Ivan Dzerzjinski overleden
Pianiste waardevolle
aanvulling kwartet
Anatomische tekeningen van Leonardo da Vinei op Londense expositie
Mysteries menselijk lichaam in beeld
4 Totaal nieuwe
Sobere reportage over
leven met kunstnier
4 Totaal nieuwe
Yamaha’s.
Debuut van cineast Thijs Ockersen
Henny van Tongeren in Schubert-serie
“r&m Pm
Jubilerend Theater
met Goldoni’s
La Villeggiatura
PIET HUYG
RUIMT OP!
Marokkaanse etsen
in Zaandam,
Frans Halsmuseum
en Gouda
Sr r
H. COEBERGH
13
KUNST
T A N r A
-> n
VRIJDAG
BUITENLANDSE
Dat is groot nieuws, vier nieuwe
Yamaha's tegelijk. De B45, een
orgel met auto-arpeggio, walking
base en elektronische piano
voor de spotprijs van f 3995.
Dan de C40, een grotere broer,
voor f 6965. De C60, nog meer
mogelijkheden, voor f 8995. En
dan tenslotte de D80, een wer
kelijk fabuleus orgel met de
allernieuwste technieken uit de
dure E-serie. Ingebouwde vol
ledige synthesizers, ingebouwde
orkestsektie en volledig auto-
arpeggio en dat voor f 11700.
Kortom, vier orgels die u met
eigen oren, ogen en handen
moet ervaren. Zij staan voor
u klaar I
KRUISWEG 45-49, HAARLEM, 023-320244.
BIJ STATION EN PARKEERGARAGE
ZAANDAM. Frans Verpoorten senior heeft zijn bekendheid als
kunstenaar gedurende de laatsté zes, zeven jaar vooral ontleend aan
zijn kinetische objecten, de humoristische en verrassend bewegende
machines die hij op basis van ready mades bouwde, maar die door
eigen ingrijpen, combinaties van fragmenten en aparte constructies
een heel eigen gezicht hebben. Verpoortens oude stiel is echter het
etsvak waarin hij een al even grote mate van originaliteit wist te leggen.
Hij is nu teruggekeerd naar deze oude liefde en treedt er weer mee naar
voren. Vernieuwd en verfrisd en voortdurend in staat de kijker te
boeien door oorspronkelijkheid.
(Van onze correspondent in
Londen, Henk Leffelaar)
LONDEN. Leonardo da Vinci was 67 jaar toen in in 1519 (in
Frankrijk) stierf. Hij was het onwettige kind van een boerendochter en
een notaris in Florence. Het was zijn op zeer jonge leeftijd al opvallen
de belangstelling voor en kennis van zulde uiteenlopende onderwerpen
als muziek, geometrie en kunst die hem bij de schilder en vriend van
zijn vader Verrocchio deed belanden. Da Vinei zou zijn leermeester
spoedig overtreffen.
BOEKEN
BESTELLEN
4
1
10 7 9
Frans Verpoorten tekent
sober bestaan
essentie
ijn
(ADVERTENTIE)
CEES STRAUS
JOHAN VAN KEMPEN
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
PIET HUYG
SPORT
MOSKOU (UPI). De Russische componist Ivan Dzerzjinski, vooral bekend door
zijn opera „De stille Don” naar het gelijknamige boek van Nobelprijswinnaar Michail
Sjolochov, is op 68-jarige leeftijd overleden.
Het Sowjetrussische regeringsblad Izvestia dat dit donderdag meldde, zei niet waar en
wanneer de componist stierf. Dzerzjinski begon met het componeren van „De stille Don”
toen hij nog een muzikale opleiding volgde. De opera ging in 1934 in première en werd
met succes opgevoerd in de VS en andere landen. In 1937 voltooide Dzerzjinski „Nieuw
land onder de ploeg”, eveneens naar een roman van Sjolochov.
Op het eind van de jaren dertig kreeg hij felle kritiek te verduren om dat hij de
positieve kwaliteiten van zijn „Stille Don” in zijn andere opera’s niet verder zou hebben
ontwikkeld.
Dzerzjinski componeerde ook pianostukken en muziek voor tientallen films en
zeker 30 toneelvoorstellingen en musicals. De overleden componist was sinds 1942 lid van
de Sowjetrussische communistische partij. In 1950 kreeg hij de Stalinprijs en later de
Leninorde.
ARNHEM (ANP). In het speelseizoen
1978/1979 zal toneelgroep Theater haar
25-jarig bestaan vieren. Men koos speciaal
voor deze jubileumviering „La Villeggia
tura” van Carlo Goldoni. Deze serie van
oorspronkelijk drie afzonderlijke stukken
zal bij Theater niet drie maar twee avon
den beslaan. René Lobo zal het stuk regis
seren.
pianopartijen voor haar rekening nam,
kwamen dire verschillende instrumentale
combinaties aan bod: respectievelijk viool-
piano, altviool-piano en trio in de vorm
van viool, cello en piano.
Wat de Miranda-leden betreft beet de
violist Lex Korff de Gidts het spits van dit
Schubert-programma af, met een nuance
rijke, haarzuiver geïntoneerde weergave
van het Duo in A, waarna de altviolist Jan
van Munster vervolgde met een klankrijk
en sfeervol gebracht „Arpeggione”-sonate.
Buiten de technische beheersing die de
grondslag van het spel van deze kunste
naars vormt, was er een zangrijke, roman-
tisch-expressieve toon vorming bij de strij
kers waarneembaar, die op adequate wijze
beantwoord werd in het, wat de vrijheid
van voordracht van de melodiestem aan
gaat volgzame, en overigens afgewogen
pianospel.
De geschetste voordrachtskenmerken
traden evenzo naar voren in het cellospel
van Hanny de Jong, die haar krachten na
de pauze koppelde aan die van de violist en
de pianiste, om uitvoering te geven aan het
Eerste Trio in Bes. Een extra dosis tempe
rament maakte de vertolking van dit in
1826 gecomponeerde Trio tot een heel
levendige aangelegenheid. De uiterst be
vallige motieven dansen hier als het ware
vanzelf uit de snaren en als de strijkers
neuriën, wil zelfs de piano heerlijke melo
dieën gaan uitzingen. Lex Korff de Gidts,
Hanny de Jong en Henny van Tongeren
zetten met succes hun talent en vermogens
in om tolk te zijn van Schuberts romanti
sche blijheid.
te zijn door zijn genegenheid voor het land.
Hij wil in zijn uitbeelding daarvan zo hel
der mogelijk overkomen en voelt dat het
onderwerp al genoeg zeggingskracht in
zich heeft die niet extra behoeft te worden
versterkt. Het pure en het essentiële wor
den in dit nieuwe werk aangereikt, meer
hoeven reisschetsen ook niet te bieden.
Wie zonder de voorkennis van Verpoor-
tens oude werk naar de nieuwe etsen kijkt,
zal het afgeremde en bedwongene in de
fantasie waarmee het is gemaakt, minder
opvallen. In combinatie gepresenteerd met
de stijl van zeven jaar geleden blijf je
echter wel naar die fantasie zoeken. Ver
poorten is nu in esthetische zin meer ver
antwoord bezig, rnaar werkt ook in onder
schrijvende zin waar hij vroeger met een
zekere gretigheid de nieuwsgierigheid en
onderzoekdrift prikkelde. (De tentoonstel
ling in de Zienagoog loopt tot en met
zaterdag 28 januari en is van dinsdag tot
en met vrijdag te bezichtigen van 12.30 tot
16.30 uur, op zaterdag van 10-17 uur en op
donderdag van 19-21 uur. De expositie in
het Frans Halsmuseum loopt van 28 janu
ari tot en met 12 maart, dagelijks van 10-17
uur. De opening wordt vrijdagavond 27
januari om 20.30 uur verricht door Mo
hammed El Wakiti).
Een van de onderwerpen die hem bijna
zijn leven lang fascineerden was het men
selijk lichaam: hoe zat het in elkaar, hoe
werkt het, hoe was het te vergelijken met
de anatomie van een aap? Hij besteedde
dertig jaar, in twee perioden, aan het be
antwoorden van die vragen. En getrouw
aan zijn eigen theorie ging hij niet af op al
bestaande beschrijvingen van de menselij
ke anatomie (hoewel hij er wel en vaak
verkeerd door werd beïnvloed), maar ging
proefondervindelijk te werk.
Gedurende zijn leven ontleedde hij meer
dan dertig menselijke kadavers en wat hij
zag tekende hij in minutiueze details. Vijf
tig daarvan zijn tot 19 februari te zien in de
Royal Academy in Londen (vlak bij Picca
dilly). Ze zijn afkomstig uit de collectie van
in totaal 600 Da Vinci-tekeningen die in het
bezit zijn van de Britse koninklijke fami
lie. Hoe deze unieke verzameling in Wind
sor Castle terecht is gekomen staat niet
vast, maar wel dat ze in de zeventiende
eeuw een tijd lang in Nederland is geweest.
De achterhaalde feiten zijn, dat Da Vinei
de tekeningen na zijn dood aan zijn veel
belovende leerling Francesco Melzi ver
maakte. Diens zoon verkocht er een deel
van aan de beeldhouwer Pompeo Leoni,
die ze in een groot foliant liet inbinden
(ook te zin op de tentoonstelling) en ze
meenam naar Spanje. Wat er in de dertig
jaar na Leoni’s dood in 1609 met de collec
tie gebeurde is duister.
Omstreeks 1630 duiken ze weer op (mi
nus twee delen die pas onlangs zijn ont
dekt in de Nationale Bibliotheek in Ma
drid) en ze zijn dan in het bezit van Lord
Arundel, de adviseur van koning Charles I
op artistiek gebied. Arundel vestigde zich
in 1645 in Amsterdam, vermoedelijk om
dat in Engeland de burgeroorlog was uit
gebroken. Aangenomen moet worden dat
hij de tekeningen van Da Vinci met zich
meenam. Het duurt bijna vijftig jaar voor
dat er weer gewag van wordt gemaakt.
Ze zijn dan in het bezit van de Britse
koninklijke familie. Koningin Mary, ge
trouwd met de Nederlandse koning Willem
III, liet ze dat jaar in het Kensington Paleis
zien aan Constantijn Huygens (Huygens
was vaak in Engeland: hij was secretaris
van Willem III). In 1930 zijn Da Vinci’s
anatomische studies uit het leren foliant
gehaald omdat het papier waarop ze gete
kend werden door een hoog zuurgehalte
dreigde te vergaan. De vellen zijn nu lucht
dicht tussen platen plexiglas geïsoleerd en
zo hangen ze ook op de tentoonstelling.
De expositie beslaat maar twee kleine
zaaltjes van de Royal Academy en maakt
op het eerste gezicht een eentonige indruk:
reeksen van nauwgezette tekeningen van
spier- en beenderenconstructies, van het
bloedvaten- en zenuwstelsel, van een em
bryo in de baarmoeder zoals wij ze al
talloze malen in handboeken hebben
gezien.
Het is dan ook niet de indruk waar het
om gaat, maar de indrukwekkendheid er
van. Want Da Vinci was de éérste die de
mysteries van het menselijk lichaam in
beeld bracht. Vóór zijn tijd bestonden er
alleen beschrijvingen van en die waren
vaak onbetrouwbaar. Ook Da Vinei kon
zich niet volledig losmaken van het eigen
tijdse denken.
Wanneer hij een overlangse doorsnee
maakt van het mannelijk lichaam (het is
De filmcriticus Thijs Ockerson on
dermeer regelmatig medewerker van
Het Parool heeft enige tijd afscheid
van de journalistiek genomen om zich
aan zijn eerste liefde, hetfilmmaken te
kunnen wijden.
Dezer dagen gaf hij een persvoorstel
ling in Het Filmmuseum van „Leven
met een Kunstnier”, gemaakt in op
dracht van de Nierstichting Neder
land.
maar zelden dat hij de anatomie van een
vrouw weergeeft), tekent hij behalve de
gebruikelijke zaadkanalen van de testikels
naar de penis ook twee kanalen die recht
streeks vanuit het onderste gedeelte van
de ruggegraat uit het merg komen. Hij was
hier het slachtoffer van de theorie van de
vader aller geneesheren, Hippocrates, die
geschreven had dat de mens niet alleen
vlees en bloed maar ook ziel was. De ziel
huisde in de schedel en de ruggegraat
kwam uit in de schedel, dus kon het niet
anders dan dat het mannelijk zaad ook
gedeeltelijk uit het merg van de rugge
graat kwam.
In zijn reconstructies van het spierstel-
stel blijkt duidelijk zijn gefascineerdheid
met techniek (hij was tenslotte ook inge
nieur en architect). Hij ziet de spieren in
termen van takels en katrollen, zoals hij de
opbouw van de ruggegraat ziet als een
architectonisch vraagstuk. Om de ware
vorm van de hersens te ontdekken, spoot
hij was in de schedel van het kadaver van
een koe en om de ontwikkeling van het
embryo in de baarmoeder te begrijpen,
verrichte hij ook secties op koeien (deze
experimenten op dieren bracht hem tot
andere fouten, omdat hij een zelfde con
structie en evolutie ook bij mensen veron
derstelde).
Fascinerend ten slotte zijn ook zijn aan
tekeningen rondom deze anatomische te
keningen. Ze zijn niet te lezen, want omdat
hij linkshandig was schreef hij vaak in
spiegelschrift. Maar in vertaling leveren
deze notities een soort monoloog op, in de
eerste plaats met zichzelf, maar ook voor
anderen die naar hij veronderstelde zijn
werk zouden voortzetten. In werkelijkheid
zou er nog een generatie voorbij gaan
voordat zelfs maar geneeskundigen ge
bruik maakten van zijn pionierswerk en
de waarde ervan ontdekten.
f 24,95 en f 28,95
5,00
f 5,00
ƒ10,00
hir
ing
één
idi-
ivel
’en
na-
be-
ien
en
ad.
oor
:ht-
ge-
de
der
Alphenaar
ke-
tng
an
>en
j te
ÜU-
ran
re
fer
is
?er
en,
ea,
t je
de
int
de
eel
eid
:an
lor
rn-
ien
de
no-
ex-
rat-
?én
ein
en-
in
ar-
□r-
en
re
en
‘ds
al
h
ier
nj-
;ei-
be-
‘en
1U-
„Anti Atlas", een van de 20 nieuwe
etsen die Frans Verpoorten senior naar
aanleiding van een bezoek aan Marokko
heeft gemaakt.
motieven die hij heeft aangetroffen op
fetisjen, amuletten en op kledingstukken.
De simpelheid waarmee geleefd wordt
in het dorpje staat steeds voorop. De sobe
re huizen vormen de scheidslijn tussen de
wereld en het privéleven, de ramen kijken
als toegeknepen ogen in het felle zonlicht.
En hoewel de menselijke figuur bij Ver
poorten niet zo vaak voorkomt, vermoed je
voortdurend zijn aanwezigheid achter al
die kijkgaten. Een enkele maal wordt de
rust van alledag doorbroken; dan is het de
wekelijkse marktdag, een schrikreactie in
de aaneenschakeling van rustige momen
ten. Die enkele, bruisende dag waarop
men met kamelen van heinde en ver komt,
wordt door Verpoorten navenant gete
kend.
Wanneer de nieuwe etsen vergeleken
worden met het veel oudere werk, dat in
het begin van dit decennium tot stand-
kwam, dan valt een groot aantal verschil
len op. Verpoortens stijl is nu veel kern
achtiger geworden, ze mist het cryptische
karakter dat de tekeningen van de fantas
tische machines hadden. Zijn tekentrant is
nu recht toe-recht aan, toe te schrijven aan
het feit dat Verpoorten geabsorbeerd lijkt
Dat werd gisteravond in zaal Kadens
weer duidelijk, waar drie leden van het
Miranda Kwartet weer met Henny van
Tongeren aan de piqno het tweede concert
gaven van de door de stichting Kadens
georganiseerde Schubert-serie. Bij een
goed gekozen volgorde van composities
waarin Henny van Tongeren dan steeds de
HAARLEM. Wanneer de strijkers van
het vijf jaar geleden opgerichte Miranda
Kwartet na de eerste vijf jaar uitslui
tend in die formatie te hebben gemusi
ceerd een uitVoering wilden geven van
composities waarbij een piano vereist is,
deden zij steeds een beroep op Henny van
Tongeren. Uit die geregelde samenwer
king is een band gegroeid die tot gevolg
heeft dat de naam van deze pianiste tegen
woordig haast in een adem genoemd kan
worden met die van het betreffende kwar
tet. Gevolg van het gezamenlijk concerte
ren van deze vijf musici is voorts dat het
samenspel niet alleen van groot onderling
aanvoelingsvermogen getuigt, maar ook
van uitstekende kwaliteit is geworden.
zeer directe en overzichtelijke stijl weet
Ockersen inzicht te geven in de gecom
pliceerde behandeling en geeft daarbij
de reacties van patiënten en de weers
lag van hun ziekte op de omgeving.
Een met genegenheid voor betrokke
nen gemaakte film die niet in ongewen
ste emotie vervalt, nog minder in ge
makkelijk optimisme.
Gen. Cronjéstr.
Haarlem 143
Tel. 023-265480
Dat gebeurt door middel van een ten
toonstelling die ook ouder werk bevat in
het cultureel centrum de Zienagoog aan de
Gedempte Gracht in Zaandam. Eind vol
gende week laat het Frans Halsmuseum
vervolgens het nieuwe werk in samenhang
met objecten uit eigen bezit zien. Boven
dien is het nieuwe werk tegelijkertijd in
het St. Catharinagasthuis in Gouda te zi^n.
De nieuwe etsen zijn de weerslag van
een bezoek aan Verpoorten in november
van het vorig jaar aan de Anti-Atlas in
I Marokko heeft gebracht. Hij was al twee
keer eerder in dit Noord-Afrikaanse land
geweest, voornamelijk als toerist, toen hij
besloot om zich voor enkele weken in het
dorpje Tagraoute te vestigen om daar
schetsen en tekeningen te maken die dan
thuis verder konden worden uitgewerkt.
Verpoorten koestert een warme gene
genheid voor Marokko. Hij is de taal gaan
studeren en verdiept zich in culturele ver
schijnselen die dit land voor hem aantrek
kelijk maken. Zijn nieuwe werk geeft daar
de bewijzen van: in een stijl zonder omwe
gen tekent Verpoorten de eenvoud van het
bestaan, de dorheid van de omliggende
streken, de plastische stylering van de
Wat hem onderscheidde van zijn tijdge
noten was zijn niet aflatende
nieuwsgierigheid en een niet te lessen
dorst naar kennis. Omdat hij een ongelet
terd man was, onbezwaard en onbeïnvloed
door theorieën die toen opgeld deden, ging
hij zelf op onderzoek uit. In zijn aanteke
ningen hamert hij er keer op keer op hoe
belangrijk het is onbekende onderwerpen
proefondervindelijk te benaderen.
Het resultaat bleek een sober en bij
zonder instructief filmpje van iets meer
dan een half uur over een onderwerp
waarover veel gepraat wordt zonder
dat de leek enig inzicht krijgt in de
problematiek van ziekte en geneeswij
ze. Met Marianne Spierenburg als 17-
jarige patiënte centraal in de handeling
wordt aangetoond wat bloedzuivering
als noodzakelijk gevolg van het uitval
len van de nierfunctie via een dialyse-
behandeling betekent en hoe de patiënt
en haar omgeving een dergelijke be
handeling ondergaan.
De uitvinder van de dialyse-appara-
tuur, de Nederlander Dr. Willem Kolff
die in 1943 in Kampen voor het eerst
een vrouw met een zelf geconstrueerde
kunstnier behandelde, wordt opge
zocht in Salt Lake City en komt aan het
woord. En verder worden schematisch
de draagbare kunstnier en de
niertransplantatie behandeld. In een
Kapuchon-jacks.
Voetbalbroeken
Puma voetbalbroeken
Arena wedstrijdbakpakken, Lycra
van 72,10 voor f 45,00
Voetbalschoenen tegen sterk verlaagde
prijzen, b.v.
Adidas Mondial van f 79,95 voor., 57,00
Puma Mundial van f 107,50 voor../ 79,95
Puma Sparta van 105,75 voor.. 77,50
Nog enkele restanten tenniskleding
Een tekening van Da Vinci waarin hij
zijn kennis van het spierstelsel rond de
schouder in beeld brengt. Te zien op de
tentoonstelling in de Royal Academy in
Londen.
Ook in september van dit jaar komt
Theater met de comedie „Alles voor de
tuin” van Edward Albee en in januari 1979
volgt „De kapitein van Köpenick”. In
maart van dat jaar komen twee voorstel
lingen uit: „Balmeester Solness” en „Trilo
gie des Widersehens” (regie respectievelijk
Elise Hoomans en Ger Thijs). „Small chan
ge” wordt de kleine zaal produktie van
Theater voor het nieuwe seizoen.
Volgens een woordvoerder van Theater
zijn op dit moment geen wijzigingen te
melden in het spelersbestand van de groep
voor het nieuwe seizoen. Ook in regie en
leiding zijn geen wijzigingen te ver
wachten.
s
Gedempte Oude Gracht 74
Haarlem - (023) 31 91 98
bij
- zelfimporterende,
- wetenschappelijke boekhandel
- met uitgebreid bibliografisch
apparaat.
<«x- v -w-v.’s:
s ,-4 z>.A
