Baard is
Baarden en snorren
deel image-vorming
Lenin kon ontsnappen
door baard
af te scheren
Fidel Castro
kwaad om
baardeloze
knaap
3 j
l<
yy
y
'1
w
11 J
W14
4
Of
M
17
I
T 4^
pk
AVONTUURLIJKE ACTIES ROND
door Louis Schrijnemaker
t
V
"FT,..
i f
u
„POLITIEK HAAR”
A4
I
•V
(OR
y,
F*
M
I
Voor de wedergeboorte van baard en
snor is een complex van oorzaken aan te
wijzen. Een belangrijke stimulans voor de
nieuwe richting in de haarwaardering is
zeker het voorbeeld geweest van het roe
rige maar fotogenieke tweetal: Fidel Ca
stro en Che Guevara, maar vóór Castro
bekendheid kreeg was in Parijs in de
kroegjes van Saint-Germain des Prés al
het existentialisten-baardje gelanceerd.
En een aantal jaren later wilden velen
met een baard beklemtonen, dat zij tot het
mannelijk geslacht behoorden als re
actie op het geruisloos opnemen door de
vrouw van de broek als kledingstuk in
haar garderobe. Van een afstand is het bij
unisex-kleding en dat lange haar van te
genwoordig wel eens moeilijk een figuur
als man of vrouw te inventariseren, voor
zijn persoon neemt de baarddrager iedere
twijfel daaromtrent weg.
►4
De baard is „in”, dat kan men afleiden
uit de frequentie waarmee hij in het
straatbeeld wordt waargenomen. In de
eeuwenoude geschiedenis van de mode,
een weerspiegeling van het onrustig zoe
ken naar afwisseling en verandering, be
leeft hij momenteel zijn zoveelste bloeipe
riode. Hoe komt dat?
5
F
W
Die pioniers kregen navolgers, ofschoon
van hen lang niet iedereen zal pretende
ren dezelfde boodschap te hebben als die
voortrekkers, met een baard te willen
aangeven achter een bepaald programma
te staan, of de maatschappijvisie te delen
van de beide Cubaanse leiders. Maar ge
dreven door een ideologie, of niet, de
baarddrager uit het begin van het nieuwe
tijdperk heeft het niet gemakkelijk ge
had, hij werd met achterdocht bejegend,
en eigenlijk is dat wantrouwen nooit ge
heel verdwenen.
A «W
X.
■k
f UAWJ
y r
1
J
.fi.
dragen.
■V*
■i
X-
Mark Spits
Che Guevarra
Jasser Arafat
Fidel Castro zwoer baard te laten staan
Lemn kon naar Finland vluchtten door zijn baard af te scheren en een pruik op te zetten
In 1963 vroeg een grootwarenhuis in Haarlem aan
het gewestelijk arbeidsbureau ter plaatse verlof om
een 23-jarige stoffeerder, die een baard was gaan
dragen, te mogen ontslaan. De leiding van het be
drijf voerde aan, dat een man met een baard de
indruk wekt een nozem te zijn en daarom een firma
niet op waardige wijze kan vertegenwoordigen. De
vakorganisatie, waar de stoffeerder bij aangesloten
was, vond het optreden van de warenhuisdirectie
een ingrijpen in de persoonlijke vrijheid van een
personeelslid. Het arbeidsbureau achtte geen ter
men aanwezig de man in kwestie te laten ontslaan.
In 1971 moest de Amerikaan Bill Skinner, een
speerwerper van wereldklasse, kiezen tussen zijn
snor en zijn speer. Hij koos voor zijn snor en kon zijn
speer toen verder wel vergeten, door zijn team uit
Tennessee werd hij uitgesloten. Deze willekeurige
greep feiten uit diverse landen en jaren die met
talrijke andere voorvallen uitgebreid zou kunnen
worden toont aan dat baard- en snordragers op
allerlei weerstanden kunnen stuiten. De harde lijn
van de Amerikanen is des te opvallender omdat
amper een jaar later het zwemwonder Mark Spitz,
die de eer van de States op de Olympische Spelen in
Müncheh hooghield, geen strobreed in de weg werd
gelegd. Integendeel, hem werd zelfs na zijn sukses in
München door vertegenwoordigers van het bedrijfs
leven, die daar een schitterende reclamestunt in
zagen, een grote som geld geboden 25.000 dollar
als hij vóór het oog van de camera zijn snor zou
afscheren; hij wees het aanbod van de hand.
En juist in zijn image had de Centrale Inlichtingen
dienst van Amerika (CIA) hem willen treffen, zoals
blijkt uit een rapport dat in november verleden jaar
werd vrijgegeven. Volgens het bedoelde plan zou de
Cubaanse alleenheerser een middel toegediend krij
gen waardoor zijn haar en baard zouden uitvallen,
zijn uiterlijk zou dan niet meer hetzelfde zijn als
voorheen. En tegelijk met zijn baard en daar
speculeerde men eigenlijk op zou hij ook zijn
gezag verliezen, want als hij niet meer in staat was
een begroeiing te kweken op zijn kin dan zou hij
verworden tot een beklagenswaardig iemand, het
verdwijnen immers van die baard zou automatisch
in verband gebracht worden met het verdwijnen
van zijn mannelijke kracht.
Maar nadat Batista in 1959 verjaagd was heeft
Castro de baard gehandhaafd, het werd op Cuba
een onderscheidingsteken dat zich niet iedereen
mag permitteren; wie een baard heeft en zich mis
draagt krijgt opdracht hem af te scheren.
Voor Castro zelf is zijn baard onverbrekelijk met
zijn image verbonden, een Castro met een gladge
schoren gezicht zou nauwelijks iemand herkennen.
Uk
Toen Fidel Castro in 1956 op Cuba met een aantal
strijdmakkers in de Sierra Maestra zijn guerrilla
begon, was de toenmalige dictator Fulgencio Batista
daar aanvankelijk niet erg van onder de indruk; hij
verklaarde niet bang te zijn voor die „baardeloze
knapen”. Hij onderschatte het gevaar dat hem
dreigde en de geciteerde woorden waren bedoeld als
een regelrechte belediging, want zij getuigden van
de echte of geveinsde twijfel aan de geestelij
ke en lichamelijke volwassenheid van de nog jeugdi
ge guerrilleros. Castro en de zijnen hebben die sneer
wel degelijk gevoeld en om te bewijzen dat het
verzet tegen het bestaande bewind geen zaak was
van onrijpe pubers, hebben zij toen gezworen de
baard te laten staan totdat fie overwinning behaald
zou zijn.
AM
Zoals bekend is het voornemen nooit uitgevoerd,
evenmin als in de oorlogsjaren het idee gerealiseerd
werd de Führer op slinkse wijze van zijn snorretje te
beroven. Al maakt men deel uit van dat onafzienba
re leger dat indertijd bereid was de oppernazi des
noods levend te consumeren, men kan niet ontken
nen dat diens fysionomie door dat plukje haar onder
de neus uit duizenden herkenbaar was. Beweerd
wordt dat de geallieerden ooit overwogen hebben
daar iets aan te veranderen, want een Hitler zonder
snorretje zou afbreuk doen aan het beeld dat de
hoogste baas van het 1000-jarige rijk zo zorgvuldig
van zichzelf had opgebouwd, zijn prestige en popu
lariteit bij zijn volgelingen zouden dalen. Via zijn
tuinman, die de groenten voor zijn vegetarische
meester moest bewerken, zou Hitler een overmaat
aan oestrogeen, het vrouwelijk hormoon, toege
voerd krijgen, met naar grote waarschijnlijkheid
het voor hem noodlottige gevolg van het verdwijnen
van de gezichtsbeharing, als het daar al bij zou
blijven. Het is nooit geprobeerd, jammer, was dat
wel het geval geweest, wie weet misschien had de
geschiedenis een andere wending genomen.
Al lijkt het een absurde veronderstelling op het
eerste moment, dat een paar haartjes meer of min
der een kentering in het wereldgebeuren zouden Jordaanse soldaten.
••X A mR
Adolf Hitler
Tito als partizaan in 1942
'4
In 1967 schreven twee Russische meisjes een brief
aan de Izvestia, de krant die als de spreekbuis van
het Kremlin geldt. De twee jongedames waren voor
een jaar geschorst van school, omdat zij heur haar
hadden afgeknipt na een mislukte poging het te
verven. Daar protesten geen uitwerking hadden
wendden zij zich ten slotte tot de krant. Naar aanlei
ding van die klacht ging een verslaggever op onder
zoek uit en ontdekte toen dat het bestuur van de
school een bouwkundig instituut er vreemde
opvattingen op nahield. Leerlingen met baarden
werden beschouwd als jongelui die op weg waren
naar de ondergang, hun werd de studiebeurs ontno
men en zij mochten geen examens afleggen, als zij
niet terugkeerden van de dwalingen huns weegs.
Het optreden van de Izvestia-man leidde ertoe dat
de individuele vrijheid inzake haar- en baarddracht
verruimd werden. Snorren waren overigens vóór
die tijd ook al toegestaan, omdat veel studenten
afkomstig waren uit de Kaukasus, waar een snor
gehouden wordt voor een teken van mannelijkheid.
do’s in Jordanië te breken. Door zich van zijn baard
te ontdoen en andere kleren aan te trekken slaagde
Arafat erin uit handen te blijven van de grimmige
In 1970 redde Ojoekwoe, die Biafra wilde losma
ken uit het Nigeriaanse staatsverband, zijn huid
door tijdig het scheermes te hanteren. In 1967, toen
hij de zelfstandigheid van Biafra proclameerde,
deed hij de gelofte zich niet te zullen scheren zolang
het conflict met Nigeria voortduurde. Maar toen zijn
troepen de strijd tegen de Nigeriaanse overmacht i
moesten opgeven, sneed hij zijn’ baard af en wist op
het laatste nippertje gekleed in een priestertoog
- te ontsnappen. Ook Jasser Arafat, de leider van de
Palestijnse bevrijdingsorganisatie Al Fatah, heeft
ooit gehandeld volgens het principe dat de Turken i
hebben gevat in dit spreekwoord: „Men moet soms
zijn baard opofferen om zijn hoofd te redden”. Dat
gebeurde, toen koning Hoessein in 1971 het leger
opdracht gaf de macht van de Palestijnse comman-
kunnen teweegbrengen, bij nader toezien wordt het
duidelijk dat in de ontwikkelingsgang der historie
het haar een niet te verwaarlozen factor vormt, want
lot en leven van een mens kunnen er van afhangen,
en dan gaat het niet meer over een futiliteit. Zo staat
het vast dat in verscheidene gevallen politici, die in
het recente verleden een rol gespeeld hebben, door i
het laten groeien of door het wegscheren van haar J
aan hun vijanden konden ontkomen. Daar is bij-
voorbeeld Lenin om dit te bevestigen. Na de misluk
te opstand in juli 1917 hield Lenin zich voor Kerens-
ki- schuil in hutten en hooischelven. Maar toen het
kouder werd bij het voortschrijden van de seizoenen
schoor hij zijn baard en snor af, deed een pruik op
en passeerde met een vals paspoort als stoker op een
locomotief de Finse grens. Walter Ulbricht, de latere
president van de DDR, deed het tegenovergestelde,
toen het kritiek voor hem werd, hij verschool zich
achter een baard. Hij zei in 1957 in een interview, dat j
hij zijn baard sinds 11)33 had laten staan als ver-
momming in het verzet tegen de nationaal-socialis-
ten. Maar bij hem werd dit natuurlijke sieraad van
het mannelijk gezicht zozeer deel van hemzelf, dat
hij er na de oorlog geen afstand van deed.
De huidige president van Joego-Slavië, maar-
schalk Titb, bracht weer op een andere manier de
geheime politie op een dwaalspoor. Hij kwam in_JI
1934 na een langdurige gevangenschap op vrije
voeten en aangezien hij zijn ondergrondse politieke
activiteiten niet wenste op te geven en er nog minder
voor voelde om opnieuw de gevangenis in te draai-
en, besloot hij zijn voorkomen te wijzigen om de
kans op herkenning te verkleinen. Hij produceerde
een snor, verfde zijn haren rood en ging een bril J
