I
ZAKEN MET SCHLEYER EN CARANSA KON IK GEWOON NIET
k
ER
reau
[ER
I'
d
fee
Wichelroede
SSE
Conferentie
Ziekenhuis
Minder vrijwilligers
„Animateur”
15
2 3
NOVEMBER
WOENSDAG
19 7 7
RIE
Wie vanuit de Bahama’s, Jamai
ca of de Antillen op Haïti aan
komt, waant zich in een andere
wereld. Op de nummerborden
van de auto’s wordt het land be
schreven als „De parel van de
Antillen” maar in feite lijkt het
meer op een arm land in Afrika.
Dat geldt vooral voor het platte
land waar alleen de kerkhoven
een uitzondering vormen op het
algemene beeld van armoede. Ve
len krijgen na hun dood een graf
dat aanzienlijk mooier is dan de
hut waarin zij leefden. Het is één
van de gevolgen waartoe de ver
menging van het rooms-katholi-
cisme met de Afrikaanse geesten
religie heeft geleid.
(Van onze correspondent)
UTRECHT. We leggen ons been op de
knie van paragnost Gerard Croiset. Zijn
rechterhand beweegt zich trillend in de
nabijheid van onze schoenzool, zijn linker
beroert heel licht onze knie. Een weldadi
ge warmte gloeit op onder de textiel. „Ja”,
zegt hij glimlachend, „dwars door de
schoenzool”.
Het Utrechtse fenomeen zit op een een
voudige divan. In het kleine vertrek staat
een ijskast met daarop een koffiezetappa
raat. Het is allesbehalve de kamer van een
wereldberoemd man, een man die blijk
baar zó begaafd is, dat het Instituut voor
Parapsychologie van de Rijksuniversiteit
in zijn woning aan de Willem de Zwijger-
laan 21 in Utrecht permanent een mede
werker Dick West heeft gestationeerd
om hem waar mogelijk te helpen, in het
bijzonder met de documentatie.
Paaltje
PORT-AU-PRINCE. Nadat
we met de Landrover vier rivieren
waren overgestoken, bereikten
we het laatste stuk van de weg
naar het doodarme noordwesten
van het toch al zo arme Haïti. De
weg was ontzettend slecht. Maar
nu konden we er zelfs niet meer
door, want een flink rotsblok ver
sperde ons de doorgang. Geluk
kig, daar kwam al een stel Haïti-
wordt niet gewerkt met de Ot-en-
Sien-methode. Het lezen en schrij-
ven vormt een bijprodukt van de
opleiding in medisch-sociale ver-
zoring, landbouw en dergelijke.
Francois Duvalier, in de volks-
L mond Papa-Doc genoemd. De jon- berijdbare wegen. Haïti betekent voor ons
L gens waren blij en wij konden
1 onze weg vervolgen. Na honderd
meter keek ik nog eens om. Wat
r waren ze nu aan het doen? Nee, ik
L vergiste me niet. De jongens wa-
I ren weer bezig het rotsblok terug zwering.
l Vergeleken bij de arme eilan-
ders in vroeger eeuwen die door
5 valse lichten te plaatsen schepen
aan de grond lieten lopen, is dit
i nog een zeer onschuldige bezig-
heid. De Haïtianen willen graag
hard werken, maar hun kansen
pm zichzelf vooruit te helpen zijn
gering. Nadat de vroegere slaven Als daarin geen verandering komt, zal
i-n Moun! Deze leuze staat bo
ven de ingang van het landbouw-
vormingsinstituut in Bassin-Bleu,
J het plaatsje in het noordwesten
waarheen wij op weg waren.
„Word iemand!!”, 'betekent het.
De leerlingen worden opgeroepen
zich niet neer te leggen bij de
armoede, de ondervoeding en de
kindersterfte. In drie jaar tijd
worden zij opgeleid tot mensen
die elders in het noordwesten
moeten helpen bij de plattelands
ontwikkeling. Als analfabeten be
ginnen zij aan die opleiding. Niet
minder dan driekwart van de Ha
ïtiaanse bevolking kan lezen noch
schrijven. Maar in Bassin-Bleu
B in 1804 hun vrijheid als onafhan-
I kelijke natie hadden bevochten, is
het land volledig in de steek gela-
ten. In landen die pas kortgeleden
I onafhankelijk zijn geworden vind
L je meestal wel een spoorlijn, een
F paar redelijke wegen en nog enke- hun sop mogen laten gaarkoken, omdat
le van die collectieve basisvoor-
L zieningen. Maar in Haïti ont-
I breekt schier elke vorm van infra-
k structuur. Het is daarom moeilijk
L economische activiteiten in dat
land te organiseren. Anderzijds
F betekent dit ook dat een groot
deel van de mensen (meer dan daarbij wel aantekenen dat er onder het
driekwart) nog op het platteland regime van Baby-Doc (Jean-Claude, de
woont. Minder dan in andere ont
wikkelingslanden wordt een be-
leid van plattelandsontwikkeling
gehinderd door koloniale structu-
ren die de mensen lieten trekken
naar enkele grote plantages, de
mijnen en de stad.
1
si
i
lt**
-
jk vra-
9 9
Paragnost Gerard Croiset is overbezet
mulden)
eschikken-
Woubrugge signaleerde hij direct iets bijzonders: „Ik
rtimentl
an met,
wikke-
door Prof. Bas de
Gaay Fortman
rken in
assis-
Afwis-I
Papa-Doc en zijn geheime politie, de Ton-
tonse macoutes. Het is een land van marte
lingen, verdwijningen en politieke gevan
genen. Op z’n best weten we ook nog iets
van de Voodoo, de mengvorm van katholi
cisme en de oude Afrikaanse geestenbe-
hun regering niet deugt. Zou je je juist in
zo’n land niet extra moeten inspannen om
een ontwikkelingssamenwerking met de
armste mensen op gang te brengen?
Het probleem is natuurlijk hoe die arm
ste mensen te bereiken. De regering, voor
al gericht op behoud van de eigen macht, is
daarvopr geen goed instrument. Ik moet
En met een lachje: „Ja, als je zou willen, zou je als
paragnost miljonair kunnen worden, maar er is meer
in het leven dan geld”.
flinke reputatie opgebouwd in het bestrij
den van dictaturen.
De aanwezige Haïtianen verklaarden
dat de persvrijheid in hun land nog steeds
niet wettelijk gewaarborgd is. Maar er is
wel een toenemende tolerantie van de re
gering onwelgevallige publicaties. Het ver
bond werd uitgenodigd een delegatie te
sturen om te komen kijken hoe het met de
persvrijheid op Haïti is gesteld en voorstel
len te doen voor een goede wettelijke rege
ling. Dat gaat nu inderdaad gebeuren.
Uitzicht dat het presidentschap voor het
leven wordt afgeschaft, is er nog niet. Wie
Samen met zijn collega Tholen uit Lunteren is hij
doende geweest met het ontdekken en bestrijden van
„weerstand brekende en kracht ontnemende invloe
den” op de kruispunten. In het halfjaar na de behan
deling hebben zich op beide kruispunten geen onge
lukken van betekenis meer voorgedaan. Ook daarna
niet, maar hierbij tekent Croiset aan, dat inmiddels
ook technische voorzieningen zijn aangebracht die de
veiligheid van de kruispunten positief kunnen hebben
beïnvloed.
Een belangrijke recente fase in het werk van de
paragnost ontbreekt zodoende. Die fase is eigenlijk
vorig jaar in volle hevigheid ingetreden. Toen is hij
zich op verzoek van Veilig Verkeer Nederland gaan
bemoeien met twee kruispunten, bij Woubrugge bo
ven Alphen aan den Rijn en bij Bodegraven. Daar
deden zich talrijke ongelukken voor, die niet direct
konden worden verklaard door de normaal voorko
mende oorzaken.
In één project werken al Nederlandse
vrijwilligers. Dit is het Albert Schweit-
zer-ziekenhuis dat in de Artibonite vallei,
midden in de „bush” ligt. Het is het beste
ziekenhuis van Haïti, maar helpt toch
alleen de mensen van de streek waarin
het ligt. Dit betekent dat als die mensen
naar Port-au-Prince trekken ze er in elk
geval wat gezondheidszorg betreft, op
achteruit gaan.
den naar mijn gevoel de disharmonie die oorzaak was
van ongelukken”.
Groen heft die disharmonie op. En daarom wilde
Croiset ter plaatse een groen geschilderd paaltje in de
grond hebben. Een lakfabriek werkte mee. Maar het
de medisch-speciale voorlichting en derge
lijke. Het heeft ook vele kleine landbouw
projecten op gang gebracht. Dr. Mellon, de
geneesheer-directeur was zelf een rijke
Amerikaanse boer voor hij op veertigjari
ge leeftijd besloot medicijnen te gaan stu
deren en zijn geld te steken in een zieken
huis in de Haïtiaanse „bush”. Hij vertelde
me dat vooral die landbouwprojecten suc
ces hebben die klein zijn.
Het Albert Schweitzer-ziekenhuis zelf
kan niet gemakkelijk een luxe worden
genoemd. Zelfs met de staf van het zieken
huis meegerekend zijn er nog maar veer
tien artsen in een vallei waarin meer dan
een kwart miljoen mensen wonen. De Ne
derlandse vrijwilligers werken in de ver
pleging, de voorlichting aan patiënten, en
het werk in de klinieken. Zij werden uitge
zonden door „Dienst over Grenzen”. Over
hun werk wordt, in Haïti met lof ge
sproken.
„Kijk, we weten er op z’n Hollands gezegd nog geen
bliksem van, maar we zijn wel bezig iets te ontdekken
en als ik met preventief werk kan voorkomen dat er
disharmonie ontstaat, dan heb ik mijn steentje bijge
dragen en dat beschouw ik als mijn plicht”.
Croiset toont een enthousiaste brief van Veilig Ver
keer in Japan met daarbij de ongevalsstatistieken die
betrekking hebben op het kruispunt.
„Ik geloof”, zegt Croiset, „dat ik op een belangrijk
punt zit in mijn loopbaan. Natuurlijk kan ik niet elk
kruispunt veiliger maken was dat maar waar
maar op grond van de nu opgedane ervaringen meen
ik van een ommekeer in mijn werk te kunnen spreken.
Niet alleen heeft de menselijke geest invloed op de
materie, de materie heeft ook invloed op de geest
dat is heel duidelijk gebleken”.
Dë vrijwilliger biedt dan zijn deskundig
heid op het gebied van landbouw, bouw
kunde of gezondheidszorg en zijn inzet in
het kader van een project dat hij niet zelf
kan maken of breken. Een probleem is
helaas dat het aanbod van vrijwilligers
sterk terugloopt.
v.a. 17
jedrijf.
ikopen1
Een paar maanden nadat Tholen en Croiset op de
twee Nederlandse kruispunten in actie waren geko
men, werden zij gevraagd naar Japan te komen voor
een dergelijk preventief experiment. Op een gecom
pliceerd en onoverzichtelijk kruispunt bij Tokio
vielen in het eerste halfjaar van 1976 vijftien doden
en twee zwaargewonden te betreuren.
In de Dominicaanse Republiek, het
buurland van Haïti (samen delen ze het
eiland Hispaniola) werd vorige maand de
jaarlijkse conferentie gehouden van het
Interamerikaanse Verbond van de Pers.
Voor het eerst sinds veertien jaar waren
daar weer Haïtiaanse journalisten bij.
Opmerkelijk, want het verbond heeft een
Overigens heeft hij de kruising bij Woubrugge net
zo behandeld als die in Bodegraven. Vóór de behande
ling gebeurden er gemiddeld vier ongelukken per
maand en vielen er jaarlijks vier tot zes doden. Erna
deden zich geen noemenswaardige ongelukken meer
voor .Dat blijft een even onloochenbaar als myste
rieus feit.
Nadat het tweetal er op uitnodiging van verkeersin-
stanties en een televisiestation had gewerkt, trad er
een opvallende verbetering in: in het halfjaar erop
volgend waren er zes doden en liep het aantal onge
lukken met zeventig percent terug.
zoon van Francois Duvalier) een proces
van verandering op gang is gekomen
waaraan in Europa nog te weinig aan
dacht wordt besteed.
Even later geeft Gerard Croiset, als we er naar
vragen, toe, dat hij ook in de zaken Schleyer en
Caransa is geconsulteerd, „kijk”, zegt hij, „de mensen
denken dat je alles kan, maar dat is natuurlijk niet zo.
Het zou er allemaal wel erg eenvoudig uit gaan zien als
ik elke zaak kon oplossen. Caransa en Schleyer kon ik
gewoon niet. Dat voelde ik direct, toen ze me er over
belden. Je weet niet hoe dat komt: de vonk is er niet en
dat voel je meteen. In zo’n geval zeg ik dat ook eerlijk:
sorry, ik wil wel graag helpen, maar het gaat niet”.
Het ziekenhuis doet in een wijde omge
ving werk in klinieken op het gebied van
Op het kleine, van dun hout gemaakte schrijfbureau
zien we een brief, afkomstig van een commissaris van
politie in Zwitserland. Hij dankt Croiset hartelijk voor
het opsporen van het lijk van een vermoorde jongen,
een paar maanden geleden. De politie toonde hem in
Utrecht een kaart van het bewuste gebied en een foto
van de jongen. Croiset wees ogenblikkelijk een plek
aan. „Op driehonderd meter ten westen van de door u
aangegeven plaats is het stoffelijk overschot gevon
den”, schrijft de commissaris.
kom. Zelfs in de krottenwijken van Port-
au-Prince kan een blanke ’s avonds laat
nog veilig een kfoeg binnenlopen. Deze
open houding tegenover westerse ontwik
kelingswerkers staat in tegenstelling tot de
situatie in andere Caraïbische landen zo
als Jamaica. Het heeft misschien te maken
met het feit dat men in Haïti sinds 1804 zo
weinig van de westerse industrielanden
heeft gemerkt.
Onlangs is bij uitgeverij Strengholt een dikke bio
grafie van Croiset verschenen. Prof. Tenhaeff schreef
het voorwoord. Op de omslag staat een prachtig
portret van de schrijver, getekend door Paul Citroen.
Het boek is verlucht met veel interessante foto’s
(gemaakt door zoon Henri) en behandelt het leven van
de nu 68-jarige paragnost tot 1953.
eerst wil wachten tot in Haïti aan elke
vorm van ongerechtvaardigde verrijking
een einde is gekomen en een parlementai
re democratie is ingesteld, kan het land
beter schrappen van zijn lijst. Mijn indruk
is evenwel dat er nu al goede aanknopings
punten zijn voor een versterking van de
ontwikkelingssamenwerking. Onze hulp
loopt vooral via een particuliere samen-
werkingsinstelling in Port-au-Prince die is
opgezet door de Nederlandse pater Muth.
Voor de sociale projecten (vooral NOVIB)
heeft hij een Haïtiaanse assistent en voor
de economische projecten (vooral CEBE-
MO, de katholieke medefinancieringsor
ganisatie) een Belg. Deze, Gerrit DeSloove-
re, heeft mij het land doorgereden langs
verschillende projecten. Daarbij bleek dat
in vele projecten een inzet van vrijwilligers
goed zou kunnen werken.
BI Haïtiaanse
vrouwen aan de
K was
Als de Nederlandse overheid ontwikke
lingshulp bedrijft moet zij samenwerken
met de overheid in het land ter plaatse.
Samen kiest men dan veelal voor de grote
projecten. Het voordeel van de particulie
re hulp is dat de mensen in het ontwikke
lingsland zelf beter bereikt kunnen wor
den. Het gaat dan om kleine projecten. In
Haïti zijn er goede redenen om meer van
die projecten tot stand te brengen en in die
projecten meer vrijwilligers in te zetten.
Bij de plaatselijke bevolking zijn zij wel-
Een vrijwilliger kan niet zelf de plaat
selijke bevolking aan het werk krijgen.
Maar als die bevolking gelooft in het
project en zich wil inzetten en als de
vrijwilliger begeleid wordt door iemand
die de plaatselijke gemeenschap kent, dan
kan deze vorm van ontwikkelingssamen
werking goed tot zijn recht komen.
van de plaatselijke bevolking vraagt. Ik
ben diep onder de indruk gekomen van de
aanse jongetjes om de helpende wijze waarop missionarissen in Haïti de
hand uit te steken. Met moeite
werd het rotsblok van de weg ge
duwd. Dankbaar gaven we ze en
kele muntstukken met de beelte-
nis van de overleden dictator
te duwen op de weg! Zelfs als dit beeld van Haïti nog hele
maal zou kloppen, dan nog is dat geen
reden de bevolking rechts te laten liggen.
In de bergen van dit land, dat nog iets
kleiner is dan Nederland, wonen de men
sen zo afgelegen, dat je hen pas na drie
dagen rijden op een muilezel kunt berei
ken. Veelal leven zij van de houtkapperij.
Het hout wordt gebruikt voor hputskool
waarop de Haïtianen stoken. Maar dit kan
niet lang zo doorgaan. De ontbossing leidt
tot het wegspeoelen van de grond (erosie).
I er
na één generatie in het overgrote deel van
Haïti helemaal niets meer te eten zijn. Er
zal op een andere manier gestookt moeten
worden en daarvoor zijn ook wel mogelijk
heden. Maar in Haïti is noch het Westen
noch het Oostblok geïnteresseerd. Toch
vraag ik me af of we de mensen daar wel in
Haïti heeft dringend behoefte aan
een nieuwe lichting vrijwilligers
g via T
eer C. I
'ooyer, i
Croiset is op het Instituut voor Parapsychologie ook
nog bezig met een experiment waarbij hij van een
afstand van vijftig meter dobr concentratie meetappa
ratuur in werking stelt. Dat zal over enige tijd ook nog
van Utrecht naar Toronto worden geprobeerd, want
de afstand speelt geen rol, althans niet voor de para
gnost.
Aan het slot van het gesprek drukt de wat ver
moeid ogende Croiset ons nog op het hart: „Zet er
vooral in dat ik veel te veel werk heb en overbezet
ben. Ik kan er echt niets meer bij hebben”.
rkeur in de
ire school-
ssse-oplei-
deskundi-
ande nota-
Vooral in het blad „Jeune Presse” wordt
het presidentschap voor het leven van Ba-
by-Doc gekritiseerd en wordt
week-in-week-uit geschreven over de men
senrechten in Haïti. De president heeft
weliswaar een groot aantal politieke ge
vangenen vrijgelaten (nadat het regime
eerst consequent had ontkend dat er poli
tieke gevangenen zouden zijn), maar er
zijn nog steeds mensen van wie men niet
weet wat met hen gebeurd is sinds zij
plotseling verdwenen. In de „Nouvelliste”
verscheen onlangs een open brief aan de
president van een vrouw van een legerka-
pitein, die vroeg wat er met haar man was
gebeurd nadat deze veertien jaar geleden
was gearresteerd. Dat zulke concrete za
ken nu in alle openheid worden besproken
en gepubliceerd, betekent een nieuwe ont
wikkeling in Haïti.
Jean-Claude
Duvelier, de
huidige
machthebber in
Haiti
alsof er iets aan mijn onderste rugwervel zoog, waar
door ik totaal krachteloos werd. Als het laatste bad
water dat in een draaikolk wegvloeit. Ik zag die
draaikolk en om het middelpunt heen nam ik een
harde, haast zwarte brede rand waar, die langzaam
Het cursusgeld moeten de leerlingen
zelf verdienen door één dag in de week op
het land te werken. Na de opleiding ver
dienen ze als „animateur” (letterlijk: op-
gang-brenger) van plattelandsontwikke
ling een 60 gulden per maand. Ze blijven
daarom ook gewoon op het land werken.
Er wordt zo geen nieuwe tegenstelling
geschapen tussen de arme bevolking en de
opgeleide mensen.
Het project in Bassin-rsieu is op gang
gebracht door Pater Picard, een missiona
ris die daar al jaren werkt. Deze kent de
gemeenschap goed en weet wat de sociale
gevolgen kunnen zijn van een vorm van
ontwikkelingshulp die geen eigen inzet
snode een
-d notarieel
elfstandige
arne schrif-
gemeenschapsontwikkeling stimuleren.
Zij krijgen daarbij evenwel onvoldoende
steun. Haïti heeft immers bij ons een slech
te naam.
Wie het woord Haïti hoort, denkt meteen
aan zaken als het armste land van Latijns-
Amerika, hoge kindersterfte, bijna geen
- >-■>
De wichelroede draaide op die plaatsen als een
propeller. En juist op het stuk wegdek dat de parag
nosten als sterkste emotiepunt aangaven, bleken de
meeste ongelukken te gebeuren. Op het kruispunt in paaltje kwam er nooit. Rijkswaterstaat wilde het daar
oe>- hij ULJZ.MHUC1O. „xk namelijk niet hebben. Croiset: „Eerst beloofde men
liep er zonder op het verkeer te letten naar toe, het was alle medewerking, daarna gebeurde er een hele tijd
niets en ten slotte weigerde men aan het project mee te
werken. Alleen Veilig Verkeer heeft alles in het werk
gesteld om de proeven te doen slagen. Die tegenwer
king, nou ja, ik roei al 43 jaar tegen de stroom op en
ben dus wel wat gewend”.
Op het kruispunt bij Bodegraven nam wichelroe-
de-expert Tholen op een bepaalde plaats „sterke
emoties” waar. Hij kon zomaar enkele slachtoffers
beschrijven die daar dodelijk waren verongelukt.
Zonder wichelroede en zonder contact met Tholen
wees ook Croiset die plaatsen aan als punten waar- overging in diep blauw. Een heel eind daarboven zag
van negatieve beïnvloedingen op de mens uitgingen, ik een voor mij onaangenaam aandoende gele kleur.
Daarvoor gevoelige automobilisten zouden daardoor Die elkaar afstotende kleuren, blauw en geel, vorm-
in een labiele bewustzijnstoestand kunnen geraken, den naar mijn gevoel de disharmonie die oorzaak was
Een bezoek aan Haïti is meer dan vol
doende om het idee uit de wereld te helpen
dat vrijwilligerswerk een achterhaalde
vorm van ontwikkelingssamenwerking
zou zijn.
BE
