Huiveringwekkend mooie rol door Els van Rooden
muzikale inhoud weer
r/
81/4%
I
i
O/o
Dansontwikkeling tien
jaar teruggedraaid
Beeld van De Kooning
voor Stedelijk Museum
Wührer strijkers geven
581
RW
Bonnefanten Museum
misschien onderdak
in leeg warenhuis
Toneelspeelster Alma
Seidler overleden
Virtuoos recital in Amsterdams Concertgebouw
SCHILDER GING MET KLEI WERKEN
Hans Nilsson zingt bij
Engels operagezelschap
Nationale Ballet met Midzomemachtsdroom
KUNST
DECEMBER
VRIJDAG 9
19 7 7
JV
l
ur.
De 8% Amro Spaarbrief ’77-83.
Net als de AMRO Spaarbiljetten is deze Spaar
brief een waardepapier aan toonder. Tussen
tijdse verkoop gedurende de looptijd is mogelijk
via de beurs tegen de koers van dat moment.
Het nominale bedrag van een Spaarbrief '77-83
isf1.000,-enper29juli’83 krijgt u erf 1.585,-voor
terug. Na datum van eerste afgifte wordt het
aankoopbedrag steeds iets hoger omdat de in
middels verstreken rente er dan in verwerkt is.
Bij de huidige koers
is het rendement
o
Informeer bij een van onze 830 kantoren
amro bank
De Amro Vaste Looptijdrekeningen.
Bij deze methode spreekt u met de Amro Bank
af hoelang u het gestorte bedrag wilt vastzetten.
Minimaal is dat 2 jaar. Maximaal 6 jaar. Hoe lan
gere tijd vast, hoe hoger de rente. De minimum
storting is f 100,-. De rentevergoeding staat
gedurende de hele looptijd van de storting ge
garandeerd vast. De rente wordt jaarlijks uitge
keerd en kan vrij worden opgenomen. De rente
percentages: 2 jaar7'/4%, 3 jaar: 7'/2%,
4 jaar: 7%%, 5 jaar: 8%. 1
De Amro Spaarbiljetten.
Spaarbiljetten zijn waardepapieren met een
vaste looptijd, die in 2, 3, 4 of 5 jaar aangroeien
tot f1.000,- of f 10.000,-. Het aankoopbedrag is
afhankelijk van de looptijd en het bijbehorende
rentepercentage. De rentebetaling in één bedrag
aan het einde van de looptijd kan fiscaal gunstig
zijn. Nog een voordeel: de Spaarbiljetten staan
niet op naam. U kunt ze dus eventueel cadeau
doen. De rentepercentages zijn met een looptijd
van 2 jaar: 7%, 3 jaar: 7'/4%,
4 jaar: 7%%, 5 jaar: QQ/
f
Gaaf toneel bij Centrum in Scheiden
zomernachtsdroom” een deftige miskleun,
KO VAN LEEUWEN
(ADVERTENTIE)
Hoge rente!
damse Stadsschouwburg met „Midzomer-
nachtsdroom” van Frederick Ashton de
ontwikkeling van de dans met minstens
tien jaar teruggedraaid. Dit duur en met
veel geschitter gepresenteerd spektakel
stuk, een gemaniereerde pantomime met
veel gedribbel en standjes en handjes met
op iedere noot een pasje en een totaal
voorbijzien aan de werkelijke muzikale
structuur, zal zeker vanwege de aanschaf
prijs lang op het programma blijven en
daardoor een groot aantal mensen een
misleidende indruk geven van wat dans is
of kan zijn.
kwalijk genomen. Het is alsof de wereld
vol met mensen rond haar verder leeft,
zonder dat zij zelf nog echt bestaat. Ze
leeft alleen nog maar omdat ze niet dood
is en doet een geslaagde zelfmoordpoging.
Zij wilde echt niet meer, zegt de verpleeg
ster in het ziekenhuis tegen de plichtma
tig aanwezige familie.
„Scheiden” ging donderdagavond bij to
neelgroep Centrum in première in Belle
vue en het stuk heeft onder een zeer ingrij
pende regie van Peter Oosthoek een sterke
zeggingskracht gekregen. Als ouverture
van het scheidingsverhaal is er een begra
fenis. De vader van de vrouw waar het
verder om zal gaan is ter aarde, besteld en
De Kooning heeft de beelden ge
maakt in de periode van 1969 tot 1974.
Het idee ontstond tijdens een ontmoe
ting in Rome van de schilder en een
vriend met een bronsgieterij. Deze
vroeg De Koning eens wat van klei te
maken en maakte vervolgens van zijn
objecten afgietsels. Later keerde De
Kooning terug naar Rome en maakte er
een serie van dertien „little sculptures”
(kleine beelden) die niet veel groter zijn
dan zo’n veertig centimeter hoog.
In 1970 werden de objecten naar New
York overgebracht waar ze zeer matig
werden ontvangen. De Engelse beeld
houwer Henry Moore bleek na een be
zoek aan een expositie van de beelden
echter zeer enthousiast en adviseerde
om ze te laten vergroten. De Kooning
heeft dat bij wijze van experiment met
Met zijn stuk heeft Ton Vorstenbosch
willen aantonen dat theorie en praktijk
niet betrekking tot een echtscheiding lang
niet in alle lagen van de samenleving dicht
bij elkaar liggen. In het kleine midden
standsmilieu waarin de auteur zijn stuk
laat spelen is er naast het gevoelsmatige
ook nog een materieel probleem. We zien
An Bloem in al haar eenzaamheid in haar
huurkamertje van luttele vierkante me
ters, terwijl verder iedereen bijdraagt aan
het breiwerk van isolement waarin zij ver
stikt raakt.
Acht vrouwen en een man spelen er mee
in „Scheiden”. Toch heeft Vorstenbosch
niet bewust de kant van de vrouw gekozen,
ook niet doordat hij hier een vrouw het
Volgens het Stedelijk Museum zijn de
beelden stylistisch verwant aan die van
expressionistisch-figuratief werkende
kunstenaars en bezitten ze een ongewo
ne, paradoxale humor. Evenals bij de
litho’s, de schilderijen en de tekeningen
is bij de beelden de vrouw met gesprei
de benen een veel voorkomend motief.
In de litho’s heeft De Kooning zich ook
door het landschap laten inspireren.
Voor het gebouw waarin thans het mu
seum is ondergebracht, het zogenaamd
Bonnefantencomplex, bestaat nog geen
concrete nieuwe bestemming. Het gemeen
tebestuur van Maastricht denkt die even
wel gemakkelijk te kunnen vinden. Burge
meester en Wethouders juichen de huis
vesting van het museum in een gedeelte
van het leegstaande warenhuis toe, temeer
omdat daardoor de binnenstad van Maas
tricht verlevendigd wordt.
Dit heeft het Maastrichtse stadsbestuur
meegedeeld. De twee verdiepingen (eerste
en tweede etage) van het oorspronkelijk
als warenhuis bedoelde pand, beslaan een
oppervlakte van 6.250 vierkante meter. Dit
is drie keer meer dan de huidige opper
vlakte van het museum.
initiatief laat nemen. Daarvoor gaat hij te
weinig in op de maatschappelijke positie
van de vrouw, al wordt die door Ans
hospita wel even aangestipt.
Met de voorgenomen transactie is een
bedrag van 9,5 miljoen gulden gemoeid.
De BV Blauwhoed uit Rotterdam zal een
lening van 5 miljoen a fonds perdu en een
lening van 4,5 miljoen op de kapitaalmarkt
vertrekken. Buiten Maastricht is ook de
provincie Limburg en het rijk bij de huis
vesting van het Bonnefanten Museum be
trokken.
Wat de overige verdiepingen van het
leegstaande warenhuis betreft, ligt het in
de bedoeling om in het souterrain een
supermarkt te vestigen en op de parterre
winkels in te richten voor twintig midden-
standsbedrijven.
WENEN (DPA). Alma Seidler, een
van de geliefdste toneelspeelsters van
Oostenrijk en erelid van het Burgthea
ter, is in Wenen op 78-jarige leeftijd
overleden.
DEN HAAG (ANP). Hans Nilsson uit
Den Haag zingt in februari in Londen de
hoofdrol Germont in de opera „La Travia-
ta” van Verdi. Daarmee heeft de 28-
jarige bariton de stap gezet van amateur
naar beroepszanger. Hij is uitgenodigd en
gecontracteerd voor zes voorstellingen in
het Alfred Beck Theatre, waar hij de
enige buitenlandse solist zal zijn.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Het Stedelijk Mu
seum in Amsterdam heeft een belang
rijke schenking gekregen van de Ne
derlandse, maar in de Verenigde Sta
ten woonachtige en werkende kunste
naar Willem de Kooning. Van hem
krijgt het museum een beeld in brons
met de titel Largo Torso alsmede een
collectie van 24 zwart-wit litho’s. De
schenking is voor het museum daarom
zo belangrijk omdat De Kooning voor
al als schilder bekend is en tot voor
enige jaren zelden of nooit beelden en
grafiek heeft gemaakt. De aanwinsten
zullen samen met nog ander beeld
houwwerk van De Koonings hand van
af 5 maart in het museum zijn te be
zichtigen.
MAASTRICHT (ANP). Als de ge
meenteraad van Maastricht er op 14 de
cember mee akkoord gaat zal het Lim
burgs Museum voor kunst en oudheden,
bekend als het Bonnefanten Museum in
Maastricht, zijn intrek nemen in twee
verdiepingen van het al bijna tien jaar
geleden gebouwde en nog altijd leeg
staande warenhuis „Entre deux” in het
centrum van de stad.
Als amateur zong Nilsson bij de Haagse
Volksopera en de Bredase Opera, in ope
rettes en musicals en in kerk- en kerstcon
certen. Hij is leerling van Coen Ruiven
kamp, die eerder al vijf solisten afleverde
voor „de grote opera” onder wie Ria Bar
neveld en Cees Berger.
een enkel beeld gedaan en was zo en
thousiast dat hij andere beelden direct
op groot formaat is gaan maken. Daar
toe behoort ook de 90 centimeter hoge
Larg Torso die in 1974 is gemaakt en
voorlopig als het laatste beeldhouw
werk van De Kooning moet worden
beschouwd.
Alma Seidler, die de dochter was van
premier Ernst von Seidler-Feuchte-
negg (1917-1918), was sinds 1918 aan
het Burgtheater verbonden. Zij was
een van de laatste nog levende „Kam-
merschauspielerinnen” van het grote
toneel in het Duitse taalgebied en zij
stond tot voor kort nog op het toneel.
Centrum heeft met deze voorstelling van
„Scheiden” een gave toneelprestatie gele-
verd. Ontwerper Paul van den Berg heeft
daarbij een schitterend en ingenieus decor
ontworpen dat op geraffineerde wijze de
vele verschillende lokaties aangeeft. Een
-stuk dat ik zonder ook maar de geringste
afleiding van begin tot eind met interesse
heb gevolgd.
rf- Willem de Kooning maakte drie jaar
geleden deze Largo Torso, die nu in
bezit van het Stedelijk Museum in Am
sterdam is gekomen.
Peter Oosthoeks regie heeft in de bewe
gingen van zijn actrices een rap voortsnel
lend karakter gekregen. Er wordt groten
deels geacteerd in een stijl van nieuw-
realisme, waardoor de personages met
hun tekst in een kader van nadrukkelijk
heid komen te staan. Een perfecte type-
keuze zorgt voor een weloverwogen karak
terisering van de verschillende rollen. Bin
nen dat geheel zet Els van Rooden huiver
ingwekkend mooi haar veelzijdig talent in
om de hoofdpersoon gestalte te geven.
Indrukwekkend ook in haar zelfbeklag en
ontroerend in haar machteloos verdriet.
Een prachtige, schitterend afgewogen cre
atie, ook in beweging. Goede prestaties
ook van Vivian Lampe als egocentrische
opportunistische dochter, Lettie Oosthoek
als Ans zuster Marie en Margreet Heems
kerk als minachtende schoonzus. Greet I
Groot (als oma) en Frans Koppers bewe- I
gen zich binnen dit geheel wat al te karika
turaal.
Ergens naar wijzen en dan achter je
vinger aanhollen, vingertje op de mond en
dan op je tenen ergens naar toe sluipen,
handje aan je oor, handje op je hart,
onmachtig schudden van vuistjes, kortom
het ziet er uit als een persiflage van ouder
wets ballet, maar helaas het is geen persi
flage, het is gewoon namaakballet. Met
wat goede wil zou je bewondering voor de
choreograaf kunnen hebben voor zijn on
uitputtelijke vindingrijkheid van de mal
ste en meest zinloze passencombinaties. Je
kan ook bewondering hebben voor Graha
me Lustig, die als Puck ongelooflijk licht
en spartelend, de gekste sprongen aan
mekaar rijgt.
Nog meer bewondering heb ik voor Aina
Bilkins die er in slaagt Helena zodanig met
zelfspot te dansen, dat die rol met al zijn
onbenulligheid ook nog aanvaardbaar
wordt. Misschien had het hele ballet wel zo
uitgevoerd moeten worden, maar dat ver
eist dan nog wel iets meer acteer-talent.
Maria Aradi en Zoltan Peter volbrengen
keurig netjes hun onmogelijk moeilijke,
maar toch weinig effectrijke passen als
Titania en Oberon. En och, wat enig toch,
Pieter Roowaan heeft een ezelskop op en
loopt op spitzen met zijn knuistjes opge
trokken voor de borst en Titania geeft hem
een kusje op zijn ezelsneus.
Het verhaal van de Midzomernachts-
droom is genoegzaam bekend, de muziek
van Mendelssohn ook. Het dekor van Da
vid Walker doet met zijn „zie de maan
schijnt door de bomen” denken aan Gisel
le, en de aktie met zijn geruk en getrek,
zijn „van dik hout zaagt men planken”-
effekten laat niets aan de verbeelding
over. Dit ballet werd in 1964 voor „the
Royal Ballet” in Londen gemaakt en werd
hier ingestudeerd door Faith Worth, die
zich daarbij bediende van Benesh-notatie.
In het algemeen ben ik een groot voor
stander van het gebruik van dansnotatie,
in dit geval krijgt de vorm daardoor een te
grote waarde ten opzichte van de interpre
tatie, ik kan me tenminste niet herinneren
dat dit ballet in Engeland ook zo lang leek
en zo stomvervelend was. Het Nationale
Ballet brengt meestal dans als een volwas
sen kunst. Binnen dat streven is deze „Mid-
als terloops valt de opmerking dat moeder
veertig jaar geleden al genoeg van hem
had. Langzaam komt dan de tragiek van
de vrouw Annie boven de andere persona
ges uit rijzen. Het is duidelijk dat Annie
Bloem haar leven niet op dezelfde manier
als haar moeder wil volmaken en zij
neemt het voor een vrouw uit haar kring
niet te tolereren besluit dat uitmondt in
echtscheiding. De reacties van haar kinde
ren en de overige familieleden illustreren
kleurrijk de inbreuk die zo’n echtschei
ding maakt op het voortkabbelend burger-
mansbestaan. Annie’s bejaarde moeder
zegt het onomwonden: Fatsoenlijke men
sen scheiden niet. Schrijver Vorstenbosch
zelf meent ook dat de hoofdpersoon uit
zijn stuk kansloos is. Hij laat dat zeggen
door de mondaine schoonzus Wil: „Mensen
zoals jij blijven toch burgertrutten, die
halen het niet”.
De sterkste indrukken
van het zo beheerste maar
zeldzaam expressieve spel
van het Wührer Streichsex-
tett, hadden de talrijke be
zoekers van dit concert dan
al gekregen, in „Verklarte
Nacht”, het strijksextet
opus 4 van Schönberg (dat
ook in een versie voor strij
korkest bewerking van
de componist bekend is
geworden).
Wat men ook van eventu
ele decadentie in deze mu
ziek, waarin Schönberg
nog de taal van zijn voor
gangers spreekt, moge den
ken; „Verklarte Nacht” is
een stuk met enorme „la
ding”. En behalve de inte
ressante harmonische en
structurele ppbouw, is er
de intensiteit; in contra
strijke muzikale uitdruk
king van koortsachtige, er-
Er wordt door deze
laatstgenoemde formatie,
die gisteravond voor het
eerst in de instrumentale
serie in de kleine zaal van
het Amsterdams Concert
gebouw te horen was, vir
tuoos, zuiver en met finesse
gemusiceerd. Maar het hg--
le, uiterst soepel verlopen
de instrumentale bedrijf is,
dat voel je meteen vanaf de
eerste noot, niet gericht op
uiterlijk vertoon, maar op
het weergeven van de mu
zikale inhoud.
Er is steeds een functio
neel ogen-contact tussen de
zes strijkers (2 violen, 2 al
ten, 2 cell!) van het Wührer
Sextet. Middels kleine, tot
elkaar (bij wijze van ge
baar) gerichte bewegingen,
bereiken zij een even hech
te eenheid van samenspel
als van artistieke interpre
tatie, met de daarbij beho
rende, op elkaar afgestem
de, rijk genuanceerde toon-
AMSTERDAM. De vi
olist Friedrich Wührer, We
ner van geboorte, is de lei
der van het Wührer Kam-
merorchester Hamburg.
Deze leerling van Wolf-\
gang Schneiderhan, is het
echte type van de tempera
mentvolle „aanvoerder”,
hetgeen hij in de praktijk
ook volop toont bij het uit
leden van zijn kamerorkest
samengestelde en eveneens
naar hem genoemde strijk
sextet.
AMSTERDAM. Ton Vorstenbosch'
toneelstuk „Scheiden" gaat over een
vrouw die het leven naast haar man niet
meer aankan. Ze is ongeveer vijfenveertig
jaar en getrouwd met een man dia zijn
levensplicht vervult door de kost voor zijn
gezin er zijn twee dochters te ver
dienen met zijn sigarenwinkel. Plotseling
zo komt het op iedereen over verlaat
de vrouw man en kinderen, door een ieder
verbijsterd nagestaard. Niemand begrijpt
haar en niemand doet ook werkelijk moei
te om haar te begrijpen. Op haar jongste
dochter na, maar die is toch te zeer ver
diept in haar eigen jeugdproblemen. Zo
ziet die vrouw iedereen om zich heen
wegvallen. Het besluit wordt haar hoogst
AMSTERDAM. Donderdag--.- zomernachtsdroom” een deftige miskleun,
heeft Het Nationale Ballet in de Amster- ook al werd het door het première-publiek
J u - n». ontvangen met langdurig hysterisch
gejuich.
Het vriendelijkste wat ik ervan kan zeg
gen, is dat het dekor- en kostuumatelier,
het orkest en alle dansers er hun uiterste
best óp hebben gedaan.
CONRAD VAN DE WEETERING
vorming en subtiel uitge
kiende dynamische ver
houdingen.
En de idee en emotie die
aan iedere compositie ten
grondslag liggen, werden
dan ook in gedreven spel
met overtuiging naar voren
gebracht. Dat was dan met
name het geval in Brahms’
voor diens doen, trans
parant geschreven
Tweede Sextet in G, opus
36, waarin de sterk wisse
lende stemmingen met
overgave werden uitge
beeld.
Scène uit Scheiden van Ton Vorstenbosch. V.l.n.r. Lettze Oosthoek, Els van Rooden,
Greet Groot en Margreet Heemskerk. (Foto Kors van Bennekom.)
otisch-gekleurde drama
tiek en tedere melancholie.
Muzikaal vertaalde ver
wikkelingen en psychische
roerselen, zoals zij uit Ri
chard Dehmels poëzie (de
inspiratiebron voor de
componist) zijn afgeleid.
En die stemmingen werden
door het Wührer Sextet in
al hun facetten vertolkt,
met gebruikmaking van ge
raffineerde tussen-tinten in
klankkleur, soms met stra
lende vitaliteit en dan weer
via het meest etherische pi
anissimo.
Dat het aansluitend en
fijnzinnig gespeelde strijk
sextet uit Richard Strauss’
opera „Capriccio” daarbij
qua spanning en innerlijke
kracht in 5e schaduw
moest vallen, sprak al
haast vanzelf. Maar het is
voor een ongebruikelijke
instrumentale samenstel
ling ook niet makkelijk
(vanwege de repertoire-
schaarste) om een even
wichtig programma op te
bouwen.
De hoeveelheid composi
ties voor zes strijkers is al
even klein als het aantal
ensembles dat ze uitvoert.
Als zodanig was het dok
een exclusieve gelegenheid
om een sextet in deze in
strumentale serie te kun
nen beluisteren. En even
exclusief was de kwaliteit
van dit Wührer Sextet. Een
stel fantastische strijkers!
JOHAN VAN KEMPEN
ff
