LOUDI NLIHOFF
Schilderen
als hobby
if-
m
w
o
3
;is
u
F
I -
smI
1
ar.j»
zen
Ms je talent
je heel hard
werken*
1
5
Twijfels hebben
is beter dan
arrogante
zekerheid'
r
I I
21
de meeste andere spelers. Bij Globe hadden ze kunnen weten dat
d'Ör, die haar voor Clair obscur was toegekend, weigerde. Evenals
in#
T
"5
.g
1
Het is nu alweer bijna negen jaar geleden dat actrice Loudi Nijhoff
3de gemoederen binnen toneelgroep Globe danig in beroering bracht.
n voort Van de ene op de andere dag zette zij een punt achter haar aandeel in
Gm het gevestigde repertoiretoneel en zag zij af van een omvangrijke rol in
5
3
Volkfimotleven
en ikonen
Extra repetities
I
3
Mooiste rol
0251 hele loopbaan bij het toneel kenmerkt zich door een streven naar
perfectie tot in het kleinste. „Dan ben je voor de anderen gauw lastig”,
□g tijdvo zegt zij er zelf van. „Daar heb je de lastige Loudi weer!”, zeiden ze wel
eens. Loudi Nijhoff, werkt nu sinds enkele jaren mee aan de
voorstellingen, die de groep BEWTH (Bewegingstheater) maakt op
plaatsen buiten het theater, zoals een fabrieksruimte, kerken, of in een
715! leegstaande manege Maar voordien kwam ze toch nog even krachtig
inde openbaarheid. Eerst met haar indrukwekkende creatie in Loudi’s
’n Garihet gevestigde repertoiretoneel en zag zij af van een omvangrijke rol in
i-3228a Hugo Claus' toneelspel De Spaanse hoer, dat Globe toen in studie
mgevei had. Het was een zware beslissing voor Loudi Nijhoff, maar zij volgde
aag m daarmee de stem van haar artistieke geweten. Ze accepteerde niet dat
haaS te repetities te weinig aandacht kregen van zowel de regisseur als van
'uizen
^rtaa9* zoiets bij een vrouw als Loudi Nijhoff tegendraads zou werken. Haar
□f u”
eigen produktie Clair obscur, en daarna omdat zij de toneelprijs Theo
lei vrij toen bij Globe betrof het weer een principe-besluit: Loudi Nijhoff vond
e v°°r<i( (je toneelprijs horen bij het systeem dat haar bij het realiseren van juist
-de bekroonde voorstelling had tegengewerkt.
riolen! door Ko van Leeuwen
7
o j
H
I
Bij Bewth voel
ik me thuis
escl
i
>'r
lektie
mden
Later, in haar woning in Amster-
iam, zegt Loudi Nijhoff: „Dat is
veer zoiets, voor zulke mensen ben
ie de bekende actrice en daarom
(inden ze het mooi, ook al begrijpen
n er niks van. Omdat ze mij bij
I Bewth als enige herkennen, bete
kent dat een bepaald houvast voor
maar ze begrijpen zelf niet dat ze
daar niets aan hebben”.
„Als ik zo terugkijk, en ik kijk heel
gewoon naar wat er op toneelgebied
in ons land gebeurt, dat constateer
ik dat er voor mij alleen sprake is
van werkelijke vernieuwing op thea-
tergebied bij groepen als Bewth en
de kunst, hun voorstellingen hebben
vooral veel met gevoelens overbren
gen te maken. Die voorstellingen
brengen zij bij voorkeur in grote
gebouwen. Het hoeven niet per se
oude gebouwen te zijn, hoewel die
vanzelfsprekend eerder een bepaald
karakter bezitten, vaak ook ont
leend aan wat zich daar heeft afge
speeld. Invloeden die hun uitwer
king kunnen hebben in de voorstel
ling die Bewth in zo’n ruimte gaat
maken.
Loudi Nijhoff is 77 jaar en zowel
geestelijk als lichamelijk blijkt er
van haar leeftijd geen enkele nega
tieve invloed uit te gaan. Zij bezit
een flexabiliteit die slechts weinigen
gegeven is. De winter in haar leven
is zonnig en dat komt vooral door de
ontmoeting met Bewth.
„Voor ik ze gezien had, had ik er
geen flauw benul van wat ze eigen
lijk precies deden. Ze belden me een
keer op en vroegen of ik mee wilde
doen in de manege-produktie in Am
sterdam. Dat zal wel weer het zo
veelste experiment zijn, dacht ik en
ik zei: Ik wil jullie eerst wel eens zien
optreden. Dat kon niet. De volgende
dag kwamen ze bij me thuis. Met z’n
dertienen. Ze legden uit wat ze de
den, lieten foto’s zien en projecteer
den dia’s op de witte muur hier.
Toen wist ik dat ik mee wilde doen.
Ik voelde dat er bij deze groep een
zelfde bezetenheid was als bijvoor
beeld bij de mensen van het Werkte-
ater en het trok me erg aan”.
„Ik voelde een bijzondere affini
teit met die vrouw, met die rol dus
ook. Ik vond de sfeer in het stuk ook
zo goed getroffen, dat was heel knap
van Jan Staal. Zelf ben ik verschil
lende malen in Polen geweest en wat
ik daar gezien heb, dat heeft me
verbijsterd. Zo'n geweldige kwali
teit, zulk doorvoeld theater, daar
zijn m’n ogen wel door open gegaan.
In Polen kunnen ze alles, de toneel
spelers. Acteren maar ook tegelijk
Viool spelen, fluit spelen, zingen,
dansen het maakt niet uit”.
Loudi Nijhoff verlaat even de ka
mer. Dat betekent dat ik nu enige
aantekeningen kan maken. Toen
ons gesprek begon heeft ze gezegd:
„Wilt u niet gaan zitten schrijven,
terwijl we samen praten, daar kan
ik niet tegen, het leidt me af. Ik moet
iemand kunnen aankijken. Als u
tussendoor wat wil noteren, dan
stop ik gewoon even, daarna gaan
we weer door en ik onthoud wel
waar we gebleven zijn”.
begrepen het duidelijk echt niet
alsof je er bent wanneer je je rol uit
je hoofd kent”.
„Nee, ik zie bijna niets meer
behalve het Werkteater, dat blijft
me steeds boeien. Bent u naar Bob
Wilson geweest, o ja, hoe was dat? Ik
Enkele scènebeelden uit vroegere
produkties van Bewth De linker foto
geeft een detailindruk van de pro-
duktie die enkele jaren geleden in
de Grote Kerk (St. Bavo) op de
Grote Markt in Haarlem was te zien.
Bewth zoekt momenteel weer naar
een ruimte voor een nieuwe produk-
tie. Loudi Nijhoff: ..De voorkeur van
de groep gaat weer uit naar die
Grote Kerk ‘in Haarlem Het was
daar een geweldig fijne ervaring.
Bewth wil daar heel graag terug
komen
Op de rechterfoto een ander detail
uit een der vorige produkties van
het Bewegingstheater De foto 's zijn
door Bewth zelf gemaakt.
van terecht. Talent maakt je ook
kwetsbaar”.
Ik ben regelmatig naar Engeland
geweest om daar toneel te zien. Als
je daar ziet spelen dan komt het hele
stuk in totaal naar je toe. Hier bij
ons is het altijd: die of die was weer
schitterend. En de rest hangt er zo’n
beetje bij, haalt het eigenlijk niet.
Nou, dan is zo’n stuk toch eigenlijk
al kapot. Ik hamerde altijd weer op
extra repetities. Dat vonden ze dan
gek. Dan zei een ander: Nou Loudi,
waarom jij meer repetities wil be
grijpen we niet, jij kent van ons
allemaal het beste je rol. Nee, ze
A
638
rijblijvem
luisbw
arré
>ehai
35-37
i
Drie jaar geleden kwam Loudi
Nijhoff bij Bewth. Het Bewegings
theater is een groep van jonge men
sen, van rond de dertig jaar, die op
een erg beeldende manier theater
naken. Ze bewegen zich op het
landgebied van theater en beelden-
We keren terug in Nederland en
praten over het toneel hier. Loudi
Nijhoff zegt dat ze niet veel meer
naar voorstellingen gaat. „Want al
die stukken met een verhaaltje, een
plot erin, die interesseren mij niet
meer. Zegt u nou eens eerlijk, u ziet
toch veel toneel, maar ziet u nou wel
eens écht toneel dat je helemaal
overstroomt? Zodat je niet meer zit
te denken wat doen ze het goed, of
wat speelt die en die weer mooi,
maar gewoon dat je jezelf helemaal
voelt meegesleept? Nee toch?
Na afloop van de voorstelling die
ik heb bijgewoond, zie ik Loudi Nij
hoff stevig in gesprek met twee da
mes, die ook gekeken hebben. „We
vonden het niets, maar u was prach
tig hoor”, hebben ze tegen mevrouw
Nijhoff gezegd, terwijl ze haar be
moedigend bij de arm namen. Loudi
1 Nijhoff neemt daar zomaar geen ge-
loegen mee, ze vraagt nadrukkelijk
tót de dames dan wel vonden, pro-
>eert een meer gefundeerde mening
k mK te krijgen en het tweetal is dan
lok zichtbaar opgelucht als de actri
fe niet verder aandringt.
genie»
ERRAS
dtegels
bel i
>f 0251
Werkteater. Dat zeg ik over Bewth;
niet de groep zelf, die pretendeert
helemaal geen toneelvernieuwing of
zoiets, die is gewoon op de eigen
manier heerlijk bezig.’ Met een ont
zettend grote betrokkenheid en
overgave, met een uitdiepen van de
mogelijkheden van de mensen die in
het gezelschap meewerken. Dat is
het wat me zo enthousiast maakt,
daardoor ben ik nu een echte „Bew-
thiaan” geworden. Maar nou moet je
niet denken dat het daar zweverige
heiligen zijn; het zijn mensen met
hun eigen fouten en hebbelijkheden.
Maar als er iets is, dan wordt er over
gepraat. We zijn mensen die onze
twijfels hebben en dat is beter dan
een arrogante zekerheid”.
Opnieuw keert het repertoireto-
neel terug in ons gesprek en Loudi
Nijhoff zegt: „De plot van een stuk
interesseert me niet omdat het gaat
om de gedachten die er achter ste
ken. Schrijvers als Ibsen, Tsjechov,
Shaw, Shakespeare of Strindberg,
ik vind ze geweldig. Heerlijk vind ik
het ook om een goed stuk voor de
televisie te spelen. Maar je moet in
voorstellingen van hun stukken kap
pen, zodat je de essentie overhoudt.
Het gaat er om de mens te zijn die je
speelt. Uit die mens komen zijn
woorden voort. Albert van Dalsum
had dat. Dat helemaal terugvoeren
naar de kern. Van Dalsum is wel een
van de oorzaken geweest dat ik echt
zo over alles ben gaan nadenken
daar ben ik een beetje lastig door
geworden ja. Hij deed wat met je
talent. Als je talent hebt, dan moet je
gewoon heel hard werken. Doe je
dat niet, dan komt er helemaal niets
Het schilderen van een Assendelfter
„liefdesboeketje" waarbij als decor
grijsblauw wordt gebruikt.
Wat de laatste categorie be
treft: volksschilderkunst wordt
op een aantal plaatsen in ons
land nog zeer actief bedreven.
Vroeger waren er veel belang
rijke centra van welke de au
teur van het boekje, J. Zuide-
ma, een kernachtige behande
ling geeft. Die centra waren en
zijn soms nog Marken, Assen
delft, Staphorst (met Rouveen v
daar dichtbij), Ameland, Zee
land en Hindeloopen.
Na een uitvoerige inleiding
die bijna de helft van het werk
je beslaat, leidt Zuidema de le
zer stap voor stap door de rijke
motievenwereld en de uitbeel
ding daarvan. Volkssierkunst
vindt haar toepassing op uiterst
functionele voorwerpen, ter
wijl de versieringsstijl volstrekt
decoratief is en geen enkele an
dere pretentie heeft dan te be
hagen, het oog te strelen met
fraai en sierlijk lijnenspel. Men
hoeft zich niet zozeer te bekom
meren om de vorm en functie
van het te beschilderen voor
werp, terwijl de kleuren en de
motieven in grote trekken van-
tevoren al bepaald zijn.
In wezen zijn de technieken
niet moeilijk onder de knie te
krijgen, maar ze vereisen wel
een vaste hand en voor alles
geldt toch wel dat de moeite
zich laat lonen. De motieven
zijn bijna zonder uitzondering
bloemen, hier en daar aange
vuld met een stukje fruit of een
vogeltje en tezamen met de pri
maire kleuren (overwegend
rood soms, veel helder groen,
ook blauw en geel) is dit werk
een feest voor het oog. Volks
sierkunst heeft zo haar speci
fieke charme die men al doende
leert ontdekken.
„Bij Bewth voel ik me thuis. Daar
is talent en ik kan heel oprecht met
ze werken. Een regisseur hebben we
niet. We bepalen onze richting zelf,
met een regisseur zou ’t heel anders
worden. Nu komen de ideeën van
alle kanten en er wordt steeds iets
mee gedaan. Ik sta nog steeds elke
keer stomverbaasd stomver
baasd, dan denk ik: waar halen jul
lie ’t vandaan. Zo’n oud gebouw,
zo’n smerige verlaten fabriek, wat
zie je d’r in! Maar dan ontdek ik
later dat ze gelijkhebben. Vaak denk
ik in stilte: Ja hoor, je doet maar,
maar dat is niks, dat zie ik zo niet.
Nou, in negen van de tien gevallen
capituleer ik”.
Natuurlijk is er een groot genera-
tieverschil. Ik ben 77 jaar en de
meesten bij Bewth zijn rond de der
tig. Het kan eenvoudig niet, dat je
daar nooit iets van merktdat is
toch ook heel natuurlijk. Maar ik
voel dat ik m’n eigen inbreng daar
heb. In het begin hadden ze bij
Bewth een heel begrijpelijk voor
oordeel tegen toneel in conventione
le zin. Ik gaf les en daardoor werden
begrippen als toneel en mime wer
kelijker, duidelijker. Met lesgeven
ben ik nu gestopt. Ik deed dat ook
weer ontzettend intensief en het
werd me echt te veel. Een moeilijke
beslissing, maar ik geef nu tóch geen
les meer. Nu is dat door anderen
binnen de groep overgenomen. Zij
geven nu les en ik volg die lessen ook
weer. Ik leer nog steeds ik ben
een oude vrouw maar ik hoop het zo
lang mogelijk vol te houden”.
Als gevoelig en talentvol actrice,
afkomstig uit de wereld van het con
ventionele toneel heeft Loudi Nij
hoff alle grote rollen uit het wereld-
reportoire gespeeld. Bij regisseur
en toneelleider Hans Brahm in We
nen heeft Ze twee jaar intensief ge
studeerd en daarna werkte zij bij
verscheidene gezelschappen in
Duitsland en Zwitserland? waar ze
vooral rollen in het klassieke reper
toire speelde. Een van haar mooiste
rollen, die zij later in ons land speel
de, is zonder twijfel die van Wanda
Tarnowska in Terug naar War
schau. In dit stuk van Jan Staal was
Loudi een eenzame Poolse die in
Amsterdam leeft met haar dochter
en haar herinneringen.
Het boekje, dat een uitgave is
van Cantecleer in De Bilt, is
met een reeks motieven op ruit
jespatronen en lijstjes van lite
ratuur en musea bijzonder vol
ledig.
Het boekje Ikonen leren
schilderen van Lidia Duif (uit
gegeven door Servire in Kat
wijk aan Zee) is veel beknopter
en hier en daar ook te summier.
Het leren schilderen van iko
nen vereist een grote kennis
van deze kunstvorm die nu een
maal niet behoort tot de alge
meen gangbhre kennis op
kunstgebied. Het is wellicht te
kenend voor de bescheidenheid
van de schrijfster dat ze niet
verwijst naar andere ikonen-
boeken die van haar hand zijn
verschenen. Noodzakelijk is
het wel eens uit te kijken naar
datgene wat men nu precies wil
uitbeelden.
De stijl in het boekje is, an
ders dan het gezellige schrijven
van Zuidema, nogal kortaf en
niet altijd prettig leesbaar. Een
voorbeeld daarvan is op pagina
12 te vinden: „Voeg nu uit het
tweede pannetje wat lauwwar
me lijm toe, zodat een mooie
brij ontstaat. Nu gaan wij dus
de voorgelijmde plank insme
ren met deze lauwe brij. Laten
drogen. In warme ruimte. „Tot
zover dit citaat.
De sphrijfster lijdt bovendien
aan het onuitroeibare „dus-
complex”, een hebbelijkheid
die de stijl beslist niet ten goede
komt. Toch weet ze vaak het
enthousiasme om te gaan schil
deren op te wekken en dat is de
voornaamste taak van zo’n
boek.
NAAST DE passieve kunst-
beleving waaraan elders in de
ze krant aandacht wordt be
steed, verschijnen er minstens
evenveel boeken die recht doen
aan een meer actieve opstel
ling: het zelf schilderen bij
voorbeeld. Recentelijk versche
nen twee aardige boekjes die
takken van schilderen behan
delen die niet tot de kennis
zullen behoren van de doorsnee
amateurschilder. Dat zijn res
pectievelijk de ikoonschilder-
kunst en de volksschilder
kunst.
Veel wil ze niet meer kwijt over
haar tijd bij het repertoiretoneel.
Maar terugdenkend aan haar laatste
periode bij een gezelschap zegt Lou-
di Nijhoff: „Ik dacht bij mezelf: wat
ben ik eigenlijk aan het doen? Ik
bemerkte bij de anderen geen enke
le emotionele betrokkenheid met
waar ze mee bezig waren. Ik werd er
steeds verdrietiger van en op een
gegeven moment voelde ik me ont
zettend ellendig. Ik dacht: Hier ga ik
langzaam kapot aan. Daarom ben ik
toen zo abrupt gestopt. Toen ik
daarna met Clair obscur kwam
dacht iedereen: Nou komt Loudi
Nijhoff met een eigen gezelschap en
dan gaat ze allemaal stukken spelen
waarin yoor haarzelf mooie rollen
zitten. Ze begrepen er niets van. Als
ik iets niet wilde, dan was dat het
juist. Wilt u nog een glas sherry?”
Op een rillerige vriesavond in de-
cember trof ik Loudi Nijhoff in een
middeleeuwse kerk in Monnicken-
«lani Onverwarrn<ie monumentale
iMythiek. door Bewth uitgekozen om
juist in die wintermaand een serie
voorstellingen te brengen. Zelf heeft
de groep voldoende aan de warmte
van het heilig vuur, waarmee zij
haar ongewone maar prachtige
voorstellingen maakt, maar het pu
bliek? Zal dat komen naar de ijzige
koude van het vlakke Noord-Hol-
land, om daar ruim een uur te kijken
naar lang niet gemakkelijk te begrij-
ben theater? De uitstraling van
Eorgaande produkties van Bewth
Kijkt voldoende: alle voorstellingen
In Monnickendam, zestien in totaal,
zijn uitverkocht.
ga er nog naar toe. Indertijd ben ik
naar Deaf man Glance geweest
dat gaf me zo’n kick .misschien
was dat wel de aanloop waardoor ik
voor Bewth ging openstaan. Ik ver
heug me er nu ook weer erg op”.
7?-
Jgieter- 1
VERVW
kking.il
es, la
BVÜ
■12, Ijl---
