Theaterdirecteur raadt
8
publiek produktie af
Uw geld laten groeien.
En toch vrij kunnen opnemen
Eenzame Hanna wijdbeens
op verwarmingsrooster
Wij helpen.
ABN Bank
fr
CENTRUM SPEELT SPEURDERSTONEEL VAN DAVID HARE
mannetjesmaken
Nola Rae beperkt
zich tot
Dirigent Smetaiek
vakman van allure
Prestaties Marjan Berk niet acceptabel
Lunchpauzetheater in de Toneelschuur
EL
Ook in 1978 christelijk
boekenweekgeschenk
UB»»3*
15
pONDFR r> A G
F F B p
Q 7 8
KUNST
3n.
Mimeprogramma in Shaffy
Tsjechische avond
I.1
=n naaf
per maand. Uw rente is dan 4%.
2. U kiest voor de handige ABN Girospaar-
rekening. Opnemen en storten doet u alleen via
uw bank- of girorekening. U hoeft er de deur
niet voor uit. En zonder opnamekosten mag u
tot f 5.000,- per maand opnemen terwijl uw
rente 5% blijft.
3. Als u méér rente wilt, maar toch nog vrij
over uw geld wilt beschikken, neemt u een Spaar-
Extra-rekening. Uw rente is dan 6%, maar
als u geld opneemt betaalt u l°/o opnamekosten
per keer. De mensen van uw ABN-kantoor
helpen u graag verder bij uw keuze.
I
I
I
I
I
I
I
I
~l
I
I
I
I
I
I
Jjli
■ij
if M
is een voorstelling geworden die bij vlage
boeit, maar die ook momenten van kriebe
lende verveling kent. Ik geloof dat de oor
zaak van de verveling vooral bij de auteur
te zoeken is, want de spelers die voor
Knuckle, dat van vertaler Carel Alphenaar
de Nederlandse titel Bikkelhard kreeg, zijn
ingezet stellen alles in het werk de aan
dacht niet te laten verslannen.
AMSTERDAM. Het lag vorig seizoen
al in de bedoeling dat Lodewijk de Boer
voor Centrum een toneelstuk zou schrijven
en dat zo mogelijk ook zelf zou regisseren.
Het toneelschrijven voor Centrum is er
niet van gekomen, het regisseren wel. Da
vid Hare’s kritisch getint speurdersspel
Knuckle ging woensdag in Centrum Belle
vue onder De Boers regie in première. Het
1. U neemt een ABN Spaarboekje of een
’gewone’ ABN Spaarrekening.
Daarmee mag u vrij opnemen tot f 2.500
U wilt sparen en toch tegelijkertijd een
aantrekkelijke rente over uw spaargeld
ontvangen. Maar u wilt ook op ieder gewenst
moment over uw geld kunnen beschikken.
Dat kan bij de ABN.
Want de ABN heeft spaarvormen waarmee
u in alle vrijheid toch een flinke rente kunt
maken. Wij helpen u hier alvast met drie
voorbeelden.
TT A P I
w
Geforceerde moraal
n Bikkelhard
KO VAN LEEUWEN
(ADVERTENTIE)
ij ons
>1 met
Idags
Jt
1,
JOHAN VAN KEMPEN
4
Elektra-
ijffunk-
sekon-
vkeung
if arm-
edkoop
ige, van
als kop-
raktisch
iu voor
AMSTERDAM. Met een schat aan
komieke trekjes, malle knipogen, pruiken,
maskers, neuzen, spitse vingergebaren,
verrassende attributen en watervlugge
danspasjes zette Nola Rae dinsdagavond
in de Zuilenzaal van het Shaffy Theater
een interessante serie clowns neer. De
voorstelling heet: „Some Great Fools from
History". Alle gebruikte attributen en kle
dingstukken zijn van Matthew Ridout, de
regie is van Chris Harris en de enige
speelster is Nola Rae.
Jules Hamel
(staande) en Frans
Vorstman in
Bikkelhard.
(Foto Kors van
Bennekom).
Woensdag waren ze ermee
in het lunchtheater van de
Toneelschuur.
Het- christelijke boekenweekgeschenk
zal dit jaar ,,Wie is mijn naaste” van de
hand van legerpredikant J. J. Poort zijn.
Het boekje heeft als thema „Bijbel en
communicatie” analoog aan het thema
„boek en communicatie” van de boeken
week van dit jaar.
Maar er ging wel van alles mis. Eerst
ging het Theatertje in Amsterdam failliet,
vervolgens flopte de première onder een
overdosis aan muzikaal lawaai en een
vloed aan ontzettend slechte recensies.
Marjan Berk heeft steeds volgehouden
dat de verkeerde critici en het verkeerde,
te oude publiek waren gekomen. Ze heeft
het niet voorzien op de cabaretschrijvers
aangezien het volgens haar gaat om eem
muzikale popshow waarbij de teksten een
ondergeschikte rol speelden.
„Inicialy” is een niet al te bondig gefor
muleerd stuk in laatromantisch idioom
en van enigszins opzwepend karakter, dat
op het Amsterdamse podium effectief uit
gevoerd en door het publiek nogal enthou
siast gewaardeerd werd.
I
U kunt mij helpen door informatie te sturen over uw vele
spaarvormen.
Dhr/Mevr.:
Straat:
Plaats:Tel.:
Heeft reeds een rekening bij de ABN: ja/neen.
Zo ja, bij ABN-kantoor:
In ongefrankeerde envelop zenden aan: ABN Bank,
Afd.OD. 50, Antwoordnummer 1555,1000 PA Amsterdam.
.Waarschijnlijk doordat er geen belang
rijke Tsjechische pianoconcerten geschre
ven zijn, was de soliste van deze avond,
Cristina Ortiz, te beluisteren in een compo
sitie van Russische makelij: het Derde
concert van Prokofjev (dat indertijd door
deze jonge musicienne ook in Haarlem met
het NPO werd voorgedragen). Dit meest
Frans geaarde van de (vijf) pianoconcer
ten van deze Sovjet-componist, is een werk
waarin een virtuoos pianiste als Cristina
Ortiz, die van uitpakken houdt, goed tot
zijn recht kan komen. Van begin tot (het
langdradige) eind was er zekerheid in het
heldere spel van deze in Londen gevestig
de Braziliaanse pianiste. Ook in de (objec
tieve) artistieke aanpak liet zij geen ruimte
voor twijfel over.
Wat in de praktijk bij deze compositie al
gauw gebeurt, is dat de solistische verrich
tingen (ondanks het door Prokofjev be
doelde slagtechniekkarakter van veel pas
sages) dynamisch wat in de verdrukking
komen door de overladen orkestpartij.
Hoewel dat ook in deze overigens briljante
uitvoering soms het geval was, konden alle
betrokkenen terecht veel bijval oogsten
voor de wijze waarop-alles verder in voor
name eenheid, kleurrijk tot uitdrukking
kwam.
Gastdirigent Vaclav Smetacek voor
het eerst bij het Concertgebouworkest
bleek zijn publiek in de na de pauze ge
speelde Zesde Symfonie van Dvorak zo
veel te kunnen bieden, dat hem na afloop
een ovationeel applaus ten deel viel.
Smetacek was voorheen dertig jaar lang
dirigent van het Praags Symfonie-orkest
(een stedelijk ensemble; niet te verwarren
met de Tsjechische Philharmonie), maar
vervult thans nog uitsluitend gastdirecties.
In zijn exacte manier van dirigeren, die
prettig moet zijn voor de orkestleden om
op te spelen, doet hij enigszins denken aan
het type van de kapelmeester. Een ouder
wetse (in positieve zin) vakman met allure.
Al komt deze 71-jarige dirigent in Dvo
raks Zesde ook aan de tederheid in het
werk tegemoet; slap wordt het nooit. On
der zijn leiding wordt alles duidelijk gepo
neerd en vrijwel ieder motief markant
geprofileerd neergezet. Het genuanceerd
spelende Concertgebouworkest kon overi
gens in de finale ternauwernood voldoen
aan de eisen van lenigheid, die Smetacek
voor de uitvoering van zijn, als totaliteit
geslaagde, stuwende interpretatie stelde.
Een andere, nog levende, landgenoot
van Smetacek werd door het Concertge
bouworkest ter inleiding van het program
ma verdedigd De 68-jarige Jiri Pauer was
verantwoordelijk voor een symfonisch ge
dicht, „Inicialy” genaamd. Het werd door
hem in 1974 geschreven als „in memori-
am” voor zijn, een jaar eerder gestorven
leermeester, Alois Ha ba; de Tsjechische
componist die internationale bekendheid
heeft gekregen vanwege diens ontwikke
ling van het kwarttoonstelsel en de experi
mentele toepassing van nog kleinere inter
vallen.
ol Music
ner/ver-
i lange-,
en FM
20 Watt
?n regel
eer met
vormige
t, supe-
»lby ruis
band-
ndteller,
>che af-
set met
i 1498-
Want juist haar teksten werden unaniem
afgekraakt. Afgezien van het feit dat ze
onder het muzikale geweld amper ver
staanbaar waren missen ze elke originali
teit en het showtje is gewoon niet fijn. Bill
van Dijk en Bob van Leeuwen (vooral
eerstgenoemde werd geroemd) kwamen er
niet eens zo slecht af maar moeder Marjan
Berk zelf werd niet bepaald bejubeld.
Het programma beleefde geen zege
tocht. Overal zeer weinig publiek: tussen
de 50 en hooguit 100 mensen en bovendien
nog de ervaring dat de helft het in de pauze
meestal meer dan zat was en opstapte.
Roel Oostra heeft de produktie in het
begin van het seizoen gezien tijdens een
van die allerminst gelukkige voorstellin
gen in schouwburg Veenlust in Veendam.
Hij vond het een slecht programma en liet
zich door Marjan Berk niet bepraten.
Maar nu komt het: in de voorreservering
waren voor de voorstelling van 2 maart in
Drachten al 500(!) kaarten besteld, afgaan
de op de wervende voorinformatie van
Roel Oostra in het jaarprogrammaboekje
dat half augustus verscheen.
En toch kan ik dit mijn publiek niet
aandoen, aldus Oostra. Hij was eerst van
plan het programma helemaal te annule
ren maar koos voor de ongebruikelijke
formule van een „afrader”. Dat stond ook
in de tekst die hij alle bestellers van kaar
ten voor „Moeder en haar jongens” liet
zenden. Hij bood hun de kans de kaarten
in te leveren („niet goed, geld terug”) en te
ruilen voor een andere voorstelling of in te
wisselen voor jeugdkaarten.
Drachten reageerde alert. Van de 500
bestelde kaarten zijn er nu nog 120 overge
bleven voor de show van Marjan Berk.
AMSTERDAM Tsjechische muziek
en een Tsjechische dirigent bepaalden al
lereerst de sfeer op het gisteravond gege
ven abonnementsconcert (B-10) van het
Concertgebouworkest. In een zoals gebrui
kelijk stampvol Amsterdams Concertge
bouw werd ditmaal weer eens zonder al te
hinderlijk gehoest en gekuch geluisterd;
hetgeen op een geboeide aandacht wees.
ieder uit haar naaste omgeving neemt aan
dat Sarah zelf een eind aan haar leven
heeft gemaakt. Sarah’s broer Curly, een
jongen die op zijn vijftiende jaar van huis
is weggelopen en nu (twaalf jaar nadien) in
Peru in de wapenhandel geld verdient,
verneemt de dood van zijn zusje uit een
Engelse krant. Hij komt naar Engeland om
achter de werkelijke toedracht te komen
Met de komst van Curly begint het stuk
en David Hare suggereert een spannender
plot dan in werkelijkheid aanwezig is. In
die toch al niet zo sterke intrige verpakt
Hare zijn kritiek op een samenleving die
alleen maar aan geldverdienen denkt. Hij
plakt een moreel moeilijk te aanvaarden
huizenspeculatie vast aan de verdwijning
van Sarah, die een oprecht denkend rust
punt in de maatschappij van bikkelharde
opportunisten moet zijn geweest. Maar al
les tesamen komt de moraal die Hare zijn
stuk heeft willen verweven wat zwakjes
over.
Lodewijk de Boer heeft alles op alles
gezet de sfeer van harde meedogenloos
heid te treffen en in bepaald opzicht is hij
daar wel in geslaagd. Maar met een stuk
waarin de verwikkelingen al teveel moeten
worden uitgelegd is het een lastige opgave
steeds te blijven boeien. De Boer zorgde
voor een beweeglijke speltrant en op die
beweging is ook het decor ingesteld. De
twee meestgebruikte lokaties, de plaatse
lijke discoclub en de ouderlijke woning
van de Scotts, staan aan de zijkanten van
het speelplan. Daarachter, gedeeltelijk
zichtbaar een soort loopstraat. En zo zie je
Jules Hamel als Curly Scott de benen
onder zich vandaan lopen, van lokatie
naar lokatie op speurtocht.
Jules Hamels spel is aantrekkelijk ge
noeg om voor het belangrijkste deel te
boeien. Vooral de scènes met zijn vader
(een bankier zonder scrupules, voortreffe
lijk afgebeten gespeeld door Frans Vorst
man) behoren tot de sterkste scènes van
het stuk. Hamel speelt zijn rol afdwingend
en zakelijk aggressief, gevoelens buiten
sluitend en hij houdt dat prima vol. Hen
riette Tol, aanvankelijk onherkenbaar, is
Sarah’s vriendin Jenny en zij speelt haar
met een volwassen zelfverzekerheid die
gepaard gaat aan intelligentie. Elisabeth
Hoijtink, Jimmy Berghout en Luk van
Mello leyeren trefzeker spel in de kleinere
rollen.
Lodewijk de Boer maakte samen met
Tom Barlage zelf de muziekcomposities.
Electronische klanken die op een thriller-
manier sfeerbepalend werken. Maar zo bij
elkaar is Bikkelhard niet veel meer dan
een zichtbaar geworden speurdersverhaal
waar enige geforceerde moraal is tussen-
geschoven.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Evenals in 1977 zal de
Werkgroep Christelijk Boekenweekge
schenk dit jaar met een alternatief ge
schenk voor de boekenweek uitkomen,
omdat zij zich niet kan verenigen met de
normering bij het samenstellen van de
geschenken, zoals die door de Collectieve
Propaganda voor het Nederlandse Boek
(CPNB) wordt gehanteerd.
(Van onze kunstredactie)
GRONINGEN. Theaterdirecteuren
doen over het algemeen nijver hun best
voor een volle bak. Wervende leuzen in de
jaarprogramma's, lokkende advertenties,
ludieke omschrijvingen Het geachte
publiek mag graaien in de bak met aan
prijzingen. Meestal, want er bestaan uit
zonderingen. Zo’n exceptie is Roel Oostra,
directeur van de Lawei in Drachten.
PR_6215j
„Een afrader," aldus Roel Oostra toen
een muzikale show „Moeder en haar jon
gens” in roulatie kwam in de vaderlandse
schouwburgen. Oostra heeft het program
ma voor zijn theater geboekt voor donder
dag 2 maart maar dat gebeurde al ver voor
de première. Dat is gebruikelijk in de
theaterwereld. Soms boekt men in optie,
maar nog vaker is een programma al voor
het voorseizoen door het hele land ver
kocht. Nog voordat er een noot gespeeld is
of een tekst op papier staat. Puur op naam
van de acteurs, de schrijver of de cabare
tier neemt men het risico in de verwach
ting dat het uiteindelijk artistiek en com
mercieel zal slagen.
Toen de actrice-cabaretière Marjan
Berk een eigen programma aankondigde
van teksten en liedjes rond het thema van
een moeder en haar zoons waren de ver
wachtingen positief. De gedachte was zo'n
beetje dat die lieve modernistische ma
haar wereldje zou spiegelen aan die van de
beide jongens. Vandaar de titel „Moeder
en haar jongens". Haar man, Ruud Bos,
een goede naam in de theaterwereld, zou
de muziek schrijven. Dat kon niet kapot,
aldus het idee.
Erica van Dijk heeft Ey-
ens stuk vertaald en nu
heet het „Waarom Hanna
altijd met haar rok omhoog
staat”, een intrigerende ti
tel die de nieuwsgierigheid
een lichte prikkel geeft.
Hanna’s uitverkoren plekje
in het wassenbeeldennu-
seum, waar zij het prettig
vindt tot zichzelf te komen,
is een verwarmingsrooster
op de vloer. Daaruit stijgt
een krachtige warme lucht
stroom op en Hanna geniet
ervan daar wijdbeens bo
ven te staan, terwijl haar
soepele rok opbolt. Een ei
gentijdse vorm van symbo
liek, zou je kunnen zeggen,
want het is ook de plaats
waar Hanna geestelijk
haar rok optilt, zich uit zo
als ze is, zich blootgeeft.
De goed klinkende verta
ling van Erica van Dijk si
tueert de handeling niet
meer in het oorspronkelij
ke New York, maar in Am
sterdam. Hanna komt nu
uit Rosmalen en Arizona
uit Drente. Op zich is dat
Achtereenvolgens zien we hoe een aap
ontdekt dat hij met drie vruchten kan
jongleren, hoe een mens ontdekt dat je je
met de pels van een dier kunt omhullen en
dat je met een egel je haren kunt kammen,
hoe God een slang met pootjes creëert en
het dier die pootjes uitrukt als het ondeu
gend is, hoe Adam en Eva ontstaan en
kennismaken met die rotte appel, hoe een
Griek gestraft wordt voor zijn
nieuwsgierigheid, hoe Daniel het opneemt
tegen een leeuw en daarna tegen de Ro-
1 meinse keizer, hoe een hofnar, een Arlec-
i chino, een Jan Klaassen, een muzikale
‘ëlown en een space-clown zich gedragen,
kortom hoe een spottende lachebek door
de geschiedenis heenstrompelt.
Clowns hebben ongewild een funktiè in
de maatschappij: door het vergroot weer
geven van kleine menselijke zwakheden
houden ze ons een lachspiegel voor en
door het zeggen van de waarheid waar dat
voor ieder ander verboden is, op een ma
nier waar je ook nog om lachen kunt,
vormen ze vooral onder moeilijke politieke
omstandigheden een perfekte uitlaatklep.
Nola Rae is van huis uit een danseres en
kreeg vooral grote bekendheid als mime-
speelster onder andere in The Friends
|K ■■Roadshow. Het opvallende bij haar jong-
Wste avondvullende solo is, dat zij samen
met Chris Harris een groot aantal figuren
54 I uit de geschiedenis aandraagt, die de
hierboven geschetste funktie uitstekend
zouden kunnen illustreren, maar dat in de 1
praktijk absoluut niet doen.
Het enige wat er gebeurt is, dat die I
figuren zelf een moment op het toneel j
Verblijven dankzij het mimische talent van I
Nola Rae. Met uitzondering van enkele
uitschieters, komt ze niet verder dan man-
netjesmaken en omdat ze van nature zelf 1
een clowntje is, zijn het ook nog erg leuke
mannetjes.
Praten doet ze niet, dat wil zeggen ze
geeft geen geluid ook al zijn haar mondbe
wegingen zo duidelijk dat je toch steeds
weet wat ze nou eigenlijk bedoelde te zeg-
gen. Alle geluiden zijn opgenomen op de I
band behalve dan een fluitsolo en wat
gekras op een viool. Als decor is er een
boom bestaande uit een soort tentje met
daarboven een aantal paraplu’s. Het blijkt
een boom met een uiterst rijk leven te zijn
In het laatste deel is er ook nog een pop
penkast.
Tot de hoogtepunten behoren Nola als
aap vol verwondering, Nola als scheppen
de god, Nola met een witte pruik in een
hlenuet met vriendelijke reacties op haar
partner en felle uitbarstingen tegen de
1 man die haar bij het passeren steeds on
handig op de tenen trapt, en vooral, Nola
als marionet die stervend in de poppen
kast wegzakt omdat Nola als Jan Klaassen
met een grote schaar de draden, waar ze
aan hing heeft doorgeknipt.
De funktie van de clown als uitlaatklep
‘-'v, lunatic van vie tiuwu aio cticictctvrvicp
is de laatste tijd steeds meer overgenomen
door cabaretiers of door televisiefiguren j
(Archie Bunker), maar daarnaast blijkt
een opvallend aantal jonge mensen zich te
willen specialiseren in het clownsvak (De
Academie voor expressie in woord en ge
baar in Utrecht heeft een clownsopleiding
en de Theaterschool in Amsterdam heeft
een groot aantal mime-leerlingen) en ter
wijl de meeste grote clowns uit de ge
schiedenis toch mannen waren, blijken er
nu juist veel meisjes zich tot de clownerie
te voelen aangetrokken.
Onder hen neemt Nola Rae een zeer
vooraanstaande plaats in. Tot en met 25
februari zal ze iedere avond in het Shaffy
Theater te zien zijn (aanvang half negen).
CONRAD VAN DE WEETERING
HAARLEM. Twee
wat vereenzaamde mensen,
wat teleurgesteld in het le
ven, ontmoeten elkaar in
de schijnwereld van een
wassenbeeldenmuseum an
nex spiegeldoolhof. Zij
heet Hanna en ze is kassa-
juffrouw bij een simpele
vermaaksbioscoop. Hij
heet Arizona en doet iets
in de horeca. Ze hebben ge
meen dat ze allebei vanaf
het dorpse platteland in de
grote stad terechtgekomen
zijn, waar de grootst moge
lijke mensenconcentratie
schijnbaar paradoxaal
hand in hand gaat met de
grootst mogelijke een
zaamheid. Hanna en Arizo
na doen elk hun eigen ver
haal. Het is de intrige van
een kort stuk van de Ame
rikaan Tom Eyen, Karla
Wildschut en Marius Mon-
kau spelen het in ons land
David Hare, ook de auteur van de muzi-
sle produktie Rock ’69, eerder dit seizoen
|oor Centrum opgevoerd, heeft met Bik-
telhard een stuk geschreven dat handelt
[ver een vermeende zelfmoord - of moord.
|n een Engels dorpje ten zuiden van Lon-
len verdwijnt een meisje, Sarah Scott,
tiaar jas is gevonden op een naargeestig
tuk strand aan de Engelse zuidkust en een
niet alleen een onnodige in
greep, het doet ook nog erg
kneuterig aan. Het lijkt
soms of alles wat we uit het
buitenland halen onmid
dellijk in een velletje Bra
bants Bont moet worden
verpakt.
Waarom Hanna altijd
met haar rok omhoog staat
is wel speels geregisseerd
door Theo de Groot en Kar
la Wildschut en Marius
Monkau leveren elk hun
deel om te zorgen voor een
vlot lopende korte toneel-
produktie. Vooral Karla
Wildschut overtuigt op de
manier waarop zij Hanna’s
isolement verbloemt door
exhibitionisme en rad taal
gebruik. Het toneelbeeld,
waarvoor de regie verant
woordelijk is, oogt eenvou
dig maar doeltreffend.
Naar mijn smaak een pri
ma produktie voor het
lunchtheater, in de stijl
waarin ze bijvoorbeeld in
een stad als Londen bij
bosjes zijn te zien.
KO VAN LEEUWEN
ij
