Omroep in de greep van de sluikhandel
A NIGHT IN CASABLANCA
L
Paulus. Eendracht maakt macht
programma's van
radio en televisie
Ferdinand
Panda en de deugziener
0
Mnona
F
RADIO DONDERDAG
TV DONDERDAG
TV WOENSDAG
i
i
i
I
I
I
I
I
I
lt I
it
't I
I
Poppetjes
RTV
13
19 7 7
DECEMBER
WOENSDAG
2 8
_a-79
tot
at
(Van onze RTV-redactie)
HILVERSUM. De omroep wordt in Nederland betaald door de
kijkers en luisteraars, en nog een brokje extra komt van de STER. Die
financiering met geld van de gemeenschap, het kijk- en luistergeld,
stelt voorwaarden aan de zendgemachtigden. Niet alleen wat hun
aanhang betreft, maar ook wat de besteding aangaat. Omroepen
mogen met het geld dat bedoeld is om uitzendingen mogelijk te maken,
geen winst maken, en die uitzendingen mogen geen reclame bevatten.
O
I F
eter
It
it
it
it
it
Natuurkunde
Voormekaar
mu-
door
Charles
Boost
De geschiedenis toont aan dat het niet
eenvoudig is deze in zijn algemeenheid
simpele regels te handhaven. Er wordt
geld geslagen uit programma’s die met
gemeenschapsgeld mogelijk zijn gemaakt,
of zijn aangekocht. Een drietal NOS-mede-
werkers is bezig geweest met een inventa
risatie van deze activiteiten, en met het
peilen van de bereidheid tot een gezamen
lijk standpunt van de omroepen. De con
clusie luidt: „Naar verwachting zullen de
merchandisingactiviteiten rond omroep-
uitzendingen in omvang en variëteit toene
men, mede omdat in de praktijk de voor
delen ervan geldelijke opbrengst tast
baarder zijn dan de nadelen vermen
ging van omroep en commercie. Omdat de
meeste omroeporganisaties een gemeen
schappelijke regeling van deze problema
tiek, die aan hun wensen tegemoet komt,
voor onmogelijk houden, moet een geza
menlijke aanpak op het ogenblik als on
haalbaar worden gekenschetst.
Duiter. „Een ogenblikje sprak een
van hen. „Meneer de direkteur was nog
niet klaar met je. Na kantoortijd mag
je kletsen zoveel je wil, maar nu moet
je even hard aanpakken”.
Met die woorden voerden ze Hop het
kantoorgebouw weer binnen, en Panda
keek hem bedroefd na.
„Hij werkt dus voor meneer Dui
ter. mompelde hij. „Vandaar al die
instortende huizen en al die klachten.
Hij moet ondeug-kijken en omdat alles
zo slecht gemaakt is, stort het meteen
in elkaar. En dan kan meneer Duiter
nieuwe rommel maken en verkopen. De
schurk!"
elkaar op en kwamen allebei op de
grond terecht. Salomo barstte in la
chen uit en riep: „Onvoorzichtig hoor,
om niet goed uit te kijken waar je je
magere kuierlatten neerzet!”
De vraag is ook niet hoe merchandising
het aanwenden van uitgezonden pro
gramma's of delen, elementen, persoon
lijkheden of symbolen daaruit voor com
merciële doeleinden onmogelijk ge
maakt moet worden. Het verschijnsel
heeft ook een aantal positieve kanten. Tot
de argumenten voor instandhouding van
de huidige praktijk behoort echter in ieder
geval niet het verhaal dat het de program
makosten drukt. Die mogelijkheid is aan
wezig, maar een garantie voor de beste
ding van het merchandising-geld, of de
inkomsten van een omroep via de reclame
borden rond het sportveld, het draaien van
bepaalde platen, pousseren van sommige
artiesten of het ter beschikking stellen van
programmabanden voor speelfilms, kan
niet gegeven worden. In veel gevallen ver
dwijnt de opbrengst in de zak van een
enkeling, en is er geen sprake van een
bijdrage aan de programmagelden.
De discussie rond de winst die met popu
laire programma’s binnen bereik kwam, is
(Herhaling van het in onze vorige
editie gepubliceerde programma)
(Van onze RTV-redactie)
HILVERSUM. De VPRO zal morgen
middag veel televisie-toestellen laten aan
gloeien met een vlak na de oorlog gemaak
te klucht van de Marx-brothers, „A night
in Casablanca”^. Om twee uur begint de
uitzending op Nederland 1.
De avonturen van Groucho, Harpo en
Chico (foto) temidden van spionnen in een
Noordafrikaans hotel (een parodie op
Humphrey Bogarts „Casablanca”) hebben
niet een der „klassieke” films van de
Marxen opgeleverd. In deze door Archie
Mayo geregisseerde klucht mis je ook de
vertrouwde figuren, die voordien de broers
omringden en hun gewillig slachtoffer wa
ren, vooral natuurlijk de omvangrijke
Margaret Dumont. Alleen Sig Rumann is
nog steeds van de partij en speelt het weer
mooi mee.
Ondanks de mindere kwaliteit valt er
toch veel plezier aan te beleven, niet het
minst natuurlijk aan de „wisecracks", die
Groucho tussen snor en sigaar door spuit.
Maar de mooiste grap speelde zich buiten
de film af. De Warner Brothers-filmmaat-
schappij, die „Casablanca” had vervaar
digd, dreigde met een proces vanwege het
gebruik van die naam, maar kwam er ij
lings op terug toen Groucho Marx liet
weten, dat hij Warner zou dagvaarden
wegens het gebruik van het woord „Bro
thers”.
man. 19.45 Journaal. 20.15 Het meisje
van de Televisie. (Mary Tyler Moore),
tv-serie. 20.40 Cyrano de Bergerac,
tv-spel. 21.55 Cultureel programma.
22.25-22.35 Journaal.
HILVERSUM III
Ieder heel uur nieuws.
TROS. 7.02 Met Peter gaat het be
ter. 9.03 De Hugo van Gelderenshow.
11.03 Gerard de Vries draait op ver
zoek. 12.03 Boter, Klaas en prijzen.
14.03 Polderpopparade. 16.03 Euro-
parade. NOS. 18.03 De vacature
bank. 18 10 NOS-maal. TROS: 19.02
Poster. 20.02 Soul Show 22.02 Sesjun.
23.02 Cose up. 0.02 De Hugo van
Gelderen show. 1.02-7.00 De Nacht
wacht.
zine. 22.20-22.30 Journaal.
NET II
20.15 Informatief programma. 21.05-
52. Hop Hep had gehoord hoe Panda
ontslagen werd en nu draafde hij
achter hem aan.
„Wacht even!” riep hij. „Ik ben het!
Hop!”
Panda draaide zich verrast om maar
hij kreeg geen gelegenheid om iets te
zeggen, want Hop werd tegengehouden
door de twee assistenten van de heer
NET II
20.15 Secret Army, documentaire se
rie. 21.10-22.00 Wetenschappelijke
documentaire serie.
„Wat hoor ik daar vooreen infernaal
gekrijs?” vroeg Salomo zich af. „Ik
geloof warempel dat ze elkaar weer
naar het leven staan.” Toen de twee
gillende heksen onder zijn boom door
holden, riep Salomo: „Kijk uit, er loopt
v i
■A- Een scène uit „Nicolaas en Alexan
dra" met op het ziekbed kroonprins
Alexis (gespeeld door Roderic Noble)
HILVERSVM IV
KRO: 7.00 Nieuws. 7.02 Badinerie.
9.00 Nieuws. 9.02 Aan woorden voor
bij... 9.10 Solo. 10.00 Musikfestwo-
chen Luzern 1977. 12.00 Rondom...
14.00 Nieuws 14.02 Spektakel 14.30
Kollage van alledaags en zeldzaam.
15.30-17 00 Oratorium van Honegger.
STAD RADIO AMSTERDAM
17.00-19.00 Actualiteiten en
ziek, met de Amsterdamse Elpee
Top-10. 17.15 Uit in Amsterdam.
mille om kroonprins Alexis die aan
hemofilie leed te genezen.
Deze Alexandra, ’n Duitse prinses vol
kwezelachtige denkbeelden verschafte
de afvallige monnik als beloning voor
z’n ’medische’ adviezen zoveel macht
en invloed aan ’t hof dat hij in 1916 door
een groep hoge officieren onder aan
voering van prins Joesoepov vermoord
werd. Al deze dramatische en voor een
deel romantische aspecten die dit stuk
historie met zich meebrengt zijn door
Franklin J. Schaffner met veel gevoel
voor de spectaculaire kanten die aan de
ondergang der Romanovs verbonden
zijn, op film vastgelegd.
Dat de regisseur dit soort veeleisend
werk aan kan heeft hij in het verleden
al bewezen met films als „The War
Lord”, „Planet of the Apes” en „Pat
ton”, onderwerpen die op hun minst
veel energie en vakbekwaamheid ver
eisten. In deze film krijgt hij daarbij de
steun van cameraman Freddie Young
en een voornamelijk Engelse rolbezet
ting waaronder illustere namen als Sir
Laurence Olivier, Sir Michael Redgra
ve en Jack Hawkins.
HILVERUM II
AVRO: 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtend
gymnastiek. 7.20 AVRO-klok (gr.).
(8.00 Nieuws. 8.11-8.25 Radiojour
naal.) 8.50 Morgenwijding. NOS:
9.00 De zon op je hand, reportage.
9.35 Waterstanden. AVRO: 9.40 Resi-
dentie-orkest met solist: semi-klas-
sieke muziek. 10.00 Radio-Lawaaipa-
pegaai. 10.10 Arbeidsvitaminen: po
pulair verzoekplatenprogramma.
(11.00 Nieuws. 11.03-11.05 Radiojour
naal.) 11.30 Rondom twaalf. 12.15
Sportpanorama. 13.00 Nieuws. 13.11
Radiojournaal. 13.25 Beursplein 5.
13.30 ’n Middagje AVRO: muziek,
informatie en service. (16.00 Nieuws.
16.03 Radiojournaal.) 17.00 13 Speci
aal, jeugdprogramma. 17.40 Uitzen
ding van de Vrije Gedachte. 17.55
Mededelingen. 18.00 Nieuws 18.11
Radiojournaal IKON: 18.30 Kleur:
informatie en commentaar over za
ken van kerk en samenleving.
AVRO: 19.00 Aspecten: kunstru
briek. 20.00 Nieuws. 20.05 Klassieke
kamermuziek 21.50 Het koffie-con-
certeffect. 22.30 Radio Kamer orkest:
klassieke muziek. NOS: 23.00 Met het
oog op morgen. 23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM I
NCRV: 7 00 Nieuws. 7.02 Het leven
de woord. 7.08 (Te Deum Lauda
mus, gewijde muziek. 7.30 Nieuws.
7.41 Hier en nu. 7.55 Vandaag don
derdag. 8.24 Werk woord, meditatie.
8.30 Nieuws. 8.36 Gymnastiek voor
de huisvrouw. 8.45 Wie weet waar
Willem Wever woont, vragen van
luisteraars. 9.45 Onder de hoogtezon,
pastoraal muzikaal ziekenbezoek
10.30 Nieuws. 10.33 In ’t zilver, pro
gramma voor bejaarden. 12.00 De
Kilima Hawaiians Show. 12.15 Boer
en tuinder 12.26 Mededelingen voor
land- en tuinbouw. 12.30 Nieuws.
12.41 Hier en nu. 12.55 Middagpauze
dienst. 13.15 Een uur natuur, radio
magazine over het buitenleven. 14.15
NCRV-Globaal (15.30 Nieuws.). 17.30
Nieuws. 18.00 De kerk vandaag. P P
18.19 Uitzending van L
Nieuws. NCRV: 18.41 De wereld
zingt Gods lof. 19.35 Leger des Heils-
kwartier. 19.50 NCRV-Leerhuis, lees
oefeningen in de Bijbel. 20.00 Draai
schijf. orgelmuziek. 21.20 Eén, twee,
uit de maat, programma over onder
wijs en opvoeding. 21.40 Kunst met
een grote K, kunst met een kleine k,
kunst met een C, een bij de tijd
gieus programma. 22.25 Zojuist ver
schenen, nieuwe boeken. 22.30
Nieuws. 22.40 Politiek weekover
zicht. 22.50 Van onze corresponden
ten. 23.00 Klanksnoer, klassieke mu
ziek. 23.55-24.00 Nieuws.
EEN GROOT HISTORISCH „ta
bleau vivant”, zo zou men de film die
vanavond om 20.30 uur via Nederland 2
op uw scherm komt, kunnen omschrij
ven. Want achter de sobere titel „Nicho
las and Alexandra” gaat een beeldver-
slag schuil van de ondergang van de
laatste Russische tsaar en zijn familie,
een dramatisch verhaal tegen de ach
tergrond van gewelddadige dictatuur
en de eerste fase van de Bolsjewistische
revolutie.
Het bewind van Nicolaas II (1894-
1917) de laatste telg uit het geslacht der
Romanovs werd getekend door buiten
landse en binnenlandse politieke blun
ders, zoals de oorlog met Japan (1904-
1905) en de halfslachtige middelen om
het ontevreden volk rustig te houden.
Vooral minister-president Stolypin (in
de film gespeeld door Eric Porter)
speelde met zijn reactionair beleid in de
kaart van de revolutionaire elementen.
Een andere heilloze figuur tijdens het
zwakke en aarzelende bewind van Ni
colaas was de monnik Raspoetin (Tom
Baker) die als wonderdoener door de
keizerin binnengehaald werd in de fa-
tv-Film vanavond
Het gebruikte woord is „merchandis
ing’’ Geen Nederlander die er niet mee in
aanraking komt, al dan niet in een laakba
re vorm. Boekjes en poppetjes van Barba-
pappa, de Bereboot, Fabeltjeskrant. Ze
zijn slechts zo gewild omdat de niet-com-
merciële omroep de gelijknamige pro
gramma’s uitzend. Het is niet tot kinderuit-
zendingen beperkt. De VARA betaalde het
forse honorarium van Wi'm Kan met de
opbrengst van de grammofoonplaat met
de conference. De grammofoonplaten met
muziek van populaire en kostbare series
vliegen je om de oren, overigens. Net als de
boeken die alleen maar geschreven kon
den worden dank zij het onderzoek dat
met omroepgeld verricht is. En dit zijn nog
redelijk onschuldige voorbeelden.
De noodzaak voor een onderzoek is
vooral dat de merchandisingactiviteiten
van de omroepen en er is er geen die er
zich niet schuldig aan maakt op de één of
andere wijze volslagen onoverzichtelijk
zijn. De ene omroep heeft er een eigen
afdelinkje voor in het leven geroepen, de
andere gaat met commerciële instellingen
in zee, een derde wacht af tot gegadigden
zich aandienen, of laat de individuele pro
grammamakers de kwestie afhandelen.
De chaos is zo groot, dat dikwijls niet
meer te achterhalen is wat er gaande is:
dient de merchandising ter ondersteuning
van het programma, of is het programma
louter gratis reclame voor de te verkopen
spulletjes. En dat is de drempel waarop
het niet-commerciële omroepbestel zich
bevindt. Het geeft ook aan dat een onder
scheid tussen merchandising, sluikrecla
me en platenpromotie niet te maken is, zo
er al een verschil tussen de drie begrippen
bestaat.
De maatschappij oefent een zware druk
uit op de omroep. Er is in de samenleving
vrijwel geen sector meer te vinden waar
geen geld mee verdiend wordt. Een om
roep daarentegen kan alleen geld ver
dienen als een buitenlandse zender een
programma aankoopt. De omroep mag
immers geen winst maken. De
toeleveringsbedrijven van de omroep de
produktiemaatschappijtjes, de platenin
dustrie, de Engelse en Amerikaanse com
merciële omroepgiganten hebben voor
hun omzet reclame nodig. En voor het
bijzondere omroepbestel hier geldt dat po
pulaire programma’s een vorm van garan
tie voor het voortbestaan inhouden. Veel
populaire programma’s betekent veel po
tentiële leden, en de merchandising rond
die programma’s is dan niet meer dan een
gratis reclame voor die omroep, los van de
eventuele inkomsten.
De vermenging van belangen is met te
rug te draaien. Maar wel is duidelijk dat
met een toename van de al dan niet door
de omroepen gestimuleerde, georganiseer
de of zelfs betaalde publiciteit, gevolgen
heeft voor de vrijheid in het programma
beleid. Een vrijheid waar gewoonlijk drif
tig mee geschermd wordt in discussies met
de minister van CRM. Met andere woor
den: merchandising is de eerste stap op
weg naar een commercieel omroepbestel,
als de omroep er niet in slaagt het systeem
aan regels te binden.
DUITSLAND I
WDR. 18.00 Regionaal nieuws.
18.05 Programma-informatie.
Aansl.: Edward VII, tv-serie. 19.16
Actualiteiten. 19.45 Detektiv Harvey,
tv-serie. 20.00 Journaal en weerover
zicht. 20.15 Wetenschappelijk maga
zine. 21.00 Mit Rose und Revolver, tv-
serie. 21.55 Informatief programma.
22.40 Journaal, commentaar en
weerbericht. 23.00-23.35 Zuidameri-
kaanse muziek
DUITSLAND II
17.40 Actualiteiten en muziek. 18.20
Aus dem Logbuch der Peter Peter
sen, tv-serie. 19.00 Journaal. 19.30
Folldoristische zang en dans. 20.30
Satirisch programma. 21.00 Jour
naal. 21.15 Jaaroverzicht. 22.30 Kin
der des Olymp (Les enfants du Para
dis), speelfilm. 23.55 Journaal.
DUITSLAND III
18.00 Kleuterprogramma. 18.30
Rockmuziek. 19.00 Voor Turkse
werknemers. 19.10 Sam, tv-serie.
20.00 Journaal en weeroverzicht.
20.15 Der Fall Mattei, speelfilm. 22.05
Interview. 22.50 Documentaire. 23.35
Jazz. 24.00-00.05 Journaal.
BELGIE (Ned.)
18.00 Tekenfilmserie. 18.05 Jeugd
programma. 18.30 De vergeten ei
landen, jeugdserie. 18.55 Korte film.
19.05 Nieuwe films. 19.35 Informatief
programma. 19.40 Mededelingen.
19.45 Journaal. 20.15 Poppenshow
DE NOS-RUBRIEK PANORAMIEK besteedt vanavond aandacht 2L30 Standpunten. 21.50 Filmmaga-
aan Venezuela, waar de gekozen president Carlos Andres Perez
aan de macht is. Panoramiek staat onder eindverantwoordelijk-
heid van Klaas-Jan Hindriks (foto). De uitzending is vanavond op 21.55 Het mirakel vanSint Antonius,
Nederland 1 om 21.50 uur. tv-spel.
nisatie voor Internationa
le Ontwikkelingssamen
werking NOVIB.
20.30 NCRV: Nicolaas en Alek
sandra, speelfilm.
23.30 Tot Besluit
23.35 NOS: Journaal.
DUITSLAND I
18.00 Regionaal nieuws. 18.05 Pro-
grammainformatie. Aansl.: Volks
liederen. 18.10 Wie das Leben so
spielt, tv-serie. 18.40 Informatief
programma. 19.15 Actualiteiten.
19.45 Blauer Dunst, tv-serie. 20.00
Journaal en weerbericht. 20.15 Jaar
overzicht. 21.15 Das Fernsehgericht
tagt, tv-serie. 22.45 (K) Journaal,
commentaar en weerbericht. 23.05
Filmportret. 00.35-00.40 Journaal.
DUITSLAND II
17.40 Actualiteiten en muziek. 18.20
Königlich Bayerisches Amtsgericht,
tv-serie. 19.00 Journaal. 19.30 Ken
nen Sie die Lindemanns?, tv-serie.
20.15 Economische rubriek. 21.00
Journaal. 21.15 Religieuze uitzen
ding. 21.45 Kinder des Olymp (Les
enfants du Paradis), speelfilm (dl.l).
23.20 Journaal.
BELGIE (Ned).
18.00 Kleuterprogramma. T8.30
Rockmuziek. 19.00 Voor Spaanse
werknemers. 19.10 Sam, tv-serie.
20.00 Journaal en weerbericht. 20.15
- Es wird schon wieder, tv-spel. 21.45
Documentaire. 22.30 Interview. 23.15
Klassieke kamermuziek. 23.30 Jazz.
24.00-00.05 Journaal.
BELGIE(Ned)
18.15 Tekenfilmserie. 18.20 Docu
mentaire. 18.50 Luchtschippers, tv-
i en weer-
iemand achter je!” Eucalypta en Mie
keken allebei om en merkten daardoor
de boomwortel niet die dwars over het
pad kronkelde. Eucalypta struikelde
en Mie struikelde, ze bonsden tegen
al jaren gaande. Maar hoofdzakelijk in
besloten kring binnen de omroep. De be
hoefte om ermee naar buiten te komen, is
niet bijster groot. Het verschijnsel deed
zich het eerst voor in het begin van de
jaren zestig, rond populaire series als
Swiebertje, Pipo de Clown en Stiefbeen en
Zoon. De komst van Hilversum 3 als pop
zender vergrootte de invloed van het be
drijfsleven, evenals de creëring van het
zogenoemde „open bestel”, waardoor de
concurrentie tussen de omroepen en het
fenomeen van de kijkcijfers hun intrede
deden.
Alle maatregelen die van hogerhand
zijn opgelegd, of gedragsregels die vrijwil
lig tot stand kwamen, hebben het tij niet
kunnen keren. Het NOS-rapport stelt sim
pelweg: „Als we resumerend terreinen als
sluikreclame en plugging van platen en
artiesten overzien, moet de conclusie lui
den dat er hier evenals ten aanzien van
merchandising geen sprake is van een
effectief beleid. Onoverzichtelijkheid en
onduidelijkheid zijn troef”.
17.30 Films die komen. 18.15 Jopie’s
groente- en fruitrubnek. 18.30
Rechtshulp.
NEDERLAND I
14.00 VPRO: A Night in Casa
blanca, speelfilm.
15.20 De nieuwe korting, kinder-
tv-toneelstuk.
18.15 Open School/Teleac:
Voorlichtingsprogram
ma: Biologie.
18.30 Voorlichtingsprogram
ma: Geschiedenis.
18.45 NOS: De Fabeltjeskrant.
18.55 NOS: Journaal.
19.04 TROS: De man van zes
miljoen, tv-serie.
19.50 Simonskoop.
20.10 O moeder, wat is het heet,
comedy-serie.
20.40 Tv-privé.
21.35 NOS: Journaal.
21.50 NOS: 1977: geen commen
taar.
23.20 Journaal.
NEDERLAND II
18.45 NOS: Paspoort: informa
tie voor Joegoslaven.
18.55 NOS: Journaal.
19.04 NCRV: Paddington.
19.10 Mikula, de kleine kapitein,
jeugdserie.
19.35 De Dik
show.
20.00 NOS: Journaal.
20.25 NCRV: Stella, tv-spel.
21.15 Tientsin, topvariété.
21.30 De familie Bellamy.
22.20 Hier en nu.
22.50 Standpunt.
23.00 NOS: Journaal.
NEDERLAND I
15.30 AVRO: Berebios, kinder
programma.
18.25 NOS: Sesamstraat.
0’66° 18.30' 18.55 NOS: Journaal.
19.04 NOS: Van gewest
gewest.
19.50 P.P.: Uitzending van de
CPN.
20.00 Het komt allemaal wel in
orde, tv-film.
21.35 NOS: Journaal.
21.50 NOS: Panoramiek.
programma. 22.00 De eerste dag, reli- 22.20 Studio Sport.
„e 22.45 Journaal.
NEDERLAND II
18.15 TELEAC:
(4).
18.45 NOS: Toeristische tips.
18.55 Journaal.
19.04 IKON: Kon Hesi Baka -
kom gauw terug, jeugd
serie.
19.29 Kenmerk.
20.00 Journaal.
20.25 SOCUTERA: Een film
van de Nederlandse Orga- serie. 19.40 Mededelingen
s
I W
'Si? SÉ
PIB
COW fchSCth
