9
Goldschmeding
’n huis volmuziekplezier
ub 67 Samengestelde produktie Mickery-Tenio Sajiki over manipulatie
Vals avontuur in Cloud Cuckooland
Oude boeken
gooi je niet zomaar weg
Violiste Emmy Verhey
gerijpt kunstenares
Historisch werk Wereldstad op repertoire Het Nationale Ballet
Kurt Jooss schiep verstaanbaar ballet
goldschmeding
Probeert u die Bose 901-111 boxen
thuis maar even uit!
j
heeft een muzikaal aanbod voor u:
Shapirra laat NPO betrokken musiceren
)nderscheiding voor
beeldhouwer Szekely
Zaans schilder-graficus
Gerrit de Jong
overleden
Iets fascinerends
LI
JBDSE~
in’t hart van de muziek
asE3r«mi
AV O E NSDAG 8
11
KUNST
FFRRUARI
10 7 8
L’
De Slegte is een goeie voor uw oude boeken.
ut
Haarlem, Grote Markt 8 Telefoon 023 - 32 48 80
Om duidelijker te zijn: De Ja-
^panse theatergroep Tenjo Sajiki
- speelt de voorstelling Nuhikun,
die een verzameling is van scènes,
- vaak niet meer dan veranderlijke
tableaux vivant. De verpakking
nu, wordt gevormd door het pu
bliek dat toeziet vanuit vierkan
te, op luchtkussens, verplaatste,
dozen. Daarin zijn houten tribu
nes voor publiek aangebracht. De
verpakking bestaat verder uit een-
andere groep publiek die elders
via monitors uitleg krijgt van het
gebeuren in de grote zaal en dan
is er nog een publieksgroep die
helemaal geen uitleg krijgt, maar
die vanaf een balkon het zaalge-
beuren volgt.
door Conrad van de
Wetering
AMSTERDAM. Cloud Cuckooland, a visit, zo
luidt de naam van het nogal omvangrijk opgezette
nieuwste theaterproject dat tot het eind van deze
maand dagelijks (behalve op maandag) in het Micke
ry theater te zien is. Het is een theatervoorstelling
met een speciale omlijsting, verpakking. Die verpak
king op zich vormt een theatraal onderdeel dat
weliswaar de bedoeling heeft zelfstandig te zijn, doch
dat zonder de theatervoorstelling als kern van het
gebeuren geen bestaansrecht zou hebben.
(ADVERTENTIE)
y
Spa garantie
(Van onze kunstredactie)
Repetitiefragment uit het ballet Wereldstad. Anna Markard (links), dochter
van
(midden) en Wade Walthall
JOHAN VAN KEMPEN
R3T. 1
j p>“
lligheid en
B 5 speciaalzaken in Nrd-Holland B
Misschien enigszins vrijblijvend van op
vatting, maar gracieus en met lichte toets,
droeg de violiste haar partijen inclusief
smaakvolle cadensen met verfijnde loon
vorming voor, volgzaam begeleid door
Shapirra en het NPO.
Moest dit vroegrijpe talent het destijds
allereerst hebben van de demonstratie van
haar technische kwaliteiten in romanti
sche concerten als van Mendelssohn en
Paganini; ditmaal presenteerde zij zich als
gerijpt kunstenares in het Vijfde Vioolcon
cert in A, KV 219, van Mozart, waarin het
vooral aankomt op subtiel innerlijk even
wicht.
Als soliste voor deze drie NPO-concer-
ten is Emmy Verhey geëngageerd. Deze
violiste liet zich reeds in het begin van de
jaren zestig als wonderkind op het Haar
lemse podium horen, toen zij in diverse
uitvoeringen dje onder leiding van de (on
langs overleden) toenmalige NPO-dirigent
Marinus Adam stonden, met jeugdig-spon-
tane muzikaliteit en vergevorderde virtuo
siteit wist te schitteren.
Sterker dan in de ter inleiding van dit A-
serieconcert gespeelde „Freischütz”-ou-
verture van Weber, bracht Elyakum Sha-
pirro (die de slagtechniek van Bernstein,
met wie hij indertijd heeft samengewerkt,
heeft afgekeken) het NPO tot zeer betrok
ken musiceren in opwindende geest, waar
bij met name de aangezette motoriek in de
snelle delen toch nooit star werd.
Dat het luisteren naar deze drie kwartier
durende symfonie een belevenis vormt
van een heel andere orde dan bij audities
van andere romantisch-klassieke symfo
nieën als van Beethoven het geval is, ligt
voornamelijk aan de aparte mentaliteit
van het werk. Hoe subjectief romantisch
het karakter van deze Negende ook is, de
toehoorder ervaart hier beslist geen lood
zware boodschap uit een opgekropt ge
moed. Zelfbeklag noch zelfverheerlijking
worden erin door de auteur aan de orde
gesteld.
DEN HAAG (ANP). De Hongaarse
beeldhouwer Pierre Szekely is benoemd
lot ere-lid van de Koninklijke Akademie
van Beeldende Kunsten in Den Haag. De
litreiking van het bijbehorend diploma
heeft van de week plaats als de beeldhou
der een lezing houdt voor leerlingen van
ie Koninklijke.
Een der
scènebeelden die
de Japanse
theatergroep
Tenjo Sajiki laat
zien in de
voorstelling
Nuhikun, welke de
kern vormt van
Cloud
Cuckooland, a
visit, (foto Bob
van Dantzig).
Boekhandel J. de Slegte B.V., Grote Houtstraat 100, Haarlem.
Tel.: 023 - 31 52 50
over het speelvlak naar hun plaatsen. Ze
missen trouwens de uitleg in het begin die
het doospubliek wel wordt geboden en
komen zodoende onvoorbereid in de voor
stelling terecht.
Wie boven zit heeft wel het voordeel dat
hij een aantal technische aspecten mee
neemt, zoals het uitzicht op het verrijden
van de podia en de dozen, een florissant
kijkje op de paar musici en het regelmatig
heen en weer lopen van het personeel dat
moet verzoeken om de opgestoken sigaret
ten te doven. Maar daar is al spoedig de
grap vanaf, een ervaring die vrijwel gelijk-
Anders dan van Cees was mijn plaats
aan het begin in de speciale voorlichtings-
ruimte. Boven een royaal projectiedoek
staan daar vier tv-monitors opgesteld. Op
de eerste speelt een der vroegere kluchten
van John Lantings Theater van de Lach
als aardige tegenhanger van wat de toe
schouwer normaal al in Mickery wacht.
Op de andere monitors verschijnen andere
zaken die misschien een diepere bedoeling
hebben, maar op mij als een zoethoudertje
overkomen. Het is duidelijk: we zitten in
de wachtkamer, het echte moet later ge
beuren. Als troost filmbeelden en een ver
slag van een in scène gezette John Kenne-
dy-moord. Tussendoor een commentator,
op de monitorbuis en in levende lijve. Zelfs
laat hij een mini-model zien van de con
structie waarop we later per doos zullen
worden voortbewogen langs de scènes van
het stuk Nuhikun.
Op 11 maart komt de afzonderlijke voor
stelling Nuhikun van Tenjo Sajiki in de
Toneelschuur in Haarlem.
Anna Markard: „In die
tijd was het „Jooss Ballet”
iets zeer uitzonderlijks. Al
le kritieken van toen spre
ken over „een sensationeel
Hoe reageert men nu op
die herinstuderingen?
I
L 9
i
Dat stuk Nuhikun, het enige deel dat na
de voorstellingen in Mickery zelf in het
circuit komt (de rest/s te omvangrijk voor
een tournee) bestaat uit losse scènes die
bepaald niet in een vaste volgorde hoeven
te worden gevolgd. Als westers toeschou
wers moet je het doen met wat visueel is,
aangevuld door de muziek. De tekst is
Japans, dus voor weinigen van ons te
verstaan. Ik kan er dan ook niet meer van
zeggen dan dat er soms fraaie in scène
gezette beelden bij zijn die overduidelijk te
maken hebben met overweldiging, in het
zachtste geval: manipulatie. Schokkend?
Ik vind van niet en emotioneel hebben de
beelden van de groep Tenjo Sajiki me
nauwelijks iets te vertellen.
Anna Markard: „Mijn va
der zocht altijd bewegin
gen, die zo duidelijk moge
lijk weergaven wat hij wil
de zeggen. Hij zette nooit
passen op een rijtje om een
(ADVERTENTIE)
U wilt de bibliotheek van uw grootvader opruimen, of wat
ruimte creëren in uw eigen boekenkast.
Of ’t nu gaat om Statenbijbels of reisverhalenboeken over
dieren of occultisme, als een boek nog in goede staat verkeert
is het de moeite waard om even bij de Slegte
langs te gaan (bellen kan natuurlijk ook).
Misschien krijgt u er nog meer geld voor
dan u denkt.
Meerwaarde voor uw installatie
Uw huidige versterker, samen met de
nieuwe 901 wordt een ware „super"
installatie Het rendement van de 901 is
HAARLEM. Gisteravond was er in
het Haarlemse Concertgebouw een con
cert te beluisteren dat heden, morgen- en
vrijdagavond in ongewijzigde vorm her
haald wordt. De Israëlische dirigent Elya
kum Shapirra leidt daarbij het Noordhol-
lands Philharmonisch Orkest onder meer
in de Negende Symfonie van Schubert.
Toch heb ik plezier beleefd aan het thea-
tergebeuren als geheel. Tesamen vormt
deze Mickery-Tenjo Sajiki-produktie een
avontuurlijk gebeuren, wel een wat vals
avontuur, dat op mij echter eerder amu
sant dan schokkend overkomt. Een bekeu
ring op de voorruit van mijn auto schokt
meer. De voorstelling Nuhikun, die de Ja
panse spelers laten zien, heeft als basis een
verhaal van de Engelse auteur Jonathan
Swift, dezelfde die Gullivers Reizen
schreef. Zijn verhaal heeft ook weer met
manipulaties te maken; in reizen was
Swift goed en als publiek mogen wij door
het theater reizen, op zich betreft dat een
manipulatie van de uitvoerenden en zo is
de cirkel aardig rond. In elk geval: avon
tuurlijk genoeg om zelf eens te gaan kij
ken, doch hoedt u voor het balkon.
KO VAN LEEUWEN
Szekely werd in 1923 in Boedapest gebo-
en en woont al jaren in Parijs. Hij maakte
nerken voor de Chapel de St. Rouin en de
Jniversiteit van Grenoble. Sculpturen van
lem staan ook in Frankrijk en Mexico. De
I iatste jaren beeldhouwt hij in graniet,
raarbij hij de thermische lans als gereed-
I chap hanteert.
Deze Mickeryproduktie, waarbij de Ja-
lanse theatergroep onder leiding van re-
[isseur-auteur Shuji Terayama eigenlijk
ien op zichzelf staande produktie laat zien,
al op de verschillende toeschouwersgroe-
len een afwijkende inwerking hebben.
!elf heb ik het hele gebeuren ondergaan
>anaf het werkelijke begin (zou je kunnen
eggen). Overigens heb je daar als toe-
chouwer niets over te vertellen. Niet voor
liets draagt deze produktie als ondertitel
een studie in manupulatie”: de verdeling
Fan het publiek begint bij de kassa, waar
verschillende kleuren toegangskaarten
rorden verstrekt. Ik moet bekennen dat ik
lis recensent enige invloed had op de
oekenning van mijn plaatsbewijs, wat me
iet genoeglijke gevoel gaf de manipuleer-
lers te manipuleren. Hetgeen vanzelfspre-
:end wel van hun welwillendheid afhan-
elijk was; ziedaar toch het betrekkelijke,
'anwege de structuur van de hele produk-
ie heeft mijn collega Cees Straus mij deze
vond vergezeld om het totale gebeuren te
olgen vanaf het balkon. Tot zijn teleur-
telling, zo bleek toen we elkaar na afloop
zeer ontmoetten in de Mickery-fpyer.
leen, op het balkon kunt u beter niet
«rechtkomen; leest u zijn relaas:
Veel namelijk van wat zich op de vloer
af speelt, wordt aan het balkonpttbliek
onthouden en de acteurs spelen ook zeer
duidelijk van hen af. Een enkele maal
klimt een acteur of actrice langs de stella
ge omhoog om daar met een enkele
schreeuw van zijn bestaan kond te doen,
maar dat vormt in het geheel maar een
enkel, schaars moment.
Het gebrek aan contact met het gebeu
ren leidt ook tot rondhangen van sommi
gen onder het publiek, al is weglopen niet
mogelijk want zij die op het balkon moe
ten plaatsnemedgaan voorde voorstelling
choreograaf Kurt Jooss, studeert diens werk in bij Het Nationale Ballet. Karin Schnabel
(rechts) volgen haar bewegingen nauwgezet. (Foto Jorge
Fatauros).
tijdig wordt gedeeld. Vanaf dat moment
gaat iedereen zoeken naar het meest ge
schikte plaatsje van waar je tenminste
nog iets kan ziet}.
4 Emmy Verhey treedt nog tot en met
vrijdag elke avond met het NPO op in het
Haarlemse Concertgebouw
Profiteer van deze
unieke kans Ontdek
de prachtige ruim
telijke weergave die in uw
grammofoonplaten verborgen
ligt Want met de 901-111 boxen
wordt een deel van uw favoriete
muziek direkt uitgestraald
uw kamerwanden ottuuftsih]
In dezelfde verhouding als
dat in een konsertzaal gebeurt
Zo krijgt u een natuurlijke,
ruimtelijke muziekbeleving
Met 'n realistisch timbre en juiste
plaatsbepaling van de instrumenten
Een geweldige belevenis: Het systeem
erachter heet Direct/Reflectmg'.het
wereldberoemde Bose-patent dat de
Bose boxen onderscheidt van
kenventionele, direktstralende boxen
Anna Markard: „Hij be
schreef verschillende ni
veaus van de samenleving
van zijn tijd en als resultaat
daarvan is het ballet vaak
genoemd als het eerste bal-
let in de geschiedenis, dat
sociaal-kritisch van aard
was, maar het was zijn uit
gangspunt een heel licht
voetig stuk te maken, er
was geen diep thema, het
registreerde vriendelijk ty
pen, gedrag en structuur
van de maatschappij.”
Op welke manier zou
zijn stijl het best zijn te
omschrijven?
zo hoog, dat u
met een 50 a 60
Watt versterker al
hetzelfde effekt
krijgt waar
vroeger 250 a 300
Watt voor nodig was
Al meteen 15 Watt
versterker krijgt u geweldige
resultaten in klank en volume
Dat bespaart u forse
i x investeringen in versterker-
apparatuur
M.r die boxen ui iti- ttiur'.1
t Gaat tenslotte om
het effekt in uw huiskamer
Aarzel dus niet U mag die 901-boxen rustig
uitproberen Ze staan voor u klaar
Wij leggen u uit hoe (simpel) alles werkt
En u beslist binnen enkele dagen of u ze
houden wilt Reeler kan het toch met9
Ik kan alleen maar zeggen
dat het opvallend is, hoe
mensen, die met deze bal
letten in aanraking komen,
er nog steeds door worden
getroffen. Het lijkt me, dat
de stijl en de paar werken
die ik heb kunnen doorge
ven veelbetekenend zijn
voor jonge mensen van nu.
Er is een geweldige belang
stelling, er schijnt iets fas
cinerends voor hen in te
zitten. Of dat hen zal beïn
vloeden, daar kan ik niets
over zeggen.”
Zal het hier uitgevoerd
worden met de oorspronke
lijke aankleding van toen?
Anna Markard: „De ori
ginele Ballet Jooss-stijl
was: geen decor, alleen be
lichting, twee piano’s, nooit
Anna Markard: „Daar
kan ik niet op antwoorden.
verschijnsel” en veel cho
reografen van de dertiger
jaren zeggen ook onom
wonden dat ze daar een
grote invloed van hebben
ondergaan. Het was de eer
ste groep die niet uitslui
tend gebaseerd was op vas
te technieken. Mijn vader
koos altijd zijn stijl naar
aanleiding van zijn the
ma’s. Je zult zien, dat „We
reldstad” heel anders is
dan „De Groene Tafel”, al
is het ook zeer herkenbaar
een werk van mijn vader.”
Maar, als ik een stuk uit
die tijd restaureer, dan
moet dat gebeuren met een
historisch juiste aanpak en
daarom werd er in 1974
toen ik dit werk voor het
eerst voor het Ballet van
Wuppertal instudeerde, be
sloten dat mijn man Her
mann Markard, die al jaren
voor mijn vader werkt, er
nieuwe ontwerpen voor
zou maken.”
Anna Markard, die de
laatste tien jaar niets an
ders doet dan de balletten
van haar vader overal in de
wereld in te studeren, is
een groot pleitbezorgster
van dansnotatie volgens
het systeem Laban. Tenge
volge daarvan lijken al
haar instuderingen van
hetzelfde ballet overal ook
precies op elkaar.
Anna Markard: „We heb
ben daarin een betrouwba
re bron en die gebruik ik.
Film is niet betrouwbaar
genoeg, dat is al een inter
pretatie. We studeren een
sonate toch ook niet in door
te luisteren naar een plaat,
maar door de hoten te be
kijken. Op dezelfde manier
kunnen we de bedoelingen
van een choreograaf zien
aan een dansnotatieparti-
tuur.”
Antonies
em Tel.
a. 4 uur n.i
INEN, rame
>rden bij o:
enste maa
ijn gemaakt
14.
een orkest, dat maakte de
groep wendbaar, daar kon
je tenminste mee reizen en
dat werd ook het artistieke
handelsmerk. Alexandre
Tansman componeerde
speciaal voor mijn vader
de muziek voor dit ballet,
gebaseerd op de ritmes van
de charleston, de foxtrot,
de blues en de Parijse bal
musette, die toen in de mo
de waren.
Schubert, een van de weinige genieën
zonder eigendunk, neemt de luisteraar eer
der mee op excursie, waarbij dan idylli
sche, maar ook ruige, muzikale landschap
pen met scherpe bergkammen worden
voorgetoverd. Shapirra - sinds jaren als
gastdirigent met het NPO vertrouwd - stel
de het zich kennelijk ook ten doel om het
publiek Schuberts muziek op die manier,
en dan zo contrastrijk mogelijk, te doen
ondergaan. Een visie waarin het romanti
sche aspect duidelijk boven het klassieke
werd gesteld, waarbij de houtblazers ge
dwongen werden tot fijn individualisme
en waarin de soms agressief opgezweepte
strijkers dan toch niet door het flink uit
pakkende koper hoefden te worden ver
drukt.
Omdat dat nogal verschilt en ook rela
tief weinig voorkomt, onttrekt een deel
van het publiek zich al vrij snef aan het
gebeuren en gaat slapen of draait gezellig
een joint. Gemanipuleerd met de kijkers -
althans met degenen op het balkon - wordt
er dan allang niet meer. Er bestaat geen
enkele kans op welke emotie dan ook en
de enige inconvenient is dat je weg voor
een eventueel sanitair uitstapje geduren
de de gehele avond wordt versperd.
Gerrit De Jong werkte in een realistisch-
laturalistische stijl met een grote voor-
t‘Ur voor landschappen en stillevens. Hij
leeft grote invloed gehad op een jongere
iffieratie van schilders in de Zaanstreek
•an wie Ru van Rossen, Peter Teeling, Leo
Poelmeijer de bekendsten zijn. De Jong,
fe autodidact was, debuteerde in het be-
Pn van de Tweede Wereldoorlog bij de
«middels opgeheven Galerie Santee
tandweer in Amsterdam.
De Jong was lid van het kunstenaarsge-
•elschap Arti et Amicitia en was vroeger
aangesloten bij Sint Lucas. Zijn werk is
Mder meer geëxposeerd geweest in het
Stedelijk Museum efi het Rijksmuseum in
Amsterdam, het Weefhuis in Zaandijk en
•amelijk recent, in het cultureel centrum
te Zienagoog in Zaandam. Werk van hem
tevindt zich behalve in particuliere in tal
’an overheidscollecties.
AMSTERDAM. Mor
gen zal Het Nationale Bal
let een historisch werk op
het repertoire nemen en
wel Wereldstad van Ku rt
Jooss. De dochter van
Jooss, Anna Markard stu
deerde dit werk hierin vier
weken in en vertelde me
iets over de achtergronden.
Eerst over Kurt Jooss
zelf, hij werd in 1932 op
slag wereldberoemd toen
hij op een dansconcours in
Parijs met zijn „De Groen
te Tafel” een eerste prijs
won. Die groene tafel was
een politiek ballet en nam
stelling tegen oorlog en
grootkapitaal. Nog in dat
zelfde jaar ontstond ook
„Wereldstad” en hoewel
iedereen ook daarin een so-
ciaal-kritische achtergrond
wil zoeken, was dat toch
niet de bedoeling van
Jooss.
ZAANDAM. Afgelopen zondag is
«aar ons nu is meegedeeld, de Zaanse
schilder en graficus Gerrit de Jong op 72-
Wïge leeftijd overleden. De Jong, die als
le nestor werd beschouwd van wat wel de
.Zaanse schildersschool” wordt ge
leemd, overleed na een langdurige ziekte
heen verpleeghuis te Zaandam. Hoewel
h Amsterdam geboren, is hij altijd in
hart en nieren een Zaankanter geweest
•ie vele jaren in Wormerveer woonde en
har in de omgeving ook zijn onderwer
pen vond.
Die muziek is verder
nooit gepubliceerd, maar
binnenkort verschijnt er
waarschijnlijk wel een
grammofoonplaat van, op
twee piano’s. En wat de
kostuums betreft: die wa
ren eigenlijk nooit zo ge
slaagd. Daarbij komt iets
heel bijzonders, we hebben
pas de mode van de jaren
twintig gehad, dat bloeit
nog wat na, maar om een
juiste indruk van die tijd te
geven moeten we de dingen
een beetje aanpassen. Wij
kijken nu eigenlijk op een
erg gekunstelde manier
naar de jaren twintig, we
weten zoveel over materia
len, over modellen en over
de mode van toen. In die
tijd echter ging alles veel
nonchalanter, zoals wij nu
spijkerbroeken en T-shirts
gebruiken zonder daar erg
bij na te denken.
decoratief effect te berei
ken, had nooit de wens om
zomaar een ogenstrelende
beweging op het toneel te
zetten. Zijn bewegingen
hadden altijd een betekenis
en wilden altijd mededeel
zaam zijn. Ik geloof dat dat
de grondtrek van zijn stijl
was. Verder wilde hij altijd
zijn ideeën overbrengen
zonder het publiek te dwin
gen eerst het verhaaltje in
het programma te lezen
Voor hem moest choreo
grafie een verstaanbare
taal zijn.”
Zo verstaanbaar, dat hij
er in 1933 het land voor
werd uitgezet?
Anna Markard: „Ja, dat
had zeker veel te maken
met vaders houding ten op
zichte van de menselijke
vrijheid. Toen de autoritei
ten hem wilden dwingen de
joodse leden zijn groep te
ontslaan, was hij daardoor
zodanig geschokt, dat hij
heel duidelijk zei wat hij
over dit idee dacht met het
resultaat, dat hij op de
zwarte lijst kwam en de
waarschuwing kreeg op
staande voet Duitsland te
verlaten om grote onaange
naamheden te voorkomen.
Hij ging meteen weg, met
de hele groep, en de volgen
de ochtend stond inder
daad de Gestapo voor de
deur. Hij ging toen trou
wens rechtstreeks naar
Holland, waar hij een tour
nee kon maken dat was in
1933, daarna vertrok hij
naar Engeland waar hij de
hele oorlog bleef".
Hoe werden zijn ballet
ten in die tijd ontvangen?
I Wie het ongeluk treft om in plaats van
in een der dozen op het balkon terecht te
komen, gaat ruim twee uur verveling tege
moet. Het publiek dat daar zit is in de
meest letterlijke zin van het woord toe
schouwer, het kijkt neer op het gebeuren
n de zaal dat waarschijnlijk doelbewust
loor het zaalpubliek wordt voorbehouden.
