7
f
Zuid-Afrikaan predikt tegen apartheid in vaderland
„Only
Whites,
Alleen
Blanken’
i
lp
i
15
W 0 E N S DAG 8
MAART
19 7 8
I
4
I
- I
voor
TEKST:
CEES KRAMER
PTE
E
:n
Per
f
f h
Bewustwording
Verdeeldheid
AMSTERDAM. De kachel in de sober ingerichte
kamer heeft hij in de hoogste stand gezet. Als getuige
rvan een wandelingetje naar de school van z’n zoontje
staan zijn schoenen voor de warmtebron.
Zijn lichaam schuddend van de denkbeeldige kou
wijst hij op het vuur dat achter het glas brandt. „Ja,
neem me niet kwalijk, hoor, maar ik kan nog steeds
niet aan de temperatuur in dit land wennen. Het is hier
wel erg koud.”
Bijbel
JyT
I6U Km
BOTSWANA
SWAZILAND]
z NAMIBIË
LESOTHO
Durban
ZUID-AFRIKA
King* dhanulown
Port Elizabeth
INDISCHE OCEAAN
Kaapstad
üi
j
S!j
•w
■■■X?
»-*4»
Ds. Adonis, stem
der stemlozen
12127
•t
si
6
per m2
an
Pretoria
Johannesburg
Soweto*
5141
3320
AT LAN
TISCHE
OCEAAN
„De regering in Zuid-Afrika moet weg,
niet in de zin dat de blanken moeten wor
den verdreven. Nee, de macht zal door
iedereen gedeeld dienen te worden. Dat de
zwarten slecht zouden zijn en dom berust
op vooroordelen, die de blanken in stand
houden. Blanke kinderen wordt voorge
houden dat wij niet veel betekenen. Ze
krijgen later niet eens de kans met ons in
contact te komen. Het bewustzijn van de
blanken moet eens groter worden, dan pas
kan er wat veranderen.”
dert.” „Veel blanken verlaten het land
Getallen kan ik niet geven, maar vorig jaar
vertrokken er meer dan er kwamen.” Stem
der stemlozen ds. Adonis, die in een etage-
woning aan de Beethovenlaan in Amster
dam woont, stuit ook in ons land op verzet.
„Vooral bij mensen met familierelaties
in Zuid-Afrika. Die zeggen kijk eens wat
de blanken allemaal voor de zwarten doen.
Ze zetten ziekenhuizen neer, oh, wat zijn ze
goed. Nou, ik heb nog nooit een Nederlan
der gezien die zijn regering erg dankbaar
was als er een ziekenhuis werd gebouwd.”
DS. ADONIS
(foto Derk Peeters)
r
9L
Robben
Eiland
■X>x
Angola, Mozambique en Oeganda. Totale
onzin om dit te beweren. Ik vind het slech
te argumenten, want ze berusten niet op
feitelijkheden. De regering heeft verdeeld
heid gezaaid onder de zwarten. In de thuis
landen zijn ze opgesplitst in volksgroepen.
Bij de verkiezingen onlangs riep Vorster
op tot eenheid onder de blanken maar die
is er onder hen ook niet. Het zijn Portuge
zen, Duitsers, Engelsen en ga maar door.
De zwarte weet echter wel precies dat
Vorster bezig is hen te verdelen maar
niemand aanvaardt het. Vraag je aan
iemand in Soweto wat hij is, bijvoorbeeld
een clochard of een Zoeloe, dan zegt hij „ik
ben een Zuid-Afrikaan”. De verdeel- en
heerspolitiek van Vorster slaagt namelijk
niet.”
„Persoonlijk zeg ik met nadruk dat
Zuid-Afrika voor mij volledig geïsoleerd
en geboycot moet worden. Niet om het
systeem te veranderen, maar af te schaf
fen dienen we hevige druk uit te oefenen
op het land. Alleen de zwarte bevolking
kan overigens antwoord geven op de vraag
of een boycot gewenst is, maar de arme
Ds. Adonis werd in Kaapstad geboren en
groeide op in Wellington, niet ver van
Kaapstad. „Mijn familie is ook een duide
lijk slachtoffer van de apartheid. Ik weet
nog goed hoe we werden verplicht te ver
huizen naar een woonwijk voor zwarten
omdat we in blank gebied woonden. Mijn
moeder werkte meer dan 30 jaar bij blan
ken in de huishouding voor een topsalaris
van 30 per maand.
Mijn vader werkte daar als tuinman. Hij
verdiende er ongeveer 40 per maand. Het
hele onderwijssysteem voor ons was min
derwaardig. Het enige doel ervan is om
ons dom te houden. Je kunt alleen leren
dat je dienstbaar bent aan de blanken. We
leerden dingen die helemaal niet belang
rijk zijn. Gisteravond keek ik naar de
televisie en zag jongelui van 16 jaar over
onderwerpen praten die bij ons niet speel
den op die leeftijd. Ik had het vooral
moeilijk toen ik naar de middelbare school
moest. Er was geen geld maar de predi
kant bij wie mijn ouders werkten hielp me.
Na de middelbare school had ik de per
soonlijke overtuiging om predikant te wor
den. In die tijd begon je ook beter te
beseffen dat er wat fout was.”
„Als je een ziekte onder de leden had
ging je naar de dokter maar moest bij hem
achterom. Hij schreeuwde beledigend te
gen je, zelfs toen ik al predikant was. Als
een blanke wist dat je predikant bent werd
je beter behandeld. Er heerst een verded
en heerspolitiek. Mijn eigenlijke bewust
wording kwam pas in de eerste jaren op de
Theologische school in Bellville. Daar
maakte ik ook kennis met het blad van het
christelijk instituut van dr. Beyers Naudé.
Wij hadden thuis te eten maar uit verhalen
van mensen van het platteland hoorde je
Als de telefoon gaat en zijn vrouw vraagt
of hij even aan de lijn wil komen veront
schuldigt ds. Adonis zich diep. Ook als zijn
dochtertje op zijn knie wil klimmen excu
seert hij zich enkele malen. Het valt hem
blijkbaar nog moeilijk zo eendrachtig met
zijn blanke medemens te leven. In die kerk
is ds. Adonis vele malen in conflict geko
men met blanke predikanten die de apart
heid in stand houden.
„Ze zijn gewoon bang dat ze worden
overrompeld als de zwarten de macht
overnemen. Bang voor een herhaling van
kant ben, de bijbelse fundering van het
apartheidsbeleid. Het woord „eigensoorti
ge” moet je namelijk vertalen in „apart
heid".
„Ik heb het er wel moeilijk mee dat mijn
eigen kerk apartheid ondersteunt, maar
binnen de kerk heerst een geweldige oppo
sitie. Als je een enquête onder de leden
houdt waarbij je vraagt hoe men tegeno
ver apartheid staat dan zegt iedereen dat
het slecht is. Men is er natuurlijk zelf het
slachtoffer van.
Alleen kan niemand voor zijn principes
uitkomen. Iedereen is afhankelijk van de
blanken. In de kerk waar de blanke in de
minderheid is, maar wel alle macht heeft
en op het werk. De blanke mensen zien
niet in dat wat ze doen niet goed kan
worden gepraat. Ze zeggen dat God hen
heeft aangesteld als voogden over de on
mondige zwarten. Er heerste een superio
riteitsgevoel. Het begon al bij Jan van
Riebeeck die in 1652 in Zuid-AFrika
kwam. In een gebed dat hij toen eens
voorlas zei hij door God te zijn gestuurd
om de godsdienst aan de wilde barbaren te
prediken.”
Kimberley
Bloemfontein»
Met een schroevedraaier wordt de ka
chel lager gedraaid. De wintermaanden
herinneren ds. J. C. Adonis (36) steevast
aan Zuid-Afrika dat hij twee jaar geleden
met vrouw en kinderen verliet.
Via dr. Beyers Naudé kon hij een stu
diebeurs van de Vrije Universiteit krijgen.
De tentamens voor zijn doctoraal examen
theologie, die onlangs plaatshadden, denkt
hij redelijk te hebben gemaakt en zijn
gedachten gaan al uit naar verlenging van
de beurs.
De 34 jaar in zijn geboorteland Zuid-
Afrika steken voor ds. Adonis schril af
met de werkelijkheid in Amsterdam. Nog
altijd kijkt hij met verbazing naar affiches
van afslankinstituten en is hij onder ande
re zeer te spreken over het onderwijs dat
zijn kinderen genieten. Ook niets dan
goeds voor het openbaar vervoer dat hem
in iedere plaats brengt waar een lezing of
preek wacht. De dominee beschouwt zich
in alle bescheidenheid als een stem der
stemlozen. Een fanatiek prediker tegen de
apartheid waaronder miljoenen zwarten
in Zuid-Afrika lijden.
Tijdens het gesprek overweegt hij zijn
woorden zorgvuldig en spreekt nauwelijks
kwaad over de blanken die hem 34 jaar
vernederden. „Belachelijk”, noemt ds.
Adonis het standpunt van de mensen die
menen dat je alleen over de situatie in
Zuid-Afrika kan oordelen als je er geweest
bent.
„Echt, je hoeft er niet naar toe om te
weten dat apartheid fout is. Een mede
student aan de Vrije Universiteit vroeg me
of ik eens met zijn vader wilde praten. Die
man staat achter het apartheidsbewind en
ik zou hem er meer over moeten vertellen,
maar wat weet hij momenteel dat ik niet
weet. Je moet zeggen dat het waar is wat er
gebeurt anders liegen de massamedia in
Nederland.”
zwarten kunnen niet meer verliezen dan ze
al verloren. Ze worden bij een boycot
alleen getroffen door werkloosheid. De
blanke is de begunstigde. Die kent wel
vaart en beseft dat zijn positie in gevaar
komt. Multinationals als Shell, Unilever en
Philips vestigden zich alleen in Zuid-Afri
ka vanwege de goedkope arbeidskosten.
Investeringen kwamen nog nooit ten goe
de aan de zwarten. Wie dat zegt gelooft in
sprookjes.”
„In 1952 deed Albert Letulli van de poli
tieke oppositieorganisatie Afrikaans Nati
onaal Congres (ANC) al een oproep aan de
buitenwereld Zuid-Afrika te boycotten. De
regering kan het echt niet bekostigen als er
een economische strop wordt geleden. Ook
geloof ik niet dat men zich niets van de
druk van buitenaf kan aantrekken. De
economie wordt er tenslotte draaiende ge
houden door het kapitaal uit het buiten
land. Ik kan me nauwelijks voorstellen dat
Vorster blijft volharden. De voorzitter van
de Kamer van Koophandel in Kaapstad
waarschuwde hem onlangs al voor econo
mische gevolgen als de situatie niet veran-
'W*
„In het Nederlands Dagblad lees ik de
verhalen van politicus Verburg die on
langs een bezoek aan Zuid-Afrika bracht.
Ik wil dat blad eigenlijk niet lezen maar
doe het om een goed beeld te krijgen. Geen
eenzijdige voorlichting dus. Verburg
schrijft blij en dankbaar te zijn dat de
zitting van het blanke parlement wordt
geopend met een gebed uit de bijbel. Hij
vindt het fijn dat dit nog in een christelijk
land gebeurt.
Voor mij heeft Verburg een zeer eenzij
dige kijk op de situatie in Zuid-Afrika. Je
moet niet letten op wat de bijbel zegt maar
wat men aan de hand van de bijbel uit
voert. De blanken rechtvaardigen apart
heid op grond van de bijbel. Afschuwelijk.
In een rapport van de Nederduits Gerefor
meerde Kerk staat: „Een staatkundig stel
sel dat gebouwd is op eigensoortige ont
wikkeling bij verschillende bevolkings
groepen kan in het licht van de Schrift
principieel verantwoord worden.” Kijk,
dat is volgens deze kerk, waarvan ik predi-
j, s
WW ZS
THUISLAND^
1 Boputhatswana
2 Lebowa
3 Ndebele
4 Gazankulu
5 Vend»
6 Swazi
7 Basothu-
Qwaqwa
8 Kwazulu
9 Transkei
10 Ciskei
**~*i.~**' «w
Zuid-Afrika telt 26 miljoen inwoners. Ruim 20 miljoen hiervan behoort tot de Afrikanen, I
4 miljoen tot de blanken, 2 miljoen kleurlingen en verder bestaat er een kleine groep]
Indiërs in het land met een oppervlakte van ongeveer 750.000 vierkante kilometer. In het I
noordoosten grenst Zuid-Afrika aan Swaziland en Mozambique, in het noorden aanl
Rhodesië en in het noordwesten aan Botswana en Namibië.
„Ondanks de onevenwichtige verdeling in rassen wordt ongeveer 87% van het totale I
landoppervlak, waaronder alle stedelijke en industriële centra, in beslag genomen doorl
de blanke minderheid. De rest is bestemd voor vestiging van niet-blanken en in het!
kader van de apartheidspolitiek van de regering in tien thuislanden verdeeld”, aldus I
Amnesty International, de organisatie die zich inzet voor de verdediging van de rechten!
van de mens, in het rapport over Zuid-Afrika, uitgegeven in verband met de Zuid-Afrika-1
actie die tot medio maart duurt.
Met het rapport probeert Amnesty de zorgwekkende situatie waarin de politieke]
gevangenen in het land verkeren in de publiciteit te brengen en tevens het probleem van|
de apartheid nog eens duidelijk te maken.
„Voor zwarten bestaan geen rechten in Zuid-Afrika. Bordjes als „Only Whites” kom je]
overal tegen in plaatsen als Johannesburg en Kaapstad”.
„De blanke minderheid heeft de bestuursbevoegdheid volledig in handen en alleen]
aan deze minderheid is stemrecht voorbehouden. Het Zuidafrikaanse parlement bestaat]
uit een 165 leden tellend Huis van Afgevaardigden en een Senaat met 51 zetels
Vertegenwoordigende Raden worden door de regering benoemd om controle uit te
oefenen op zaken die de kleurlingen aangaan”.
„De grondslag van de regeringspolitiek in Zuid-Afrika blijft het in stand houden van de
blanke politieke overheersing en het handhaven van de sociale en economische
voorrechten voor de blanken. De meeste politieke gevangenen, volgens een schatting
van het Zuidafrikaanse Instituut voor Rassenrelaties in 1976, 619 personen, worden
vastgehouden op grond van dubieuze wetten als De Wet op het Terrorisme, Wet op de
Binnenlandse Veiligheid.
Sinds de invoering van de Wet ter Onderdrukking van het Communisme in 1950
werden meer dan 1300 mensen getroffen door een bevel tot banning. Hieronder wordt
verstaan dat men bijvoorbeeld door een door de minister van Justitie vastgestelde tijd
niet het huis mag verlaten. Ook zijn velen het slachtoffer geworden van verbanning naar
duistere oorden in het binnenland. De politieke gevangenen zijn onder te verdelen in
veroordeelden en mensen die zonder aanklacht of berechting op grond van bepalingen
in de veiligheidswetten worden vastgehouden”.
In het rapport zegt Amnesty over duidelijk bewijsmateriaal te beschikken waaruit blijkt
dat er folteringen van politieke gevangenen plaatshebben en dat de regering het
martelen goedkeurt
„We hebben herhaaldelijk de aandacht op deze beschuldigingen gevestigd bij de
regering in Zuid-Afrika en dringend verzocht een onafhankelijk onderzoek naar klachten
van gevangenen in te stellen. Steeds verklaarde men echter dat beweringen over
marteling volkomen ongegrond waren en op niets anders zouden berusten dan een
communistisch complot om het moreel in Zuid-Afrika te ondermijnen. Toen minister van
Justitie James Kruger in februari 1977 werd gevraagd uit te leggen waarom minstens 11
politieke gevangenen in de voorgaande periode waren overleden, terwijl ze door de
veiligheidspolitie werden vastgehouden, suggereerde hij in het parlement dat ze
zelfmoord pleegden
Volgens het rapport behoort Zuid-Afrika tot de landen met het hoogste aantal
gerechtelijke executies ter wereld. In 1976 werden er bijvoorbeeld 76 mensen
terechtgesteld.
Niet alleen voor zware misdrijven geldt de doodstraf, ook voor politieke vergrijpen, die
onder de Wet op het Terrorisme vallen en de daarmee verbonden veiligheidswetten.
a
S''
hoe slecht het daar was. Je zag later ook de
gebrekkige huisvesting van de zwarten.
Het theologisch onderwijs bleek gebrek
kig. Men ging er ook hier van uit de zwarte
dom te houden want dan kun je hem beter
manipuleren. De theologie had geen barst
te maken met zaken als politieke bewust
wording. Het bevestigde alleen de maat
schappij. Je moest prediken dat je de
staat, die door God is samengesteld, zult
gehoorzamen.”
■10 9
m W’»’"
RHÓDESIl f'
