toerisme, bracht het afgelopen
seizoen als gevolg van het slechte weer de
helft minder op dan vorig jaar
bijna vierhonderd werklozen, maar daar
bij zijn niet de ongeveer duizend man
meegeteld die eigenlijk al zonder werk zijn
maar die nog een baantje hebben in de
„Krisenabteilung” van het staalbedrijf
ARBED
Dezelfde 100 percent werd ook gehaald
in twee andere gevallen, de door de ban
kenkommissar afgedwongen sluiting van
de Deposit and Finance Bank en van de
Overseas Development Bank (die deel uit
maakte van het inmiddels ingestorte IOS-
imperium van Bernie Cornfeld). In 1973
werd de vergunning voor een Luxemburg
se nederzetting van de International Cre
dit Bank of Geneva niet verlengd. Deze
schepping van een zekere heer Tibor Ro
senbaum, die in 1975 failliet ging, kreeg in
Nederland bekendheid als eigenares van
een Liechtensteins NV-tje, dat het Twentse
landgoed Warmelo van prins Bernhard
aankocht.
Vooral het optreden van Jaans’ voorgan
ger als bankenkommissar, Albert Donde-
linger, heeft veel bijgedragen tot de goede
reputatie van het Luxemburgse bankwe
zen. Dondelinger was dertien jaar met het
toezicht op de banken belast alvorens hij,
vorig jaar, overstapte naar de Banque
Internationale, een van de oudste banken
in Luxemburg. Zijn opvolger Jaans gaf
zijn credo onlangs in een artikel in een
financieel tijdschrift: „In het geval van
Luxemburg, dat niet over een veiligheids
net met een centrale bank beschikt, mag
de autoriteit die met het toezicht is belast,
het eventuele verwijt een bank uit te grote
voorzichtigheid gesloten te hebben, met
gelatenheid dragen.”
Nu de economische crisis ook Luxem
burg voor onaangename feiten heeft ge
steld, is het in het groothertogdom een
populaire wijsheid dat de banken de eco
nomie hebben gered. De heer Jaans zegt
daarover: „Het aandeel van de banken in
het bruto-nationaalprodukt is 4 percent.
Twaalf a 13 percent van de belastingin
komsten van de staat is afkomstig van de
banken.
De Luxemburgse economie staat of valt
nog steeds met de staalindustrie (en kwart
van het nationaal produkt) en de chemi
sche industrie. „Maar wel kan je zeggen”,
aldus de heer Jaans, „dat het tekort op de
handelsbalans van de laatste twee jaar
meer dan goedgemaakt is door het inko
men dat Luxemburg uit de bankensector
had.”
ihout - tl
;eds me
aken, vo
tegen be
landenci
tijksdelt
jen. Ge
lor belai
s.
Wel heeft Luxemburg nauwelijks vraag
stukken gekend die het land verdeelden.
De bevolking is homogeen roomskatho
liek. En anders dan België, waarmee het in
een economische unie is verenigd, kent
Luxemburg geen taalprobleem, ook al ligt
het ingeklemd tussen Frankrijk en Duits
land. De verklaring: het Letzebuergisch,
een Duits dialect vol kromme sisklanken,
waarmee de Luxemburgers zich onderling
verstaan. Overigens is bijna iedereen er
drietalig.
Het is een vervreemde voorstad, met
overwegend buitenlanders, die zich ’s
avonds ijlings terugtrekken in hun villa-
getto’s rond de stad. De laatste bus van het
’’Centre Europeën” naar de Place d’Armes
vertrekt ’s avonds om een uur of negen: de
enige passagiers zijn dan nog de Spaanse
werksters die de kantoren van de Europe
se eenwording hebben gereinigd. Maar
aan buitenlanders van onderscheiden af
komst en functie is Luxemburg gewoon: ze
vormen bijna een derde deel van de totale
bevolking van ruim 370.000 inwoners van
het groothertogdom.
1
In juni 1975 kwam Luxemburg na Lon
den, Zürich en Parijs op de vierde plaats
op de ranglijst van Europese financiële
centra, gemeten aan de handel in buiten
landse valuta. Het overgrote deel van de in
Luxemburg gevestigde banken opereert
op de Euro-deviezenmarkt. Slechts een
twaalftal instellingen, banken, een spaar
bank en enkele zeer kleine gespecialiseer
de kredietinstellingen, richt zich op de
lokale markt.
De explosieve groei van de financiële
industrie in Luxemburg kwam pas acht
jaar geleden goed op gang Daarvoor wa
ren voornamelijk Belgische banken actief
in het groothertogdom, dat innig met Bel
gië in een economische unie is verenigd. In
tegenstelling tot België kent Luxemburg,
evenmin als Nederland, een voorheffing
(thans 20 percent) op kredietrentes en divi-
dendbetalingen. Voor Belgische aandeel
houders kan het dus de moeite waard zijn
hun coupons in Luxemburg (of het
Zeeuwsvlaamse Sluis) te laten knippen.
Luxemburg had een levensstandaard die
tot de hoogste ter wereld werd gerekend.
Als symbool van het economisch welbe
vinden gold een curieus gegeven uit de
plaatselijke statistiek: het aantal werklo
zen bedroeg één. De man in kwestie genoot
een populariteit die ook dorpsgekken ken
nen, in dit geval omdat hij beweerde geen
behoefte aan werken te hebben.
De welvaartsmedaille heeft een keerzij
de gekregen, constateert de Luxemburgse
Informatie- en Persdienst (jaarbudget
280.000 gulden) in de nieuwste uitgave
van haar „Profiel” van Luxemburg. Het is
tegelijkertijd de titel van een nieuw hoofd
stuk, waarin nadrukkelijk wordt gewezen
op de „zelfmoordhouding” van de Luxem
burgers op het gebied van de bevolkings
groei een Luxemburgs gezin met meer
dan één kind is een uitzondering ge
worden.
Aan de overzijde van het diepe ravijn
aan de voet van de oude stad ligt het
„Europese centrum”. In betonnen kolos
sen, een enkele zelfs met futuristische
vormgeving, huizen hier het Europese Par
lement, het Europese Hof van Justitie, de
Europese Investeringsbank en enige
diensten van de Europese Commissie, het
uitvoerend orgaan van de Europese Ge
meenschap, dat voor het overige in Brus
sel zetelt.
ARBED yAcieries Reunies de Burbach-
Eich-Dudelange) is de staalreus die waar
achtig een staat in het hertogdom mag
heten. Met 22.000 werknemers, die een
kwart van het bruto nationaal produkt
leveren, is ARBED de belangrijkste bron
van de Luxemburgse welvaart, uiteraard
mede dank zij de rijke ijzerertslagen in het
zuiden van het land. Omdat ARBED geen
schulden had toen de Europese staalcrisis
begon, staat het bedrijf er relatief nog
gunstig voor. Toch moeten de komende
jaren nog tweeduizend arbeiders af
vloeien.
nooit heeft toegegeven aan druk uit het
buitenland. Zwitserland is al heel wat ke
ren door de knieën gegaan.” De heer
Schaaphok prijst ook het toezicht van de
„bankenkommissar”: „Flexibel en effec
tief. Engelse stijl: alle bankzaken zijn ge
oorloofd, tenzij men wordt uitgenodigd
iets na te laten.”
De laatste jaren zijn heel wat banken in
moeilijkheden geraakt, veelal als gevolg
van rampspoedig verlopen deviezentrans
acties. Luxemburg is daarbij buiten schot
gebleven. Wel werd de Luxemburgse
dochter van de Duitse Herstatt Bank mee
gesleept in het failliet van de moedermaat
schappij. Volgens bankenkommisar
Pierre Jaans is bij de liquidatie van Her-
statt-Luxemburg al 80 percent (van de
door de bank aangegane verplichtingen)
uitbetaald. „We zullen bijna 100 percent
bereiken”, verwacht Jaans met „verstan
dig optimisme”.
Laten we de schrijver van het „Profiel”
aan het woord: Dit is het gevolg van een
erbitterd verlangen naar welvaart”, die
de vraag van het „overleven van de natio
nale gemeenschap” aan de orde stelt. Uit
financieel oogpunt worden de gevolgen
van het ouder worden pensioen en
ziekte uiteindelijk ondraaglijk. Kortom:
„Na gemakkelijke vooruitgang komt
Luxemburg voor moeilijke keuzen te
staan”.
In 1969 kwam de eerste Amerikaanse
bank (Bank of America) naar Luxemburg,
in hetzelfde jaar gevolgd door vele Duitse
banken die in 1967 al voor waren gegaan
door de Dresdner Bank. De Duitse ban
kiers wilden van hieruit hun cliëntele be
dienen op het gebied van kredieten in
Euro-deviezen. In Duitsland zelf was dit
niet goed mogelijk vanwege de hoge „min
destreserven” die de banken bij de Bun
desbank moesten deponeren. In 1974-’75
werd de reputatie van Luxemburg nog
eens extra geaccentueerd door de komst
van Zwitserse banken. Luxemburg is in
middels uitgegroeid tot het belangrijkste
centrum voor de Euromarkt in Duitse
marken-.
Voor de populariteit van Luxemburg bij
het bankwezen is een groot aantal rede
nen. De belangrijkste is wel dat het kapi
taalverkeer volledig vrij is. De voorschrif
ten met betrekking tot het aanhouden van
liquiditeitsreserves zijn soepel. Luxem
burg heeft geen centrale bank. De belang
rijkste functies daarvan zijn toegewezen
aan de „bankenkommissar”, een onafhan
kelijk functionaris onder de minister van
Financiën, die toezicht houdt op de
banken.
Daar staat tegenover dat het voorge
schreven startkapitaal voor een bank in
Luxemburg het hoogste is van alle negen
landen van de Europese Gëmeenschap:
250 miljoen frank (17,5 miljoen gulden),
waarvan direct 150 miljoen frank moet
zijn volgestort. Bankiers klagen over hoge
grondprijzen in de stad Luxemburg, over
gebrek aan gekwalificeerd personeel en
minder verkeersverbindingen. Dat wordt
echter gecompenseerd door de centrale
ligging in de EEG, goede telefoonverbin
dingen en het volkomen ontbreken van
sociale onrust.
Bovendien is het bankgeheim in Luxem
burg goed gewaarborgd. Daarover zegt de
Nederlandse directeur van de plaatselijke
vestiging van de Banque de Suez, G.
Schaapshok. „Misschien nog wel beter
dan in Zwitserland. De Luxemburgse re
gering kan zich erop beroepn dat ze nog
gulden. De oprichtingsakte moest door
zeven mensen getekend worden. Als het
nodig was, liet de notaris ook zijn secre
taresse en de dichtstbijzijnde klerk
tekenen
Begin dit jaar werd de holding-wetge-
ving, die uit 1929 stamt, verscherpt. Het
minimum-kapitaal is verhoogd tot 70.000
gulden. De autoriteiten kunnen „vragen"
dit bedrag hoger te stellen. Voortaan
wordt ook strenger gecontroleerd of de
holding wel haar weinige verplichtingen
nakomt (het publiceren van een jaarves-
lag met balanstotalen en het bijeenroe
pen van een aandeelhoudersvergade
ring). Nieuw is, dat de Luxemburgsé',au-
toriteiten na een gerechtelijk besluit
daartoe tot liquidatie van een holding
kunnen overgaan
Jaans: „Dit heeft nog niet direct ef'eet
voor de kleine holdings. Maar de overhei-
d heeft zich voorgenomen het dorre hout
weg te kappen. En daarbij zal in de eerste
plaats worden gelet op holdings die niet
zuiver zijn.” Dit strengere optreden, ge
baseerd op een iets minder makkelijke
wetgeving, is het rechtstreeks gevolg van
de affaire-Sodetex, die vorig jaar veel
s.«w
x
