VEROVERDEN 17 ZETELS
ITALIANEN GENUMMERD
I
Bokassa houdt Frankrijk lachspiegel
voor
o
I
Poolse partijsecretaris
Gierek bij de paus
r
Fv
„NATIONALEN”
mw
Ir
A1
Tweede thuisland
onafhankelijk
I 5
J t. M
SJABLONEN
OP IS OP
NOG MEER
KOP NOCH STAART
MENTEN
BRUIN
binnen 7 dagen
l&Tfc-
Versgebakken
i y
Wwtni E
p.j.van
ouwerkerkbv
Ill
3
BINNEN- EN BUITENLAND
2
19 7 7
DECEMBER
2
VRIJDAG
door Nico Scheepmaker
huis
door
TSJAAD
Birao
Ndélé
Wadda
Boear
Obo
Bangassoe
Mobaje
ZAÏRE
,Bossangoa
Bosoem Sibut
Baköema
Zemio
éwet
weg
haft
rval
meel
BANGUI^
Mbaiki*
kens
jzing
ustitie
ld dat
m ver-
tikelen
Iragin-
lus de
liili
SOEDAN
rsté
i
(Van onze redactie buitenland)
JOHANNESBURG. De vervroegde verkiezingen hebben premier
Vorster en diens Nationale Partij de grootste overwinning in Zuidafri-
ka’s geschiedenis van parlementaire democratie „slegs vir blankes”
opgeleverd. Terwijl de blanke oppositiepartijen hun aanhang feitelijk
met een derde zagen verminderd, veroverden de „Nationalen” niet
minder dan zeventien zetels in de nieuwe Volksraad. Die winst werd
vooral geboekt op de New Republic Party (NRP), de vroegere United
Party. Deze oppositiepartij, jarenlang een factor van belang in het
parlement, werd praktisch volledig van de kaart geveegd.
PARIJS. Jean Bedel Bokassa wordt 4 december keizer. Hij zal
zichzelf de kroon op het hoofd zetten, net als een Napoleon deed, en
hij doet dat naar zijn zeggen uit naam van het volk. Het volk van de
Centraal-Afrikaanse Republiek (vanaf 4 december het keizerrijk
Centraal Afrika) telt volgens de laatste gegevens 1.720.000 zielen:
Banda’s, Baya’s, Mandija’s en een groep die de Oubanguinen wordt
genoemd. Is het volk iets gevraagd over Bokassa’s plannen met het
keizerrijk? Het volk werd niets gevraagd. Keizer Bokassa verdeelt
zijn volk in twee groepen: diegenen die gelukkig zijn, en die klagen
niet, en zij die zich ongelukkig voelen. Deze laatste groep dient zich
volgens de president „met zijn eigen zaken te bemoeien”.
2-XJterberati
tl’
KONGOjK?
ff-s
I?
CENTRAALAFRIKAANS
RIJK R
•Bria
Bambari
Spectaculaire winst voor Vorster
biedt zwarten sombere toekomst
134 76
AFRIKA
(ADVERTENTIE)
WO
Raadpleeg^
van te voren
uw arts.
:onder
;egaan
over-
oreca-
ïtsont-
s kun-
merlid
erp de
Tegen
len de
i-Mep-
■sloten
inveen
>t had
irdoor
wagen
idklep
'aakt.
sn een
aarbij
aad in
ip. Op
m van
>eurde
>p een
id aan
ragen.
imeri-
giste-
dstraf
4 door I
it veto
■erden
igd in
giste-
juwe-
zan de
erleed
'allers
aande
n het
rijf is
lat de
irzwa-
in het
te toe-
perso-
an de
it een
vaste
De voorgestelde nieuwe „parlementaire
democratie” in geledingen werd wellicht
door de blanke kiezers geaccepteerd. Of
de meesten werkelijk begrepen hebben
waarom het gaat is een tweede. Deze
„nieuwe bedeling” is immers reeds door de
kleurlingen en Aziaten van de hand gewe
zen voordat de blanken er over konden
stemmen. En de zwarte mensen, een derde
van de bevolking dus, hebben in Vorsters
plannen geen plaats en medezeggenschap.
De verkiezingen hebben de kloof tussen
de kiezers en de niet-kiezers, tussen blank
en zwart, alleen maar breder gemaakt.
Niet voor niets wordt gevreesd dat de
onrust opnieuw zal toenemen en dat de
Jean Bedel Bokassa bracht het grootste
deel van zijn leven door in het Franse
leger. Hij was jarenlang kapitein en
vocht op vele Franse fronten. Daarvoor
ontving hij vele onderscheidingen (zelf
zegt hij „alle”). In deze jaren werd hij een
groot bewonderaar van generaal De
Gaulle. Bokassa noemt De Gaulle zijn
vader, en hierover konden de heren El-
kabbach en Duhamel hun lachen al bijna
niet houden, te meer omdat Bokassa ook
ten aanzien van president Giscard d’Es-
taing soms de aanduiding „vader” in de
mond neemt.
Op dit moment in het interview viel er
„nieuwe” regering-Vorster met nog meer
autoritaire maatregelen zal reageren.
ft gis-
New
in de
Rode
an de
idoos-
offen.
se Ro-
ulden
ardigt
Politieke waarnemers in Pretoria vrezen
dat de zegevierende nationalisten minder
dan ooit er aan denken om op dramatische
wijze en in eigen belang haar fatale poli
tiek ingrijpend te wijzigen. De eerste reac
ties op de verkiezingen uit dit kamp zijn
daarvan het bewijs.
Vorster zal zoals voorheen geringe
concessies doen. Zij zullen als té laat en té
weinig worden beschouwd, zeker in het
kamp van de zwarte nationalisten. Nog in
de jaren zestig zagen de zwarte mensen
blanke verkiezingen in dit land als een
dramatische gebeurtenis en mogelijk een
teken van hoop. Op de woensdag gehou
den verkiezingen reageerden zij met cynis
me, apathie en onverschilligheid. Het is het
resultaat van een reeks achterwaartse po
litieke stappen, die het verharde blanke
Zuid-Afrika een vrijwel volledig isolement
brachten. De zwarte man in Zuid-Afrika
gelooft niet met: dat de harten der blan
ken zullen veranderen. Misschien, maar
die kans is klein, kan de gekortwiekte
progressieve oppositie nog een laatste poli
tieke brug tussen de beide bevolkingsgroe
pen slaan.
In „Sjablonen” heeft Hans Koetsier een
groot aantal „sjablonen” in de Nederland
se spreektaal verzameld. Om u een voor
beeld te geven zal ik er een stelletje voor u
overnemen:
Dat had je natuurlijk direct wel kunnen
zeggen.
Zo is het en niet anders.
Zeg zit niet zo stom te lachen.
O had dat dan gezegd
Als ik het niet zou menen zou ik het ook
niet zeggen.
Ik laat me niet commanderen.
Ja wat is nou houden van helemaal.
Ik hoef tegen niemand dank je wel te
zeggen.
Als je wat ouder bent zul je zeggen, ze
hadden toch gelijk mijn ouders.
Ik ga er weer ’s van door.
Als het kan een kopje thee graag.
Ach ’t is gewoon een kwestie van
aan voelen.
Ik ga liever gewoon dood.
Kan het ook anders misschien.
Begrijpen en begrijpen is twee.
Hij heeft het maar te nemen.
De meningen van anderen interesseren me
niet.
Dat had ik je vooruit kunnen zeggen.
Ik nog een pilsje graag.
Dat moet je toch toe kunnen geven.
Ik weet het niet, ’t boeit me niet.
Die jongen deugt niet, neem dat van mij
aan.
Ik merk het wel als het zover is.
Je moet niet denken dat je je alles kunt
permitteren.
Later als je ouder bent, praat je wel
anders.
Dat mocht je willen.
Wat zou jij nou doen in zo’n geval?
O nee daar heb ik geen enkele moeite mee.
De mensen zeggen zoveel.
Meer dan je best kan je ook niet doen.
Daar zijn andere instanties voor.
Dat kan volgens mij nooit de bedoeling
zijn geweest.
Ik word er al misselijk van als ik er alleen
maar naar kijk.
Op is op zeg ik altijd maar.
Dan moet je toch wel van hele goeie huize
komen.
Tot zover een greep uit „Sjablonen” van
Hans Koetsier dat door uitgeverij Bert
Bakker werd uitgegeven. Hier volgen nog
wat sjablonen, nu buiten het boekje om:
U heeft ’t maar voor ’t zeggen.
’s Kijken, waar ben ik gebleven?
Ik heb er zelf veel geld bij ingeschoten
Zij waren ermee geholpen en ik was er
mee geholpen.
Het stond in alle bladen!
Het ligt er zo dik bovenop
Het is werkelijk om moedeloos van te
worden.
Dat mag ik toch wel zeggen?
Iedere kopie is van een origineel.
Dat is rijp voor de kachel.
Het is nooit zo erg geweest als op het
ogenblik.
Dat is aan geen enkele twijfel onderhevig.
Mijn vrouw was daar kind aan huis.
Dat wilt u toch wel van me aannemen.
Ik was een dankbaar object.
Ik heb ’t uitgeleend en dan krijg je ’t nooit
terug.
Ik ben alleen grondig en niet wijdlopig.
Ik kom daar naderhand op terug.
Nou ziet u ’t zelf met eigen ogen.
Dat moet u mij eens vertellen.
Ik weet wat ik zeg.
Ik ben blij dat u mij dat zegt.
Dat is ook niet te verwonderen met zo’n
psychopaat.
We wachten ermee tot het laatste moment,
bij wijze van verrassing.
Ik heb zo nog veel meer voorbeelden.
Dat is haar gewoon ingeblazen.
Als het weer voorkomt, waarschuwt u mij
dan.
Kop noch staart heeft het.
Deze tweede serie sjablones heb ik opge
tekend uit de mond van Pieter Menten
tijdens zijn pleidooi, op die momenten dat
hij afweek van zijn geschreven tekst en
met de president van de rechtbank van
gedachten wisselde.
•XySx-x-x-:-
Vorster zal met dit geweldige kiezers-
mandaat in ieder geval stappen onderne
men om de buitenlandse druk te vermin
deren. De vandaag begonnen nieuwe ron
de tussen de diplomatieke vertegenwoor
digers van vijf westerse mogendheden en
Pretoria over de toekomst van Namibië
zouden een eerste toets kunnen zijn. Daar
naast wacht een hele reeks van andere
problemen op een realistische oplossing:
de betrekkingen met Mozambique en An
gola, de Rhodesische kwestie, dreigende
sancties en een olieboycot om slechts enke
le te noemen.
trijfël
Bokassa deed deze en nog vele andere
opzienbarende uitspraken in een langdu
rig televisie-interview dat hij toestond
aan de leider en zijn assistent van het
Franse tweede programma: monsieur
Jean-Pierre Elkabbach en monsieur
Alain Duhamel. Op de vraag van beide
heren of er veel onderdanen van de kei
zer in de gevangenis zuchtten, antwoord-
Belangrijke weg
Rivier
0 km
De NRP wist zich slechts te handhaven
in haar thuisbasis, de provincie Natal, van
oudsher een bastion van Engelstalige Afri-
kaanders. Zowel NRP-leider Radclyffe
Cadman als alle provinciale voorlieden
verloren hun zetels. Verwacht wordt dat
Cadman zich deze week volledig uit de
politiek zal terugtrekken. Het nieuwe blan
ke parlement zal als volgt zijn samenge
steld: 131 zetels voor de Nationale Partij,
10 voor de NRP, 17 zetels voor de Progres
sieve Federale Partij van Helen Suzman
en 3 voor de Zuidafrikaanse Partij. De
extreem-rechtse Herstigte Nationale Par
tij, steeds beschouwd als lokvogel voor
ontevreden afvalligen uit Vorsters NP,
kwam opnieuw niet aan de bak en behaal
de geen enkele zetel.
Vorsters spectaculaire verkiezingsover
winning geeft Zuid-Afrika’s zwarte meer
derheid echter geen enkele aanleiding tot
optimistische gedachten over een zonniger
toekomst. Nog maar enkele dagen geleden
ROME. De Zwitserse Garde bracht gistermorgen op het Sint-Damaseusplein in
Vaticaanstad het eresaluut aan de Poolse partijsecretaris Edward Gierek. Onmiddel
lijk daarna werd de hoge communistische gast door pauselijke kamerheren en
edellieden in hun eeuwenoude kledij met kanten kragen begeleid naar de privébiblio-
theek van de paus, waar hij werd opgewacht door Paulus VI.
Tijdens het onderhoud onder vier ogen
tussen de paus en Gierek wachtte me
vrouw Stanislava Gierek in haar hoogge
sloten zwarte japon met zwarte sluier, sa
men met de overige leden van Giereks
gevolg, in de belendende zaal, om nadien
eveneens aan de paus te worden voorge
steld.
Deze hele traditionele omlijsting diende
voor een toch nog altijd zeer ongebruikelij
ke gebeurtenis: de ontmoeting tussen het
hoofd van de Katholieke Kerk en de secre
taris van een communistische partij die in
Oost-Europa aan de regering is. Vóór
Gierek ontving paus Paulus slechts de
Hongaarse partijsecretaris Janos Kadar;
hij kreeg daarop veel kritiek uit sommige
katholieke kringen, die zijn verantwoorde
lijkheid voor de onderdrukking van de
Hongaarse opstand en het martelaarschap
van kardinaal Mindszenty nooit hadden
vergeten.
Maar het is de logische uitkomst van de
Vaticaanse „Ostpolitik”, die erop gericht is
met de communistische regeringen ak
koorden af te sluiten die de godsdienstvrij-
en de
haven
s. De
Lik op
m die
20 be-
;n als
id van
le NS.
de Bokassa dat er eigenlijk maar heel
weinig gevangenen waren, „en dat kon
ook niet anders, omdat ieder jaar de
gevangenissen geheel worden geledigd”.
Omdat Bokassa erom bekend staat dat
een van zijn favoriete straffen is de ver
oordeelde een of meer oren te doen af
snijden desnoods ook eigenhandig
vroegen de Franse tv-interviewers hoe
dat nu met die gewoonte zat. Bokassa
keek de beide keurige doch in de hitte
zwaar transpirerende heren even aan en
antwoordde toen: „Maar wij hebben de
doodstraf niet, en jullie hakken je ver
oordeelden het hoofd af”.
Terwijl Elkabbach en Duhamel er een
uur lang ononderbroken kans toe zagen
de kijkers thuis te laten merken dat ze
zich niet door deze dolle dictator in de
luren lieten leggen, viel er toch even een
kort moment van stilte. Daar hadden de
Fransen niet aan gedacht.
De Fransen hadden aan meer dingen
niet gedacht. Evenals de eens koloniale
Britten in hun maag zitten met hun eigen
Idi Amin, zo zitten het de eens koloniale
Fransen met hun versgebakken keizer.
Het irriteert de Britten en Fransen net
als alle anderen niet alleen dat heer
sers als Amin en Bokassa een terugreis
naar de Middeleeuwen hebben ingezet,
maar meer nog hindert hen de lach
spiegel die mannen als Amin en Bokassa
de vroegere koloniale heersers voorhou
den, waarin ze hun eigen zo gekoesterde
cultuur, hun historie, gewoonten en ge
bruiken tot in het absurde vertrokken
weerkaatst zien.
opnieuw meer over Frankrijk dan over
Bokassa te beluisteren en te zien. Het
was de geestelijke wanorde die er in de
hoofden van de interviewers ontstond,
moderne antikolonialistische produkten
van een nerveuze samenleving waarin
ieder verkeerd woord tot (journalistieke)
verdoemenis voert. Hun gelach om Bo
kassa’s betiteling kon immers ook wor
den gehoord aan het begin van het kolo
niale tijdperk, toen de voorvaderen van
deze tv-interviewers- vol onbegrip over
gewoonten en gebruiken in deze zwarte
landen lachten, daar waar begrip en in
zicht eerder op hun plaats waren
geweest.
Hetzelfde soort gelach is niet van de
lucht wanneer de Fransen worden inge
licht over de beide tronen die ter gelegen
heid van de keizerkroning van Bokassa
in Frankrijk zijn vervaardigd tegen gi
gantische sommen. Men fluistert dat de
r
Heeft u een normale huid, dan
garanderen wij u een natuurlijk bruine
teint binnen 7 dagen. De zonnebank
of -hemel zijn anders dan gewone
solaria. U ziet al na de eerste keer
resultaat. Interesse!
Komt u even langs in onze showroom,
een gratis folder ligt voor u klaar.
Zwembad-architektuur
en techniek, sauna's en solaria
Showroom: Provincialeweg 204,
Zaandam. Telefoon 075 -162069
beloofde de Zuidafrikaanse ambassadeur
in Washington, Donald Sole, dat het Vor-
ster-regime belangrijke veranderingen zal
doorvoeren als de verkiezingen eenmaal
achter de rug zijn. De nieuwe oppositielei
der Colin Eglin daarentegen meende in
een eerste reactie op de uitslag dat de
regering nog autoritairder zal gaan optre
den en dat de zienswijze op de rassenpro
blemen zal verharden.
Minister-president Vorster wilde het
mandaat van de kiezers om drie redenen:
op de eerste plaats om de wereld te laten
zien dat Zuid-Afrika eensgezind achter
hem staat. Dan om de goedkeuring te
krijgen voor zijn plannen, de parlementai
re democratie af te schaffen en daarvoor
drie parlementen voor blanken, kleurlin
gen en Aziaten in te voeren. En ten slotte
wilde hij de „onrealistische” situatie bij de
oppositiepartijen veranderen.
Vorster is er feitelijk alleen in geslaagd
de oppositie stuk te slaan. In een nieuw
parlement zal een kolos van de nationale
partij tegenover een in elkaar gekrompen
progressieve oppositie staan, die nauwe
lijks de blanke bevolking van noodzakelij
ke veranderingen kan overtuigen en abso
luut geen invloed meer heeft op de zwarte
bevolking. De nieuwe republikeinen, de
opvolgers van gerespecteerde en gewaar
deerde democraten als generaal Jan
Smuts en Sir De Villiers Graaff, zijn volko
men verdwenen.
De buitenlandse druk op Pretoria zal ze
ker niet af nemen. Vorster zei zelf na de
verkiezingen te verwachten dat de pressie
op zijn regering eerder zal toenemen.
„Verlichte kringen” en sommige zwarte
nationalisten zoals chief Gatsha Boethele-
zi hopen zelfs dat men nu „zeker Zuid-
Afrika niet met rust moet laten”.
heid zoveel mogelijk veilig moeten stellen.
Het is waarschijnlijk niet overdreven, te
zeggen dat Giereks bezoek aan de paus
verreweg het belangrijkste onderdeel was
van zijn vierdaags bezoek aan Rome. Met
de Italiaanse regering sloot hij handelsak-
koorden af en ondertekende hij een ge
meenschappelijke verklaring waarin staat
dat „de eerbiediging van de mensenrech
ten en van de fundamentele vrijheden”
een van de wezenlijke grondslagen vormt
van de goede betrekkingen tussen de sta
ten. Maar met de paus sprak hij over zaken
die de binnenlandse politiek van Polen en
zijn eigen positie aan het hoofd van de
partij van dichtbij aangaan.
Gierek kwam aan het bewind in 1970, na
de arbeidersonlusten die Gomoelka uit het
zadel wipten. In de laatste tijd is zijn
positie sterk verzwakt door de economi
sche moeilijkheden waarin Polen ver
keert, en hij heeft dus alle steun nodig die
hij maar kan krijgen. De steun van de
Katholieke Kerk, die in Polen nog altijd 90
procent van de bevolking uitmaakt, is
daarom voor hem van het grootste belang.
gehele Franse financiële steun voor een
jaar in de kroning is gaan zitten. Deze
tronen, een voor de keizer en een voor de
keizerin, zijn nachtmerrie-achtige uit
wassen van het meubilair dat Napoleon
Bonaparte leuk vond om in te zitten. Ze
kunnen onderwerp zijn van een cultuur
historische studie over: hoe zien oninge-
wijden het meubilair van een ander, of:
hoe tekent een zesjarig kind zijn vader.
De Fransen vergeten in hun hilariteit
dat president Giscard d’Estaing zich via
de televisie aan het volk vertoont, geze
ten in stoelen uit even verre of nog verde
re tijdperken. In de Westeuropese landen
is, naar ik meen, alleen de regering van
de Bondsrepubliek ertoe overgegaan
zich neer te laten in meubilair van onze
eigen tijd, niet historisch gebonden.
De kroning van Bokassa verplaatst de
gramschap van de Fransen even naar het
verre Afrika. Daarbij vergeten ze dat er
ook in eigen land en in de omringende
politie is die met de knuppel raad weet,
en dat in een land als Italië enige jaren
geleden een Amerikaans echtpaar in een
Napolitaanse gevangenis eenvoudig cre
peerde nadat de politie drugs in hun
tabakspot had gedaan om ze te kunnen
arresteren.
Op 4 december zien de Fransen hoe
zich in Bangui een karikatuur voltrekt
van ceremoniën die een produkt zijn van
hun eigen cultuur. (Men denke aan de
door André Malraux geënsceneerde te
rugkeer van Charles de Gaulle als presi
dent van de republiek). Hoe weinig ze
ervan zullen begrijpen, blijkt uit een
commentaar in het regeringsgezinde
dagblad „J’Informe”, waarin de Napole-
on-cultus van Bokassa belachelijk wordt
gemaakt. Het blad schrijft in de zin van:
„En dan te weten dat wij hier in Frank
rijk gelukkig al lang van dat gedoe om
Napoleon af zijn”.
JOHANNESBURG. Slechts enke
le dagen na de verkiezingsoverwin
ning van de partij van de Zuidafri
kaanse premier John Vorster zal de
Zuidafrikaanse regering als konse-
kwente voortzetting van haar politiek
van de gescheiden ontwikkeling van
de rassen in het land de tweede ban-
toestan of thuisland na Transkei onaf
hankelijk verklaren. Het gaat ditmaal
om Bophoetatswana, het thuisland
van de rond 2.4 miljoen zwarte Tswa-
nas, dat met een totale oppervlakte
van circa 40.000 vierkante kilometer
ongeveer even groot is als Nederland.
De onafhankelijkheid van Bophoe
tatswana zal op 6 december worden
uitgeroepen, maar zelfs voor de opper
vlakkige beschouwer is al met een blik
op de kaart duidelijk dat de vorming
van de nieuwe staat een typisch voor
beeld van de Zuidafrikaanse apar
theidspolitiek is. Het land bestaat na
melijk uit zes veelal ver uiteengelegen
verschillende stukken die als ware
zwarte enclaves in blank gebied liggen.
Transkei vormde tenminste nog een
gesloten geografische eenheid, maar
Bophoetatswana niet.
Economisch staat het nieuwe land
nog in de kinderschoenen en zal het
met handen en voeten aan Zuid-Afrika
gebonden blijven. Slechts ongeveer ze
ven procent van het land is tot dusverre
in cultuur gebracht. Uit eigen middelen
kan Bophoetatswana op het ogenblik
slechts 20 procent van zijn begroting
dekken, de rest wordt aangevuld door
Pretoria. Als „geboortegeschenk” is de
tot dusverre vrijwel alleen nog maar uit
regeringsgebouwen, een parlementsge
bouw, een stadion en een hotel bestaan
de nieuwe hoofdstad Mmabatho door
Pretoria in een aantal maanden uit de
grond gestampt in een gebied dat zich
als een boomloze stoffige steppe waar
geiten en koeien naar het karige voed
sel zoeken uitstrekt tot aan de grens
met Botswana.
■irln Italië krijgen alle mensen een nummer. Gisteren bestond de laatste mogelijkheid om zich bij de belastingdienst te laten
registreren. Blijkens deze foto, die in de hoofdstad Rome werd genomen, waren er nogal wat mensen die het op de laatste dag hadden
laten aankomen.
•aaawwx:-
