Katerina Izmajlova van Sjostakovitsj geen aanwinst
Humanisten
boos op EO
Inzet kan Spoorloos niet redden
Boek van maand
over mythologie
Meubelfabriek
Oisterwijk
Singerprijs ’77
na weigering
niet toegekend
L
I
lu
Opmerkelijke roman met I
geraffineerde mengeling I
van humor en satire I
i Vijftig jaar Curagao
I met olie als water I
sf
Régis Debray als
buitenstaander
Geloogd Massief Europees Eiken
van de Meubelfabriek Oisterwijk
op maar 10 plaatsen te koop:
Nieuw Nederlands stuk bij Haagse Comedie
I
i:
13
19 7 7
2
DECEMBER
VRIJDAG
KUNST
i
I
elijke
vel.
I
>0 p.jr.
snelle
NOORDHOLLANDS PH1LHARMONISCH ORKEST
De merkwaardige lotgevallen van soldaat Ivan Tsjonkin”
ning
1 van
sluit
itaal-
iadere
staan-
op. U
uisge-
iiet-lid
zou u
Imaat-
aelt u
IAP
as
uren
ant-
WC
Amsterdam, Berkel (ZH), Beverwijk,
Ede, Heerenveen, Hengelo (O),
Oisterwijk, Utrecht, Valkenburg (L)
en Zuidlaren.
V
I
SCHEVENINGEN. Wat de leiding van de Nederlandse Operas
tichting bewogen heeft „Katerina Izmajlova” van Dimitri Sjostakovitsj
op het programma te nemen, is onverklaarbaar. De muziek is onver
teerbaar, het verhaal onverdraagbaar en de Russische tekst onver
staanbaar. Een vrij talrijk publiek zat gisteravond in het Circustheater
in spanning te wachten op de dingen die komen gingen, want de naam
Sjostakovitsj tenslotte wekt altijd verwachtingen, maar na een klein
half uur was de spanning al verdwenen. Toen stond het voor ons al
vast, dat Katerina Izmajlova geen aanwinst is voor het repertoire.
J I
„De merkwaardige lotgevallen van soldaat Ivan Tsjonkin”
WMimirWopwwitsf
De merkwaardige
lotgevallen van
soldaat M|
Iwan
Tsjonkin
Roman
11*
ui.
bibliotheek
Operastichting doet misgreep
1]
ie,
in
(foto Jaap Pieper)
want het 260 bladzijden tellende boek
overigens uit de Russische schrijver-
(ADVERTENTIE)
(Van onze RTV-redactie)
programma
(ADVERTENTIE)
KO VAN LEEUWEN
is een dikke pil van 766 pagina ’s en het is
natuurlijk geen roman.
(ADVERTENTIE)
Beverwijk, Parallelweg 100, tel. 02510-26923 ma t/m za 9-18 uur
DEN HAAG. Het Humanistisch Ver
bond beschuldigt de Evangelische Om
roep (EO) ervan eenzijdige, onvolledige
en misleidende informatie te hebben ver
strekt over het humanisme. Het verbond
vindt dat de EO een en ander moet corri
geren. Als de omroeporganisatie dat niet
wil doen in haar eigen zendtijd, dan biedt
het Humanistisch Verbond daarvoor 10
minuten zendtijd aan.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Het boek van de
maand is deze keer gewijd aan de mytho
logie. De titel luidt Mythen van de Mens
heid. In tegenstelling met wat de gewoon
te is bij het instituut boek van de maand
gaat het hier niet om een zuiver Neder
landse uitgave. Het is een Amerikaans
boek, geschreven door Alexander Eliot
met bijdragen van Mircea Eliade en Jo
seph Campbell. Yge Fopma zorgde voor
de Nederlandse vertaling. Het 32ste boek
van de maand verscheen ook al in het
Duits, Spaans en Frans.
Dank zij het feit, dat het een internatio
nale uitgave is, kon de prijs redelijk wor
den gehouden: tot 8 januari 32,50, daar
na 59,50. Uitgever is Kosmos, die een
Nederlandse oplage van 90.000 exempla
ren op de markt heeft gebracht. De presen
tatie van het- boek in Amsterdam werd
ingeleid door een beschouwing van de
communicatie-deskundige Peter Hofstede.
In de bijlage Erbij komen we zaterdag
uitvoerig op „Mythen van de Mensheid”
terug.
karakters voorkomen, terwijl het geheel
toch in realistische sfeer wordt opge
diend? Het komt mij voor dat er dramatur
gisch nog wel het een en ander aan Spoor
loos is bij te schaven. Het stuk is nu een
opeenstapeling van emoties en uitbarstin
gen, maar een bepaalde lijn of ontwikke
ling zit er niet in.
Dat wil niet zeggen dat Rob Bognar niet
in staat is aantrekkelijke en bruikbare
dialogen te schrijven. In dit debuut van
deze 31-jarige auteur zit in elk geval één
sterk geschreven rol, die van de oude man.
Gaande de voorstelling krijg je in elk geval
op hem iets meer zicht, kom je ook iets van
Met „De merwaardige lotgevallen van
soldaat Ivan Tsjonkin” van de Russische
auteur Vladimir Vojnovitsj heeft uitge
verij Meulenhoff de Nederlandse boe
kenmarkt met een zeer opmerkelijke ro
man verrijkt.
De curieuze belevenissen van de hoofd
persoon vormen een geraffineerde men
geling van kostelijke satire en niet min
der kostelijke humor. Humor, die meer
dan eens de grenzen van de slapstick
raakt en deze met name in het laatste
gedeelte van het boek herhaaldelijk over
schrijdt.
Het feit dat Vojnovitsj naar het wapen
van de satire heeft gegrepen, impliceert
dat het werk van de auteur in zijn vader
land taboe is. De 45-jarige Vojnovitsj
schreef vanaf 1963, tijdens de liberale
periode, tot 1970 aan de roman over
Tsjonkin. Een nog niet voltooide roman,
In „De merkwaardige lotgevallen van
soldaat Ivan Tsjonkin” kegelt Vladimir
Vojnovitsj tal van heilige huisjes met zijn
Een van de sterkste punten van het
boek van Vladimir Vojnovitsj is, dat het
voor de lezer beslist niet noodzakelijk is
om op de hoogte te zijn van de zo nadruk
kelijk gehekelde hiërachie in het tijd-
perk-Stalin, waarin de roman zich af
speelt. Zelfs zonder enige kennis daar
omtrent laat het boek zich met veel ple
zier lezen als een humoristische avontu
renroman. (Meulenhoff, 26,50).
BERT BREVOORD
De titel is duidelijk: olie als water geeft
de kracht maar ook de zwakte van aan de
Antilliaanse economie tijdens de periode
Het zou natuurlijk onjuist zijn om de
zangers of het orkest te verwijten dat zij
het publiek een mislukte avond hebben
bezorgd, want zij hebben van de eerste tot
de laatste man getracht ervan te maken
wat ervan te maken viel, maar de leiding
van de Operastichting had verstandiger
gedaan er helemaal niet aan te beginnen.
Het libretto, dat door Sjostakovitsj in
samenwerking met zijn tekstschrijver
Preis is vervaardigd naar een novelle van
Nikolai Leskov, is een eersteklas draak,
maar dat is op zichzelf nog geen ramp. Een
opera-libretto behoeft geen letterkundig
meesterwerk te zijn. Het is niet moeilijk
om achter elkaar een tiental opera’s op te
noemen, die een vaste plaats hebben op
het repertoire van de grootste operahui
zen, maar die wat inhoud betreft van nul
en gener waarde zijn.
Het is mogelijk, dat er voor degenen die
Russisch verstaan nog het een en ander te
genieten valt, maar de onverstaanbaar
heid is op zichzelf geen barrière. Van Boris
Godoenov en Eugen Onegin kunnen de
Henkemans - Primavera
Lalo - Celloconcert in d kl.t
Mendelssohn Bartholdy - Symfonie no 3 "Schotse"
entree ƒ11,(ai) c.j.p. geldig
kaartverkoop en plaatsbespreken aan de kassa van het Concertgebouw, Lange
Begijnestraat 13 Haarlem, van 10-15 uur; telefonisch 3209 94 van 12-15 uur.
Wegens ziekte kan Yoav Talmi het concert niet leiden. Hij wordt vervangen door
Ronald Zollman
Van Hanna Rumovska, die de titelrol
zong, kan ik alleen zeggen, dat zij een
krachtige sopraanstem heeft, die zij zon
der ophouden moest gebruiken om boven
de bombastische orkestbegeleiding uit te
komen. Willard White, André Spijker, Jan
Blinkhof, Henk Smit en Tom Haenen ver
vulden hun ondankbare taak zo te horen
naar behoren, meer kan ik er tot mijn spijt
niet van zeggen.
Het Amsterdams Philharmonisch Or
kest speelde dat horen en zien ver ging, en
de grote trom had de avond van zijn leven.
J. H. MOOLENIJZER
Jgdert 184^'
Gierstraat 52-56 - Haarlem - Tel 023-31 29 92
Wat de auteur nu precies wil, dat is me in
deze voorstelling niet goed duidelijk ge
worden. Wat is er aan de hand? Een jonge
man, zoiets als leerling verpleger in een
psychiatrisch ziekenhuis, heeft de benen
genomen met een patiënte, een jong meisje
nog. Hij wilde haar behoeden voor een
behandeling in de isoleercel van de inrich
ting. Het alternatief is dat zij nu terechtko
men in een woonwagenkamp, waar zij
voor de politie spoorloos hopen te zijn. Ze
nemen hun intrek in een verwaarloosde
woonwagen, geholpen door een oude man
die ook in het kamp woont. Een zekere
Toon mengt zich ook onder dit gezelschap.
Het resultaat is een situatie waarin ten
opzichte van alle vier de personen onder
ling voortdurend spanningen optreden.
Spoorloos voltrekt zich in zes niet al te
lange bedrijven, maar als het stuk is afge
lopen, vraag je je af wat er nu eigenlijk is
gebeurd. Wat is de bedoeling van zo’n
toneelstuk waarin nauwelijks uitgewerkte
opera-liefhebbers niet genoeg krijgen en
daar verstaan zij ook geen woord van.
Het heeft geen zin er langer omheen te
draaien Sjostakovitsj zelf is de schuldi
ge van het échec. Hij is geen opera-compo-
nist hij is een symfonicus van het zui
verste water. In de hele Katerina Izmajlo
va is het hem niet gelukt een zinvolle
melodie voor een zangstem te schrijven. Er
zijn enkele koorfragmenten, die hoopvolle
verwachtingen wekken, maar na een maat
of zestien verdwijnt zijn inspiratie als
sneeuw voor de zon. Herhaaldeïijk kregen
wij de indruk, dat de zangers op het toneel
en het orkest in de bak met twee verschil
lende werken bezig waren. Op de tederste
momenten heeft de tuba het hoogste
woord en laten de trombones en de trom
petten zich ook niet onbetuigd.
De productie van deze voorstelling was
een volslagen Poolse aangelegenheid.
Aleksander Bardini is een toneelregisseur
van internationale bekendheid. Kazimierz
Kord is chef-dirigent van de Nationale
Filharmonie in Warschau en ook de dekor
en kostuumontwerpster Eva Starovieyska
heeft vaste verbintenissen in Warschau en
Leningrad. Het enige open doekje gedu
rende de 3’/z uur durende voorstelling was
voor het draaitoneel van Eva Starovieyska
en er was nog een klein applausje voor
Nico Boer, die een dronkemansdansje op
voerde.
LAREN (ANP). De Singerprijs van
4000 gulden plus legpenning wordt dit
jaar niet toegekend. De commissie van
beheer en de jury hebben hiertoe besloten,
nadat de te onderscheiden persoon had
laten weten om geheel persoonlijke rede
nen de prijs niet te kunnen aanvaarden.
Ook wilde hij hem niet accepteren onder
de voorwaarde het geld een andere be
stemming te geven.
De prijs is ingesteld in 1968. Het was
toen een eeuw geleden dat William H.
Singer werd geboren. De prijs wordt om
de drie jaar uitgereikt aan iemand die zich
bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt
voor het museumwezen, de beeldende
kunst of de muziek.
De commissie voor toekenning bestond
dit jaar uit: dr. C. Boschma van het Fries
Museum, dr. S. H. Levie van het Rijksmu-
seum, dr. R. W. D. Oxenaar van Kröller-
Müller, drs. H. R. Hoetink van het Maurits-
huis en prof. J. N. van Wessem. De com
missie besloot eenstemming een persoon
voor te dragen.
alle stromingen waarmee hij te maken
krijgt een buitenstaander.
„DE NEDERLANDSE ONTWIKKE-
Het gewraakte programma over renais
sance en de opkomst van het humanisme
werd op 22 november uitgezonden. Daarin
werd het humanisme onder meer een af
brekende kracht genoemd, die „het hele
leven in gevaar heeft gebracht” en „bewe
zen had dat het tot pessimisme leidde” en
„in wanhoop eindigt”. Het hoofd van de
radio/televisiedienst van het Humanistisch
Verbond, Casper Vogel, wijst er de EO in
een brief op dat de ideeën van beide orga
nisaties weliswaar kunnen verschillen,
maar dat men daarom nog niet „suggestief
misleidend en zelfs beledigend”, te werk
hoeft te gaan.
De humanisten vinden het „onwaardig”
dat in het bewuste programma de indruk
gewekt wordt dat zij met hun levensover
tuiging het verschil tussen goed en kwaad
niet kunnen weten.
j-----
hoe groot zijn betrokkenheid ook was.
In „De buitenstaander” (Bruna,
22,90) wordt verteld hoe een jonge Zwit-
DEN HAAG. De Haagse Comedie
heeft een klein groepje jonge toneelmen
sen samen met een gastregisseur (Christi
aan Nortier) laten werken aan een nieuw
oorspronkelijk Nederlands toneelspel:
Spoorloos, geschreven door Rob Bognar.
Donderdag ging het in première in het
HOT, een stuk waarin viermensen voorko
men met wie allemaal wel iets mis is. Een
oude man die het verleden wil laten herle
ven, een meisje dat psychisch gestoord is
en aan waanvoorstellingen lijdt, een jon
geman (haar begeleider) van neurotische
inslag en een nogal primair reagerende
medemens. Bognar heeft ze bijeen ge
bracht, kennelijk met de bedoeling zijn
publiek aan het denken te zetten.
Concertgebouw Haarlem - dinsdag 6 december 1977 - 20.15 uur
DERDE CONCERT SERIE A
dirigent: RONALD ZOLLMAN
solist JEAN DECROOS - cello
van 1900 tot 1950 (Van Soest beperkt zich
in dit boek tot dat tijdsbestek). Van een
I arm en onbetekenend eiland in het begin
van deze eeuw werd Curacao dank zij de
olie (uit Venezuela) een bloeiend middel-
I punt in het Amerikaanse handelsver-
keer. Maar die welvaart was wankel. Dat
blijkt in onze dagen wel.
De auteur behandelt de histerie na-
I tuurlijk wel chronologisch, maar dan op
serse intellectueel deelnam aan het ver-
zet tegen de machthebbers in een staat
die model moet staan voor Venezuela. De
hoofdiguur raakt betrokken in de one- I
nigheid tussen de communistische en
niet-communistische kameraden van de t
guerrillabeweging. Hij blijft echter voor
j sbond gestoten als gevolg van zijn open-
lijke steun aan de inmiddels in het Wes-
ten woonachtige Aleksandr Solsjenitsjin.
choz, Njoera. Daarna nemen de ontwik-
kelingen een bizarre wending. Nadat de
I invasie van de Duitsers een feit is gewor-
den, bereikt de geheime politie in het
I dichtst bij het gehucht gelegen stadje de
I tip dat zich achter de frontlinie een mys-
speurwerk veel interessants boven tafel
I gebracht en leesbaar op een rij gezet.
I Men moet er wel de tijd voor nemen: het
EEN BOEK ALS „Olie als water” van
I dr. Jaap van Soest komt voor de Neder-
I landse Antillen op een uitstekend mo-
I ment. Zowel op de Antillen als in Neder-
land wordt hard gewerkt aan de onaf-
I hankelijkheid van de eilanden in het
Caribische gebied. Er is niet zo veel
I degelijk historisch samengebundeld ma-
I teriaal. Van Soest nu heeft door spit- en
Marjon Brandsma, Sacco van der Made en Guido Jonkers in Spoorloos.
(foto Pan Sok)
hem te weten. De overige personages blij
ven steken in vaagheid.
Christiaan Nortier, die dit seizoen met
Jan Rap en z’n Maat een opmerkelijk
staaltje realistische regie liet zien, heeft bij
de Haagse Comedie nu ongeveer hetzelfde
recept gebruikt. Het resultaat is nogal ver
schillend, maar vergelijking dringt zich op
omdat beide toneelstukken over mensen
aan de rand van de samenleving gaan.
Misschien had hij meer aan Bognars stuk
moeten wijzigen - het programmaboekje
meldt dat de schrijver daartegen geen en
kel bezwaar aantekent, hij is zelfs aanwe
zig geweest bij het hele repetitieproces.
Spoorloos is voor mij niet geheel geloof
waardig op het toneel gekomen. Jammer
van de inzet van de vier spelers, waarvan
Sacco van der Made een fraaie oude huis
bewaarder speelde, Marjon Brandsma het
gestoorde meisje probeerde te redden, Jo
han Simons goed was voor Toon en Guido
Jonckers een al te labiele gevluchte hulp-
verpleger liet zien. Dat alles in een mooi
opengewerkt woonwagendecor van Kees
Wolfrat.
Hanna Rumovska, Nico Boer en Jan Blinkhof (van links naar rechts) in een scène uit
de opera Katerina Izmajlova.
Het verhaal in kort bestek: de niet al te
slimme, onooglijke antiheld van het boek
J (gelijkenissen met Haseks brave soldaat
I Schwejk en zelfs de houten klaas Hen-
drik van Ham uit Kortooms Beekman en
Beekman dringen zich op) krijgt kort
J voor de inval van de Duitsers in de Sov-
I jet-Unie bevel om in een op het meest
afgelegen platteland verscholen gehucht
J de bewaking van een neergestort leger -
I vliegtuig op zich te nemen. Vanaf het
moment dat hij zijn post inneemt, wordt
hij totaal vergeten. Tsjonkin verenigt het
I „nuttige” met het aangename en trekt in
bij de plaatselijke postbode van de kol-
i omvat pas de eerste van de vijf geplande
delen. Gedurende de periode waarin Voj-
I novitsj aan zijn door Gerard Kruis-
man zeer knap vertaalde roman werk-
te, deden hoofdstukken heimelijk de ron-
I de. Drie jaar geleden werd Vojnovitsj
DE FRANSE INTELLECTUEEL Ré
gis Debray zette zich in de jaren zestig in
voor de revolutie en de strijd die moest
leiden naar democratie in de Zuidameri-
kaanse staat Bolivia. Hij werd ter dood
veroordeeld door een militair gerechts-
hof in de hoofstad La Paz, maar door
directe interventie van de toenmalige J
LINGSHULP IN DISCUSSIE” IS EEN
UITGAVE VAN DE Landelijke Vereni
ging van Wereldwinkels, waarin HANS
BEERENDS de vraag centraal stelt wat I
er mis is aan de ontwikkelingshulp Ne-
derland is wat deze materie betreft in
vergelijking tot vele andere westerse lan- 1
basis van thema’s: handel en industrie,
j landbouw en ambacht, haven en over-
heid enz
den vooruitstrevend, althans waar het
gaat om het uitgetrokken bedrag per jaar
en op welke manier de bevolking in de
ontwikkelingslanden werkelijk geholpen
kan worden. In het boek wordt een overz-
icht gegeven van de westerse ontwikke-
lingspolitiek. Het richt zich met name op I
de mensen die geïnteresseerd zijn in de
problematiek van de Derde Wereld en
behoefte hebben aan basisinformatie.
De positie van Curasao is de laatste
vijftig jaar binnen de Antillen verste- I
vigd. En wel op zo’n wijze, dat men nu
met de moeilijkheden (Aruba) zit. Van
Soest schrijft ergens: „waarschijnlijk I
hebben de Curac,aoe naars door zo lang
aan hun intermediaire monopolie vast te
houden zich niet alleen in vele opzichten
onmisbaar maar ook< onmogelijk ge-
maakt op de eilanden”. Interessant is het
in het boek te lezen hoe een eigenlijk
geheel nieuwe economie van de grond
komt; hoe de olie als het ware het eiland
overstroomde en alles veranderde (de
houding van Nederland als moederland
is ook boeiend). Van Soest kreeg bij de
grote maatschappijen veel medewer- I
king, als hij maar niet over de boeken en
cijfers van de laatste decennia begon.
Die zijn nog in de schoot van Shell en zijn
vrienden verborgen. Duidelijk is in ieder
geval dat die eertijds grote bloei ver is
teruggedraaid.
Vandaar dat Nederland net zoals
rond 1900 weer flink wat geld in de
voormalige kolonie pompt.
„Olie als water”, door dr. J. van Soest, uitge- I
verij De Walburg Pers. Prijs 75.
HANS ROMBOUTS
dan weer subtiele, dan weer onverbloem-
j de taalgebruik omver, waarbij geen in-
stantie gespaard wordt. Gezien de wereld
I waarin het boek zich afspeelt zijn even-
wel met name leger- en politie-autoritei-
I ten en de partijhiërarchie als zodanig de
I duidelijkste slachtoffers van de satire
van de auteur.
terieuze deserteur ophoudt. De hele afde-
ling van de geheime politie die op onder-
zoek uitgaat wordt door Tsjonkin „opge-
I rold” en dat leidt via een aaneenschake-
ling van misverstanden, orders en tege
norders tot de aanhouding van de „deser-
I teur”.
president De Gaulle na het uitzitten van
vier jaar gevangenisstraf uitgeleverd
aan Frankrijk. Over zijn ervaringen in J
Zuid-Amerika schreef Debray een ro- J
man, „DE BUITENSTAANDER”, waar-
in hij vooral aantoont hoe onoverbrug-
baar de kloof is tussen de Westeuropese
en Latijnsamerikaanse mentaliteit en
gevoelswereld. De Europese revolutio- I
nair (Debray) bleef een buitenstaander,
i
