m
I
pagina
I-
5
I
sc** n#
door
Evert
van
Tijn
Weerbarstig talent op
de TV samen brengen
I
I
I
I
r
„WAT BEWIJS JE ERMEE?”
ft
nnl
■I
1
I
Kwetsbaar
i
I
De Bankiers
v
Weinig talent
FC Avondrood?
NCRV-voorzitter
Telefoon-enquête
in
n' 7’ nn;n i
I 111
- j
1
n
30
-
„Er is weinig nieuw talent, en dat
maakt het moeilijk Weinig jonge ac-
Van de Rest heeft van de KRO een
maandelijkse zondagavond gekregen
waarop hij het televisiepubliek in aan
raking brengt met hoogtepunten uit de
wereldtoneelliteratuur. „Het is niet al
leen een zaak van hoogtepunten uit de
toneelliteratuur, maar die stukken zijn
ook beter dan hedendaagse schrijvers
kunnen. En ze worden niet meer ge
speeld. Daar heeft televisie een functie
vind ik. Een hele generatie wordt op het
moment, de laatste jaren, te kort ge
daan. Het dramawereldrepertoire is
gebaseerd op kwaliteit, en die kwaliteit
geldt vandaag de dag nog steeds. Het is
echt beter, wezenlijker dan de heden
daagse produkten. En de werking is,
hoop ik, in de televisiebewerking nog
even sterk als toen bij de première”.
Van de Rest raakt helemaal in ver
voering bij zijn uitleg. Josine (Jos bin
nenshuis) heeft zich weer gewijd aan
de moederrol. Gelegenheid voor een
I „Een zwarte stolpboerderij, aan je linkerhand als je het dorp binnenkomt,
tegenover weilanden. Je kunt het niet missen”. De routebeschrijving die John van
de Rest bepaald niet overbodig verstrekte voor de reis naar zijn paradijsje ergens
in de wijde vlakten van het Noordhollandse tussen Alkmaar aan Schagen, bleek
achteraf te kloppen. Enigenburg bestaat echt, een hand vol boerderijen en
woninkjes in de schaduw van een middeleeuwse zeedijk. Van de Rest was er
eveneens en volgens afspraak aanwezig. Om te praten over zichzelf en toneel op
televisie. Tussendoor zorgde Josine van Dalsum voor drankjes, voor hapjes en
vooral voor de anderhalfjarige Van de Rest junior.
„Televisie is kort-snel-weg hè, iets
van hap-snap-klaar. Wat de KRO nu
doet, is het tegenovergestelde. Het is:
hier staan we en hier blijven we. Met
gevoelsovergangen en deelprocessen,
mensen is leven, leven is processen,
van de ene gevoelsstroom naar de ande
re. Op die toneelavonden geven we een
basis en een opbouw, waarin dat heel
kwetsbaar te zien is”.
thousiasme over de tuin, over de ge
schiedenis van de voornoemde zeedijk,
over de boerenafkomst van zijn Josine
en het werk aan het huis.
„Ja, we overvallen het publiek. In dit
werk is een voorvertoning voor de pers
eigenlijk verpichf en wezenlijk. Voorin
formatie is belangrijker dan de kritiek
achteraf. We maken iets waar honderd-
duizenden, ik hoop miljoenen, mee
worden geconfronteerd. Ongevraagd
leggen we beslag op een avond, met
toch moeilijk toneel. Dat is het ontroe
rende ook van dit vak. Een tijd ben ik
niet op die manier bezig geweest, maar
ik ben blij terug te zijn. Nu word ik
even sentimenteel en emotioneel. Ik wil
uitstralen „houdt van elkaar”, desnoods
door het tegendeel te laten zien. Ik
werk vanuit betrekkelijkheid, en tege
lijk uit een heel groot voelen.”
„En ik vraag me af of je daarbij
rekening kunt houden met het gemid
delde televisiekijkende gezin. Als ze
maar goede van slechte regie kunnen
„Specifiek televisietoneel is het niet,
maar het ontwikkelen van drama kost
tijd. In een periode van afwachting kun
je dit repertoire, de grote van de toneel
kunst, brengen. Niet alleen als doel,
maar ook uit de overweging dat geen
enkele andere omroep doet. Ik geloof
dat het „straight, well made play” te
rugkomt. Misschien als reactie op de
oppervlakkige series, op het te snel
gemaakte televisiespel. Dank zij de se
ries is de televisie het tegelijk laten
gebeuren van diverse handelingen op
verschillende plaatsen, als tegenstel
ling op de eenheid van tijd, plaats en
handeling van het klassieke toneel, tot
in de perfectie gaan beheren. Nu valt
men terug op de karakteropbouw”.
onderscheiden, ze maar geraakt wor
den. Als een regisseur de kijkers ont
ziet, moeten ze zelf hun houding bepa
len, en hoeveel zijn daartoe in staat?”
„De televisie is namelijk niet in staat
de leugen tachtig keer te herhalen. Die
ene leugen blijft hangen, het hele volk
heeft het gezien. Televisie is voor to
neel fantastisch en gevaarlijk. Wat
over komt, is niet kwaliteit maar de
integriteit. In het nieuwe drama gaat
het steeds om de integriteit, dat straalt
er steeds vaker af. In die zin heeft de
jongere generatie het woord.”
„Ik ben terug op mijn stekkie, heb
mezelf terug gevonden, durf te denken
wat ik wil en vraag me niet meer af of
wat ik doe interessant is voor anderen.
Werken aan een produktie is het over
winnen van onzekerheid, creëren is
werken met je eigen kwetsbaarheid.
Oprecht, Jos en ik zijn dankbaar dat we
dit werk mogen doen. Met name bij de
KRO, waar ik respect ondervind voor
uitgangspunten en talent. En voor vrij
heid en liefde. Werk wordt weer com
municeren. Jos en ik zijn zo direct.
Bergman heeft hetzelfde in Zweden. In
een klein land staat men een ander niet
toe groot te zijn.”
„Ik wil niet het beeld scheppen dat
Van de Rest even bepaalt wat er gaat
gebeuren. Ik ga door dalen van twijfel,
maar heb ook blijken van liefde ontvan
gen die heel groot zijn. Die je doen
denken dat er toch wat te gebeuren
staat op toneelgebied. Je moet zwakte
durven tonen, als het de ander helpt te
komen tot de prestatie die nodig is. De
regisseur is een eenling, de stimulator
en de usurpator (overweldiger). Hij
geeft en zuigt ook uit. Ik ben dankbaar
dat ik die gelegenheid krijg”.
lijke leiding. Acteurs hebben recht op
een integere vakuitoefening, en er is
een kern van goede mensen die niet
functioneert op het toneel. Ik hoop dat
weerbarstig talent samen te brengen op
de televisie. Een rol, een interpretatie,
wordt niet anders door televisie. De
grootste moeilijkheid is acteurs tot
prestaties te brengen die op het toneel
zelden voorkomen”.
Waar staat Van de Rest in die compo
sitie?
Van de Rest is niet bescheiden. Zijn
uitgangspunt is, dat hij met zijn 37 jaar,
waarvan 15 met televisie-ervaringen en
vijf als leider van het Nieuw Rotter
dams Toneel, zo ongeveer alles bereikt
heeft wat er te bereiken was. „Andere
regisseurs in mijn klasse zijn 50, 55
jaar.” Toch is hij de televisie dankbaar
dank zij de televisie is zijn naam een
begrip geworden al kankert hij er
gedurig op.
„Een cabaretier moet in zijn eentje
een hele zaak vermaken. Of dat hem
lukt, controleert hij bij die paar mensen
in de zaal die hij kan zien. Daar richt hij
zijn voorstelling op. Ik doe hetzelfde. Ik
hou geen rekening met de kijkcijfers.
Ik heb de familierelatie. Jos komt uit
een gezin van tien kinderen. Een gezin
dat zich aan het katholicisme ontwor
steld heeft, maar wel die achtergrond
heeft gehouden. Ik werk voor de KRO,
ik richt me op die mensen. Eén familie,
dat is voor mij te overzien, het is mijn
criterium, mijn publiek. Na een uitzen
ding organiseer ik mijn eigen telefoon-
enquête. En het gaat niet om de artis
tieke kant, maar om de dingen waarvan
ik denk dat ze wezenlijk zijn. En als ik
hoor „dat was niet goed, hoor”, „Daar
vond ik niks an”, heb ik het verkeerd
gedaan”.
„Niet de kortademige, filmisch-dra-
matische televisiestukken die we ge
wend zijn geraakt. Deze stukken zijn
een contrast. Wat we daarom vragen
aan het publiek is niet te snel weg te
lopen, maar te proeven. Het is geen
plate-service, dit keer, en ik weet niet
in hoeverre de kijkers dat zullen waar
deren. Maar ik weet heel zeker dat de
keuken goed is, naar ons beste kunnen.
We weten alleen niet of de kwaliteit ook
bij het publiek aanwezig is”.
,;Gezien de moeilijkheidsgraad van
deze toneelstukken, krijgen we veel te
weinig tijd voor voorbereidingen. In
Duitsland gelden bijvoorbeeld heel an
dere repetities- en opnameperioden.
Toch, als het publiek schrikt van zo’n
uitzending, is dat niet het gevolg van de
kwaliteit maar van de programmering
van de laatste tijd. Men schrikt van de
intensiteit in vergelijking met de inten
siteit van de andere programma’s”.
Is het zo reëel te rekenen met kwali
teit die onder de kijkers aanwezig is. Of
schiet de televisiemaker te kort als hij
geen waardering ondervindt en niet be
grepen wordt. Het is nogal niet wat het
gemiddelde televisiegezin toneelstuk
ken voor te schotelen die ze als betalen
de toeschouwers nooit waren gaan
(tweegesprek. De inleidende formalitei- zoeken.
ten zijn achter de rug. De familie woont
een jaar of twee in Enigenburg, ge
vlucht uit Amsterdam, waar een zeer
ruime en prettige etage toch geen om
geving gevonden werd voor de opgroei
ende telg. Van de Rest praat met en-
teurs en geen grote dramaregisseurs
voor televisie. Afgezien van Jan Keja,
die ik bewonder. Voor goed televi
siedrama zijn er te weinig mensen die
kwaliteit in zich hebben. Dat maakt
mensen als Van der Kamp en Van He-
mert tot nog steeds unieke figuren.
Televisie eist minima voor kwaliteits-
en integriteitsnormen. Ik weet wel, dra
ma kost veel geld, en als een omroep
een onbekend, onervaren regisseur een
produktie in handen geeft, loopt zij een
risico. En dat doet men liever niet”.
„Mijn carrière lag op een gegeven
moment uitgestippeld. Er waren aan
biedingen uit Engeland en Amerika, ik
werd gevraagd als televisieregisseur
bij het toneel. Ik heb de betrekkelijk
heid ervan gezien. De warmte, de
grootsheid van elke dag, ken ik nu, op
zoek naar de waarheid. Ik heb alles
gehad wat een theatermens en een tele
visiemaker kan bereiken, en ik heb
ervaren dat een mens nooit „waarder”
kan zijn dan je zelf bent. Ik ben nu de
best betaalde televisieregisseur, maar
wat koop je daar nu voor, wat bewijs je
ermee? Ik mag alleen hopen dat ik in
mijn werk wezenlijk kan zijn. Op zoek
naar de harmonie, dat is leven. Wij
denken dat we zo’n model gevonden
hebben. Maar je bereikt er niets mee.
Dat is toch ene
Reden voor de uitnodiging zijn Van
de Rests ideeën over toneel en televi
sie. Ideeën die hij, sinds hij een jaar
geleden als drama-adviseur aan de
KRO werd verbonden ook in de prak
rijk kan brengen. De eerste vrucht van
de samenwerking met de KRO is enkele
weken geleden al te zien geweest. John
Osborne’s „Omzien in wrok”. Het pu
bliek schijnt te hebben-genoten, de pers
was over het algemeen minder tevre
den. Op 13 november was het tweede
(stuk aan de beurt: „Het land waar de
koning een kind is” van Henry de Mon-
therland.
„Dat gaat ook op voor het toneel. Ook
dat gaat gebukt onder een te zwakke
artistieke leiding en een te sterke zake-
iiill
w
k
John van de Rest: de best
betaalde televisieregisseur
e
1
LZXLL
LLlt
;n
ig
:n
ezingen,
»5A
steeds acteren kan.
NCRV-voorzitter dr. mr. J. Ozinga
ieze
per
isten
ire i
ektie
lorp.
op België Nederlands) en de AVRO
heeft een claim op het produkt, met in
de hoofdrol Kirk Douglas. In het Ne
derlands heeft het de titel De Bankiers
meegekregen en het gaat dan ook over
de handel en wandel van het bankle
ven, waarbij natuurlijk de persoonlijke
problemen van enkele directeuren niet
vergeten worden. Mocht de AVRO be
sluiten de serie niet aan te kopen, dan
staan nog altijd de NCRV en de TROS
te trappelen van ongeduld om het ge
val aan de lijst van buitenlandse series
toe te voegen.
de
)3)
De omroepsecretaris van de VARA.
Herman van Wijk, kondigde onlangs
aan dat men weer wil gaan praten met
de makers van het VARA-sportpro-
gramma FC Avondrood, Frits Barend
en Henk van Dorp. Frits en Henk beslo
ten na enkele seizoenen het program
ma te stoppen, omdat zij zich wilde
bezinnen op de toekomst. Uit een inter
view op de Pauze-pagina bleek destijds
dat de heren niet over één nacht ijs
wilde gaan voor zij opnieuw het pro
gramma wilde starten. Gebleken is dat
veel kijkers FC Avondrood weer graag
op het scherm terug willen. Mocht dit
gebeuren dan zal dat echter niet voor
oktober volgend jaar zijn.
Dr. mr. J. Ozinga, voorzitter van de
NCRV, zal zijn functie tot 1 juni 1978
blijven vervullen. Het lag aanvankelijk
in de bedoeling dat Ozinga met ingang
van 1 januari 1978 zou vertrekken,
maar aangezien men nog steeds geen
geschikte opvolgenr heeft gevonden,
blijft de heer Ozinga een half jaar
langer. Men hoopt dan wel een geschik
te voorzitter te hebben gevonden.
Het team van FC Avondrood zoals dat enkele
seizoenen de kijkers op soms merkwaardige
wijze informeerde over het sportgebeuren
V.l.n.r. Frits Barend, Felix Meurders en Henk
van Dorp.
'X” -
Series waarin werk en privéleven de
rode draad van het verhaal vormen,
lijken de grote voorkeur van de A VRO
te hebben. Ooit was het Peyton Place,
de Hammonds hebben we net achter de
rug, terwijl Executive Suite op ons te
wachten ligt. Deze laatste serie gaat
over de problemen (persoonlijke en za
kelijke) van de directie van een grote
industrie. Maar de AVRO houdt niet
op met het speuren naar dergelijke
series. Nu heeft men het oog laten
vallen op de Amerikaanse serie The
Moneychangers, naar het gelijknamige
boek van Arthur Hailey. Deze serie
draait al twee weken in Belgie: (mor
genavond is de derde aflevering te zien
WOOl o
Het is al weer heel wat jaartjes geleden dat
deze foto van Kirk Douglas werd genomen.
Maar zijn uiterlijk is niet veel veranderd en in
de serie „De Bankiers” laat hij zien dat hij nog
