Kinderfeest
HMH
l
4
Staatsvorm Bahama’s
wellicht goed voorbeeld
H
Ik
4
door prof. Bas de Gaay Fortman
Beperkingen
Zeer hoge kosten
Louis
Ontdekt
IN EEN
OMZIEN
BB
KJ
leum van de vorstin was ten einde.
Elizabeth II is niet alleen „Her Britannic
“mooiel Majesty", ze is ook koningin van de Bahama’s,
rt”. He: De hoofdstad van dit eilandenrijk (het zijn er
bewijj ruim 70D) heet Nassau. Dat herinnert nog aan
de tijd van de koning-stadhouder. Engelse
kolonisten noemen hun vestigingen vaak naar
hun koning. Op het eiland New Providence
(nieuwe Voorzienigheid) gebeurde dat toen
stadhouder Willem III tegelijk koning van En
geland was. Sindsdien is de band met het
Britse vorstenhuis steeds bewaard, tot na de
politieke onafhankelijkheid.
5?
Ten slotte stonden alleen nog koningin Eliza
beth en prins Philip op het verlichte achterdek
van de Britannia. Om precies 12 uur midder
nacht gaf de scheepshoorn een lange stoot en
zette het schip zich in beweging. Terwijl een
ia en di carnavalsgroep Bahamiaanse muziek speel-
maakti de, zwaaiden de mensen op de kade naar het
oor dt koninklijk paar. Het tweedaagse bezoek ter
polind 9ele9en^e’cl van het zilveren regeringsjubi-
lk”. Eiu
gen da|
MA
toeristische trekpleister op 'Aruba, da „natuurlijke brug", uitgesleten door da aan dia kant van het eiland kolkende zee.
Wat betekent onafhankelijkheid?
alleen om de vraag in hoeverre men met een
sel handhaven, is nu eenmaal een moeilijke en
'GEL
Antillen heeft, een slagkracht die in geen verhou
ding staat tot de militaire middelen van Venezuela.
dan hetl
t dat de
ran ver
mania
<positie
langrijkste onderdeel is van wat wij onafhanke
lijkheid noemen. Een bezoek aan het Caraïbische
gebied is nuttig om een beter zicht te krijgen op
wat er allemaal aan de kwestie van onafhankelijk
heid vast zit. Dat is van belang, nu deze zaak ook
op de Nederlandse Antillen zo sterk in discussie is.
De Arubanen zullen moeten nagaan wat op elk
gebied van het maatschappelijk leven de voor- en
nadelen van samenwerking zijn,.zowel met Neder
land als met de andere eilanden van de Antillen.
Men zal daarbij wel moeten beseffen dat aan de
wijze waarop kleine gebieden hun onafhankelijk
heid beleven hoe dan ook beperkingen zijn ver
bonden.
Formele onafhankelijkheid betekent dat men
mate een rol. Zo wordt de economie van Brazilië
voor een zeer balangrijk deel beheerst door buiten
landse ondernemingen, hoewel het land meer dan
Prof.
Gaay
Koper en katoen hebben andere landen voorlo
pig nog wel nodig, maar toerisme in het buitenland
is een luxe. Bovendien kunnen de toeristenstro
men zich gemakkelijk verplaatsen van het ene
land naar het andere. De toeristisch aantrekkelij
ke landen met hun zon, zand en zee kunnen de
potentiële toeristen zelf nauwelijks bereiken. Zij
zijn aangewezen op de internationale reisbureaus
in de landen die de toeristen moeten leveren. Deze
organisaties houden van goedkope pakketten. Dit
betekent dat de lonen in het hotel laag moeten
blijven. Komt er teveel vakbondsactie naar hun
zin, dan proberen ze de de toeristenstromen te
verplaatsen naar landen waar het hotelpersoneel
tevreden is met lage lonen. Daarom is er van het
toerisme niet veel economische vooruitgang te
verwachten nadat een land eenmaal is „ontdekt”!
Landen die in sterke mate van het internationale
toerisme afhankelijk zijn, doen er wijs aan de
toeristische inkomsten te gebruiken om andere
economische activiteiten op gang te brengen.
Daarbij valt in de eerste plaats te denken aan
zelfvoorziening in voedingsmiddelen en mogelijk
opgezet voor de verwerking van landbouw- en
veeteeltprodukten en van vis. Ook in de industriële
De voorzitter van het Sint Nicolaascomité was een
kogelronde, goedlachse textielfabrikant, die alle
denkbare voorzitterschappen van plezierige vereni
gingen onder zijn uitpuilende slipjas verborg. De
man kwam het hele jaar niet uit zijn jacket met
gestreepte broek, en kreeg maar zelden de kans rustig
onder zijn theewater te komen. Hij bleef er wel
gezond bij, want in camavalstijd wist hij het jonge
vrouwvolk van de desbetreffende vereniging aardig
te versieren. Aan boord van de stoomboot uit Spanje
schonk hij aan één stuk door oorlammen en wat doe
je dan als kranteman? Je laat je voeren en je speelt
mee in het complot en je noemt in het verslag met
opzet enkele malen de naam van die voorzittende
feestneus, omdat hij je daar met een kwinkslag om
verzocht een kwinkslag waarin hij argeloos de
naam van zijn vriend, de hoofdredacteur, liet vallen.
Tussen de Sint, het feestcomité en de pieten sta je
aan boord van het ploffende bootje aardig voor Jan
Klaasen, onder oorverdovend gejuich van duizenden
kinderen en de opzwepende tonen van een fanfare
aan het havenhoofd. En je denkt met een glimp van
eerlijkheid en walging nog één momentje aan de
mogelijkheid dat de schimmel op hol zal slaan. Maar
zo persgezind is de hemel dan ook weer niet.
Sinds ik als zevenjarige na een ernstig huishoude
lijk vergrijp in de kelder werd opgesloten en daar
in een verborgen hoekje een keur van gloednieuw
speelgoed vond, dat oorspronkelijk bestemd was ge
weest mij op 5 december door Sint Nicolaas persoon
lijk te worden overhandigd ben ik ook op dat punt
van mijn geloof gevallen.
Als ik nog enige twijfel mocht hebben gekoesterd
over de vraag of die in paars fluweel uitgedoste
bejaarde op zo goede voet met de hemel stond, dat hij
er ten eeuwigen dage nooit in werd opgenomen, dan
werd die tijdens de intocht wel volledig weggeno
men. Want op het moment waarop het ploffende
stoombootje de haven naderde, stortte een houten
voetbrug over het kanaal met veel gekraak in, zodat
een vijftigtal kleuters met ouders en al kopje-onder
doken in het ijskoude novemberwater. Volgens mijn
diepgewortelde overtuiging was er niet eens een
wonder nodig geweest om de brug intact te houden,
maar slechts een geringe manipulatie met één houten
balk die een ietsje had kunnen worden versterkt. Als
een heilige van een dergelijke reputatie de hemelse
krachten zelfs daartoe niet kan bewegen, is zijn
heiligheid van verdacht allooi. Erger nog, als men op
zo’n moment een bruggetje laat instorten, lijkt het er
meer op dat men erop uit is een gehele heilige
verjaardag in het water te laten vallen.
Veel kinderleed bij alle kindervreugde die volwas
senen meestal omtrent 5 december veronderstellen.
Om heel eerlijk te zijn: dat gedoe met die onsterfelij
ke bisschap heeft mij ook als kind al danig de keel
uitgehangen. Natuurlijk storten bij zijn blijde incom-
ste niet altijd bruggen in, maar in mijn herinnering
heb ik méér Sinterklaasintochten meegemaakt waar
bij ik op de beslissende ogenblikken niets kon zien
van het feest, dan aankomsten met een vrij uitzicht.
Het was altijd rennen en vliegen naar punten waar
van mijn ouders verwachtten dat zij gunstiger zou
den zijn, en altijd weer bleek op die punten datgene
wat gezien moest worden, juist voorbij.
Later, veel later zou ik als jongste verslaggever van
een krant veroordeeld worden om op de boot van
Sinterklaas de intocht mee te maken. Dat was een
afgrijselijke ervaring. In de vroege ochtend reeds
moest ik me melden op de plaats van inscheping,
ergens tussen de rietpollen in een troosteloos verla
ten landschap onder een van de buitengehuchten.
Het bootje, een vervallen kanaaltrekkertje, kwam
uren te laat en moest toen nog met vliegende haast
van een kartonnnen stoompijp worden voorzien, een
karwei dat door de feestcommissie en de eigenaar
van het vaartuig met rollende vloeken en hevige ruzie
tenslotte geklaard werd. Als verslaggever dacht je
dan: daar zit een meesterlijk verhaal in, maar de
persvrijheid was niet een van de sterke kanten van de
heilige bisschop uit Spanje, die daarmee in ieder
geval zijn land van herkomst trouw bleef. Geen
woord over dat geharrewar en die stomdronken zwar
te piet en die lege kartonnen dozen en dat rookbom-
metje onder de nep-schoorsteen en de kapitein die
niet varen wilde omdat hij eerst geld wou zien. Geen
woord over de reclameplaten van twee gerenommeer
de speelgoedzaken boven op de stapel lege dozen, de
sponsors, speculerende op de kinderhartstochten die
ouders tenslotte naar deze winkels moesten drijven.
Geen woord van waarheid over deze groteske, onbe
schaamde, varende leugen, dit bootje vol lage instinc
ten, dit stukje kindergeloof dat in grof geld werd
omgezet. Neen. Geen woord. Een verslag van „een
zeer geslaagde intocht, waarvoor de organisatoren
een woord van lof niet mocht worden onthouden”.
ten, die
jer Phil
eeld.
ers eer-
Volks-
ef. „De
ioor de
schade
en deel:
nder de
a mdus
oldoen-
iroevei
ntwoor-
>pen en
>t maai
Kind of geen kind, men trekt zijn conclusies.
Neen, er vielen geen doden bij, maar waarschijnlijk
wel een aantal zeer zware verkoudheden die in veel
gezinnen het zingen van „Sinterklaasje, kom maar
binnen met je knecht” tot een onmogelijke opgave
maakten. Afgezien nog van het feit dat een kleuter,
die met pa en moe precies bij de aankomst van de
Sint een bijna dodelijke duik gemaakt heeft, redelij
kerwijs niet meer de eis gesteld kan worden dat hij
schor en koortsig nogmaals „Kom maar binnen”
zingt
-lauser
want
/an de
uit het
elijk
i zijn
ikter
-eau-
Het
wel
mis-
*gen,
gaat
dan
vlot
>aald
itieel
en boei
C'
jw&aa
Over geloof gesproken: het is eigenlijk verwonder
lijk hoeveel een mens hebben kan, voordat hij waar
lijk ernstig ongelovig wordt. Want na die ontdekking
in de kelder heb ik nog wekenlang geworsteld met de
telkens weer omhoogkruipende overtuiging dat de
goedheilige man die heerlijke geschenken zelf daar
had gedeponeerd, om op de eigenlijke feestavond
niet teveel te sjouwen te hebben. Mijn moeder deed
wanhopige pogingen deze verklaring bij mij ingang
te doen vinden, maar het feit dat de Sint pas twee
weken later met veel bombarie en wimpelgewaai op
een onooglijk stoombootje in het kanaal arriveerde,
deed de deur dicht. De deur waarachter mijn rozige,
kinderlijke dromen over het bestaan van iemand die
alleen maar goed, vrijgevig en vriendelijk was, voor
goed werden opgesloten.
inwoner alles helemaal zelf kunnen doen. Zelfs
Jamaica voelt er niets voor alle banden met Groot-
Brittannië te verbreken. Zo kunnen réchtszaken in dan de formele onafhankelijkheid van Porto Rico.
hoogste instantie worden voorgelegd aan de „Pri- Een onafhankelijk buitenlands beleid is door
100 miljoen inwoners telt. Maar op de kleine
Turks- en Caicoseilanden is een grote mate van
zelfvoorziening bereikt. In zo’n kleine markt zijn
de multinationale ondernemingen nu eenmaal niet
geïnteresseerd.
De meeste eilanden in het Caraïbische gebied
zijn in een economisch zeer afhankelijke positie,
Onafhankelijkheid betekent in de eerste plaats
zelfbestuur. Daarin zijn er geen wezenlijke ver
schillen tussen landen die formeel nog niet afhan- w
kelijk zijn zoals Santa Lucia en de Nederlandse zelfstandig lid kan worden van de Verenigde Na-
Antillen en de overige landen. Zelfbestuur bete- ties en in het algemeen een eigen buitenlandse
niet omdat ze groot zijn of klein, maar omdat ze het
moeten hebben van het toerisme. De Bahama's
bijvoorbeeld halen 70 procent van hun exportin
komsten uit het toerisme. Dat maakt hen bijzonder
kwetsbaar. In het algemeen kun je zeggen dat een
land dat in grote mate op de uitvoer van één
produkt is aangewezen in een economisch kwets
bare positie zit. Wat voor de Bahama’s geldt, geldt
ook voor Zambia, dat het vooral van de koperuit-
voer moet hebben en voor de Soedan die z’n
deviezen voor een groot deel uit de katoenexport
krijgt. Zo’n economische structuur wordt wel een
monocultuur genoemd. Maar de toeristische mo
nocultuur is nog extra kwetsbaar.
is kan er tien keer zoveel, maar veel is dat nog --van de hotels. Kleine fabrieken kunnen worden
altijd niet. De grote vraag voor de inwoners van
die kleine gebieden is welke offers zij willen bren-
gen^voor ee^n eigen buitenlandse dienst, een eigen sfeer zjjn er meestal wel mogelijkheden, vooral als
men zich gaat richten op de eigen binnenlandse
markt. Vast staat in elk geval dat het domweg
rechtsstelsel, eigen posterijen, een eigen belas
tingstelsel, een eigen luchtvaartmaatschappij, een
eigen muntstelsel, enzovoorts, enzovoorts. Het ligt opsouperen van de dollars van de toeristen net zo
dom is als de wijze waarop Nederland z’n aardgas
inkomsten gebruikt voor de lopende bestedingen.
Van de eilanden van de Nederlandse Antillen is
Aruba nog het meest aangewezen op het toerisme.
Van de economisch afhankelijke positie die daar
voor de hand dat zij op al deze terreinen willen
samenwerken met anderen. Dat kan evenwel con
sequenties hebben voor hun volkenrechtelijke
status.
Voor de gewone man is economische onafhanke-
lijkheid van het gebied waarin hij woont, vaak nog van het gevolg is, zijn de Arubanen zich zeer
belangrijker dan de politieke onafhankelijkheid. bewust. Zij weten dat het internationale reiswezen
ten. Voor eilandengroepen zoals de Bahama’s en
de Nederlandse Antillen gaat het daarbij niet
w
Bas de
Fortman,
Eerste-Kamerlid
voor de PPR en
hoogleraar aan
het Institute for
Social Studies in
Den Haag, maakte
onlangs een reis
door het Caraïbi
sche gebied. Hij
bezocht onder
meer Haïti en de
Antillen.
Toorltmo on o/te, Iwm palter» van <te Arubaan»» wolvaort. Vooral hot toorltmo te balangrijk: Aruba hooft moolo zandstrandon
on Modomo hotolakkomodatla (op Amorlkaanao loott goachoold). Dozo wolvaartapollor te natuurlijk wol org kwotabaar.
belangrijker dan de politieke onafhankelijkheid, bewust. Zij weten dat het internationale reiswezen
Hier speelt de grootte yan de natie in veel mindere niet alleen oog heeft voor zon, zand en zee maar
ook voor lage lonen in de hotels, veiligheid op
straat en politieke stabiliteit. Daarom zullen zij
niet licht de weg op gaan van een eenzijdig
uitgeroepen onafhankelijkheid. Anderzijds willen
zij in hun streven naar zelfbestuur wel serieus
genomen worden door zowel Nederland als
Curacao.
Voor de Nederlandse Antillen lijkt het nu van
belang de kwestie van de onafhankelijkheid in alle
rust te onderzoeken op zijn consequenties voor tal
van aspecten van het maatschappelijk leven. Dit
zal in openheid moeten gebeuren zonder dat Ne
derland of de eilanden onderling de zaak gaan
opjagen of onder druk zetten. Als wij beter dan
thans weten wat er precies kan en wat er zoal op
het spel staat, zullen de mensen op de eilanden zelf
tot een besluit moeten komen over hun toekomsti
ge status. Het mag voor ons in Nederland geen
enkel probleem zijn als zij daarover nog een flink
tijdje willen nadenken. Onafhankelijkheid is nu
eenmaal niet een eenvoudig produkt wat je bezit of
mist.
koningin Juliana hun staatshoofd is. Ook al omdat
de Antillianen een rechtstreekse band voelen met
het Nederlandse Koninklijk Huis, zouden zij wel
eens eerder kunnen kiezen voor de staatsvorm van
de Bahama’s dan voor die welke Jamaica lijkt te
gaan instellen.
De grootte van een natie heeft ook fysieke in
vloed op de mogelijkheden van een eigen buiten
lands- en defensiebeleid. Als straks de Turks- en
Caicoseilanden met hun 6000 inwoners onafhanke
lijk worden en ze willen net zo’n buitenlandse
dienst opbouwen als Nederland heeft, dan zal er
bijna niemand meer op die eilanden zelf kunnen
blijven wonen. Voor een eiland dat tien keer groter zejf bet produceren van overschotten ten behoeve
I
hoogste instantie worden voorgelegd aan de „Pri- Een onafhankelijk buitenlands beleid is door
vy Council” in Londen. Helemaal met eigen instel- kleine naties niet gemakkelijk uit te voeren. Een
lingen de eenheid en samenhang in een rechtsstel- bijkomend probleem is de regeling van hun exter-
S®1 handhaven, is nu eenmaal een moeilijke en ne veüigheid. Daarvoor moet men eerder een sym-
kostbare zaak. bolische dan een militaire oplossing zoeken. Zo
Voor kleine naties is het verstandig op alle hebben de marine-eenheden die Nederland op de
gebieden van het maatschappelijk leven (juri
disch, sociaal, economisch e.d.) na te gaan wat de
voor- en nadelen zijn van samenwerking met ande- Ik zou de stelling wel durven verdedigen dat die
Nederlandse troepen voor de veiligheid van de
Antillen minder belangrijk zijn dan het feit dat -
Het Britse koninklijk paar kwam in de Baha
ma’s vanuit Canada en was op weg naar de Maag
deneilanden en Barbados. Overal opende de ko
ningin het parlement en sprak daarbij over „mijn
ministers”. Alleen Jamaica stond niet op het reis- grotere natie wil samenwerken (Groot-Brittannië
programma. Daar wil men naar de staatsvorm van respectievelijk Nederland) maar is ook de onder
een republiek. Terwijl de Engelse koningin het linge band een punt van discussie. Dit is een
parlement in de Bahama’s opende was Fidel Ca- kwestie die de mensen in Aruba nu het meest bezig
stro op staatsbezoek in Jamaica. De Jamaicanen houdt. Hun streven naar zelfbestuur is heel begrij-
vinden dat een staatshoofd dat in Londen woont, pelijk. Tussen de verschillende eilanden ligt de zee.
niet verenigbaar is met hun eigen identiteit als Maar die geïsoleerdheid betekent nog niet noodza-
Caraïbische natie. De Bahamianen denken daar kelijk dat er geen enkele band tussen de eilanden
anders over. De koningin wordt in de praktijk Zou moeten zijn. Hoewel het een land is van bergen
vertegenwoordigd door de gouverneur-generaal, en dalen en met vier verschillende talen, kan ook
een zwarte Bahamiaan die zijn sporen in de onaf- Zwitserland functioneren als één natie. Dat komt,
hankelijkheidsstrijd verdiend heeft. Dat ze geen omdat de bewoners van de ene vallei niet de
president behoeven te kiezen, vinden ze eigenlijk minste neiging hebben zich te gaan bemoeien met
wel zo prettig. de zaken van de mensen in de andere vallei.
Zijn de Bahama’s niet echt onafhankelijk omdat Wellicht is het onafhankelijkheidsstreven op Aru-
ze nog een ceremoniële band hebben met het ba te verklaren uit een te grote bemoeizucht (of
Britse koningshuis? Ik denk niet dat dit het be- zucht tot overheersing) van Curasao.
Antillen en de overige landen. Zelfbestuur bete- ties en in het algemeen een eigen buitenlandse
kent dat het bestuur in handen van de mensen van politiek kan voeren. Maar een belangrijke vraag is
I het land zelf is; het beduidt niet dat er geen wat dat precies voorstelt. Zo is ook Grenada onaf-
samenwerking meer kan zijn met andere landen, hankelijk Maar in de Verenigde Naties verschilt
De landen in het Caraïbisch gebied zijn klein en het stemgedrag van Grenada netzo weinig van dat
zouden daarom slechts tegen zeer hoge kosten per van de Verenigde Staten als de keuze van Ethiopië
van die van de Sovjet-Unie. De formele onafhan
kelijkheid van Grenada stelt niet veel meer voor
