Strauss bij Nederlandse Operastichting
op maar 10 plaatsen te koop
MARTINUS NIJHOFFPRIJS 1977
Teyler vestigt aandacht op vergeten zakenman-kunstenaar uit 18e eeuw
Meubelfabriek
Oisterwijk
in Haitinks
ANNEKE BRASSINGA WEIGERT
- Geloogd Massief Europees Eiken
de Meubelfabriek Oisterwijk
Subtiele nuanceringen
Debussy
0
e i
Cultuur-weekeinde
l
M
voor Amnesty
I
I
jrt M
«IS* M BW
POLLINI BRENGT ONALLEDAAGS CONCERT
Kritiek op ontwerp-wet
bij kunstenaarsfederatie
Dissidente kunstenaar
Galitsj overleden
ROMMEL
IN AFRIKA
van Wolf Heck.mann
Goede smaak
Jury beraadt zich over toekomstig beleid
F-
Ms?*?
23
2
KUNST
DECEMBER
19 7 7
VRIJDAG
1 6
n
f 27,50
Bij elke boekhandel.
cr
nk
je
Een onthullende en
buitengewoon
boeiende biografie
over generaal-
veldmaarschalk
Erwin Rommel de
legendarische
bevelhebber van het
Duitse Afrik'a-korps
Het boek brengt
de nostalgische
tijd tot leven
waarin paard en
wagen de
alleenheerschappi j
bezaten op onze
wegen
VAN KOETSEN
EN KAROSSEN
o
aar
UI
■ren
ND’
5
gebonden f 29,50
Bij elkp boekhandel.
-
Amsterdam, Berkel (ZH), Beverwijk,
Ede. Heerenveen, Hengelo (O),
Oisterwijk, Utrecht, Valkenburg (L)
en Zuidlaren.
-
Beverwijk, Parallelweg 100. tel. 02510-26923 ma t/m za 9-18 uur
SCHEVENINGEN. „Capric
cio”, de laatste opera van Richard
Strauss, die donderdagavond
door de Nederlandse Operastich
ting in het Circustheater werd op
gevoerd, is eigenlijk een groot
vraagteken. Niet alleen omdat in
deze opera de vraag gesteld wordt
wie gelijk heeft - de dichter Oli
vier. die zegt: „Prima le parole-
dopo la musical”, of de musicus
Flamand, die overtuigd is van het
tegendeel: „Prima Ia musica - do-
po le parole”. Ook niet omdat
de gravin aan het slot het ant
woord schuldig blijft op de vraag
wie haar minnaar zal worden - de
componist of de dichter. De grote
vraag is: waarom heeft Strauss
zijn operacarrière afgesloten met
een „Konversationsstück für Mu-
sik” en niet met „ein Musikstück
zum Begleitung einer Konversa-
tion”? Het antwoord zullen wij
nooit te weten komen.
(ADVERTENTIE)
Patricia Wells subliem
JOHAN VAN KEMPEN
(ADVERTENTIE)
NIEUW bij DE HAAN
Johann Goll tekenaar uit hartstocht
(ADVERTENTIE)
M
V
De jury voor de Nijhoffprijzen voor
dit jaar heeft de twee kandidaten voor
gedragen Ze bestond uit Henk Mulder,
E. du Perrón-de Roos, Barber Weeda
Van de Pol, Marko Fondse, Adriaan
Morrien, Peter Verstegen, Bert Voeten
en mr. J H A. de Bie van het Prins
Bernhardfonds, waarvan het bestuur
de prijzen toekent,
Anneke Brassinga vertaalde „The
Gift” van Vladimir Nabokov. De zeer
hoge kwaliteit van deze vertaling staat
volgens de jury buiten kijf. Enige aar-
Met de steun van zijn grote verdienste
moet Goll een 'uitstekende collectie teke
ningen hebben opgebouwd In later gevon
Dat zij de gedichten met heeft vertaald,
doet niets af aan de buitengewone pres
tatie die zij met deze vertaling heeft
geleverd, meent de jury
Van het niet toekennen van de prijs
zou de suggestie uitgaan als zou het peil
van de Nederlandse vertaling deze be
slissing rechtvaardigen. Het peil was
volgens de briefschrijvers de laatste
zeling was er omdat het jurylid Verste
gen het eerste hoofdstuk en een aantal
gedichten vertaalde. Verstegen stond
de opdracht aan Anneke Brassinga af.
die het eerste hoofdstuk heeft herzien
bedrag van bijna 70 duizend gulden op
bracht
particulieren uit Haarlem. Een van hen is
nog een verre nazaat van de Golls die de
prenten na de Tweede Oorlog ontdekten
onder veel stof en rommel in het poorthuis
van Elswout.
Nu de prijs is geweigerd zal de jury
zich met het bestuur van het Prins
Bernhardfonds beraden over het ver
der te voeren beleid. De jury heeft in
de weigering ook een aanleiding ge
vonden een toelichting te geven. Vorig
jaar zegden ongeveer veertig vertalers
het vertrouwen in de jury op in een
open brief, die ook door enkele schrij
vers en uitgevers was ondertekend.
Ft M
PARIJS. De Russische schrijver,
componist, dichter en zanger Alexander
Galitsj is donderdag in Parijs op 59-jarige
leeftijd overleden.
(Van dinsdag tot en met zaterdag van 10-
16 uur geopend, maar de feestdagen geslo
ten. De tentoonstelling blijft voorlopig tot
en met 14 januari te bezichtigen).
CEES STRAUS
H
W
G
2
H
s
medespelers een groot .onrecht aandoen
Manfred Jungwirth in de eerste plaats
zijn creatie van de zelfvoldane theaterdi
recteur La Rocht^ - was bezielenden dan
ooit tevoren. Ook Mary Willems was er
gelukkig weer bij met haar onbetaalbare
mimiek en haar gierende uithalen - een
echte Italiaanse zou het haar niet kunnen
verbeteren. Willy Caron gedraagt zich
jaren sterk gestegen en leverde jaar
lijks enige toppen op.
De jury tekent hier nu bij aan, dat de
prijs wordt beschouwd als een „Prix
d’Excellence" waarvoor vaste kwab
teitskriteria gelden. Dit heeft ook tot
gevolg, dat er wel eens geen prijs wordt
toegekend, wat in het verleden ook een
enkele maal het geval was.
De prijs bestaat inmiddels al vijfent
wintig jaar. De jury blijft zich ervan
bewust dat perfectie een ideaal is en
geen kriterium
Na de open brief van vorig jaar en
een antwoord van de jury bleek op een
vergadering van de werkgroep verta
lers van de Vereniging van Letterkun
digen verdeeldheid te bestaan óver de
aangezegde boycot van de Martinus
Nijhoffprijs. De jury wenste vervol
gens een discussie, die evenwel niet van
de grond is gekomen. De jury is daarop
doorgegaan en legt zich bij het zoeken
naar kandidaten geen enkele beper
king op. aldus de toelichting.
Het belang van de tekeningen van Jo
hann Goll steekt in het feit dat hij met een
bijzonder goede smaak en een uitstekend
oog voor zijn tijd die plekjes heeft vereeu
wigd waar we nu met een weemoedig
makend gevoel van nostalgie naar kunnen
kijken Goll heeft overal in de omgeving
van Haarlem getekend. Zo toog hij naar
Bennebroek (dat hij als Duitser verbaster
de tot Penebroek), naar Overveen of ver
der naar de Vechtstreek. Ook heeft hij
reizen naar Duitsland gemaakt, maar
daarvan getuigen op deze expositie al
thans geen werkstukken.
Goll heeft het landschap met liefde uit
getekend. In zijn beste werk laat hij een
grote voorkeur voor bomen zien die hij
met een geraffineerd licht opsiert. Wegge
tjes en rivieren worden gestoffeerd met
respectievelijk rijtuigjes en schepen van
een sierlijke eenvoud. Mensen zijn bij hem
steeds aanwezig en hoewel hij als gefortu
neerd aristocraat ver van het gemene volk
zal hebben afgestaan was hij toch in staat
hen zeer treffend te typeren. Dat wordt
duidelijk in een charihante tekening van
het strand te Zandvoort dat bevolkt is met
talloze vissers die hun waar verkopen aan
handelaren en huisvrouwen die met hun
pas verworden etenswaren de reis te voet
door de Kennemerduinen naar Haarlem
gaan ondernemen.
Goll heeft waarschijnlijk niet voor de
handel geschilderd. Werk van hem is wel
bij zijn vrienden terechtgekomen, onder
wie een adellijke vriendin in Duitsland die
hem kennelijk moet hebben geïnspireerd
want in zijn correspondentie met haar Iaat
hij zich dienovereenkomstig uit. Goll heeft
het tekenen uit hartstocht gedaan, niet om
de Mammon maar om de Muze te dienen.
lar, zoek
'et HEEf
een fijn
onder nr
AMSTERDAM Claude Debussy
heeft op een gedeelte van zijn „Trois Ima
ges" eens de volgende toelichting gege
ven: ..De bijzonderheid van deze muziek
ligt in haar onstoffelijk karakter: men kan
haar daarom niet aanpakken als een stevi
ge symfonie. Dat deed Bernard Haitink
gisteravond in het Amsterdamse Concert
gebouw ook allerminst. Zijn uitvoering
met het Concertgebouworkest, van deze
weinig gespeelde, grandioos georkestreer
de stukken uit de jaren rond 1910, werd
integendeel gekenmerkt door het uiterste
aan zorg voor subtiele nuanceringen bin
nen het kaaer van een toch al super-
esthetisch gericht klankraffinement.
AMSTERDAM. In de „ontwerp Jca-
derwet specifiek welzijn" komt de schep
pende kunstenaar te weinig aan bod. Dat
schrijft de Federatie van Kunstenaars
verenigingen in een reactiè op de, dit
voorjaar ingediende ontwerp kaderwet
van de demissionaire minister van CRM,
de heer II. van Doorn.
De verzameling Goll is in vele stukken
uiteengevallen. Veel ervan is in Engeland
terechtgekomen, het mooiste in de Natio
nal Gallery in Londen Ander werk kwam
in Frankfijk terecht, ondermeer in het
Louvre Met het tekenwerk van Johann
Goll I is het anders gegaan Men kan het
heden ten dage vinden in het Teylers Mu
seum dat vier bladen heeft, bij enkele
particulieren, in het Rijksprentenkabinet
in Amsterdam en het museum Boymans-
van Beuningen in Rotterdam.
Een groot gedeelte van wat Teyler mo
menteel laat zien is afkomstig van twee
ce. Zij beschikt over een zelfbeheersing,
die ons volkomen doet vergeten, dat zij een
van de moeilijkste operascènes aan het
spelen is. Als zij na een solo van minstens
een kwartier heel langzaam van het toneel
verdwijnt, dan zouden wij haar wel willen
toeroepen „blijf toch alsjeblieft Ik zou
nog veel meer over haar sublieme spel
willen vertellen, maar daarmee zou ik haar
De ontwerp-kaderwet bevat wel een wet
telijke regeling voor uitvoerende kunste
naars, aldus de Federatie, maar eenzelfde
regeling voor scheppende kunstenaars
ontbreekt Dat is een „schrijnend gemis”,
vindt de federatie. Zij zet vraagtekens bij
de deskundigheid van de verschillende ad
viesorganen, die in de kaderwet Worden
genoemd. De federatie meent voorts, dat
voor de scheppende kunstenaars als Kleine
zelfstandigen fondsen gevormd dienen te
worden op nationaal niveau. Decentralisa
tie van rijk naar provincie en gemeente,
zoals in de ontwerp-kaderwet voor de kun
sten wordt voorgesteld, acht de federatie
met name voor scheppende kunstenaars
een minder gelukkige oplossing. De conti
nuïteit in de kunstproduktie komt daar
mee in gevaar, vreest zij
De ontwerp-kaderwet van de minister
van CRM zou oorspronkelijk het afgelo
pen najaar in de Tweede Kamer behan
deld worden, maar door de langdurige
kabinetsformatie is deze behandeling voor
onbepaalde tijd uitgesteld
HAARLEM Tentoonstellingen van
oude kunst in Teylers Museum aan het
Spaame in Haarlem vermogen bijna nooit
de teleurstelling op te wekken. De liefheb
ber van oude prentkunst neemt het voor
lief dat het educatief
didactische gedeelte wegens de alarme
rend slechte financiële situatie achterwe
ge moet blijven en bijvoorbeeld ook dat
het licht gedurende de donkere winter
maanden eveneens zwaar te wensen overl
aat Men komt er om te genieten van de
mooiste voorbeelden die erop tekengebied
zijn gemaakt en neemt bijkomende onge
makken voor lief die van overheidswege
kennelijk moeten behoren bij dit oudste
museum van ons land. Toch is het op zijn
minst te betreuren dat Teyler geen geld
heeft voor een documentaire begeleiding
van zijn exposities. Op het ogenblik doet
zich dat heel erg gelden nu een oprechte
poging wordt gedaan om een kleine mees
ter uit de 18e eeuw aan de vergetelheid te
ontrukken
trouwens of hij zo uit de Napolitaanse
opera is weggelopen.
Simon van der Geest, als de oude versle
ten souffleur, mag ik oók niet vergeten,
evenmin als Hubert Waber als de majordo-'
mus Cora Canne Meijer zagen wij geluk
kig eindelijk weer eens terug. Zij had nu
John Bröcheler als tegenspeler, die het er
wel een beetje dik bovenop legde - maar
hij is een rasacteur, dat moet gezegd wor
den. Dale Duesing (Olivier) en Leo Goeke
(Flamand) stonden er wat schutterig bij,
maar dat zal wel premièrekoorts geweest
zijn.
Het Omroeporkest was voortreffelijk op
dreef onder leiding van Kenneth Mongo-
mery. Gelukkig ook zagen wij de schitte
rende dekors en kostuums van Toni Busin-
ger weer terug Het is wel de mooiste
enscenering, die ik in jaren gezien heb
Voorstellingen in Amsterdam: 19. 21 en
28 december en 3 januari 1978
J. H. MOOLENIJZER
en kint
:t kennisn
etst bove
tel o n
Johann Goll baron van Frankenstein
verdient het om een ruimere belangstel
ling te krijgen. Hij behoort niet tot de top
van de 18e eeuw, maar zijn werk is zeker
verdienstelijk te noemen en vanwege zijn
belangstelling voor de topografie van onze
omgeving is hij ook voor degenen met een
historische interesse de moeite van een
bezoekje aan Teyler waarde.
Goll van Frankenstein was een amateur
in de beste zin van het woord Hij kwam
als telg uit een deftig koopmansgeslacht te
Frankfort aan de Main waar hij in 1722
was geboren, kort voor 1750 naar ons land
Hij huwde met een Dordtse vrouw en
vestigde zich in Amsterdam waar hij fir
mant werd van een bankiershuis. Niette
genstaande zijn drukke zaken hij zou
het huis later zelfstandig gaan leiden
heeft Goll de kunst graag willen dienen
Hij deed het op twee manieren in be
schouwende zin als verzamelaar en crea
tief als tekenaar
I Intussen mogen wij wel blij zijn, dat dit
I muzikale testament niet verloren is ge
raakt bij het bombardement van de
Staatéoper in München in 1943, want dan
zou de vraag wellicht nooit meer gesteld
worden en dat zou jammer zijn Strauss
laat de gravin zeggen: „Wanneer u het ene
kiest - verliest u het andere.' Verliest u niet
altijd wanneer u wint?”
Het geniale van deze opera is dat de
cjjmax niet bereikt wordt door een groots-
opgezette finale, maar eenvoudig door het
zetten van een vraagteken. De manier
waarop Strauss dit vraagteken zet mag ik
u niet verklappen, maar spannend is het
wel.
Galitsj, leerling van Stanislavski en
Meyerhold, werd als dissident in 1971 uit
de Russische schrijversbond gstoten. Hij
vestigde zich drie jaar later in Parijs. Zijn
liederen over de dwangarbeidkampen en
het regime van Stalin, die Galitsj met zijn
rauwe stem en zichzelf op gitaar begelei
dend op besloten avonden voor vrienden
ten gehore*bracht waren in dissidenten
kringen in de Sovjet-Unie enorm populair.
Geluidsbandjes met die liedjes circuleer
den frequent in kringen van intellectuelen
De eerste moeilijkheden van Galitsj met
de censuur dateerden van 1968 Hij kreeg
een publikatieverbod en werd uit de bond
van schrijvers en van cineasten gezet.
Sindsdien verscheen zijn naam steeds on
der protesten tegen de schending van men
senrechten die Andrei Sachafov voortdu
rend tot de Sovjet-leiders richtte
Onder de druk van maatregelen die de
Sovjet-autoriteiten voortdurend voor hem
in petto hadden besloot Galitsj tenslotte in
,1974 zijn land te verlaten. Hij verloor di
ked hierna het Sovjetrussische staatsbur-
Jgerschap. In Frankrijk was hij een promi
Inent vertegenwoordiger van de in balling-
schap levende Russische dissidenten.
DEN HAAG (ANP). Anneke Bras
singa heeft de Martinus Nijhoffprijs
voor vertaling in het Nederlands,
groot 5.000, geweigerd. Zij vindt, dat
de jury voor de prijs zich vorig jaar
voorgoed heeft gecompromitteerd
door de prijs niet toe te kennen. De
prijs voor vertaling uit het Nederlands
is toegekend aan de Tsjechoslowaakse
Julia Majekova. Of zij de prijs aan
vaardt, is nog niet bekend. Zij vertaal
de literair werk in het Slowaaks.
Velserbeek waar de zakenman en kunste
naar resideerde Kennelijk was er op de
weg langs deze buitens genoeg drukte die
bedelaars (uiterst links) wist aan te
trekken
kreeg Beethoven in het fantastisch helder
geprofileerde pianospel van Pollini mee.
Een contrastrijke vertolking waaruit een
sterk persoonlijke uitbeeldende kracht
sprak en waarmee de greep op de muzika
le materie als geheel, maar ook in de
verscheidenheid van details, overtuigend
bewezen werd
Gigues en Rondes de Printemps tonen in
de compositie bepaald niet de meest geïn
spireerde zijde van de latere Debussy.
Maar het overblijvende deel uit deze Trois
Images: Iberia”, met als middendeel de
exotisch bedwelmende „Parfums de la
nuit”, boeit van begin tot eind. Zelfs als het
om een wat uiterlijk gerichte weergave
gaat, zoals hier op het zesde abonnements
concert in de B-serie van het Concertge
bouworkest werd gegeven, waarin de on
derhuidse spanningen niet zozeer worden
gevoeld
Dat Haitink en zijn orkestleden overi
gens in topvorm verkeerden, was bij de
opening van het programma in Moessorgs-
ki’s overbekende symfonisch gedicht „Een
nacht op de kale berg” al gebleken. Alle
briljante schittering van de instrumentatie
van Rimski Korssakov, werd uitgebuit om
Moessorgski’s suggestieve uitbeelding van
een heksensabbath optimaal kracht bij te
zetten. En vooral ook in de voortreffelijk
aan de solopartij aangepaste begeleidin
gen in Beethovens Vijfde Pianoconcert,
liet de kwaliteit van het orkestspel naar
letter en geest niets te wensen over.
Maurizio Pollini, de solist van deze
avond, bracht een zeker niet alledaagse en
daardoor extra spannende interpretatie
van dit zogenaamde „Keizerconcert”. Niet
de zwaarwichtige Germaanse geest, maar
een verkwikkende apollinische allure
Op deze penseeltekening in bruin over
krijt en licht gewassen, die Johann Goll
van Frankenstein „Tuschen Velsen en
harlemnoemde, zien we de theekoepels
die behoorden aan het landgoed Beecke
stijn in Velsen Beeckestijn is niet ver van
den correspondentie is sprake van werk
van Rembrandt, Guido en Guercino. Hij
kocht regelmatig op veilingen waarbij het
niet om kinderachtige bedragen ging. In
1761 nam hij de verzameling van Rover
over, destijds een belangrijk collection-
neur. Dat het Goll naar de vleze ging
bewijst ook zijn aankoop van het buiten
Velserbeek dat hij van een in originele
Engelse stijl aangelegde tuin voorzag.
Toen Goll doodging in 1785 kwam de
gehele verzameling in handen van een van
zijn kinderen, Johann Goll II. Deze heeft
de verzameling voortgezet en opnieuw
voorzien van belangrijke aanvullingen die
ertoe leidden dat de hele collectie na zijn
dood op een veiling het in 1833 kapitale
DEN HAAG. Zaterdag 7 januari en
zondag 8 januari zullen in de Koninklijke
Schouwburg in Den Haag enkele kunst-
evenementen plaats hebben, waarvan de
baten ten goede komen aan Amnesty In
ternational. Deze organisatie strijdt voor
de belangen van mensen waar ook ter
wereld van wie de vrijheid wordt aan
getast op grond van hun politieke keuze,
godsdienstige overtuiging of ras.
Deze gelegenheid doet zich voor, omdat
de vaste bespelers van de Koninklijke
Schouwburg (De Haagse Comedie) door
omstandigheden niet kan optreden.
Schouwburgdirecteur Guus Verstraete
heeft toen besloten het toneelmuziek
weekeinde te organiseren. Medewerken
den zijn Het Hofstad Jeugdorkest, Nel
Oosthout, het Residentie Bach Orkest, Ju
lien Schoenaerts en Guus Verstraete
De Nederlandse Operastichting mag
zich gelukkig prijzen, dat Patricia Wells
beschikbaar was voor de rol van gravin
Madeleine, die zij twee jaar geleden ook
gezongen heeft, want het zou heel moeilijk
geweest zijn om een sopraan te vinden, die
zo precies in deze rol past als zij. Niet
alleen zingt zij haar partij met vlekkeloze
trefzekerheid, maar zij weet bovendien de
spanning in de slotscène op te voeren tot in
het bijna ondraaglijke en dat doet zij met
een natuurlijke bevalligheid die benijdens
waardig is.
Patricia Wells is een begenadigde actri
f
ML
f* Y-'
1
V.
