Achttiende eeuws Haarlems zilver en porselein van uniek karakter
Aanwinsten voor Frans Halsmuseum
Bach bij Harnoncourt
ondermaats gespeeld
s
Nieuwe workshops in Toneelschuur
op de hoogte
Museum blijkt
van diefstal
Geestdrift acteurs maakte
Mantel der Liefde mogelijk
s
y SUS
THEATERWERKGROEPEN VOOR JONG EN OUD
I
reau
ADRIAAN DITVOORST FILMDE MET EEN KLEIN BUDGET
volgende week 19 januari 1
begint de grootste meest’
komplete
R
Ongewoon
«e
DONDERDAG
Miniatuur notaris
men
V.
Casparus Janszonius
>p-
1
1 DIEMEN AMSTERDAM UTRECHT A
KUNST
larder-
I J
(Van onze kunstredactie)
ii
DEN
)or een
i
is totaaltheater, waarbij van alles mogelijk
is. Handke’s Theater I bevat het volgende:
ïmver-
aan uit
in aan
:hine.
Het porseleinen Chine de Commande
bord dateert uit het eerste kwart van de
18e eeuw. Het unieke karakter ligt vooral
in de techniek die niet Chinees is, maar
Japanse Imaristijlkenmerken bevat. Het
bord is in tegenstelling tot het meeste
II Chinese blauwe porselein in dit geval poly-
II chroom. Zo bevinden zich in de voorstel
ling naast het blauw ook rood en goud en
zelfs zwart. Dat laatste komt tamelijk wei-
U mg voor.
Het bord toont een Europees echtpaar
waarschijnlijk de Franse koning Lodewijk
I de Veertiende en zijn maitresse en gemalin
I Madame de Maintenon. De voorstelling is
I zodanig uitgevoerd dat er een Europese
I' prent ten voorbeeld aan heeft moeten lig-
I gen. Overigens was dit gebruikelijk in de
I 17e en 18e eeuw: rijke Europeanen gaven
I aan schepen opdrachten mee die in China
I werden uitgevoerd.
Vaak werden de voorstellingen ter plaat-
se niet geheel begrepen, zoals ook met het
door het museum aangekochte bord het
geval is. Het paar heeft een onmiskenbaar
I Chinees uiterlijk en de hond die hen flan
keert lijkt sterk op een Aziatisch fabeldier.
Met dit stuk heeft het Frans Halsmu
seum een aanwinst van belang verworven.
De stukken die onlangs zijn aangekocht
kunnen worden beschouwd als gebruiks
voorwerpen, zij het dat een uitzondering
moet worden gemaakt voor een miniatuur
zilveren notarisje, gemaakt door een ano
nieme meester die bekend staat als Voet
88. De bekende zilverexpert Elias Voet
jr. schreef een aantal zilveren miniatuur
voorwerpen toe aan een en dezelfde mees
ter van wie (nog) niet de naam bekend is.
Het notarisje dat de veer geheven houdt
om zo dadelijk te gaan schrijven, is ge
maakt in de eerste helft van de 18e eeuw.
Giljaart was al in de zilvercollectie met
enkele goede stukken vertegenwoordigd.
Zó bezit het museum een sierlijk theepotje
uit 1745, een suikerstrooier op ronde voet
uit 1749 en een vierkante tabakspot op
voluutvormige pootjes uit 1742. Van vroe
gere datum, namelijk 1729, is het aange
kochte theebusje dat een niet geïdentifi
ceerd meesterteken bevat. Dit busje is
vooral uniek door het fraaie filigrain en de
getrokken draadmotieven die tulpen en
papegaaien voorstellen. Op de dop van het
busje staat een drinkmannetje met een
beker en een kruik in de handen. De stijl is
ook hier weer Regence met sporen van
vroeg rococo en late Lodewijk XTV-mo-
tieven terwijl ook invloed van Marot zicht
baar is.
Het theepotje, dat eerder op de tentoon
stelling in 1975 te zien is geweest, vertoont
overeenkomsten met het potje van Aker
sloot, onder meer waar het oor en tuit
alsmede het parelrondmotief op het oor
betreft. De naar binnen gedreven schel
pen, kwastjes, bloemen en guirlandes wij
zen wederom op de hier wel zeer sierlijke
Regence-stijl.
De theebus en het kandijbakje krijgen
op korte termijn een plaats in de pronk-
kast die staat opgesteld in de 18e eeuwse
zaal. De beide theepotten staan reeds in de
zilvervitrine in de Grote Regentenkamer
van het museum.
produktie voor kinderen. Hij wil uitgaan
van een gegeven dat te maken heeft met de
problematiek in de Derde Wereld. Het lijkt
Heines bovenal interessant om tot een sa
menwerkingsverband te komen tussen
jonge en veel oudere mensen. De aan
vangstijd van deze workshop, die op
woensdag 1 februari begint, is 19 uur. Dit
in verband met de deelneming van kinde
ren van 11 of 12 jaar.
Workshop Clowning-Street Work is de
naam van de workshop waarmee de En
gelse actrice Karen Bray van de groep
Pigean Drop, op 8 februari begint Bedoe
ling: door middel van training en improvi
satie te komen tot een aantal acts die op
straat kunnen worden opgevoerd, midden
tussen de mensen, straattheater dus. In het
voorjaar wil de Toneelschuur het resultaat
van deze workshop presenteren in Haar
lem. Iedereen die graag eens een clown zou
willen zijn kan meedoen. Het geheel gaat
twaalf avonden vullen.
Naar aanleiding van Peter Handke’s
boekje Theater I wil Paul Rooyackers in
de Toneelschuur gaan werken met een
groepje. De bedoeling van deze workshop
Met die instelling onderscheidt deze
voorvechter van een meer op de geest van
de ontstaanstijd van de desbetreffende
muziek (voor zover men kan nagaan) geba
seerde aanpak, zich van collega’s als Leon
hardt die zich uitsluitend van authentiek
of nagebouwd instrumentarium willen be
dienen. En zo is het ook mogelijk dat
Harnoncourt een modern symfonieorkest
als dat van het Amsterdams Concertge
bouw dirigeert, zoals gisteravond op een
B-abonnementsconcert weer opnieuw ge
beurde.
Muziek is inderdaad niet voor de ogen en
daarom is het ook van geen belang dat
deze voormalige cellist van de Wiener Phil-
hartnoniker op weinig professioneel ogen
de wijze rechter- en linkerhand strikt
symmetrisch van gebaar de maat slaat.
Het gaat immers om het klinkend resul
taat?
Dat het Concertgebouworkest wat dat
aangaat gisteravond ondermaats spel le
verde, zou onder bepaalde voorwaarden in
een dergelijk kader nog wel te slikken zijn.
Wie aan een van de laatste vijf work
shops wil meedoen, kan informaties krij
gen bij de Toneelschuur, Smedestraat 27,
in Haarlem, tel. 323797. De kosten die aan
het deelnemen aan een workshop verbon- I
den zijn bedragen vijftig gulden, houders I
van een cultureel jongeren paspoort beta- I
len de helft.
En dat Sylvia Schlüter, die met enigszins
mager klinkende, flakkerende altstem de
solopartij in Bachs cantate „Vergnügte
Ruh, beliebte Seelenlust” reproduceerde,
niet de juiste persoon was om de oorspron
kelijk geëngageerde countertenor Paul Es-
wood te vervangen, moet je er tegen de
achtergrond van de omstandigheden bij
nemen.
Maar dat de hier aan het musiceren van
het Concertgebouworkest opgelegde zo
genaamd de authenticiteit dienende uit-
voeringsprincipes averechts op het klin
kend resultaat (waar het dus volgens Har-
Rooyackers wil gebruik maken van tekst-
spel, beweging, film, muziek.
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG. Gemeentemuseum, re
cherche en het gemeentebestuur hebben
van het begin af aan geweten dat er niet
11, maar 12 schilderijen uit het Haags
Gemeentemuseum waren ontvreemd. In
verband met het onderzoek is er echter
niet in een eerder stadium ruchtbaarheid
aan gegeven. Dit delen B. en W. van Den
Haag mee in antwoord op vragen van een
aantal raadsleden.
Er ontstond vorige maand enige conster
natie in de residentie toen bleek dat er
11 kunstwerken uit het Gemeentemuseum
als vermist waren opgegeven, maar dat de
Haagse politie bij de oplossing van de
diefstal 12 schilderijen had teruggevon
den. Een schilderij van Mondriaan van
40.000 gulden was, zo werd aanvankelijk
verondersteld, dus over het hoofd gezien.
Aanleiding voor enkele gemeenteraadsle
den hun bevreemding uit te spreken over
de wijze van bewaring en registratie van
kunstbezit in het Gemeentemuseum.
De 12 schilderijen bleken gestolen te zijn
door een functionaris van een Haagse vei-
hgheidsfirma, samen met enkele fami
lieleden.
Bij de twee laatste aankopen gaat het in
beide gevallen om theepotjes, respectieve
lijk van Andries Akersloot en Casparus
Janszonius. Het theepotje van Akersloot,
die rond 1718 meester is geworden, da
teert uit 1729 en heeft eikebladmotieven
aan de basis als versiering. Ook hier is de
stijl weer Regence met Lodewijk de Veer
tiende invloeden.
Heeft het museum van Andries Aker
sloot meer stukken in zijn bezit, met het
verwerven van het theepotje van Janszoni
us wordt deze naam voor het eerst in de
verzameling geïntroduceerd
Casparus Janszonius is vanaf 1730 toen
hij ook het nu aangekochte potje maakte
als zilversmid werkzaam geweest. Hij be
kleedde diverse andere functies zoals
grachtmeester van de Oude Gracht tot het
Verwulft, was ouderling en regent en trad
op als sergeant van het Oranje Vaandel
van de Sint Joris Doelen. Hij overleed in
1770.
noncourt in de eerste plaats om gaat) uit-
wèrkten, dat geeft toch te denken.
De serie dansen, samengesteld door Har
noncourt uit Rameau’s opéra-ballet „Les
Indes galantes”, is als muziek niet belang
wekkend genoeg om je, via welke princi
pes dan ook gespeeld, druk over te maken.
Maar als Bachs bovengenoemde cantate
(met, zoals gebruikelijk, perfect spel van
Bernard Bartelink in de daarin voorko
mende orgelpartij) werkelijk alle cantabi-
liteit verliest vanwege de toepassing van
het maniërisme waartoe Harnoncourts uit
gangspunten, alle goede bedoelingen ten
spijt, in de praktijk zijn verworden, dan
kun je je moeilijk aan de indruk onttrek
ken dat een dergelijke verklanking verder
van het ideaal van de 18de-eeuwse com
ponist afligt dan ooit tevoren.
En als een meesterwerk als het Eerste
Brandenburgs Concert op dezelfde wijze
als bij de cantate, vaak in afraffeltempo,
zijn intensiteit verliest, stapelen de vraag
tekens zich op. En als de melodische lijn in
het besluitende Menuet daarvan, dan ook
nog zwakker klinkt dan de begeleidingsfi
guren in de hoorns (om maar één enkele
detailkritiek ten aanzien van de orkest-
realisatie te spuien), dan weet je alles bij
elkaar weer zeker dat elk doorgevoerd
principe „zum Teufel” leidt.
Het is goed dat er authenticiteitsrese-
arch is. Maar het is jammer dat dit zich
uitstrekt tot en met de concerten van het
Amsterdams Concertgebouworkest. Te
genwoordig moet je blijkbaar naar de pro
vincie om de vervoering te beleven, die
Bachs geniale composities in overvloed
kunnen schenken.
JOHAN VAN KEMPEN
in voor
omt te
l
1
Dit miniatuur zilveren voorwerp, dat ook
wel als speelgoed wordt beschouwd een
functie die het waarschijnlijk nooit heeft
gehad krijgt een plaats in de zilver
vitrine die het museum in de gang aan de
zijde van het Klein Heiligland heeft ppge-
steld.
Op stilistische gronden is het kandijbak
je toe te schrijven aan Albert Giljaart. Het
heeft de zeldzaam toegepaste vorm van
een koelvat met losse hengsels en laat
onder meer schelpmotieven zien die speci
fiek aan Giljaart zijn toe te schrijven. De
stijl is Regence, terwijl de vorm nog terug
gaat op Lodewijk de Veertiende. Van deze
Giljaart is qua biografische gegevens wei
nig meer bekend dan dat hij in 1740 tot
meester beëdigd werd. Het kandijbakje
dateert uit het jaar daarvoor.
Jules Croiset, Mimi Kok, Frans Vorstman
en Ronny Bierman. Maar er doet ook
nieuw talent mee, zoals Nederlands mollig-
ste fotomodel Yanaika Lempers uit Nijme
gen, met een in tweeërlei opzicht opvallen
de uitbeelding.
Adriaan Ditvoorst gaf hun allen vooraf
het scenario ter lezing, een in het filmwe-
reldje weinig gebruikelijke gang van za
ken, zoals het ook nogal uniek mag worden
genoemd dat alle acteurs aan het eind van
de dag hetzelfde bedrag krijgen uitge
keerd. Silvia de Leur: „Iedereen was ent
housiast; er was een verschrikkelijk goede
samenwerking. Er werd ook geen tijd ver
knoeid, want de opnamen waren van tevo
ren zo goed voorbereid, dat zij niet hoef
den uit te lopen. Het was fijn dat alles zo
professioneel kon worden aangepakt.”
De produktie is inmiddels in het stadium
van de geluidsmixage gekomen. De film
wordt daarna opgeblazen naar 35 mm en
begin februari in de Tuschinski-theaters in
première gebracht. Volgens insiders zal er
dan pas echt reden tot verbazing zijn over
de negatieve beslissingen van het Produk-
tiefonds, waarmee Ditvoorst overigens al
eerder in de clinch heeft gelegen. Toen
werd het script voor Les Idiots niet goed
gevonden voor financiële deelname, of
schoon dat voor hem was geschreven door
Gérard Brach, de de vaste medewerker
van Roman Polanski. Ook toen zonder
motivatie.
★Nederlands molligste fotomodel Ya
naika Lempers speelt ook mee in De Man
tel der Liefde
een kleine, goed op elkaar ingespeelde
technische crew op 16 mm opgenomen.
Met de voorbereidingen waren drie maan
den gemoeid en met de opnamen 30 dagen.
Mat van Hensbergen deed het kamera-
werk en Pjotr van Dijk nam het geluid
voor zijn rekening.
De rolverdeling bevat enkele verrassin
gen. Zo spelen Hans Boskamp en Joost
Prinsen respectievelijk Mozes en Christus,
maar ook een filmproducent en een regis
seur, gaan Willeke van Ammelrooy als
Maria rond en draagt Henk („Piep”) Mo
lenberg een ongebruikelijke bisschop bij.
Tot de overige medespelers behoren Rijk
de Gooyer, Silvia de Leur, Siem Vroom,
Het museum had reeds een aanzienlijke
collectie Chinees blauw porselein, maar
tot nog toe waren de stukken polychroom
gekleurd porselein van matige kwaliteit.
Anders ligt dat met de collectie Haar
lems zilver. In de afgelopen jaren werd
deze verzameling door middel van aanko
pen en schenkingen op een bijzonder hoog
niveau gebracht. Eind 1975 heeft het mu
seum daar met een grote tentoonstelling
een overzicht van gegeven dat werd aange
vuld met een kleine verzameling religieus
zilver
AMSTERDAM. De Weense musicus Nikolaus Harnoncourt, die met de praktische
resultaten van zijn research naar een meer authentieke speelwijze van oude muziek
zoveel opgang heeft gemaakt (onder meer met zijn ensemble Concentus Musicus),
verklaarde in maart 1975 aan de vooravond van zijn Johannespassion-uitvoering met
het Amsterdams Concertgebouworkest in onze krant: „We moeten ook vooral niet te
principieel zijn in dingen zoals bijvoorbeeld hoe men de strijkstok in Bachs tijd
vasthield. Muziek is voor de oren, niet voor de ogen. Het gaat om het klinkend
resultaat.”
HAARLEM. Een van de nevenactiviteiten van de Toneelschuur is het stimuleren
van zogenoemde workshops. Groepen jongens en meisjes, vrouwen en mannen houden
zich daarbij onder leiding van een deskundige al of niet een beroepskracht bezig
met verschillende facetten van het theater, zoals toneelspelen, toneelimprovisaties,
danskunst, mime en wat maar verder mogelijk is. Half januari gaat er bij de Schuur een
nieuw Workshopprogramma van start. Het gaat om zes workshops, waarvan er nog vijf
voor belangstellenden toegankelijk zijn. Iedereen die graag zelf eens actief bij
theatermaken betrokken wil zijn kan in principe meedoen.
De acteur Mathias Maat speelde mee
in Schreber, Het Liefdesconcilie en in De
Groene Kakatoe, wil in de periode april
t.m. mei in de Toneelschuur een workshop
leiden met als uitgangspunt Shakespeare’s
romantisch drama Romeo en Julia. Maat
zegt daarover: „Het ligt in mijn bedoeling
om vanuit deze workshop aan een projekt
te werken en deze binnen een bepaalde tijd
af te sluiten met een voorstelling. Ik wil
graag uitgaan van Romeo en Julia van
Shakespeare, omdat het stuk goede uit-
gangs- en aanknopingspunten heeft. On
der andere de overgang van kinderjaren
naarDe verliefdheid, jaloezie en
dood. Het is niet uitgesloten om de tekst te
gebruiken.” Op woensdag 5 april begint
deze workshop.
i
Medio januari begint Luk van Mello, als
acteur in dienst van toneelgroep Centrum,
met een groep spelers van de Toneel
schuur aan een spelprojekt. Van Mello en
de spelers hebben al bepaalde ideeën om
uit te werken, maar willen daarover nog
niets kwijt. Het is in elk geval de bedoeling
dat deze groep direct aan een voorstelling
gaat werken. Voor deze workshop is geen
inschrijving meer mógelijk, voor de overi
ge vijf wel.
Op dinsdag 17 januari begint Jos Wog-
num studeert regie en pedagogie aan de
Theaterschool in Amsterdam een
„Kantoor workshop”. Déze zal worden ge
houden op de dinsdagavonden en onge
veer drie maanden in beslag nemen. Wog-
num wil het liefst werken met mensen die
op een kantoor werken. Via improvisaties
wil hij aan de weet komen welken zaken
mensen op een kantoor het meest bezig
houden. Daarna wil hij er theatraal vorm
aan geven.
Jan Heijnes, die al meer met mensen in
Toneelschuurworkshops heeft gewerkt,
gaat een toneelworkshop voor jong en oud
leiden. Doel is het maken van een toneel-
ËL
d- Enkele aanko
pen waarmee het
Frans Halsmu
seum zijn collec
ties heeft uitge
breid: een Chine
de Commande
bord uit het begin
van de 18e eeuw,
een theebusje ge
maakt in 1729 door
een onbekende zil
versmid en twee
theepotjes. Het linker, met de eikebladmotieven op de voet is van Andries Akersloot en
dateert uit 1729. Het rechter theepotje, een jaar later gemaakt, is het eerste stuk zilver
dat het museum nu van Casparus Janszonius bezit. Beide theepotten zijn in Regence-
stijl gemaakt met late Lodewijk XIV-invloeden: Ook het parelrondmotief op het
handvat hebben ze gemeen.
MEUBEL
OP
RUIMING
kom vast eens kijken
naar de ongelooflijk
i lage prijzen j
MUIDER GULDENWINCKEl KANALENEILAND
STRAATWEG 19 21 PLANTSOEN 11 EUROPALAAN95
M LACROIX SLAAPKAMERS UTRECHT KANALENEILAND M
LACROIX MEUBELFABRIKANT
lag tot
idienst
De Mantel der Liefde vond zijn inspira
tie in de Tien Geboden en bestaat uit een
aantal macabere, absurde of satirische
episoden. De film is in wezen fragmenta-
risch opgenomen, met voor elk „hoofd-
stuk” (gebod) andere lokaties en acteurs.
Maar volgens Ditvoorts wordt hij via een
I uitgekiende beeld- en geluidsmontage zo-
I danig gecomponeerd, dat toch van een
eenheid sprake zal zijn. De regisseur,
1 wiens vorige film Flanagan in de nazomer
t van 1975 in première ging, stelt een „zwar-
te komedie” in het vooruitzicht, die humor
put uit zo serieuze zaken als dood, liefde,
neurose, sex en eten.
Om binnen het lage budget (circa 5 ton)
t te blijven, werd de Mantel der Liefde door
(ADVERTENTIE)
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Adriaan Ditvoorst,
die de laatste hand heeft gelegd aan zijn
twee uur durende ongesubsidieerde speel
film De Mantel der Liefde, is zeker niet
sseld. van zins de ongemotiveerde beslissingen
van het Produktiefonds met dat kleding
stuk te bedekken. Tot drie keer toe werd
Hooggeëerd publiek (Publikumsbe-
schimpfung). Voorspelling, Zelfbeschuldi
ging, Hulpkreten en Kaspar. (Het boekje is
uitgegeven bij Bruna evenals Theater
II en is in de boekhandel verkrijgbaar).
>on en, zjjn projeCt afgewezen, zonder dat duide
lijk werd gemaakt waarom het fonds niet
10.00- in de financiering wilde deelnemen. Een
5 te jaar lang bleef het scenario op de plank
liggen, toen sprong producent Luc Bij
kerk van Luton Film in de bres en kon
Ditvoorst het alsnog verfilmen. De ruim
25 bekende en onbekende acteurs hielpen
mee dit mogelijk te maken door allen met
hetzelfde honorarium genoegen te nemen,
wat nog werd vergemakkelijkt doordat
zij ongeveer hetzelfde aantal draaidagen
hadden: drie a 4.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. De collecties zilver en
porselein die tot de afdeling oude kunst
en kunstnijverheid van het Frans Hals
museum behoren, zijn op een aantal be
langrijke punten aangevuld. Zo kon van
een particulier een zeldzaam Chine de
I Commande bord uit de 18e eeuw worden
gekocht, terwijl voorts enkele unieke zil
veren voorwerpen waaronder een zeld
zaam kandijbakje van Haarlemse mees
ters werden verworven.
-.6
YA
I
1
