Ambassadeur Indiase muziek in Amsterdams Concertgebouw
Het doet er niet toe
Vandernoot leidt NPO
naar zeldzame hoogte
o
of Don Juan een man
is of een vrouw
s s
129
.89
59
98
Omroepen kritiseren mening Buma-leiding
,,Disc-jockey‘s hebben geen commerciële bindingen"
Meer bezoekers in
Rotterdamse musea
ff
n
PLEZIERIGE TONEELPRODUKTIE BIJ F ACT
eral.
MEESLEPENDE LISZT VAN PIANIST VASARY
‘est
‘est
Grammy Awards voor Star
Wars en The Eagles
Rookworst
c
o
Fleurop voor.....
John Kennis
Witte
bonen
in tomatensaus
iiii
iliB
lil
Dagverse halfvolle
melk aq
17
19 7 8
KUNST
J A N’ H A R I
WOENSDAG
iest
I
-
eral.
m
1
I
L_l
AMSTERDAM. Music of India staat er in koeieletters op de
affiches, die lang voor het recital dat de vermaarde sitarspeler,
componist en ambassadeur van de klassieke Indiase muziek, Ravi
Shankar,- tezamen met zijn vaste begeleider, de tabalaspeler Alia
Rakha dinsdagavond in het Amsterdams Concertgebouw zouden
geven, de mogelijke geïnteresseerden dienden te mobiliseren. Je kunt
lang en breed filosoferen over de beweegredenen van degenen die op
zo’n concert afkomen, maar de interesse voor India en alles wat met de
antieke cultuur en filosofie van het land samenhangt, zal een van de
belangrijkste drijfveren geweest zijn. Ongetwijfeld nog steeds, zij het
sluimerend, een van de grote escapismes, vluchtmogelijkheden, van
deze tijd.
ELEN
-VER
EIIV2
^ittebone»
eral,
Era halvarine
Toiletpapier
M
IERS
Jasse
rtlng
85,-
185,-
85,-
thuis
136
ME!
lent.
wieb wit voetje heeft gehaald.
I
Schoonheid voorop bij Ravi Shankar
F]
(ADVERTENTIES)
il
I
X V
r
JOHAN VAN KEMPEN
4 rollen
van 1,89
225 gram
I;
i
i
I
i
I
I
I
L
■De 20-jarige dochter van de Amerikaan
se zanger Pat Boone, Debbie Boone, kreeg
vier onderscheidingen voor haar eerste
single „You light up my Life”. De muziek
van de film „Star Wars” en de Amerikaan
se formatie „The Eagles” kregen er elk vijf
toebedeeld. Andere prominente zangeres
sen op de lijst van nominaties waren de
Amerikaanse Barbra Streisand met haar
lied „Evergreen" van de film „A Star is
Born” en Linda Rondstadt met haar versie
van de ballade „Blue Bayou”.
Het album „Rumours” van Fleetwood Mac
was het beste verkochte album van het
jaar met acht miljoen stuks.
In de categorie films viel de muziek van
„Star Wars”, „A Star is born”, „Rocky" en
„The Spy who loved me” in de prijzen.
LOS ANGELES (Reuter). De populai
re platenindustrie heeft in Los Angeles de
jaarlijkse „Grammy Awards” toegekend.
De ceremonie, waarop de prijzen worden
uitgereikt, zal plaatshebben op 23 februa
ri in Los Angeles.
Een tijd lang werd de sitar door rockmu-
sici en hun publiek gezien als een instru-
ROTTERDAM (ANP). De gemeente
musea van Rotterdam hebben het afgelo
pen jaar opnieuw meer bezoekers getrok
ken dan in het voorafgaande jaar. Het
waren er 596.895 tegen 565.034 in 1976.
Museum Boymans-van Beuningen noteer
de 268.968 bezoekers tegen 250.521 in
1976. Het historisch museum De dubbelde
palmboom werd vorig jaar bezocht door
109.964 tegen 103.377 in het voorgaande
jaar.
Het NPO kreeg de gelegenheid om zijn
rijkdom van klankkleurpalet optimaal te
demonstreren en musiceerde daarbij op
een niveau zoals slechts een enkele maal in
het seizoen voorkomt. En samen met het in
een vorig seizoen gegeven, subliem Bar-
tók-concert, reken ik de Ravel-uitvoering
van gisteravond tot de hoogtepunten van
geïnspireerde samenwerking tussen Van
dernoot en het NPO.
De balletmuziek van „Daphnis et Chloé”
(naar hetgelijknamige Griekse dichtwerk
van Longos dat handelt over een geiten
hoeder en een herderinnetje) bestaat oor
spronkelijk uit drie delen, die Ravel in
opdracht van de destijds beroemde „Bal
lets Russes” van Diaghilsv, tussen 1909 en
1912 schreef. In de jaren daarop stelde de
componist uit deze „Symfonie choréogra-
fique” twee concertsuites samen, waarvan
de tweede terecht het meest wordt ge
speeld, zowel vanwege de hogere artistieke
kwaliteit ervan ten opzichte van de eerste,
alsook omdat de eerste suite een zeer moei
lijk uitvoerbare, op vocalen geschreven
vrouwenkoorpartij bevat.
De nu op dit NPO-concert uitgevoerde
Tweede Suite is ook weer in drie in elkaar
overgaande delen ontworpen, die alle in de
praktijk onder de gedreven leiding van
André Vandernoot op genuanceerde wijze
in het orkest hun eigen karakteristiek kre
gen. In „Lever du Jour” schildert Ravel in
geraffineerde instrumentaties het aanbre
ken van de dag; via geheimzinnig gemur
mel in de fluiten en harpglissendi tegen
een donker motief van de strijkers. Het is
(Van onze kunstredactie)
'GRONINGEN. De opmerking van
directeur G. Willemsen van de auteurs
rechtenorganisatie Buma-Stemra, over
commerciële banden die discjockeys en
tv-presentatoren hebben met platen
maatschappijen en muziekuitgeverijen,
is hem niet door iedereen in dank afge
nomen. De AVRO bijvoorbeeld heeft via
de pen van directeur Siebe van der Zee
onmiddellijk om een nadere uitleg van
zijn woorden gevraagd. „We hebben er
met verbazing kennis van genomen en
we nodigen Willemsen uit om in een
gesprek meer helderheid te verschaffen
in wat hij allemaal beweert”, aldus
AVRO-woordvoerder H. van der Molen.
Toch zijn de opmerkingen van Willem
sen niet nieuw. Al jaren klaagt zijn orga
nisatie over de dwarsverbindingen die
Niet zelden duurt het lang voordat het
samenspel de dialoog tussen de sitar- en de
tabla-bespeler toelaat; voor onze westerse
oren de meest curieuze en sfeervolste mo
menten van de composities, omdat ze qua
sfeer en emotie vaak de al eerder in de
„thema’s” opgeroepen emoties (Zoals rust,
liefde, devotie) afronden, de structuur ver
duidelijken en briljant spel laten horen.
men bepaalde, van tevoren vaststaande
cycli de kapstokken voor de musici.
Dat element bezat het spel van Shankar en
Rakha gisteravond in ruime mate. Vooral
tijdens het tweede gedeelte van de avond
waren beiden zeer op dreef. Rakha haalde
in een tabla-solo ongekende mogelijkhe
den qua klankkleur uit zijn instrumenten,
daarbij af en toe de ritmen - als ter illustra
tie - vocaliserend.
„De insiders weten het, maar het is zo
moeilijk om een waterdicht bewijs te
Don Juan als emancipatiestuk dus? In
de informatie die F Act verstrekt wordt
dat niet met zoveel woorden gezegd. „Niet
per se een strijd tussen de seksen, tussen
man en vrouw, maar gewoon een gevecht
tussen twee gelijkwaardige partners; de
beste zal winnen” wordt daar gesteld. De
uitkomst dus van wat algemeen emancipa
tie genoemd wordt: de totale gelijkschake
ling van man en vrouw vormt hier echter
niet de slotsom, doch dient als uitgangs
punt en dat is een ontwikkeling verder. In
die zin is „Het verhaal van de Don Juan”
toch in elk geval een stuk dat met emanci
patie te maken heeft, ook al onthoudt F
Act zich zorgvuldig van een gerichte me
ning daarover. En tenslotte mag je als
publiek waartoe ook de criticus behoort
je eigen interpretatie geven van wat
daar vanaf het toneel op je af komt.
ganisaties hebben dat het hun verboden
is commerciële banden te hebben met de
platenindustrie, zoals volgens Willemsen
in het buitenland wel het geval is.
„We zien geen reden om nu een onder
zoek in te stellen. We willen eerst een
gesprek hebben met Willemsen”, zegt
men bij de AVRO. En bij de NCRV zegt
men ook geen wantoestanden te hebben.
Hier had men liever gezien dat Willemsen
wat concreter was geweest. „Nu krijg je
het vermoeden dat al die presentatoren
corrupt zijn”. En bij de VARA zegt men:
„Commerciële bindingen hebben we na
tuurlijk niet. Als we het toch constateren,
dan wordt er een punt achter de arbeids
overeenkomst met de betrokkene gezet”.
En bij de NOS is de reactie: „Je hebt om
de haverklap mensen die klachten uiten.
Maar het is allemaal nooit keihard aan
getoond”.
Fleurop Interflora staat er voor
in
Kuipte
250 gram
Pak Polly”
Hoy
I
I
14»
v
’25541
9
leveren. Echter, de klachten van onze
leden zijn er wel. De vrije toegang tot de
ether wordt belemmerd door makers van
programma’s die een artiest pas willen
opnemen als ze een joint venture met
hem afsluiten. En daar maken we ons
ernstig zorgen over. We zijn dan ook van
plan om met de omroeporganisaties en
het ministerie van Justitie, waar wij on
der vallen, informeel contact op te ne
men om de problematiek aan te snijden”,
aldus de heer Willemsen, die zegt dat één
artiest een officiële klacht heeft inge
diend bij het ministerie van CRM.
De benaderde omroeporganisaties rea
geren verbaasd en zeggen zelf geen pre
sentatoren in dienst te hebben die hun
privé- en zakelijke belangen niet kunnen
scheiden. Toch zijn er geruchten genoeg
en staat er nergens in de standaardcon
tracten die discjockeys met de omroepor-
langrijk - is nauwelijks ontwikkeld. De
raga drukt de melodische structuur uit,
vaak in bepaalde reeksen van noten (the
ma’s zou je kunnen zeggen) waarop geïm
proviseerd wordt, zij het dat de tempi en
de volgorde daarvan vaststaan. De tala
drukt de ritmische structuur uit. Hier vor-
„Het verhaal van de Don Juan” heeft als
uitgangspunt hetzelfde verhaal dat de
Spaanse middeleeuwse schrijver Tirso de
Molina bedacht en dat ook Mozart ge
bruikte voor zijn opera Don Giovanni.
Ceelen en Hoogenboom tillen het voor een
deel uit de irreële romantiek en schreven
een nieuw verhaal dat je misschien het
best opnieuw geromantiseerde nuchter
heid zou kunnen noemen.
Hoofdpersonen in hun stuk zijn Daponte
en Rosina Elvira, hij een alom gevierd
acteur, zij een actrice van hetzelfde ni-
De belangstelling voor het maritiem mu
seum Prins Hendrik was erg groot. Meer
dan 67.000 mensen trokken naar het mu
seum. In 1976 waren dat er 58.828. De
Atlas van Stolk had 26.217 gasten tegen
16.128 in 1976 sinds de opening op 1 juli
van dat jaar. Het Zakkendragershuisje,
dat wegens verbouwing en reorganisatie
in november gesloten was, ontving 74.248
bezbekers tegen 86.367 in het jaar daar
voor.
Het Museum voor land- en volkenkunde
tenslotte boekte een kleine vooruitgang:
50.020 bezoekers tegen 49.813 in 1976.
In de betere klasse 450,-
Exclusieve hemden en strikken
AmsterdamVijzelstraat 76
Rotterdam le Middellandstr. 78
Utrecht Voorstraat 58
Haarlem: Ged Oude Gracht 51
Doet 'n mens goed: een bloemengroet.
Maak keus uit het Fleurop ideeënboek bij uw
bloemist.
Koninginnegrai hl I15. Den
RAVI SHANKAR was gisteravond in het Amsterdams Concertgebouw vooral tijdens
het tweede deel van zijn recital op dreef. (Foto Lex van Rossen)
De schoonheid van de muziek staat bij
de estheticus Shankar voorop, niet zijn
eigen virtuositeit, maar de rijke klank van
de sitar moet tot uiting worden gebracht.
Vooral tijdens de laatste dialoog waren
zijn herhaalde invallen van een grote hel
derheid. Terecht vielen de musici dan ook
staande ovaties ten deel.
JOHN OOMKES
ROTTERDAM. Onder auspiciën van
de Toneelraad Rotterdam speelt het regis-
seurscollectief F Act momenteel een
nieuw stuk dat ontstaan uit improvisaties
geschreven is door Aat Ceelen en Leo
Hogenboom. Het betreft de derde op zich
zelf staande eenheid van een trilogie die
vooraf werd gegaan door „Het verhaal van
de nar” en „Het verhaal van de vuist”. Die
vorige stukken gingen overeen naren over
een bokser. Deze laatste telg van de verha-
lenfamilie kreeg de klassieke Don Juanfi-
guur als onderwerp met als voor de hand
liggende titel „Het verhaal van de Don
Juan”. Dat woordje „de” staat er beschei
den tussen maar is van essentieel belang:
het gaat F Act om de universele mens die
voor Don Juan model staat. Met die inten
tie doet het er ook niet meer toe of de Don
Juan nu een man is of een vrouw. De
voorstelling die bij het gezelschap onder
regie van Leo Hogenboom is ontstaan le
vert daarvoor het bewijs.
'<v.
De belangstelling voor Shankar is al
sinds het einde van de jaren vijftig in
brede kring aanwezig. Na zich in eigen
land te hebben opgewerkt tot een natio
naal symbool voor de oude muziekcultuur,
zette hij zijn streven om de waarde van die
cultuur ruime ingang in het Westen te doen
vinden kracht bij. Dankzij hem groeide
hier de interesse voor de andere structuur,
het aandeel van de improvisatie in de
raga’s en de typerende instrumenten. Aan
vankelijk beperkte die belangstelling zich
tot de wereld van de klassieke muziek,
maar gitarist George Harrison van The
Beatles ontketende een plotselinge
„boom” toen hij in 1966 af reisde naar
India om daar Shankar’s muziek te bestu
deren.
De drie gebroeders Gibb, beter bekend
als de „BeeGees", ontvingen twee
„Awards”, terwijl hun jongere broer Andy
twee nominaties kreeg voor de beste ver
kochte singel „I just want to. be your
Everyting”. „The Eagles” en „Fleetwood
Mac” schoten eruit bij de rockgroepen.
HEINZ
literblik
(ADVERTENTIE)
daqm-yyt
Zandvoort, Santpoort Wagenweg, Schaepmanstraat
S.
HAARLEM. Het Noordhollands
Philharmonisch Orkest speelde gistera
vond zijn hoogste troeven uit. Onder An
dré Vandemoots leiding werd op het in de
Gemeentelijke Concertzaal gegeven
vierde A-serieconcert. een partituur ver
klankt die binnen het symfonisch reper
toire toch nog altijd tot de moeilijkst
realiseerbare behoort: Ravels Tweede Sui
te uit „Daphnis et Chloé". Een stuk waar
in de geniale orkestrator die Ravel is
geweest voortdurend alle registers van
zijn talent opentrekt en van maat tot maat
een fascinerend koloriet schept.
lai
I
.1'1
ment waaraan bepaalde klanktrucjes
(„gimmicks”) ontleend konden worden of
als een geluid waarbij onder invloed van
bepaalde stimulantia zalig kon worden ge
tript. Shankar gruwde daarvan en deed
alles om de plotse cultus rond zijn persoon
te zuiveren. Hij trad op op grote rockfesti
vals om de materie beter toe te kunnen
lichten en ik vermoed dat zijn optreden op
het fameuze Concert for Bangla Desh
(eveneens een initiatief van Harrison, 1972)
daartoe veel bijgedragen heeft.
Al een tiental jaren komen steeds meer
Indiase musici, niet zelden daartoe door
Shankar zelf aangespoord, naar het Wes
ten om hun vakmanschap en muzikaliteit
ook hier te laten bewonderen en aldus een
groter begrip te kweken voor de schoon
heid van de raga’s en tala’s. De Indiase
muziek gaat in zijn huidige vorm meer dan
2000 jaar terug en kent een verleden dat
gepaard is aan religieuze beleving en de
grandeur van vorstenhoven. De essentie
ligt in de combinatie van melodie en ritme;
de harmonie - in westerse muziek zo be-
Literpak t og
radio- en tv-presentatoren hebben met de
platenindustrie. Hij baseert zijn mening
op de klachten die hij zegt te ontvangen
van de leden. „Er zijn artiesten die kla
gen dat ze pas in een bepaald program
ma komen als ze een plaat laten opnemen
bij de maatschappij waar de discjockey,
die zelf zoveel mogelijk werk uit eigen
stal draait, commerciële banden mee
heeft. Nee, namen noem ik niet, omdat je
er dan slechts een paar uitpikt, terwijl
het juist onze bedoeling is de langzaam
tot systeem ontwikkelde situatie aan te
pakken. Maar we weten zo, dat er vijf
discjockeys zijn die een eigen muziekuit
geverij hebben, terwijl er daarnaast
meer presentatoren kunnen zijn die ook
banden hebben met de platenindustrie”.
veau. Zo zijn ze eikaars rivalen. Daponte
heeft alle belangrijke rollen al vertolkt,
alleen koestert hij nog de heilige wens Don
Juan te spelen. Wanneer hij aan de voorbe
reidingen daartoe bezig is verschijnt Rosi
na Elvira. Ooit is zij door Daponte verleid
nu is zij zelf een belangrijk toneelspeelster.
Zij stuurt aan op een krachtmeting met
Daponte, wint het degengevecht overtui
gend en dat betekent ook het einde van
Dapontes heerschappij. Dat het er niet om
gaat dat de vrouw voortaan als overwin
naar te boek zal staan wordt door de
auteurs benadrukt met het latere falen van
Elvira wanneer zij zelf op het toneel de rol
van Don Juan zal spelen.
Man en vrouw doen voor elkaar niet
onder, zijn als meselijk individu gelijk. Dat
het schermgevecht nu door een vrouw
gewonnen wordt komt niet omdat de man
als man verliest, maar eenvoudig doordat
hij als mens niet tegen het, gevecht is
opgewassen.
De spelers van F act hebben er met
Hogenboom een verfrissende voorstelling
van gemaakt waarin de accenten veel min
der zwaar liggen dan uit bovenstaande
misschien blijkt. Als vorm is hier gekozen
voor toneel binnen het toneel. De plaats
van handeling is een repetitieruimte van
een groot theater in Parijs en de spelers
van F Act spelen toneelspelers, een af
stand nemen dat tegelijk vrijheden biedt.
Ceelen en Hogenboom hebben voor hun
tekst ook gebruik gemaakt van gedeeltelij
ke scènes uit andere stukken (denk aan
Hamlet die het tegen Polonius over de
vormen van een wolk heeft) en deze soms
bijna ongemerkt behendig verweven. Er
zijn ook lijnen zichtbaar naar een verholen
kritiek op het hedendaagse toneel. Zo is in
de geldschieter monsieur Le Loupe ge
makkelijk de commercieële producent in
de vrije theatersector te herkennen.
De spelers in deze eigentijdse geactuali
seerde Don Juan zijn Ineke ter Heege, Ria
van Meurs, Eilberf Gieske (een soms de
monische Don Juanfiguur), Pascal Dever-
werre en Aat Ceelen zelf. In de voorstel
ling die ik woensdagavond zag leverden zij
alle vijf heel verdienstelijk spel deels in
travestie en in dubbelrollen, gerugge-,
steund vooral door merkbaar plezier in
wat zij doen. De opvoering is daardoor
heel aantrekkelijk geworden, al kan zij in
totaliteit best wat meer vaart krijgen. Op
zich is deze F Act-produktie zeker een
theaterbezoek waard, ook al zijn er nu nog
wat zwakkere momenten. Over enkele we
it Wilbert Gieske als Daponte (Don Juan) ken komt „Het verhaal van de Don Juan”
en Ria van Meurs als zijn stervende schrij- naar de Toneelschuur in Haarlem.
ver. (foto Tom Omloo). KO VAN LEEUWEN
een van de meest indrukwekkende muzi
kale uitbeeldingen van een natuurstem
ming, een prachtige climax van onwezen
lijke, vage geluiden: de langzaam wijken
de nacht, iet ontwaken van de vogels en de
stralende zonsopgang. En als zodanig wer
den die veranderende stemmingen ook
door het gedisciplineerder dan ooit spelen
de NPO getroffen.
Het middendeel, „Pantomime” ge
naamd, illustreert de sage van de bosgod
Pan de nimf Syrinx en vormt de inleiding
tot de „Danse Générale”, het bacchanaal
waarin Chloé op de verleidende fluittonen
van Pan begint te dansen. Die dans wordt
steeds hartstochtelijker, van alle kanten
komen nimfen, saters en bacchanten toe
stromen om aan de wilde orgie deel te
nemen. In Vandernoots handen werd het
ook een klankenorgie, maar dan één van
berekend effect, die het fantasievolle
Griekse verhaal in Ravels instrumentale
rijkdom grote intensiteit meegaf. Degenen
die dit concert waarop het Haarlemse or
kest in topvorm te horen was, niet bezoch
ten, krijgen tezijnertijd alsnog de gelegen
heid om het niet alledaagse, muzikaal ge-
bodene via radiouitzending te beluisteren.
Behalve deze heuglijke Ra vel-vertolking
kreeg het publiek een spanningsrijk voor
gedragen Derde Symfonie van Brahms te
genieten. Geen uitvoering die van subtili
teiten aan elkaar hing, maar waarvan
vooral het heroïsche element indringend
naar voren werd gebracht, in niet altijd
even fijn dynamisch afgewogen, maar wél
in betrokken orkestspel.
Ook de solist van de avond, de 44-jarige
Hongaarse pianist Tamas Vasary (leerling
van Annie Fischer) sloot zich goed aan bij
die uitvoeringsatmosfeer van niet overal
even fijnzinnige maar steeds suggestieve
benadering. Zijn vertolking van het Eerste
pianoconcert in Es van Liszt kreeg in elk
geval het verbluffende en meeslepende
karakter dat de componist aan dit werk
heeft meegegeven. Met soms haast agres-
sief-wilde dan weer helder parelende maar
altijd uiterst virtuoze pianistiek - en in
'Uitstekende samenwerking met Vander
noot en het orkest - veroverde Vasary in de
twintig minuten die dit bondige romanti
sche pianoconcert vol briljant effect
duurt, de harten vat het Haarlemse
publiek.
Pak Gala koffie 250 gram
bonen ot fa A A
sneltiltermahng fA J J
