De dichter
wonderlijk land met veel
onbewoonde eilanden
President
Bené heeft
idee over
democratie
i
zijn eigen
JONGE REPUBLIEK MET 64.000 INWONERS
seycheLle
door Jan Ros
Louis
IN EEN
OMZIEN
Onderwijs
Milder
Wazig
Verzoek volk
,5
J^MADAftASKAR
I
- T
Judisd
K „Niemand in dit land heeft op dit moment het
Antwoord op elke vraag en de oplossing voor
Elk probleem. Maar wat deze socialistische
legering nu bezig is te doen, is een situatie te
Bcheppen waarin iedereen in de Seychellen
mee kan helpen de antwoorden en oplossin
gen gezamenlijk te vinden, zodat we geza
menlijk een koers kunnen uitzetten naar een
beter leven voor iedereen. In het verleden
[waren we verdeeld. Nu raken we geleidelijk
imeer verenigd. Er zijn nog krachten in ons volk
die niet willen meewerken. Maar niemand
Jiistert meer naar hen”.
t Dat zegt France Albert René, president van
K4.000 Seychellois, verspreid over een spren-
Jeling van eilandjes in een stuk oceaan, groter
pan half Europa. De taak van zijn bewind in
uni jl. aan de macht gekomen na een staats
greep die twee personen het leven kostte is
wor^taarlljk kolossaal. Aan inkomsten heeft deze
feite ae«j|e arc|ijpe| s|echts het internationale toerisme
(„Ja, ik weet dat hier veel Zuidafrikanen ko-
er’ Tenten en ik ben tegen apartheid, maar ik heb
^erzoekp0^ een economie overeind te houden en
He jaarWat copra-export.
ASTOVE
*99
km
i
i
State House, het vroegere „mansion” van de
op de door palmbossen omgeven hoofdstad Victo-
President René van de Seychellen
iu is
t
i
;l
/‘ALOABRA EILN.
I COS*
ASSUMPTION
pij wer- ^at gaat er gebeuren, komen er straks verkiezin
at 1
ht lang.
end dat
n hulp- v
mdheid
itzooien
i straat,
Over een oppervlakte van 400.000 vierkante oceaankilometers
den, het merendeel onbewoond (hoewel: er zijn nu groepjes Frar
die met elkaar zo’n eilandje of wat opkopen met onderlinge
van 1000 kilometer of meer. Alles bij elkaar 64.000 inwoners Si
onder de verzamelnoemer „Creolen mixture van zwart en t
Indiaas en Maleis, een taal sprekend van Engels en Frans n
tussenwerpsels. Net zoveel inwoners als Aruba.
Hoofdeiland: Mahé, 30 kilometer lang, 5 kilometer breed, met
Ballast-Nedam in zee gebouwde luchthaven, aanlegplaats vooi
Op dat eiland: 49.000 mensen. Hoofdstad: Victoria: 10.000
huizend in hoofdzakelijk houten stulpen. Op het nabije eiland P
eens 6000 mensen; daar is een airstrip gekapt in het.palmbos. E
je de grootste bevolkingsconcentraties wel gehad. Inkomster
toerisme en cocosnoten. Volksvoedsel: vis, vis en nog eens vil
andere moet worden „ingevlogen".
Bij de onafhankelijkheidsverklaring, 29 juni 1976, was er een i
gering met als president de nu schamper als „playboy" betitc
Londen in ballingschap verblijvende Jimmy Mancham. Partners
democraten (10 gekozenen in het parlement) en de socialister
zenen).
Op 5 juni 1977 een staatsgreep die de socialisten aan de macht bracht
30 bewapende burgers, ten dele in Tanzania opgeleid, namen de republiek
op een zondagochtend over. Zij vroegen en kregen als nieuwe president
een 41-jarige Seychellois: France Albert René, tot dan toe minister
president van het coalitlebewind maar sinds 1964 al stichter en leider
van de (socialistische) Verenigde Volkspartij van de Seychellen. Met hem
spraken wij deze dagen over de opbouw van de Socialistische Republiek
der Seychellen.
India, ligt qua natuur een aards paradijs: de eilandengroei
Seychellen. Eertijds specerijen-wingewest der Portugezen met
dezen geplante slavenbevolking, halverwege de 18e eeuw vero
Frankrijk en nog geen halve eeuw later overgenomen door de B
een van ’s werelds jongste staten.
dus nooit méér eten in huis te nemen dan men
dezelfde dag consumeert. Krachtig klinkt het ver
maan tegen overmatig alcoholgebruik en het
maandag-vieren. Er moet geen rommel op straat
worden gegooid. Er moet eens een einde komen
aan ruzies, twisten en vechtpartijen. Wil iedereen
een handje meehelpen om de ratten te bestrijden?
En zou men eens willen bedenken dat er eindelijk
gewerkt moet worden?
Praktische zaken. Militante volgelingen van het
bewind zeggen, dat er geen discipline is in het volk:
het is een allegaartje, voorlopig kun je er nog niets
van verwachten. Jonge half-ihtellectuelen (over
wie opposanten zeggen: praten, praten, praten,
maar een slag werk uitvoeren, ho maar) betitelen
hun landgenoten liefdevol als „bastards”, ruziema
kers, dronkelappen. Vandaar nog een avondklok
van 2 tot 5 uur ’s nachts.
„En ik gaf hem een goeie sigaar en een slecht
horloge cadeau, dat iedere keer stilstaat als er een
Engelse bom op een Duitse kazemat valt, en ik
mocht naar huis om rustig te gaan slapen zoals
Colijn al in 1940 beloofd had maar waar niks van
terecht gekomen is”.
Michiel Geerts was zonder enige twijfel de grap
pigste man die ik ooit in mijn leven heb ontmoet.
Hij was een van die ondoorgrondelijke, onwezen
lijke kostgangers van Onzelieveheer die op aarde
schijnen te zijn gezet om anderen de betrekkelijk
heid aller dingen voor te houdenraadselachtige
denkers, die na diep beraad tot de slotsom zijn
gekomen dat niets in het leven de moeite waard is
om serieus te worden genomen. Hij was, toen ik
hem leerde kennen, een man van middelbare leef
tijd met een kolossale gestalte en een enorme
buik, gekleed in een voorwereldlijk pak dat hem
in geen enkel onderdeel behoorlijk paste en waar
in hij zich dientengevolge zeer op zijn gemak
voelde. Hij was horlogemaker van beroep, vrijge
zel, alcoholist, kerngezond, met iedereen bevrind
en op elk uur van de dag of de nacht van top tot
teen geladen met een ongelofelijk spitse humor
die zich op geen enkele bevredigende wijze liet
determineren.
Dan spreidde Michiel zijn armen ten hemel en
reciteerde met gedragen stem: „Het mezennest is
uitgebroken dat in een wilgenboom gedoken met
veertien eikes zattien vuile en één plat
Hij was een stuk kroeg-recreatie dat ik later nooit
meer, waar ook, heb ontdekt.
Die dronkenschap vormde vaak het onderwerp
van zijn conversatie, hij speelde met zijn bekla-
genswaardige toestand als een circusclown met
zijn gedeukte trompet, waaraan hij het volgend
ogenblik ontroerende klanken ontlokt.
Michiel kende grote flarden litteratuur uit zijn
hoofd, die hij zonder punten of komma’s placht te
citeren, op onverwachte momenten echter op de
zelfde sonore toon gelardeerd met uitdrukkingen
in plat dialect aldus botsingen creërend tussen
poëzie en banaliteiten zonder de ene te kwetsen en
de andere te promoveren. Ik herinner mij dat hij
zelfs grote delen van de bijbel op holle predikers-
toon kon voordragen, waarin echter, als argeloze
struikelingen, platte spreektaal voorkwam die ui
terst komisch maar in het geheel niet profaan of
spottend werkte. De gedichten van de Vlaamse
priester-dichter Guido Gezelle waren favoriete
voordrachten van Michiel, die met een soort primi
tieve relativisme de ouderwetse trant van Gezelle
in een ontluisterend licht zette, zonder af te doen
aan de soms sterk ontroerende eenvoud van dit
oeuvre.
„O, krinkelend, winkelend waterding,
met uw zwarte kaboj,seke aan,
hoe geerne zie ik uw koppeken flink,
al schrijvend door ’t waterke gaan, maar die goeie
Guido lult er eigenlijk ook maar een punt aan
Het vriendelijk glimlachend gezicht van Mi
chiel vermilderde dan de schok van het onver
wachte en platvloerse commentaar, en je zag die
goedige Guido Gezelle voor je, die met een wijze
hoofdknik toegaf dat het eigenlijk ook zo was,
dichters onder mekaar gesproken en gezwegen
v Als humor een „vluchtige vijjage tussen tegen
stellingen” is, dan paste die kenschetsing bij
uitstek op de wijze waarop Michiel Geerts zich
door t leven bewoog en de manier waarop hij zich
daarbij met zijn medeschepselen onderhield. Wie
hem voor het eerst ontmoette, was geneigd hem
voor een melancholieke, dichterlijke dronkaard te
houden. Want dronken was hij altijd, ofschoon hij
daarbij nooit zijn communicatievermogen verloor.
In zijn stamkroeg op zijn eigen' plekje aan de
toog, omgeven door een vriendenkring die hem
welwillend van gratis drank voorzag, leek Michiel
Geerts soms de personificatie van het kleinemans-
geluk, dat niet kon verdrinken in een zwartgallig
of wezenloos alcoholisme maar vrolijk zwemmend
boven bleef tot in de kleine nachterlijke uren.
Hij was het en blééf het, en nooit heb ik hem
onder tafel gezien of machteloos strompelend
tussen twee nuchterder vrienden naar huis ge
bracht. Zijn machtige tors bleef overeind en stra
lend, al was zijn ferme stap tenslotte wat al te
nadrukkelijk en afgemeten, als hij afscheid nam.
erlenen
calcule-
indelen koraalrif’ waarop in de felle zon een helwitte bran-
natieve bruist. De president rookt een klein sigaartje
lijk ge- hij voortdurend laat uitgaan. Achter hem staat
weglo- Rn vage heer zo onopvallend mogelijk waakzaam
in.
Michiel was inderdaad een, dichter, wiens oeu
vre verloren ging op het moment dat het geboren
werd, aan de toog, aan de tapkast, in de ver
sluierende sfeer van rook en bier en andere ouder
wetse café,milieuvervuilingen. Hij bereikte zijn
absolute hoogtepunt in de Duitse bezettingstijd,
toen hij in een opzettelijk verbasterd Nederlands
met scheldwoorden in dialect en hoogdravende
regententaal zó meesterlijk de vijand wist te bela
zeren, dat deze hem zelfs met excuses naar huis
zond, nadat hij in Zeeland bij Duitse vestingwer
ken was ingeschakeld als een van de duizenden
slavenarbeiders. Zijn verhaal bij terugkomst was
verrassend simpel:
„Ik moest paaltjes slaan aan het strand om
Engelse landingen tegen te gaan en ik sloeg er ze
ker duizend per uur, om die arme Duitsers te gerie
ven, maar toen 'n Feldwebel er zijn fiets tegenaan
zette vielen ze om, met fiets en al. Ik denk dat ik ze
toch niet diep genoeg geslagen had, denk ik, denk
je niet? Die goeie mens werd kwaad, maar ik zei:
„Mein Herr, lassen wier goete friend blijbe, es ist
toch duitlich das ich die paalchen niet geslagen
heb um fietsen gegenan zu zetten, aber um die
verdoemde Engelse tanks gegen zu halten, und
nog wat, die Engelse scheisslaarsen dürfen hier
toch nie zu kommen, dus da ist nichts aan de hand.
i Bouw-1-
i Haag, nent te hebben?”
Ze den-
langen.
n bijna
sten ge-
jgezette
den als
Even na de middag drukte in de
hoofdstad Victoria
„Wij breken nu ook de macht van het elite-
onderwijs, volgend jaar is er leerplicht en gelijk
onderwijs voor iedereen. Niemand zal meer onder
wijs kunnen kopen”.
Nog meer praktische zaken. „Wij helpen het volk
om bij de huizen een kleine varkensstal te bouwen.
Er komt een koelhuis voor vis, zodat het overschot
van de dagelijkse vangst bewaard kan blijven
maar dan moet er óók harder gewerkt worden in
de visserij. En iedere buitenlander die hier wil
werken is welkom, mits hij loyaal is tegenover de
revolutie en er geen Seychellois is die zijn werk net
zo goed zelf kan doen”.
Hij verzekert: „Wij blijven buiten de grote
machtsblokken”. En: „Er zal hier niets worden
genationaliseerd”. Wanneer hem wordt tegenge
worpen dat er na de coup in juni mensen verdwe
nen zijn, spreekt hij dat categorisch tegen: „Er zijn
wél profiteurs het land uitgezet. Maar die voelden
zich er toch niet zo erg meer thuis.
Hoe sterk is de positie van France Albert René?
Ongetwijfeld is zijn prestige als leider van de
vrijheidsbeweging sinds 1964 groot. Maar: dage
lijks trekt „The Nation” van leer tegen de ^ondeug
den en fouten” van het vorige regime. Van dat
regime was France Albert René hoe dan ook
minister-president en derhalve nogal verantwoor
delijk.
Hijzelf toont er zich niet van onder de indruk. De
„angry young men” in zijn achterban glimlachen
erbij: wie kan zien in de toekomst?
ST PI&M PROVIDENCES
t f
COSMOtFOOE.LN ^UHAp'EiLN
ten. Hoe dat dan ging, dat verzoeken door het
...j een vervelende
iraag, hij knijpt er zijn lippen bij samen.
„De revolutie heeft mij gevraagd”. Dat brengt
gemoetk’t gesprek meteen op de democratie in dit land.
bete-Staat er een éénpartij-systeem op tafel? Waar
jglopen. de Democratische Partij van de nu in balling-
ht voor «hap verblijvende Jimmy Mancham gebleven?
„De Democratische Partij is verdwenen. Dat
niemand interesseert er zich meer voor.
Artdor (aar niemand weet nog of er straks verkiezingen
-- - -e,-i een
bij ons jieUwe grondwet. Daarvoor worden nu op alle
,1-‘UUUC11, vv_»v 411 V4C IY1C1UOLC UUipjCÖ, HUUi
gouden. Welnu, wanneer het volk heeft gezegd
- -ioe die grondwet eruit moet zien en wij hebben dat
ok ..„n ^emaal geformuleerd, wat voor zin heeft het dan
-log om verkiezingen te houden of een parle-
President René is milder. Gevraagd of het volk
achter de staatsgreep stond, zegt hij diplomatiek:
„Het wist er niks van". Krachtig wijst hij af, dat er
in zijn land een Afrikaans socialisme in de maak
is: „Wij zijn niet Afrikaans. Het is waar, we hebben
steun gehad van Tanzania, maar wij aanvaarden
steun van alle bevriende landen”. Hij noemt er een
aantal, maar vergeet Engeland (dat vijf jaar lang
nog alle begrotingstekorten voor zijn rekening
neemt) Engeland blijkt slecht te liggen bij zijn
achterban die nogschuimbekt bij het terugzien
naar de coalitieregering die Albion vóór zijn ver
trek in elkaar stak. En volgens de jonge revolutio
nair is het „one-man one-vote”-systeem dat de
Britten ooit introduceerden helemaal de limit van
politieke verdorvenheid geweest.
Nu is het waar: president René kijkt veel meer
naar binnen dan naar buiten. Terwijl „The Nati
on” op aanwijzing van minister James Michel van
Informatie pagina’s vult met China en Noord -
Korea, houdt de president zich bezig met meer
praktische zaken. En de persvrijheid dan? „Ieder
is vrij te publiceren wat hij wil, maar niemand mag
leugens uitvmden” en inderdaad, er is hier een
geheel onafhankelijk weekblad, Weekend-Life”,
dat nergens moeite mee heeft en pok heel gemak
kelijk toegang heeft tot het staatshoofd.
Hij is tegen massatoerisme: „Die jongens die
alleen geld hebben voor een colaatje”. Maar het
socialistische principe dan, dat spreiding van va-
kantiegeneugten over heel de arbeidersklasse wil?
„Dat kan best zijn, maar daar worden wij niet
wijzer van”. Praktisch, pragmatisch ook in andere
zin: „Wij hebben opties van grondspeculhnten te
ruggenomen. Wij hebben veel grond aangekocht.
Die wordt nu uitgegeven aan de bevolking om er
goedkoop een eigen huis op te bouwen."
natieve j^g bruist. De president rookt een klein sigaartje
wegio-L
ijn. Het zy
kt pijn-
noeilijk
jing en
iu hulp-
worden L^1
len van jwjfsers seminarie weggestuurd, in Londen afge-
en aan ;[ucjeer(j jn rechten en vanaf 1964 op de Seychellen
?n, dan aanvoeryer van de Socialistische Verenigde Volks-
k"edeniMij, van m nister-president in een coalitierege-
inderen samen mej ye Democratische Partij, tot presi-
tscnap- jent „Op verzoek van het volk”, zoals hijzelf zegt
tuist uit in zoa]s officiële publikaties continu benadruk-
zan alle t
keer op roik?"5at”vindt" hij" kennelijk
ders t“
reen, is
>od niet
In „The Nation” is dat nog niet zo onomwonden
an de bevolking meegedeeld. Daar heet het:
iemand weet het nog, we moeten maar eens zien.
'F'16 Nation” is het enige dagblad op de Seychel-
«n en het bevindt zich evenals het radiostation
:1r’khp- '*n reÊeringshand. Over grondwet en democratie
;U1J ko- ^et wazW maar wél schrijft het in
se”n »vende bewoordingen over het koene voorbeeld
"êêhol-,ari het kleine eiland Jamaica in het Caribische
^ied, waar de regering na elf maanden staat van
e'eë nu een 18-maands programma van volksdis-
Ussie over een nieuwe grondwet heeft gelanceerd,
onder verkiezingen daarna.
indelijk „The Nation” heeft een geheel eigen stijl. De
isychia- oofdartikelen richten dagelijks een appel aan het
1, maar olk. N u eens om het huishoudgeld zuinig te behe
ad, dan weer om geen voedsel weg te gooien en
zo snelj»
wijnen
i onder-'
aan de
Ipverle- gpitse gouverneur, biedt een schitterend uitzicht
uit een 0 -- -
k ruim- rja en Op blauwe zee, met in de verte het
gt: „Als u][en komen gr moet worden gewerkt aan
h:'
jespreK üancient jn de kleinste dorpjes, hoorzittingen
i bij de
Op 5 juni van dit jaar werd France Albert René,
opgegaan voor het priesterschap, van een
dan studeerd in rechten en vanaf 1964 op de Seychellen
kheden ^rtij>
van minister-president in een coalitierege-
tschap- ]gnt „Qp verzoek van hef Volk”, zoals hijzelf zegt
SfYCHfllFNl
A WK A
rMAOAGASCAIt-
AMIRANTEN DESROCnes
ALPHONSE
SEYCHELLEN
PLAT1
CO
A":'
strand van Mahé‘*\
