Oninteressant ballet van Eric Hampton Schilder mismoedig door gebrek aan enthousiasme Appel wil miljoen aan kunst schenken Overzichtelijk beeld relatie kunst-nazisme I I b ThiStte Whisky Gebotteld in t hart van Schotland 4;> l GENIET BIJ DANS THEATER 1 André Presser naar Opera van Zürich y 6.25 IN PROEFSCHRIFT VAN HANS MULDER Bloemlezing Klossende laarzen few Programma van literatuur en muziektheater in HOT irwv ng 13 KUNST 19 7 8 12 DINSDAG 24 JAN U A R I yisz aan het slot van een in meer opzichten bonte avond. 5.95 5.25 30.00 y Zuiderdorpstraat 15 Oud-Velsen Tel. 02550-15797 ’t ROODE HERT” 17e-eeuwse herberg in Oud-Velsen, ’n beschermd dorpsgezicht aan ’t Noordzeekanaal, niet ver van IJmuiden, Haarlem en Amsterdam. HAZEPEPER ST. HUBERT WEKELIJKSE GULDENS-GOEDKOPER PRIJZEN KRUIK ROSE d'ANJOU A.C. COTEAUX DE L’ARDECHE POACHER S BROTH HET CULINAIRE HART VAN HAARLEM DEN HAAG. De amusementscrisis in omroepland heet een geliefd en uitgekauwd onderwerp te zijn. Maar op een regenachtige maandag avond schuilt een iegelijk acht-er moeders haard, al dan niet loerend naar het groene oog, in plaats van zich bij zijn lurven.omhoog te hijsen en bijvoorbeeld naar de „literair muziek theater-avond" in HOT te komen. Zij die het wel gedaan hebben zullen achteraf nauwelijks hebben getreurd om de droeve weersomstandigheden die ze moesten trotseren. Onbetwist hoogtepunt van deze speciale avond die onder auspiciën van het literair tijdschrift Raster en de Haagse organisatie voor literatuur en film Bzztóh plaats had, was de huivering wekkend knappe performance van Moniek Toebosch en Michel Wais- r Bonte avond van Raster (Van onze kunstredactie) V LEO CUYPERS .dolde met Bemlef (ADVERTENTIE) (ADVERTENTIE) CONRAD VAN DE WEETERING Déze week van 6 95 voor Déze week van 5.95 voor (Van onze kunstredactie) bibliotheek HANS VAN STRATEN land”, volgens alweer Bernlef. Vorig jaar werd de draad weer opgeno- Tijdens het afgelopen weekeinde be zegelde André Presser het contract met intendant Dr. Claus Helmut Drese, die hem gevraagd heeft reeds in het eerste jaar een opera- en operetteproduktie voor zijn rekening te nemen. AMSTERDAM. André Presser, muzikaal leider van Het Nationaal Ballet en dirigent van Het Ballet Or kest, wordt per 1 augustus van dit jaar dirigent en muzikaal adviseur aan de Opera van Zürich. De aanstelling van Presser vindt plaats op'instigatie van de choreograaf Balanchine, die overi gens een aantal nieuwe balletten in Zürich zal ensceneren. Opent op woensdag 25 januari om 17.00 uur onder nieuwe directie. Wij hopen u spoedig te mogen verwelkomen in onze gezellige herberg in liggen ig 4) voor t gebied, io 4939, an van de i van het el, kada- gelegen mms, dat lari 1978 In export carton van 6 flessen Real English „Kunst in crisis en bezetting” heet het proefschrift waarop Hans Mulder is ge promoveerd tot doctor in de letteren. Het behelst een uitvoerige, soms zeer gede tailleerde geschiedenis, niet zozeer van de kunst als wel van het kunstleven in Nederland in de periode 1930-1945. De ontwikkeling van de kunst komt in dit boek immers maar zeer zijdelings ter sprake. Veel meer is dit een historie van kunstenaars en dan wel in het bijzonder in relatie met het opkomende en weer neergaande nationaal-socialisme. ter werd in 1967 opgericht door de dichter H. C. ten Berge en kende een wat moei zaam bestaan tot 1973, wat volgens inlei der Henk Bernlef het gevolg was van het „te hoge niveau”. De verdienste van die eerste periode was de „internationalise- landse kunstenaar in de tijd van de bar barij? Daarbij doet de periode van voor 1940, hoe interessant en belangrijk ook op zich zelf, vaak aan als een voorgeschiedenis, een aanloop tot de tijd waarin de dreiging werkelijkheid was geworden. Veel van wat zich in de oorlogsjaren afspeelde, werd immers al aangekondigd of ver klaard door wat daarvoor gebeurde. Ook hier valt een spoor terug te volgen. De verdienste van Hans Mulder is, dat hij een aantal zaken heeft uitgezocht die voor de eenvoudige burger allang niet meer te achterhalen zijn. Een voorbeeld daarvan is de rel in 1935 om het toneel stuk De Beul van de Zweedse schrijver Per Lagerkvist. Wat was er aan de hand met die Beul, waarin ging de NSB daarvoor met knup pels de Amsterdamse Stadsschouwburg in? Waarom verboden sommige burge- genoeg, maar het heeft de vrijblijvendheid van een bonte avond, voor elk wat wils. Kun je je niet zo amuseren over de toekomstige plannen van Vogelaar met betrekking tot zijn volgende zestien boe ken? Best. Had je Cuyper liever gezien in het raam van een muziektheaterwerkstuk als de Johnny Rep Suite? Jammer. Ont brak het (maatschappij-)kritische element, volgens Koopmans zo typerend voor het muziektheater, vrijwel helemaal? Nee maar! Overigens bleef er zoals gezegd, genoeg genietbaars over, vaak had het een onverwacht hoog niveau, ondanks die vrij blijvendheid. Bepaald niet vrijblijvend van gericht heid is de dichtkunst van Hans ten Berge die met sonore stem zijn dichtreeks Over de Tong (opgedragen aan Douwe Jan Bak ker), een indrukwekkende poëtische brief aan de Zuidafrikaanse publicist Breyten Breytenbach en nog twee losse gedichten voorleest. Het geheel komt doorzichtig over en geeft een goed beeld van de bewo genheid van Ten Berge. De negen etudes voor de linkerhand en één voor de pianos temmer, die Cuypers en Bernlef vervol gens uitvoeren, geven een aardig beeld van hun onderlinge verhouding. Laatstge noemde past zich gewoon aan bij de inval len van de componist van de Zeeland Sui te. Dat leidt tot kolderieke situaties. Op enkele plaatsen heeft de schrijver geprobeerd verband te leggen tussen de aard van de voortgebrachte kunst en het tijdsgebeuren. Zo spreekt hij naar aanlei ding van het magisch realisme bij Willink, Pijke Koch en anderen van „heerlijk griezelen”, van „een decadente trek” en hij legt een relatie met het nazisme. Volkomen ten onrechte naar mijn me ning. Op die manier voortredenerend, zou je ook A. Roland Holst om zijn gedicht „Zwaar weer op til” tot de nazi’s, of door het nazidom geïnfecteerden, moeten re kenen. Angst voor dood en ondergang was een algemene trek in schilderkunst en literatuur van de jaren ’30; toenemend naarmate de oorlog dichterbij kwam. Dat had niets te maken met een fascistische mentaliteit. De echte diagnose van dit verschijnsel moet nog worden gesteld. Een gemiste kans. Ook is niet juist dat er van het Utrecht se tijdschrift „De schone zakdoek” (1941- 1942) maar één nummer is verschenen. Het zijn er, als ik het wel heb, veertien geweest. Een bloemlezing uit dit blad zal waarschijnlijk in de loop van dit jaar verschijnen. standen te bestaan, die ik niet begrijp. Het heeft geloof ik met politiek te maken. Daar heb ik geen verstand van. Ik heb me nooit de luxe kunnen permitte ren om me met politiek bezig te houden. Er is ook tegengewor pen dat het mij om persoons verheerlijking te doen zou zijn. Dat is eerlijk gezegd iets waar ik nog nooit aan gedacht had. „Het zou me geen enkele moeite kosten deze collectie bijvoorbeeld ergens in Ameri ka onder te brengen. Onlangs is er in de Canadese stad Ha milton ook een permanent gra fisch centrum geopend, waar ze 300 litho’s van me hebben hangen. Een collectie die ik blijf aanvullen ook. Er is op het ogenblik een reizende over zichtstentoonstelling van mijn werk samengesteld, die heel Een naam die ik in dit relaas mis, is die van de schrijver Jacques Gans. Hoe men ook over zijn latere activiteiten mag den ken, hij heeft zich moedig en zeer vroeg tijdig (Berlijn 1932-1933) geweerd tegen het Hitlerdom, en later met andere kun stenaars een rol gespeeld bij de uitgave van het Roodboek over de Rijksdag- brand. In de oorlog was hij, voor hij in 1942 naar Engeland uitweek, betrokken bij Vrij Nederland. Voorts kan men lezen dat Gerrit Kamp huis tijdens de oorlog in een klandestiene publikatie de verzetspoëzie bekritiseerde. Dat klopt. Mulder had er bij kunnen vermelden dat diezelfde Kamphuis na de oorlog opdracht kreeg een grote bloemle zing samen te stellen uit diezelfde verzet spoëzie! Dat dit boek er nooit is gekomen, hoeft niemand te verbazen. Mulder signaleert een uitspraak van de (in 1936 overleden) dichter Slauerhoff, die door de NSB politiek werd uitgebuit: Hij zou in een brief geschreven hebben dat hij niet tegen kinine kon en enkele andere medicijnen, „als jood”. Daarbij wordt op gemerkt dat de poëet jodium bedoelde. Dat is juist, maar Slauerhoff had er wel degelijk bij geschreven, „ook rassen- kundig”. Tegen een schitterend sterrendecor van Keso Dekker staan twee zeer hoog gerag de koele stoelen met in de zitting kleed- kistje, waarvan het deksel aan de binnen zijde een spiegel bevat. Op de linkerstoel zit Sabine Kupferberg, op de rechter zit Gérard Lemaitre. De een haalt een paarse rok uit haar kist, de ander een zwarte broek uit de zijne. Ze verkleden zich, gaan dan samen rondlopen waarbij ze om elkaar heen' draaien en dit alles bij lange en glijdende tonen van een koperensemble. Lang voor de rondloopbeweging iets gevariëerder wordt, is de aandacht al volkomen zoek. DEN HAAG. Volmaakt oninteres sant is het eerste commentaar dat me invalt na het zien van het bedenksel, dat Eric Hampton maandagavond bij het Ne derlands Dans Theater in de Koninklijke Schouwburg op het toneel mocht zetten onder de titel: „The continuing Story”. De zaak komt tot stilstand, de twee trek ken iets meer kleren aan, de kleuren van de sterren wordt rood en de dansers begin nen opnieuw, wat schokkeriger dan eerst, wat botsender, terwijl in het orkest het slagwerk de overhand neemt. De zaak komt tot stilstand omdat de twee dansers zonder zichtbare reden om vallen, maar ze staan gewoon weer op, doen nog wat meer kleren aan, de sterren worden roze, het orkest klinkt wat lieflij ker en hup, daar gaan we weer. Je denkt: „Zo zou je uren door kunnen gaan”, maar het doek gaat gelukkig dicht en het pre- mière-publiek klapt en er klinkt zelfs wat schuchter bravo-geroep. Het wordt tijd dat er echt weer eens wat gebeurt op dansgebied, want als het pu bliek hier al mee tevreden is, mogen we wel vaststellen, dat men niet veel gewend is. Rest me nog de mededeling dat de mu ziek bij dit geval gecomponeerd werd door Gary Carpenter. Het Nederlands Ballet orkest kon er weinig eer aan behalen. Het programma in Den Haag begon met een herhaling van „Kinderspelen” en ein digde met „Symfonie in D” beiden in de choreografie van Jiri Kylian. herkenbaar aan het vignet op de deur. seum te vestigen schipbreuk hebben geleden en een particu lier Utrechts initiatief in de lucht is blijven hangen, is Ka rei Appel mismoedig gewor den over het gebrek aan en thousiasme voor het gebaar dat hij maken wil. „Ik heb zo’n duizend werkstukken in de sa fe van een bank opgeslagen, terwaarde van ruim een mil joen gulden. Die wil ik wegge ven. Werkstukken die de we reld nog nooit heeft gezien. Ik stel geen andere voorwaarden dan dat ze terecht moeten ko men in een redelijk grote stad, Wat me blijft opvallen, is dat het in Nederland blijft ontbre ken aan chauvinisme, terwijl men er in kunstkringen ook nogal veel last heeft van onder linge jaloezie. Het is écht op vallend: zo gek als ze in Frank rijk zijn met literatuur - aan het slot van iedere tv-avond wordt er wel een literair debat uitgezonden, terwijl ze nauwe lijks meer echt goede literairen hebben - zo gek zijn ze in Amerika met beeldende kunst. Iedere avond is daar beelden de kunst op de televisie te zien. Daar zijn schilders de nieuwe góden. Ik kan het weten, want ik kom er al zo’n 20 jaar.” Zo speelt Cuypers in een van de „etudes” ritmische patronen, waarbij Bernlef met zijn laarzen uit de maat klost. Later tijdens Cuypers’ solo krijgt deze de helderheid om het beroep van schrijver met dat van im- JEF LAST ...kapitein in republikeins leger... oemd, b. zacht gekruide hazepeper uit het War- molts’ Frigourmet assortiment Serveren met rijst, puree of kastanjepuree en cranberries (geldig t/m 30 januari a s.) KIES UIT 70 EXCLUSIEVE CREATIES VAN ONZE KOKS; 70 HEERLIJKE 2-PERSOONS MAALTIJDEN kant en klaar-alléen opwarmen! ?aös-569324-"~- Wie zo ontzaglijk veel feiten overhoop haalt als Hans Mulder hier doet, loopt gevaar zich op de duim te slaan. Dat gebeurt dan ook. Ik noem enkele punten. Het is onjuist dat de schrijver Jef Last tijdens de Spaanse Burgeroorlog officier zou zijn geweest bij de Internationale Brigade. Last had, na de ervaringen van zijn vriend André Gide in de Sovjet-Unie, gebroken met de communistische partij en hij meldde zich dan ook niet bij de door communisten beheerste Brigade. Hij werd kapitein in het republikeinse leger. Déze week van 10.50 voor 9.50 harmonieert zéér goed bij al Uw vlees- en visgerechten Ook zeer geschikt als frisse aperitief waar veel mensen naar dit werk kunnen gaan kijken.” „Ik wil deze verzameling ca deau doen en vind zelf dat deze eigenlijk in Nederland, mijn ei gen land tenslotte, terecht moet komen. Er schijnen weer- AVORIAZ. Karei Appel is nog steeds bereid een stad in Nederland een verzameling ei genhandig vervaardigde teke ningen, gouaches en collages te schenken, op voorwaarde dat die stad een passende ruimte ter beschikking zal stellen om Appels kunstverza meling permanent te expose ren. Aldus deelde Nederlands internationaal bekendste, nog levende kunstenaar in het Franse skioord Avoriaz mee, waar hij tijdens het Festival du Film Fantastique zondag als jurylid de eerste prijs hielp toekennen aan de film Full Circle van de Brit Richard Longcraine. bij 6 flessen deze rode Midi wijn heeft een mooi bou quet en een fijne afdronk Ook zeker een wijn om er eens tussen door te drinken. Zo krijgen we een poëzielezing van Ten Berge, een komisch ingestudeerde act van Bernlef en Leo Cuypers, listige hersen schimmen van Vogelaar, een redactioneel commentaar op de dag- en weekbladkri tiek op het verschijnen van Raster, een solo van Cuypers, een serie dia’s over veldwerk in Ijsland van fotograaf en beel dend kunstenaar Douwe Jan Bakker, een poëzielezing van Louis Ferron voorge schoteld, voordat Michel en Moniek mogen toeslaan. Het is allemaal onderhoudend stropers-soep op zh Engels Het probe ren werkelijk waard Déze week per blik j van 2.50 voor 1 .“3 Gedempte Oude Gracht 102 Tel. 326739 Ook gevestigd in. Amsterdam, Bussum en Hilversum Wie bijvoorbeeld op zoek gaat naar gegevens over het literaire maandblad Forum, dat van 1932 tot 1935 verscheen, zal weinig wijzer worden. Maar wel ver nemen we het een en ander over de activi teiten van de redacteuren E. du Perron en Menno ter Braak bij het tot stand komen van het anti-fascistische Comité van Waakzaamheid. De ondertitel van het boek, „Een onder zoek naar de houding van Nederlandse kunstenaars in de periode 1930-1945”, geeft dan ook een betere aanduiding van het boek, dat boordevol zit met feitenma teriaal over een onderwerp dat nog nooit uitputtend is behandeld. Het probeert na melijk een antwoord te geven op de vraag: hoe was de houding van de Neder- Opvallend is eigenlijk dat het mu ziektheater niet het enige centrale thema op de avond vormt. Ik betreur dat, maar er blijft voldoende spektakel van niveau over Voor de liefhebbers, ook al vormt het pro gramma een getrouwe afspiegeling van het Raster-nummer over muziektheater, waarin tenslotte ook niet uitsluitend over dit fenomeen werd geschreven. Canada en de Verenigde Sta ten rond is geweest. Die kort geleden Mexico City en Cara cas heeft aangedaan en, na België, ook in Zweden en Duitsland terecht zal komen.” Het proefschrift bevat een aantal inte ressante bijlagen, onder andere een lijst met subsidies die in de oorlogsjaren zijn verstrekt door het departement van Volksvoorlichting en Kunsten. Je kunt er natuurlijk gniffelend van kennis nemen dat Karei Appel geld heeft aangepakt van deze hachelijke instantie, maar zo’n pu blikatie kan toch ook tot danige onrecht vaardigheden leiden. Zo kwam ik de naam tegen van een beeldhouwer van wie ik toevallig weet dat hij later in de oorlog uiterst riskant werk heeft gedaan (explosieven vervaardigd voor Gerrit van der Veen). Anders dan anderen heeft hij daar na de bevrijding nooit over opgeschept, reden waarom zulks ook niet in dit proefschrift vermeld staat. Ik bedoel maar. I meesters de opvoering van dit stuk in hun stad? Blijkens Mulders speurwerk is de rel in hoofdzaak terug te voeren op een hetzerige recensie van de toneelcriticus J. W. F. Werumeus Buning in De Telegraaf iets wat men niet aan de weet komt uit Bunings levensbeschrijving, waarop en kele jaren geleden P. Hijmans is gepromoveerd. Ook over de oorlogsjaren heeft Mulder, soms aan de hand van geschreven bron nen, maar ook door interviews met recht streeks betrokkenen, veel feiten naar bo ven getild en die gerangschikt tot een voorbeeldig totaalbeeld. Dat hij daarbij soms tot zeer kritische gevolgtrekkingen komt, viel te verwach ten. „Nee, men hoeft zich geen enkele illusie te maken over een flinke, princi piële houding van de kunstenaars. Zij die in het verzet gingen, vormden een kleine uitzondering. De meesten leggen zich bij de maatregelen neer en trachten de bezet ter of heersende macht maar een beetje te vriend te houden”, schrijft hij. Even verder echter krijgen de letter kundigen een pluim: „Het grootste deel van de Nederlandse schrijvers weigerde mee te werken” (met het foute departe ment van Volksvoorlichting en Kunsten). Dat is toch wel een aanzienlijke nuance ring van het eerste, algemene oordeel. Dat ook de beeldhouwers zich over het geheel genomen prima hebben gedragen, krijgt naar mijn idee te weinig nadruk. [De activiteiten van stichting Bzztóh ge beten inmiddels een uitstekende naam. )e maandelijkse uitgave Bzzlletin heeft en constant peil en weet met elk nummer ijn nut aan te tonen en de feestelijke avonden rond de vijftigste verjaardag van larry Mulisch en het postume eerbetoon ring van het literair klimaat in Neder- aan het adres van de dichter J. C. Bloem, die het blad organiseerde, waren gebeurte- nissen met een landelijke reikwijdte. Ras- menj toen Ten Berge, Bernlef. Jacq. Fir min Vogelaar en Pieter de Meijer besloten er hun schouders onder te zetten. Het „blad” bleek eens in de drie maanden in de vorm van een pocketboek van de persen te komen en beoogt de ontwikkeling van on bekendere literaire vormen te stimuleren, kijkt over de grenzen van het eigen wereld je heen en vertoont een gezonde themati sche aanpak. Zo handelt nummer drie van het vorig jaar voornamelijk over het mu ziektheater middels bijdragen van Rudy Koopmans en weergegeven theaterscripts van Willem Breuker, Mischa Mengelberg en Michel Waisvisz. Nadat twee pogingen om m Amsterdam een Appelmu- (ADVERTENTIE) I Heeft "body een heel bijzondere fipH? [•:j volle smaak en geur Vooreer zuinige prijs te koop bij 600 "DELCAVE” slijters ft; en wijnhandelaren KAREL APPEL ...weerstanden... amusant en vrijblijvend pro viserend muzikant te vermengen. Al weer Bernlef moet hem daarbij assisteren en krijgt vervolgens de kous op de kop, omdat Cuypers plotseling de bitse vrouw van de schrijver speelt en met hem dolt. Maar dan hebben we al het commentaar van de Raster-redactie op de dag- en week bladkritiek over dit tijdschrift achter de rug. De voorspelling van het Leidsch Dag blad „dat Raster het niet langer dan drie afleveringen zou uithouden” is niet de eni ge die door feiten inmiddels kan worden weerlegd. De Haarlemse auteur Louis Ferron ver galt mijn pret na de pauze een beetje met de mededeling dat hij niet zoals stond aangekondigd een van zijn beide balla des zou zingen. Nu, door zijn enigszins nerveus voorlezen neemt het begrip voor zijn bombastische en intellectualistische poëzie bepaald niet toe. Hij valt eigenlijk als enige in die zin uit de toon, dat hij zichzelf niet durft te persifleren; wat op zich ook komisch kan werken, dat geef ik toe. Maar van iemand die zulke krasse meningen over Haarlem bezigt (het wordt tijd dat Peter Lohr, net als indertijd na de kwalijke opmerkingen van Mulisch in grijpt), verwacht je iets anders. Onbetwist hoogtepunt is, zoals gezegd, de act van Michel Waisvisz (die ook bij het ICP Tentet het elektriek bedient) en de over grote vocale capaciteiten beschikken de Moniek Toebosch. Een tv-registratie van deze act zou de aangestipte amuse mentscrisis in het Gooi minder nijpend maken. Het Groots Aanraken heet hun, voor een belangrijk deel op improvisatie berustende performance. De wanorde die het tweetal binnen een vijftien minuten op het speelvlak creëert, laat zich met geen pen beschrijven. Een buitenmodel kraakdoos dient bij de intermezzi als speelobject. Bij aanraking ook van elkaar ontstaan dan de eigenaardigste elektronische geluiden. Heel knap is ook de sketch „The Voice is the Extension of the Body”, waarin die halve waarheid voor Michel voldoende ex cuus is om Moniek aan te raken, zolang er maar geluiden uit haar komen. Een duet tussen kraakdoos en menselijke stem leidt tenslotte tot ongedachte vondsten, waarbij onder meer het overdreven complimenteu ze gedrag van Amerikaanse entertainers (die hun publiek belonen door „I love you” te kreunen) geraffineerd op de hak wordt genomen. Het is een voortreffelijke finale van de eerste, van wat het best maar een serie avonden kan worden. JOHN OOMKES I w DELCAVE BV Delft. rol nic.wiQzOfl* van BW.- xs*o. 4 èia'J0

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1978 | | pagina 13