Carter blijft ijveren voor mensenrechten KERNENERGIE IN ZUID-AMERIKA achtergrond Vredesconferentie Cairo voorlopig op zijspoor december vrij Elfde moord door Gevangenen van Polisario 23 Dienstweigering moeilijker in West-Duitsland „wurger van Los Angeles” MOED Nieuwe griepvariant I 3 2 3 BINNEN- EN BUITENLAND 19 7 7 DECEMBER 1 6 VRIJDAG Russische houding Huiswerk 'Corócoss sStllIó lil bezet lagen >er een n giste- ingapo- ■af ver- ijgt nog end, de icaïne Eerste plaats lagen en, Olie uit zijn r Vasile iw was. ijn aan ?r door >ord” erdei Weigering 15 jaar 9- o r 1 (Van onze redactie buitenland) WASHINGTON/CAIRO. De vredesconferentie in Cairo tussen Egypte, Israel en de VS is voorlopig op een zijspoor gerangeerd nu de Israëlische premier Begin in Washington besprekingen voert met de Amerikaanse president Carter. De indruk van talrijke waarnemers in Cairo is, dat er niet verder wordt onderhandeld in de Egyptische hoofdstad, maar dat de feitelijke resultaten elders uit de bus moeten tomen. AMontaideti eftijd ijd is in gezond univer- houden en ou- jonge- l aarden >okt en zendien n jeugd ijn ver- ar S. A. ^'IllcVÏll'ZliC: (Door onze Speciale verslaggever Herman P. Gebhardt) MONTEVIDEO. Het sle pende conflict tussen de landen die nucleaire technologie bezit ten en zij die daar ook een deel van opeisen, is weer actueel ge worden na de reis van de presi dent van Venezuela, Carlo/s An drés Pérez, naar Brazilië en ook het bezoek van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Za ken Cyrus Vance aan dat land. Argentinië en Peru hebben nu samen met zeven andere zgn. niet-gebonden landen in de Vere nigde Naties het voorstel gedaan om te komen tot een verklaring waarin „het legitieme recht van alle landen” vastgesteld wordt om „de atoomenergie aan te wenden ten bate van de econo mische groei”. IgüitW Zwaartepunt in overleg Midden-Oosten door Nico Scheepmaker thans verlegd De Israëlische premier Begin (rechts) bracht gistermiddag een kort bezoek aan de burgemeester van New York, Edward Koch. [8069 SURINAM BRAZILIË Brasilia .PARAGUAY rAsunciór# HILI SgsSontiflM JlCddjlB 1ARGENTINJË I rnhem- vierend heroïne zijn ge- e drugs den ar- iggeno- die ge- mg van voor de itkende RA-ter- Noord- anisatie wat zij 1 zij zeg- Janusa- idverra- Er werd gisteren in Cairo en Washing ton druk gespeculeerd over wijzigingen in het officiële standpunt ten aanzien van de Palestijnen en de westelijke Jordaanoe- ver en een mogelijke trip van de Israëli sche minister van Buitenlandse Zaken Dajan naar Marokko, dat geldt als een fervente steunpilaar van Sadats politiek. LOS ANGELES (DPA). De „wurger van Los Angeles” heeft zijn elfde slachtof fer gemaakt. Het lijk van de 17-jarige prostituee Kimberly Ann Martin werd in een voorstad van Los Angeles gevonden. Het was na de tiende moord, vijftien dagen geleden, stil geweest rond de wurger op wiens hoofd een bedrag staat van 140.000 dollar. „We dachten dat we hem gedwon gen hadden onder te duiken”, aldus Dan Cook, een politie-inspecteur bij het 55 man sterke rechercheteam. (Van onze redacteur in West-Duitsland) BONN. Dienstweigeren wordt in West-Duitsland voortaan alleen weer na een intensief gewetensonderzoek door een officiële commissie mogelijk. Vanaf 1 augustus 1976 tot 14 december 1977 was het mogelijk in een paar zinnen op een briefkaar aan de leger- administratie duidelijk te maken dat gewetensbezwaren vervulling van mi litaire dienst ónmogelijk maakte. Gisteren heeft het Bundesgerichtshof in Karlsruhe de aanvullende wet die het dienstweigeren vergemakkelijkte, voorlopig buiten werking gesteld. Op 1 maart 1978 wordt definitief beslist of de vergemakkelijkte procedure voor al tijd tot het verleden zal behoren. Een verzoek tot opheffing van deze wet op de algemene dienstplicht werd door de christen-democratische opposi tie ingediend. De CDU-CSU zag in de wet een gevaar voor de paraatheid van het leger. Het aantal dienstweigeraars was namelijk met sprongen omhoog gegaan: in november dit jaar weiger den 10.663 dienstplichtigen de dienst bij de Bundeswehr, in augustus 1975 wa ren het er slechts 1454. De dienstweigeraars deden tot nu toe een vervangende dienst die 18 maan den duurde, drie maanden langer dan de dienstplicht. Ze werkten als hulp in ziekenhuizen, tehuizen voor ouden van dagen of gehandicapten. In het West- duitse leger dienen op het ogenblik 495.000 mensen, van hen zijn 55 percent dienstplichtigen premier Begin met hem zou willen bespre ken, doch benadrukte dat de VS gereed staan om als bemiddelaar te helpen bij het doorbreken van een impasse of het verle nen van steun. De VS willen het Midden oosten geen vrede opleggen, maar zijn wel ten naaste bij op de hoogte van de verlan gens van de onderhandelende partijen. Indien Begin met plannen komt, zal Car ter hem zeker laten weten of zij naar zijn oordeel een stap in de goede richting vor men of niet ver genoeg gaan. Maar uitein delijk, zo zei Carter, zal president Sadat zelf moeten uitmaken wat voor Egypte aanvaardbaar is. Onze speciale verslaggever in Cairo, Jaap van Wesel, bericht dat juridische adviseurs van de Israëlische en Egyptische delegaties, twee Egyptenaren en één Israë liër huiswerk hebben opgekregen voor het bijzonder lange weekeinde: maandag moe ten zij een formule hebben uitgewerkt in een soort werkgroep, over de procedurele moeilijkheden van de conferentie die nog niet zijn opgelost. Dat zijn de vragen van het voorzitterschap (voorlopig nog in Egyptische handen) en de prioriteiten van de agenda. Dat was de belangrijkste con clusie van de zitting van gistermorgen, die ruim twee uur duurde en waarvan de sfeer door de Israëlische delegatiewoordvoer- Wat de ontwikkeling' van kernenergie in Zuid-Amerika betreft, staat Argenti nië op de eerste plaats, gevolgd door Brazilië. Tussen de twee landen ont breekt evenwel de te verwachten rivali teit op dit punt. Veel eerder zien beide landen als hoofddoel - zoals ook bleek bij de onderhandelingen over het Duits-Bra- ziliaanse verdrag ter waarde van 4,8 miljard dollar voor acht kerncentrales Carter acht zijn reis naar Warschau van belang voor het onderstrepen van de Amserikaanse belangstelling voor Oost- Europa. Naar India gaat hij als bevesti ging van de verbeterde Amerikaans-In- PERUX^ fssk’Lima der als „opbouwend, vriendelijk en harte lijk” werd gekenschetst heeft en een t op het ten be- ens de i proef- gedood de vijf ntelijl terboi erderii hoede nderd ddelbi g tekf svrouw Ier vai zia's in promi- 'ein, de Repu IRA is n „offi- iel Het adicale rgdheid vinden, want ik ius Ma- kennen n wat ik Dat zal i dat de wordt.” i Neder- actuali- daad te lonesië, en niet Argentinië en Brazilië weigeren voorts de toetreding tot het verdrag tegen de verspreiding van kernwapens (het zgn. Non-proliferatieverdrag). Ze zijn er we liswaar niet op uit kernwapens te Ver vaardigen, maar ze staan op het stand punt van „juridische gelijkberechtiging van alle landen” en wensen zich niet als Ik las dat mr. Schroder, de president van de rechtbank die Pieter Menten tot 15 jaar veroordeelde, geëmotioneerder leek dan de verdachte, toen hij zijn vonnis en zijn beweegredenen uitsprak. Ik kan me dat voorstellen. Menten was de enige in de zaal die absolute zekerheid had over zijn aan deel (ja dan nee) in de executies in Podho- rodce en Urycz. De president, die met vijftien jaar in feite levenslang eiste (Men ten is 78 jaar), had die absolute zekerheid niet. iw, ver- dstrek- erdam” jezet op i Haag r vanaf proces- verbo- nusama lesische esloten, ersoon- Indone- l. naar Washington (Tijfel [•La PozC BOLIVIA de gehele brandstofcyclus in eigen be heer te houden, om niet aan de politieke of economische druk van de dtoommach ten onderworpen te blijven. Niettemin is de weg naar onafhankelijkheid nog lang, zoals de zojuist van de Verenigde Staten los gekregen concessies aantonen baar bij gaat het voor Argentinië om de over dracht van technologie voor de fabricage van zwaar water, en voor Brazilië om de levering van verrijkt uranium. Tot nu toe is in Argentinië slechts één kerncentrale in bedrijf: de „Atucha”- centrale (300 megaWatt). Tot het jaar 2000 zullen er vijftien nucleaire centrales gebouwd worden. die samen een kwart van de Argentijnse energiebehoeften (9000 megawatt) voor hun rekening moe ten nemen. De Venezolaanse president Pérez heeft bij zijn bezoek aan Brazilië in het kader van zijn integratiepogingen een plan voorgelegd om een Latijns-Amerikaanse organisatie voor de ontwikkeling van atoomenergie te stichten. Dat plan vond echter weinig weerklank Het grote en belangrijke verschil van mening over de agenda gaat om de vraag welke zaak als eerste aan de orde moet komen, en derhalve politiek het belang rijkste is. Israel staat op het standpunt dat de elementen van vrede voorop moeten staan, in overeenstemming met de Israëli sche conceptie dat het territoriale aspect ondergeschikt is aan de principiële vraag van oorlog of vrede. TALKLAND-EI =aaMALWI»IEN)=^=g=^g=: PARIJS (AFP, UPI). De acht gijze laars die zich in handen van het Polisario bevinden zullen op 23 december aan de secretaris-generaal der Verenigde Naties, Kurt Waldheim, worden overgedragen. De president van Frankrijk. Giscard d’Es- taing, heeft dit gisteren aan de advocaat van de familie van de acht betrokkenen meegedeeld. De overdracht zal in Algiers plaatsvinden. De Franse president zei dat Waldheim sinds het begin van de week met het Poli- sario-Front over de vrijlating had onder handeld. De secretaris-generaal zal zelf naar Algiers gaan om bij de overdracht aanwezig te zijn Maatregelen zijn getrof fen om de acht nog dezelfde dag naar Frankrijk te brengen Egypte daarentegen wil de ontruiming van de bezette gebieden als punt één op de agenda, de Palestijnse kwestie als punt twee, en als laatste punt de elementen van vrede, zoals diplomatieke en handelsbe- trekkingen, culturele banden en dat soort zaken. Een voorzichtige voorspelling over de uitkomst van die Egyptisch-Israelische werkgroep (de Amerikanen zijn er buiten gebleven): een compromis, waarbij op de een of andere manier alle zaken tegelijk aan de orde worden gesteld, bijvoorbeeld in sub-comités. Onze redacteur in Washington, Henk Kolb, meldt dat volgens de Amerikaanse a president Carter de Palestijnse bevrij i dingsorganisatie PLO zich voorlopig bui tenspel heeft gezet als deelnemer aan de vredesonderhandelingen in het Midden Oosten. Carter zei gisteren op een perscon ferentie in Washington dat de PLO dit te danken heeft aan zijn afwijzende houding ten opzichte van Sadats vredesinitiatieven Volgens de Amerikaanse president moe ten gematigde Palestijnen echter wél bij de gesprekken in Cairo worden betrokken. Carter verklaarde geen voorkennis te dragen omtrent vredesvoorstellen die de plotseling naar de VS gereisde Israëlische politieke beraadslagingen volop deel. In Brussel tenslotte gaat Carter spre ken met de NAVO-leiders en bij die gele genheid zullen ongetwijfeld zulke onder werpen als de neutronenbom en de we derzijdse beperking van strijdkrachten in Centraal-Europa ter sprake komen. Carter zei te willen proberen de Ameri kaanse bijdrage aan de NAVO en de Amerikaanse invloed op het bondgenoot schap te vergroten. Ik heb, tijdens de zittingsdagen die ik heb bijgewoond, wel eens gedacht: stel dat Menten de waarheid zegt, dat hij niets met al die executies te maken heeft gehad, zou hij dan net zo reageren en argumenteren als hij het nu doet? Niet verbijsterd, ver twijfeld, zich de haren uit het hoofd trek kend, maar bijna alles ontkennend wat hem maar werd voorgehouden zodat je op den duur begon te geloven dat hij door een behendige sprong in de tijd zelfs de hele oorlog niet had meegemaakt Ik weet dat wat geroutineerder recht bankverslaggevers dan ik zo tegen het einde van het proces begonnen te twijfelen of er wel iets anders dan een vrijsprekend vonnis kon worden uitgesproken. Niet om dat zij werkelijk waren gaan twijfelen aan de beschuldigingen, maar omdat Menten en zijn raadsman mr. Van Heyningen een dusdanig dik rookgordijn van ontkennin gen, beschuldigingen en insinuaties op wierpen, dat de gebeurtenissen in juli 1941 geheel onzichtbaar dreigden te worden. Je moest je hersens er goed bijhouden om te blijven beseffen hoe absurd het is om getuigen van achter het IJzeren Gordijn alleen om die reden te diskwalificeren. Menten en Van Heyningen probeerden de indruk te wekken dat getuigen uit die streken per definitie onbruikbaar zijn, een theorie die de slachtoffers voor altijd weerloos en al het misdrevene in Oost- Europa onberechtbaar zou maken. Er zijn in Polen en de Sovjet-Unie zoveel oorlogs misdaden gepleegd door zoveel oorlogs- I misdadigers, dat het nogal onzinnig is te veronderstellen dat de autoriteiten aldaar al jaren geleden de falsificatiemachine in werking zouden hebben gesteld om juist die ene kunstkenner in het politiek niet al te belangrijke Nederland tussen al die nog loslopende oorlogsmisdadigers er tussen uit te pikken., Bovendien leek het zo vreemd dat de getuigen uit Israel,-Amerika en Zweden Pieter Menten met alle geweld kapot zou den hebben willen maken als hij niets met die executies te maken had gehad. Als mijn hele familie uitgeroeid was, zou het mij 35 jaar na dato geen bevrediging schenken als een onschuldige daarvoor veroordeeld werd. Misschien dat je direct na de oorlog nog redeneert, dat het beter is dat een „schuldige onschuldige” (een collo- borateur, een moffenvriend die zich op andere fronten schuldig heeft gemaakt) wordt opgehangen dan dat niemand voor de moord op je hele familie opdraait, maar 35 jaar later? Volgens inlichtingen die de Russische gezondheidsautoriteiten hebben verstrekt, hebben zich in verscheidene gebieden, ver spreid over de gehele Sovjet Unie, griepaanvallen voorgedaan van tamelijk ernstige aard, waardoor vooral kinderen en jeugdige volwassenen getroffen zijn. Uit Hongkong is hetzelfde gemeld De geïsoleerde ziékteverwekker is, vol gens de WHO, verwant aan het virus dat tussen 1947 en 1957 in de gehele wereld werd aangetroffen, maar dat sindsdien verdwenen was. De monsters zijn naar de griepcentra in Londen en Atlanta gezon den met het oog op de vervaardiging van een vaccin Buenos A, AireyuRpGUAjg Daarnaast kwamen voor het eerst atoomlanden en adspiranLatoomlanden bijeen op een door president Carter in Washington bijeen geroepen conferentie van vijftig landen, waaronder uit La tijns-Amerika Argentinië, Brazilië en Mexico. Doel van de conferentie^was te komen tot een compromis voor de even tuele (veilige) opdracht van nucleaire fa bricagemethoden. De conferentie eindig de met de vorming van acht gemengde werkgroepen, die zich over even zovele problemen - zoals de uraniumverrijking, nucleair afval, snelle-kweekreactoren en dergelijke - dienden te beraden Aangezien de conclusies van de werk groepen pas over twee jaar bekeken zul len worden, is tot dat tijdstip de interven tie van de zgn. Club van Londen, die tegen de Latijns-Amerikaanse atoom- projecten gericht was. tot op zekere hoogte teniet gedaan. Vaststaat intussen wel dat de pogingen om te komen tot een Latijns-Amerikaan se „atoomclub”, schipbreuk zullen lijden „tweederangs” naties te laten behan delen Argentinië wil de kerncentrale in An- gra dos Reis binnenkort in bedrijf stel len. Hiertoe heeft het verrijkt uranium nodig, waartoe al in 1972 met de Ameri kaanse firma Westinghouse een overeen komst gesloten is. De Argentijnen heb ben ook onbewerkt uranium in Zuid- Afrika gekocht en ter verrijking naar de VS gestuurd Maar de goedkeuring voor de levering werd voortdurend opge schort - een van de oorzaken van de spanningen tussen Brazilië en Washing ton. Aan de vooravond van het bezoek van Cyrus Vance gaf de Amerikaanse regering echter het groene licht voor de uitvoering van het verdrag. Brazilië wei gerde tegenover Vance verder het ver drag met de Bondsrepubliek te wijzigen, maar is op Nederlandse aandrang bereid uitgebreide garanties over het niet ver vaardigen van kernwapens te geven aan de Urenco (het Nederlands-Duits-Britse uranium verrijkingsconsortium De angst voor een Latijns-Amerikaans kernwapen wordt vooral veroorzaakt door het voorbeeld van India, en zal wellicht navolging vinden. Niemand zal onder de huidige omstandigheden aan een interne Amerikaanse atoomoorlog denken, maar voor dictatoren met groot heidswaan - van het kaliber als destijds Hitler en momenteel Idi Amin - is La- tijns-Amerika zeker niet gevrijwaard. Bovendien bestaat de mogelijkheid dat terroristen nucleaire splijtstof als pres siemiddel zullen gebruiken (zelfs wan neer die militair gezien onbruikbaar is). Guerrillastrijders hebben in 1973 de des tijds in aanbouw zijnde reactor in Atu cha bezet. Het gevaar van diefstal van nucleair materiaal kan des te minder uitgesloten worden als ook de Latijns- Amerikaanse revolutionairen te zijner tijd door wetenschappelijk of nucleair hulppersoneel gesteund worden. Toch kunnen deze zaken niet dienen als reden om de landen van Latijns- Amerika het recht te ontzeggen zich wat hun energievoorziening betreft op econo misch verantwoorde manier te ontwik kelen. i-;cuVan^^^= Ik moet eerlijk zeggen dat ik mijzelf op een gevoel van opluchting betrapte toen ik las dat Menten 15 jaar had gekregen. Er moet een grote dosis moed voor nodig zijn om zo’n vonnis te vellen, ook als de bewij zen en getuigenverklaringen zo’n vonnis alleszins rechtvaardigen. Want niet alleen was het persoonlijke contact tussen de president en de rechters met de verdachte veel langduriger dan normaal het geval is, bovendien nam Menten zo vaak en soms zo lang het woord, dat er vermoedelijk nooit eerder een verdachte in Nederland heeft terecht gestaan die zoveel met de president van de rechtbank heeft gesproken. Van man tot man, zal ik maar zeggen Daar komt bij dat zo’n verdachte, on danks zijn kwalijke verleden en ondanks alle onaangename eigenschappen die hij tijdens zo’n rechtzitting onmogelijk kan verbloemen, toch een mens blijft, met zijn eigen gevoel voor humor, zijn eigen gis- heid en zijn eigen gevoeligheden in de richting van zijn vrouw op de perstribune (want daar zat Meta Menten steeds). Mr. Schröder heb ik, om het grote woord maar even neer te schrijven, bewonderd om zijn feitelijke kennis van zaken, om zijn geduld en souplesse jegens de verdachte, en mis schien nog het meest om de trefzekere wijze waarop hij af en toe NIET INGING op de zogenoemde complimentjes van de verdachte, voorzetten voor open doel, die een wat ijdeler en minder op zijn qui vive zijnde president in de bestaande dialoogsi tuatie vermoedelijk wel „benut” zou hebben De Amerikaanse president sprak tijdens zijn persconferentie ook over de Russische houding in het Midden-Oosten. Hij be klemtoonde dat de Sovjet-Unie thans bij lange na niet zo’n obstakel vormt als in het verleden wel het geval is geweest, maar beoordeelde het Russische optrederf toch met gemengde gevoelens. Hij sprak de hoop uit dat Moskou na de conferentie in Cairo, die momenteel aan de gang is, een opbouwender rol zal spelen bij het streven naar een vredesconferentie met alle be trokken partijen. De VS hopen en streven ernaar dat de stappen in de richting van vrede door Israel en Egypte aanvaardbaar zullen zijn voor de gematigde Arabische leiders in het Midden-Oosten in elk geval voor Jorda nië en Saoedi-Arabië en hopelijk ook voor Syrië Onmiddellijk na zijn persconferentie had Carter voor de eerste maal een ont moeting met Amerikanen van Arabische oorsprong die van mening waren dat deel neming van de PLO aan een vredesconfe rentie in Genève noodzakelijk is voor het bereiken van vrede. Volgens Carter js. dit echter onmogelijk zolang de PLO de VN resoluties over het Midden-Oosten, waarin het bestaansrecht van Israel is vervat,, niet erkent. De PLO zal wel met een aangepas te versie van de resolutie-242 op de prop pen kunnen komen. Namens de joodse lobby kreeg Carter een telegram met een dankbetuiging van wege zijn verklaring dat de PLO zichzelf in het Midden-Oosten heeft ontdaan van de mogelijkheid aan besprekingen deel te nemen. De Argentijnse uraniumvoorraden dekken niet alleen de eigen behoefte maar geven ook uitzicht op exportmoge lijkheden. In het kader van het atoom programma, dat de regering nu bij de creet de hoogste prioriteit verleend heeft, zal onder andere een zwaarwaterfabriek in Neuquen geïnstalleerd worden De technologie daarvoor bezitten de VS en Canada gezamenlijk. Bij zijn recente be zoek aan Buenos Aires heeft Cyrus Van ce overdracht hiervan toegezegd. Als te genprestatie zal Argentinië het zgn. Ver drag van Tlatelolco ratificeren. Daarmee zou Latijns-Amerika - als tot nu toe enig bewoond gebied ter wereld - tot atoom- vrije zone verklaard worden, ware het niet dat het verdrag pas volledig in wer king treedt wanneer naast alle Latijns- Amerikaanse landen ook de atoommach ten toegetreden zijn. Cuba, Moskou en Peking houden zich voorlopig afzijdig, zodat de ratificering voor Argentinië weinig uitmaakt yjieNEzuEL. SsBogoto, S=ggCOLOMBI_ JCUADI (Van onze redacteur in Washington, Henk Kolb W ASHINGTON President Carter zal in Polen en Iran de kwestie van de mensenrechten zeker ter sprake brengen wanneer hij rond de jaarwisseling om uiteenlopende redenen naar zes landen op reis gaat. Die mensenrechten staan nog steeds hoog in zijn blazoen. Hij begon zijn persconferentie gisteren met de verzekering dat hij daaromtrent uit spraken zal blijven doen en dat naar zijn smaak landen het recht hebben andere staten te kritiseren zonder dat men el kaar daarom als vijanden behoeft te beschouwen. diase verhoudingen nadat deze grootste democratie ter wereld premier Gandhi aan de dijk zette en zo een eind maakte aan toenadering tot met name de Sovjet- Unie. In Iran en Saoedi-Arabië, de twee grootste olieleveranciers van de VS. wacht Carter slechts een kort verblijf, maar hij hoopt er wel tijd te vinden voor intensieve besprekingen, zonder twij fel over de internationale olieprijzen en de'toestand in het Midden-Oosten. Naar Parijs komt Carter vanwege de invloed die Frankrijk heeft in Afrika) Ook daar wil hij het Midden-Oosten be spreken, alsmede de Amerikaanse on derhandelingen met de Russen over be perking van strategische kernwapens Merkwaardig genoeg verklaarde Carter dat Frankrijk geen lid is van de NAVO. Dit is strikt genomen onjuist: de Fransen hebben zich uit de militaire samenwer king teruggetrokken, doch nemen aan de GENÈVE (AFP). In de Sovjet-Unie en in Hongkong is een nieuwe griepvariant geïsoleerd, zo heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHOI gisteren in Genëve bekendgemaakt.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1977 | | pagina 3