SALARISSEN 30 PROCENT OMHOOG
95
Alphenaar
Volop nieuwe
Solina’s!
Amsterdam tegen
provincieplan
Siersolderen
KINDERCARNAVAL
Bij Santpoortse bank
vals briefje van
honderd onderschept
SCHOLIERE BEKENT
BRANDSTICHTINGEN
Preset Percussions
in A200 serie.
lllllïl
GRAAFWERK VOOR
NIEUWE GASBUIS
-■Ilïllll
Nieuwe Rithmix
met 14 ritmen.
(vanaf f1995)
Arpeggiomatic
in nieuwe C117.
W!
VRIJDAG
gedaan. „Ik heb enorm geboft.
door Weert Schenk
b
ie
■Hl
f
|s 8 I
IEG29
18 49
"WaSAM’H
-
SCHIPHOL. „Jas” Moll bijt
af en toe op z’n nagels. Heeft een
diep doorgroefd gezicht, niet ver
weerd. Hij is testpiloot. Zegt: „Ik
had waarschijnlijk veel minder
risico gelopen en een makkelijker
leven gehad als ik vlieger was
geworden op een lijnvliegtuig.
Was niet zo versleten geweest als
nu.stress, hé? Bovendien zou ik
meer verdiend hebben”. Maar
Moll wil niet zeuren. Voor geen
goud had hij liever iets anders
I
Toen ik in ’46 begon, was ik enorm
jaloers op de vooroorlogse
vliegers. Wat hadden die een ont
wikkeling in de luchtvaart meege
maakt! Achteraf gezien heb ik
veel meer meegemaakt Van de
Tiger Moth tot supersonische
vliegtuigen”.
IJMOND
I
„Jas" Moll
itoor te
chten.
(ADVERTENTIE)
KLM betaalde zwarten tekort
(Van een onzer verslaggevers)
/an 44.95
4
Prwt RrrcuxMwu
{■ll.ó'n'LUM
Testpiloot „Jas” Moll
is een nagelbijter
met stalen zenuwen
emie-vrij
rkkleding
iur-16.45
jezorgen
land met
snsione-
jetrouw-
s jaren
kantie-
lor een
buiten
Bij het uitvinden van wat de maximum
snelheid is, doen zich andere moeilijkhe
den voor. De roeren kunnen dan gaan
wapperen als een vlag in een stevige bries.
Soms is er geen houden aan. Nog niet zo
gek lang geleden stortte een proto-type
van de VWF 614 naar beneden, die teveel
last van deze kwaal had gekregen.
„Jas” Mol: „Met de Concords of een
Jumbo doet men dergelijke proeven niet.
De eisen zijn daarbij minder extreem.
Maar naarmate het vliegtuig kleiner is,
moet het economischer zijn. Een vliegtuig
fabriek mag zich dan minder permitteren.
Wanneer, na zo’n anderhalf jaar van
experimenteel testvliegen, eenmaal be
kend is hoe de definitieve versie van een
nieuw type er uitziet, wordt de productie
gestart. De testpiloten vliegen slechts een
achttal uren met zo’n kist die van de lijn
komt. Die is dan klaar voor de handel.
Voorzien van basiscertificaat voor lucht
vaart. Dat gebeurt zo dadelijk ook met de
F 16-straaljager, die bij Fokker in elkaar
gezet wordt.
Vervolgt: „Je bent als zo iets plaats vindt
zo geconcentreerd bezig, dat je er geen erg
in hebt. Je voelt je pas rot als je weer op de
grond staat en je je realiseert wat het
geweest is. „Je bent wel aan het een en
ander gewend, maar toch vreet het aan je.
lijkheid is bepaald niet uitgesloten. Moll
heeft het zelf eens een keer bijna meege
maakt. In een F 27. „Het was in 1959,
geloof ik. We gingen ijsproeven doen. Dan
zoek je ijs in de lucht op, dat zich op het
vliegtuig afzet. Zo kan je de stabiliteit na
gaan, als de bestrijdingsmiddelen tegen
ijsafzetting niet werken. Ineens ging het
fout. Hoe dat ooit goed gekomen is. We
sloegen om op een hoogte van 12.000 voet.
Het vliegtuig viel als een baksteen naar
beneden. We konden niet meer bij de
knuppel komen. Alleen de boordwerktuig
kundige op een gegeven moment wel met
zeer veel pijn en moeite. Hij zag op onver
klaarbare wijze kans op nog maar 2000
voet het vliegtuig in z’n macht te krijgen”.
Toch bewaart Moll goede herinneringen
aan de demonstratievluchten. „Speciaal
de eerste reis met de F 28 was geweldig
interessant. Je bent op weg met een kleine
ploeg en weinig materiaal. We gingen naar
Australië. En zo testten we al gaande het
toestel onder alle mogelijke weersomstan
digheden”. Voegt er ongevraagd aan toe:
„Omdat je met die demonstratievluchten
de hele aarde rondvliegt, is het erg moei
lijk aan testpiloten te komen. Want ze
moeten bekend met alle routes. En dat zijn
er niet zo gek veel. Zuivere test-piloten
nemen we voorlopig niet aan We hebben
er aan drie genoeg”.
waarin de KLM herinnert aan het feit dat
Johannesburg door een Nederlander is
gesticht, zal ook niet meer worden ge
plaatst. Toen de Vervoersfederatie enige
tijd geleden kritiek uitte op deze propa
ganda via Vorster-gezinde bladen, wilde
de KLM-directie daarop niet reageren. Nu
is toch besloten van verdere publikatie af
te zien.
De chef-invlieger van Fokker is niet be
reid uit te leggen waarom de VFW 614, die
hij (na het eerste ongeluk verder uittestte),
niet verkocht werd. „Leest u der Spiegel
maar”, zegt hij. Dit Duitse weekblad geeft
de schuld van die mislukking aan de ver
koopmaatschappij van Fokker, die zich
alleen maar zou hebben geconcentreerd
op de F 28, terwijl ze geen aandacht
besteedde aan de VFW 614. Moll wil er
alleen dit over kwijt: „Hoe kleiner het
vliegtuig, des te beter de resultaten moeten
zijn”.
Enthousiaster spreek hij over „zijn F
28”. „Het ontwerp is een succes, als er
eenmaal honderd van verkocht zijn. En ik
geloof dat er nu al 135 verkocht zijn”. Maar
dan: „Hij verdient meer. Het ontwerp is
financieel gezien pas geslaagd na de afle
vering van het 250ste exemplaar. Het is
nog lang niet zo ver. Moll: „De hele econo
mie stagneert. En we zitten in een land
waar produceren duur is. De kostprijs is te
hoog en de dollar goedkoop. Een reuze-
handicap! Het is enorm moeilijk om te
concurreren tegen Boeing en Douglas”.
Alvorens die tijd aanbreekt, heeft de
Koninklijke Luchtmacht al vele oefenin
gen achter de rug met de F 16-straaljager.
Want de dag is nabij, dat dit gevechts
vliegtuig de zwaar bewaakte hal op Schip
hol komt uitrijden. Molls vliegdienst moet
’m invliegen. Niet uittesten, want het is een
General Dynamics-product dat bij Fokker
slechts geassembleerd wordt. Het is het
eerste vliegtuig waar Moll niet de lucht
mee in mag. „Ik ben de 50 jaar gepasseerd.
liggen politieke standpunten in te nemen
of daar openlijk mee naar buiten te treden.
(Van onze streekredactie)
AMSTERDAM. De volledige Amster
damse gemeenteraad heeft zich gister
middag geschaard achter de afwijzende
opstelling van het college van B. en W.
tegenover het drink waterplan van de pro
vincie. De voorgestelde reorganisatie tast
weliswaar niet de onafhankelijkheid aan
van het Amsterdamse waterleidingbe
drijf maar het college is van mening dat
het voorstel van Gedeputeerde Staten de
doelmatigheid van de reorganisatie niet
aantoont. GS willen van de bestaande elf
waterleidingbedrijven in NoordHolland
terug naar drie: het PWN, het bedrijf van
Amsterdam en een aparte positie voor het
bedrijf van Hilversum
Er gebeuren zoveel incidenten. En als je
dat combineert met erg hard werken. Tij
dens het testen van de F 28 ben ik ander
half jaar bijkans dag en nacht in de weer
geweest. Overdag vloog je en 's avonds en
’s nachts maakte je het rapport van die
dag. Zes dagen per week. Aan één stuk
door”:
SANTPOORT-NOORD. Bij de Alge
mene Bank Nederland aan de Broekber-
genlaan in Santpoort-Noord is afgelopen
week een vals briefje van honderd gulden
aangeboden. Het bankbiljet werd donder
dag als vervalsing herkend. De datum van
aanbieding kon toen niet meer nauwkeu
rig worden vastgesteld. De vervalsing is
vrij gemakkelijk herkenbaar door het op
gedrukte watermerk. Eind vorige maand
werd bij een pompstation langs de Rijks
weg 9 een identiek biljet aangeboden. De
Velsense politie vermoedt dat in de directe
omgeving meer biljetten van dezelfde „op
laag” in omloop zijn.
BEVERWIJK. Op dinsdag 7 en 14
februari organiseert buurthuis De Zand-
kraai een korte cursus „siersolderen”. De
cursusavonden, onder leiding van de heer
Vlietstra, beginnen om 20 uur en de kosten
bedragen f 3,-, exclusief materiaal. Voor 6
februari opgeven bij De Zandkraai, tel.
32549.
KRUISWEG 45-49, HAARLEM, 023-320244
WIJ BETALEN UW PARKEERGARAGE
IJMUIDEN. Aan de Snelliusstraat is
vrijdag een begin gemaakt met vervanging
van de gasleiding onder de rijbaan over
een lengte van circa tweehonderd meter.
De nieuwe (hoofd)leiding komt onder het
trottoir aan de kant van de voormalige
Westerbegraafplaats. Het oude leidingge-
deelte vertoonde lekken. Het werk zal ver
moedelijk tot eind volgende week duren.
SANTPOORT—ZUID. Een 14-jarige
scholiere uit Bloemendaal gaf donderdag
tegenover de Velsende politie toe tot twee
maal toe brand te hebben gesticht aan de
Brederodeschool in Santpoort-Zuid. Vori
ge maand werden tweemaal de markiezen
van dit schoolgebouw in brand gestoken.
Door snel ingrijpen van een omwonende
en in het tweede geval door de Velsense
brandweer kon het vuur in de kiem wor
den gesmoord. De Bloemendaalse had ook
de hand in een valse brandmelding afgelo
pen woensdag. Na verhoor is zij voor ob
servatie overgegeven aan de justitiële au
toriteiten.
En dan is het voorbij met wat dit soort
types betreft”, zegt hij triest. Vervolgt dan,
zichzelf vermanend: „Maar ik wil niet zeu
ren. Ik heb geboft dat ik zoveel heb mogen
meemaken”.
de kosten van de veranderingen. Hoewel,
er wordt zeer zeker uitgebreid over ge
sproken. Als iets het vliegtuig een ton
duurder maakt. Het is dan dikwijls een
kwestie van zwart-wit. Het maakt het
vliegtuig uitstekend of minder goed”.
Weinig slaap krijgt de Fokker-elite ook,
wanneer ze de wereld overtrekt om de
Trots van Nederland aan de man te bren
gen. Komt vooral door de cocktailparty’s
die na de demonstratievluchten gehouden
worden. Moll: „Dat is doodvermoeiend. Je
vliegt overdag. Vaak met vliegers achter
de knuppel die niet zo ervaren zijn en dan
heb je ’s avonds die bijeenkomsten om
over het vliegtuig te praten. Ja, je kunt een
vliegtuig natuurlijk niet als een auto ver
kopen. Je zit met de nazorg. De fa-
brieksvliegers zijn tenslotte ook degenen
die les moeten geven, omdat ze de enigen
zijn die nog maar met het vliegtuig kunnen
omgaan”.
Echter, zo druk lijkt Moll zich nou ook
weer niet te maken over deze kwestie. Hij
denkt liever aan zijn Grote Liefde:
vliegtuigen. En op dit moment zijn het de
Super F 28 en de F 16 die zijn aandacht
opeisen. Moll vertelt dat de Super F 28
een vergrote versie is van de F 28. „Hij
moet dezelfde prestaties leveren, maar
daarbij toch zuiniger zijn. Er wordt daar
om een nieuwe vleugel ontworpen. Dat
geeft een geweldige besparing op het
brandstofgebruik. We zitten alleen te
wachten op een andere motor. Ééntje die
minder geluid maakt en minder brandstof
gebruikt. De Super F 28 zal volgens de
plannen twintig procent zuiniger zijn dan
de F 28. En dat is natuurlijk wel verkoop
baar”.
Moll is nauw betrokken geweest bij het
verwekken van de F 28. Hij was er bij,
vanaf het moment dat de eerste schetsen
op papier gezet werden. „Toen ik dan ook
de openingsvlucht maakte met het proto
type, vloog hij precies zoals ik verwacht
had. Ik heb veel type vliegtuigen gevlogen,
maar dit had ik nooit eerder meege
maakt”, zegt hij niet zonder trots.
Amsterdam vindt het uitgangspunt van
de provincie juist niet doelmatig waar het
plan voorstelt het PWN (Provinciaal Wa
terleidingbedrijf Noord-Holland) te be
trekken bij waterlevering door Amster
dam aan Amstelveen en Ouder Amstel. B.
en W. van de hoofdstad, gesteund door de
raad, schrijven in een brief aan GS ook
van mening te zijn dat vooroverleg met
betrokken bedrijven en gemeentebesturen
zeer onvoldoende heeft plaatsgevonden.
Maandag 6 februari is de uiterste datum
waarop betrokkenen aan GS hun mening
over het reorganisatievoorstel moeten
hebben toegestuurd.
AMSTELVEEN. De KLM heeft haar
zwarte werknemers in Zuid-Afrika altijd
tekort betaald. De salarissen van de don
ker gekleurde medewerkers in Johannes
burg zullen daarom gemiddeld met dertig
percent worden opgetrokken. De positie
van de Afrikaanse KLM-ers was door de
Vervoersfederatie NW/NKV in de onder
nemingsraad van de luchtvaartmaat
schappij aan de orde gesteld. De directie
van de KLM heeft echter laten weten dat
de lonen ook zonder de discussie in de OR
zouden zijn verhoogd. De plannen lagen
daar voor klaar, aldus een woordvoerder
tegenover de personeelsvertegenwoordi-
gers.
Onder leiding van drs. Hut, hoofd van de
afdeling arbeidsvoorwaarden bij de KLM,
is een delegatie naar Zuid-Afrika gereisd
om zich daar van de omstandigheden
waaronder de zwarten werken op de hoog
te te stellen. Deze week heeft hij de onder
nemingsraad van zijn bevindingen op de
hoogte gesteld. Zijn relaas kwam erop
neer dat de KLM in Zuid-Afrika bij de
betaling van werknemers geen onder
scheid wil maken tussen blank en zwart.
Iedereen heeft gelijke kansen en wordt
gelijk gehonoreerd. Het enige criterium is
het werk en de leeftijd. De salarissen wor
den vastgesteld aan de hand van een func
tiewaardering, die drie loonschalen kent.
De KLM vestiging in Johannesburg telt
zo’n zestig werknemers, waarvan een
kwart negers. De laagst betaalde kleurling
verdiende er 208 Rand (een rand is onge
veer 2,80 gulden). De laagst betaalde blan
ke kreeg altijd nog 265 rand. Maar, zo
vertelde drs. Hut in de OR, er is ook een
zwarte aquisiteur die meer verdiende dan
een blanke collega die hetzelfde werk
deed. Het minimumsalaris voor zwarten in
Zuid-Afrika bedraagt 150 rand.
Volgens de Vervoersfederatie is de KLM
overgegaan tot de salarisverhoging onder
druk van de politieke belangstelling die op
het moment voor de situatie in Zuid-Afri
ka bestaat. De omstreden advertentie,
Moll en zijn mannen hadden daarom
voor het doen van deze proef met de F28
weinig vertrouwen in de parachutes, die
het vliegtuig weer in de juiste horizontale
positie behoren te trekken. Om die reden
bouwden ze in de staart vier raketten in.
Een unieke uitvinding mocht het vliegtuig
wegslaan, dan konden de raketten gestart
worden om met grote kracht een ver
schrikkelijk ongeluk te voorkomen Moll:
„Zie je, proberen alles te voorzien. Want
wij moeten ten slotte bepalen waar het
fout gaat. Dus bij een minimum-snelheid
uitzoeken: waar valt hij. Bij deze snelheid
wordt dan tien procent opgeteld en dat is
de veilige snelheid”.
Het team testpioloten heeft een dikke
vinger in de pap bij het ontwerpen van een
t vliegtuig. De vliegdienst verzorgt de gehele
inrichting van de cockpit en zegt na de
proeven met de proto-types welke verbete
ringen noodzakelijk zijn. Moll vertelt dat
bij de F 27 op die manier alle roeren
veranderd worden. „De alternatieven lig
gen meestal klaar. Dus veel problemen
geeft het niet. Qok niet zozeer wat betreft
HEEMSKERK. Zaterdagmiddag van
14 tot 15.30 uur wordt er in de Lichtboei
een kindercarnavalsfeest gehouden. Al
leen kinderen van 4 tot en met 12 jaar
mogen meedoen. De entree is gratis.
„Jas” Moll laat vervolgens weten dat
voor de kandidaatkopers de zuinigheid
van een vliegtuig de hoofdrol speelt.
„Maar ook de vliegeigenschappen zijn erg
belangrijk. En bovendien speciaal het lan
den op een korte baan. Als je een vlieger
van zo’n land zelf op een hele korte baan
laat landen en hem toont dat het niet
moeilijk is, dan verkoop je het vliegtuig. Ik
heb wel foto’s van een F 27 dat-ie geland is
op een strand”.
De vliegdienst van Fokker test de
vliegtuigen boven de Noordzee. Moll is
daar niet zö gelukkig mee. ,,’t Is erg verve
lend als je moet springen”. En die moge-
Binnenkort wijdt de OR van de KLM een
aparte vergadering aan de handelsbetrek-
kjngen met Zuid-Afrika. De vakbonden
hebben de directie gevraagd of het bedrijf
invloed wil uitoefenen op de Zuid-Afri-
kaanse luchtvaartmaatschappij SAL,
waar de discriminatie van kleurlingen als
doodnormaal wordt beschouwd. Ook is
aangedrongen op een veroordeling van de
apartheidspolitiek van Vorster. De KLM
zou die bij de regering in Zuid-Afrika
bekend moeten maken. Hoewel de discus
sie over deze onderwerpen nog op gang
moet komen, heeft de directie al laten
weten dat ze het niet op haar weg vindt
En moet de grens zoeken van veiligheid en
economie. Kijk, hoe langzamer een
vliegtuig kan vliegen, des te korter lan
dingsbaan hij nodig heeft. En hoe sneller
het toestel kan, des te vlugger ben je op de
plaats van bestemming”.
Veiligheid en economie zeggen nog niets
over de vliegeigenschappen van een
vliegtuig. Ook al voldoet een nieuw ont
werp aan de eisen, kan het desondanks als
een dweil door de lucht gaan. Zo niet bij de
Fokkers. Want Moll zegt vastberaden: „Zo
lang ik er mee te maken heb, wordt hier
geen vliegtuig gebouwd dat geen goede
eigenschappen heeft”. Als chef-invlieger
behoort Moll namelijk tot de ontwerpers
van Hollands Glorie. Op dit moment werkt
hij mee aan de ontwikkeling van de Super
F 28, die over een jaar of vier, vijf voor het
eerst de lucht in moet gaan.
Andreas Pieter Moll, 52 jaar, is al 27 jaar
testpiloot bij Fokker-VFW op Schiphol. In
die tijd verongelukten vier collega’s van
hem tijdens de uitoefening van hun be
roep. Zelf maakte Moll ook de nodige
angstige ogenblikken mee. Doch nooit liet
hij z’n vliegtuig in de lucht in de steek. Hij
wist hem altijd wel op de een of andere
manier weer op de grond te zetten.
Moll is van origine militair vlieger. Voor
dat hij in 1951 overstapte naar Fokker,
was hij een drietal jaren instructeur op de
Meteor. Daarna werd hij testpiloot en
schopte het tot op heden tot chef-invlieger.
In die functie heeft Moll de leiding over
- een club van twaalf testpiloten.
Hun voornaamste werk bestaat uit het
uittesten van vliegtuigen die nieuw of na
reparatie de fabriek uitrollen, en uit het
geven van demonstraties, teneinde de ver
koop van de Fokkerkisten te bevorderen.
Slechts enkele testpiolen houden zich
daarnaast soms bezig met het experimen
tele vliegen. Dat houdt in: het uittesten van
proto-types van nieuw ontworpen
vliegtuigen.
Het experimentele testvliegen is het ge
vaarlijkst, zegt „Jas” Moll. Omdat een ont
werp dat nog nooit gevlogen heeft, hele
maal beproefd moet worden. En niemand
weet precies wat de vliegeigenschappen
van het toestel zijn. „Alles met snelheid
waar planken aanzitten, dat vliegt wel. Het
gaat er echter om te bekijken hoe de kist
zich gedraagt. Bij hele hoge snelheden en
bij hele lage”. Moll vindt daarbij het inte
ressante van het testvliegen het onderken
nen van alles wat mogelijk mis kan gaan.
En daartegen maatregelen nemen, uiter
aard.
Zo komen bij het uittesten van de mini
mum-snelheid van een vliegtuig de meeste
ongelukken voor. De laatste tien jaar
moesten volgens Moll vier piloten dit met
de dood bekopen. De kans bestaat name
lijk dat het toestel vanwege de lage snel
heid als het ware achterover valt. En het is
haast geen doen om de metalen vogel dan
opnieuw in z’n normale doen te brengen.
De bemanning van het proto-type van de F 28 tijdens de openingsvlucht. Links: gezagvoerder en mede-ontwerper van het
toestel A. P. Moll
