KO-NVV: Bezuinigingstaktiek CRM
slechts het topje
van de ijsberg
Toneelproza van Rozewicz
te zwaar voor beginners
Krachttoer Kansas snijdt adem af
ipaanse acteurs
om te bellen
Weinig fantasie bij virtuoze Jacques Klein
Frank Sinatra niet
naar ons land
Een schrijver is
nooit te ver
Bijna half miljoen
subsidie Perspekt
toegezegd
wee jaar voor
Koffie Hag
probleemloos
lekker!
H AC mag
BOEKENWEEK 1978
If
r 'V-
Achterstand kunstbegroting dient minimaal te worden ingehaald
Baal
Regie-visie die vraagtekens oproept
Levendige show van symphonische hardrockers
NPO NIET GEHEEL OVERTUIGEND IN WERK VAN BARTÓK
ATHENEUM-
POLAK EN VAN GENNEP COMPLEET
2.60
Operastichting
1
MM
I
koffie
17
*-
MAART
8
O E N S DAG
19 7 8
KUNST
door Ko van Leeuwen
Mi
BOEKHANDEL H. DE VRIES
RESTAURANT
„■■CL DIE
o
Klaas Hulst en Paul Röttger in „De getuigen of ons stukje zekerheid”.
MZ
(ADVERTENTIE)
KO VAN LEEUWEN
JOHN OOMKES
(ADVERTENTIE)
JOHAN VAN KEMPEN
Pannekoeken va
I
Het stuk had de koninklijke goedkeu-
pg gekregen en was reeds in verschillen-
i steden opgevoerd. Volgens de aan
acht te Barcelona waren er echter gaan-
iweg veranderingen in aangebracht. On-
ir meer zouden de officieren van het
ger die tegen de zwerver moesten getui-
op dronkaards en nietsnutten lijken.
Gabriel Renom, Andreu Solana, Arnau
lardebo en Maria de Maeztu hadden
elgenomen aan het stuk La Torna dat in
ogen van de krijgsraad beledigend was
or het leger. Volgens de vier beklaagden
is het stuk gericht tegen de doodstraf in
n land en had het niet de bedoeling
«and te beledigen. La Torna, dat in 1974
der het toenmalige Franco-bewind werd
gevoerd, behandelt de terechtstelling
n een Poolse zwerver die ervan beschul-
(d is dat hij tijdens een gevecht in een
ié een lid van de Guardia Civil (de
ruchte paramilitaire politie in Spanje)
«ft gedood.
(Van onze kunstredactie)
IARCELONA. Drie acteurs en een
rice van de bekende Spaanse pantomi-
•groep Els Joglars (De Goochelaars)
d schuldig bevonden aan belediging
ii het leger en veroordeeld tot twee jaar
rangenisstraf. De straffen worden pas
linitief als zij zijn bevestigd door de
litaire commandant van Barcelona. De
i was oorspronkelijk vier jaar.
HAARLEM. Hoe staat het anno 1978
met de invloed van Uncle Sam op zijn
eigen gebroed, de rock? Deze vraag stellen
we naar aanleiding van het sterke Europe
se debuut van een zes mans groep uit het
midden-westen van de Verenigde Staten,
Kansas genaamd. Het had dinsdagavond
plaats in een relatief lang van tevoren
uitverkocht Congresgebouw. Zelfs een
overigens magere tv-serie als All you
need, gemaakt vanuit een typisch chauvi
nistische Engelse zienswijze, bestrijdt
niet dat afgezien van een korte periode
tijdens de jaren zestig, het steeds Ameri
kanen waren die hun stempel op de ont
wikkeling van de rock zetten.
We zouden een forse rij namen op kun
nen noemen, waaruit zou blijken dat de
bewering dat Amerikaanse musici de hele
niet-klassieke muziek hebben bepaald
neerkomt op het intrappen van een open
deur. In dit verband kunnen we ook nog
even de rol van de voornamelijk New-
yorkse lichting new wave-groepen aanstip
pen, die nog lang niet is uitgespeeld. Groe
pen als Blondie, The Modem Lovers en
Mink DeVille breken momenteel naar een
groot publiek door.
Merkwaardiger is echter de groeiende
betekenis van bands als Kansas, Styx,
REO Speedwagen, Van Halen en andere,
die in veel meer geënt zijn op Engelse
hard- en symfonische rocktradities dan op
Amerikaanse tradities.
Kansas bijvoorbeeld, dat een symfoni
sche structuur en een stevige opzet nog
veraangenaamt met een scheutje jazz en
klassiek, heeft veel te danken aan Engelse
voorbeelden als Genesis, Yes en Emerson,
Lake Palmer en King Crimson, die of
niet meer bestaan of over hun top heen
zijn. Het dadelijk in het ooglopend verschil
met de statische symfonische rock uit Al
bion, zo bleek dinsdagavond tijdens een
ware krachttoer in Den Haag, is dat Kan
sas de mobiliteit en energie niet schuwt die
tot het meest wezenlijke van de rock be
hoort. Juist dat trekje zorgt ervoor dat
deze protegé’s van Don Kirschner het kun
nen opbrengen van begin tot het eind een
frisse show te brengen en het bombasti
sche karakter kunnen vermijden dat hun
Engelse voorbeelden zo log heeft gemaakt.
De perfectie, waarmee vooral de zingen
de toetsenman Steve Walsh zich onder
scheidt, snijdt je de adem af. Het ene
moment staat hij achter zijn hammond
(maar ook daar komt hij niet tot rust), dan
toont hij zijn accuratesse in samenspel met
de roadies die hem net op tijd zijn xylo-
kunnen kansarme groeperingen, die toch
al grotendeels van cultuuruitingen versto
ken blijven, nog» moeilijker worden be
reikt”, aldus de Kunstenaarsorganisatie.
Verder voert de KO-NW aan dat het
kapmes van CRM dieper zal kerven dan
alleen in de loten van het toneel. Ook de
bezuiniging van vijf miljoen bij de NOS zal
volgens de heer De Wilde, commissaris
financiële zaken bij de NOS, consequen
ties hebben ten aanzien van het program
mabudget, dat zal verschralen. Er zal min
der cultureel aanbod komen en dat zal een
De klankkleur van Kansas naar be
lieven twee gitaren, orgel en viool of twee
toetsencombinaties, gitaar en viool
heeft niet te lijden onder de stormachtige
show en het uiterlijk vertoon. Het vioolspel
van Steinhardt is zuiver, getuigt van een
klassieke scholing en is niet zodanig over
versterkt dat het instrument verwordt tot
een tweederangs gitaar. Tegen een derge-
lijke achtergrond kunnen Kerry Livgren
en Steve Walsh het zich veroorloven om
foon, of conga’s voorrijden of de micro
foon aanreiken, waarna hij hollend het
centrum van het podium opzoekt om daar
zijn vokalen te brengen. Het geren en
gevlieg gaat geen moment ten koste van de
kwalitiet van zijn stuwende en swingende
toetsenspel en zijn voortreffelijke stem,
die hoger en sterker is dan die van zijn
metgezel Robby Steinhardt.
Moment van
vervoering bij
Robby
Steinhardt,
violist van de
Amerikaanse
groep Kansas,
die
dinsdagavond
op
adembenemen
de wijze zijn
Europees
debuut
beleefde in Den
Haag. (Foto
Lex van
Rossen).
volledig loos te gaan zoals in Point of
Know Return, het titelnummer van Kan
sas’ recente album, dat in hoofdzaak mo
del staat voor dit concert. Andere sterke
momenten volgen in Paradox, de fijntjes
door Walsh gezongen ballad Dust in the
Wind en het epische Closet Chronicles.
Maar ook enkele van de betere nummer
van oudere albums Masque en Leftovertu
re mogen gehoord worden. Miracles out of
Nowhere blijkt in een live-versie zelfs
meer afwisseling te bieden, tot verstilde
klassieke momenten aan toe. Slechts het
afsluitende Magnum Opus is teveel van
het goede. Het is alsof men in een kort
tijdsbestek het gehele kunnen van de
groep wil etaleren, en in plaats van de
sprekende etalage van een voortreffelijk
warenhuis krijg je dan een volgepropte
kijkkast. Maar het is het enige smetje op
een vlekkeloos blazoen.
boeiende
kwam.
„De Getuigen etc.” moet het vooral hebben
van innerlijke spanningsopbouw. De twee
spelers, Klaas Hulst en Paul Röttger, doen
onder regie van Joanna Bilska, van oor
sprong ook Poolse, oprecht gemeende po
gingen die innerlijke spanning te bereiken.
De concerten in ons land waren voorzien
voor 18 en 19 september aansluitend aan
de reeks concerten die Sinatra van 10 tot
17 september in het Londens Palladium
geeft. Het optreden in ons land is nu defini
tief van de baan, aldus Van Rees.
De Getuigen wordt door de auteur een
poëtisch-realistisch stuk genoemd. Het be
staat uit drie afzonderlijke delen waarin
steeds een zekere onverschilligheid van
mensen ten opzichte van elkaar centraal
staat. Deel één is een gedicht dat door een
man en een vrouw moet worden voorge
dragen (gebeurt hier dus door twee man
nen); in deel twee is een schijnbaar geluk
kig echtpaar lijdend voorwerp en in het
derde deel zijn het twee mannen die met de
ruggen naar elkaar gekeerd in stoelen zit
ten en elkaar vergeefs in dialoogvorm pro
beren te bereiken.
Het Rijk stelt zich in principe verant
woordelijk voor de landelijke basisfunctie
die Perspekt heeft voor de ontwikkeling
van de theatertechniek. De daarmee essen
tieel verbonden activiteiten in Noord-Hol-
land en met name Haarlem, waar het gaat
om voorstellingen, workshops en andere
manifestaties, zullen worden gesubsidi
eerd door de gemeente en de provincie.
Manifestaties in de rest van het land zullen
zichzelf moeten bekostigen, eventueel met
subsidie ter plaatse.
De door de overheden genoemde subsi
dies, zijn streefbedragen, zo blijkt uit de
memorie van antwoord van minister Gar-
deniers (CRM). Haarlem denkt de toege
zegde som van 90 mille te bereiken binnen
één of twee jaar.
Voor him gevoel slagen ze daar wel in, ze
zijn er heel ernstig mee bezig, maar het
werkelijk zien, dat doe ik niet. Emotioneel
heeft hun voorstelling mij niets te zeggen;
verveelt zij zelfs tenslotte.
(Van onze Haagse redacteur)
DEN HAAG. Het nader overleg tus
sen Rijk, provincie Noord-Holland en de
gemeente Haarlem over de subsidiëring
van de Haarlemse theatergroep Perspekt
heeft geresulteerd in een principiële sub
sidietoezegging van ƒ480.000. Daarvan
zal het Rijk drie ton en de provincie en
gemeente elk 90.000 voor hun rekening
nemen.
DEN HAAG (ANP). Frank Sinatra
wil niet in de Rotterdamse Ahoy-hal op
treden. Impresario Lou van Rees voelt
niets voor het risico de Amerikaanse fa
voriet van velen in het concertgebouw in
Amsterdam te brengen. Daar zou dan 400
gulden per plaats moeten worden bere
kend om uit de kosten te komen.
GED. OUDE GRACHT 27 JACOBIJNESTRAAT 3-7
Grote Houtstraat 21, Haarlem
I
I Steeds verse koffie95 ct.
verminderde werkgelegenheid betekenen
voor niet aan gezelschappen verbonden
acteurs, musici en schrijvers. De huidige
werkloosheid onder acteurs bedraagt
veertig percent en wordt volgens de KO-
NW door de maatregelen van CRM alleen
maar aangewakkerd.
In het „Aan de leden der Staten Gene
raal het Nederlandse Theaterpubliek”
gerichte schrijven zegt de KO-NW voorts:
„Een duidelijk voorbeeld hiervan vormt
de toneelgroep Baal, die een alom zeer
toegejuichte ontwikkeling in de richting
van een eigentijds muziektheater niet kan
doorzetten, omdat binnen de basisbegro
ting het aantrekken van de daartoe beno
digde musici niet mogelijk is.”
Over de gezelschappen die een verhoog
de subsidie voor het komend seizoen ge
kregen hebben laat de KO-NW zich al
evenmin optimistisch uit. Zoals bekend
krijgt De Appel 50.000, het Publieksthea-
ter 40.000 en Sater 120.000 meer aan
overheidsgeld. Bedragen, die volgens de
kunstenaarsvakbond slechts een fractie
belopen van de in de afgelopen jaren ont
stane achterstand.
„In plaats van te voldoen aan zijn ver
antwoordelijkheid ten aanzien van een
voorwaarden scheppend cultuurpolitiek
beleid, wentelt het ministerie van CRM
lasten van zijn eigen begroting af op de
lagere overheden en op het publiek, dat
meer voor zijn toegangskaartje moet gaan
betalen. Door de noodzakelijke verhoging
van uitkoopsommen bij gezelschappen als
de Nieuwe Komedie, Sater en Proloog,
Dinsdagavond had een hernieuwde ken
nismaking met de toneelschrijver Roze
wicz plaats in Centrum-Bellevue, waar
twee pas afgestudeerde jonge acteurs zijn
stuk „De getuigen of ons stukje zekerheid”
als ad-hoc produktie van de Theaterunie
speelden. Hier was misschien wel talent
aanwezig, maar in elk geval is er van
ontwikkeling daarvan nog geen sprake.
MINISTER T. GARDENIERS-
BERENDSEN (CRM)
De Kunstenaarsorganisatie NW is in
het geweer gekomen omdat niet alleen de
bezuinigingen, maar ook de stilstand in
subsidiëring de ontwikkeling van het the
ater in hoge mate aantast.
)e Kunstenaars Organisatie NW (KO-
rV) heeft de beslissingen van het minis-
ij van mevrouw Gardeniers met grote
jorgdheid vernomen. De kunstenaars-
Itbond is er van overtuigd dat er meer
minigingen dreigen in alle culturele sec-
•en. De KO-NW laat door middel van
n dinsdagavond aan de uitgangen van
veel mogelijk theaters verspreid bulletin
fen: „De uitgaven voor de kunsten
nen te stijgen ten opzichte van het hui-
ge niveau. De KO-NW en de FNV zijn
i mening dat minimaal de sinds 1974
tstane achterstand van het aandeel dat
kunstbegroting uit maakt van de totale
isuitgaven dient te worden ingehaald,
rvolgens dient het dan weer op peil
irachte uitgavenniveau van de kunsten
nstens gelijke tred te houden met de
|ging van het totaal van de rijksuit-
MM
ven.
)e Kunstenaarsorganisatie NW zegt
I informaties uit andere sectoren intus-
i doen vermoeden dat de nu bekend
'orden bezuinigingstactiek slechts het
ije van een ijsberg is. Met betrekking tot
II gezelschappen die hun basisbegroting
tl gehonoreerd krijgen (Amsteltonéel,
ibal, Centrum, Genesius, Globe, Noorder
mpagnie, Proloog, Theater., Werkteater
Werk in Uitvoering) meent de KO-NW
t het toegestane stijgingspercentage
'n zeven percent onder de werkelijke
technische hoogstandjes
te laten zijn.
Dat ik Kleins vertolking
.van de solopartij in
Brahms’ Tweede Piano
concert, ondanks die posi
tieve eigenschappen wel
bewonderde maar er ge
voelsmatig weinig mee
kon aanvangen, had voor
namelijk zijn oorzaak in
de zwaarwichtige mentali
teit van zijn musiceren.
Zijn pompeuze aanpak
met doorgaans hardvoch
tig en kil toucher, liet wei
nig ruimte voor fantasie.
Andere bezuinigingen waarover de Kun
stenaarsorganisatie NW zijn misnoegen
uitspreekt zijn die van de Operastichting
(veertig voorstellingen minder, waardoor
met name publieksgroepen in de provin
ciesteden de dupe zullen worden), de ont
kenning van de prioriteit van het Mu
ziektheater in Amsterdam, waardoor de
artistieke ontwikkelingsmogelijkheden
van de opera en van het Nationale Ballet
ernstig worden belemmerd.
Verder weigert het ministerie geldmid
delen ter beschikking te stellen voor de
mime-kunst en dat houdt in dat een fase-
ringsplan om voor deze kunsttak redelijke
ontplooiingskansen en ontwikkelingsmo
gelijkheden te creëren in de ijskast zal
moeten blijven.
Schrijnend noemt de KO-NW de bezui
nigingen die CRM doorvoert ten aanzien
van het Zomerstraattheater en de Theater
unie. Voor eerstgenoemde groep zou volle
dige liquidatie dreigen, terwijl het de The
aterunie vrijwel onmogelijk wordt ge
maakt nog ad-hoc produkties uit te bren
gen. Uiterst teleurstellend, een dergelijke
ontwikkeling voor de Theaterunie, die ook
dit lopende seizoen drastisch moest bezui
nigingen en enkele produkties niet kon
uitbrengen.
Dat het eveneens op de
ze avond gespeelde „Con
cert voor Orkest” van
Bartók, ondanks het feit
dat het NPO dit groots op
gezette werk al sinds jaar
en dag o£ het repertoire
heeft staan, in deze uitvoe
ring niet geheel heeft kun
nen overtuigen, vindt
waarschijnlijk ten dele
zijn oorzaak in de instel
ling van de dirigent.
André Vandernoot leek
in zijn benadering van de
ze, sterk aan het intellect
appelerende, concertant-
de praktijk haast onver
woestbaar, waardoor ook
bij een dergelijk ongenu
anceerde pianistische
aanpak, genoeg overblijft
om van begin tot eind ge
boeid te blijven luisteren.
Het vele publiek in het
Haarlems Concertgebouw
kon de prestaties van de
solist en het in aangepaste
geest (maar als verade
ming met innig roman
tisch spel in het Andante)
sluitend begeleidende or
kest daardoor ook zeker
waarderen.
EINDHOVEN. Een schrijver is nooit
te ver om te bellen, onder dat motto heeft
het studium generale van de Technische
Hogeschool Eindhoven een tiental schrij
vers gevraagd om hun commentaar op de
boekenweek of een gedeelte uit eigen
werk in te spreken op een telefoonbeant-
woorder. Die beantwoorders kunen gedu
rende de boekenweek door iedereen ge
beld worden.
De schrijvers die er aan meewerken zijn
Herman Pieter de Boer (499700), An Rut
gers van der Loeff (474901), Guus Luyters
(474902), Cees Nooteboom (474903), Jan
Wolkers (474904), Maarten ’t Hart (474905),
Mischa de Vreede (474906), Rinus Ferdi-
nandusse (474907), Remco Campert
(474908) en Joop Oversteegen (474909).
Het kengetal van Eindhoven is 040.
(ADVERTENTIE)
Klein hield zich nauwge
zet aan het notenbeeld,
maar in het klokgelui van
zijn akkoordenspel en de
hevige dramatiek van de
snelle passages verdronk
de poëzie. Ook de intieme
gedeelten van dit vierdeli
ge concert kwamen veel te
gespierd over, zodat de
subtiele ritmiek en het
kleurenspel in het geweld
verloren gingen en alle
fleurigheid in grimmig
heid ontaardde.
Gelukkig is Brahms’
meesterlijke compositie in
Cottéinevrij bekomt je beter... dus
Omdat cofféine smaak
noch geur heeft geniet
je bij Hag van het volle
aroma en de pittige smaak
Hag is gewoon beter voor je.
jMSTERDAM. Ei tid februari hebben verscheidene toneelgezelschappen van het
nisterie van CRM te horen gekregen dat er voor hen minder subsidiegelden dan in
jrgaande seizoenen zou worden uitgetrokken. Het betrof de Haagse Comedie,
juwe Komedie en de Toneelraad Rotterdam. Respectievelijk kregen zij ƒ40.000,
1.000 en 235.000 minder dan volgens hun basisbegrotingen noodzakelijk werd
icht. Basisbegrotingen die waren opgesteld volgens nonnen die al jarenlang om
ipassing aan de realiteit schreeuwen. Andere gezelschappen kregen te horen dat zij
t meer dan hun (te lage) basisbegroting gehonoreerd krijgen en dan is er nog een
■in aantal gezelschappen dat wel iets meer krijgt
kostenstijging blijft. Daardoor kunnen zij
hun artistieke peil zowel kwantitatief als
kwalitatief onmogelijk handhaven.
Deze violist-zanger contrasteert fraai te
gen de bewegelijke Walsh en de stoere
mannelijkheid van toetsenman-gitarist
Kerry Livgren, ook al een knaap die wei
nig op dezelfde plaats staat. In de achter
ste linie overheerst het gevoel voor nauw
gezet musiceren; gitarist Rick Williams
komt niet zo uit de verf, maar de ritmesec
tie Phil Ehart (drums) en Dave Hope (bas)
is tot kleine wondertjes in staat. Voortdu
rend wordt er van tempo en maat gewis
seld. continu is men op elke ontwikkeling
voorbereid.
Joanna Bilska heeft in haar regie een
mengvorm toegepast die nogal wat vraag
tekens oproept. Er is sprake van een ver
vaagd realisme dat hevig strijd voert met
een andere theatervorm: minimal theatre,
waarbij zo weinig mogelijk gebruik ge
maakt wordt van tekst en theatrale onder-
steuningsmiddelen. Het is een van de
moeilijkste vormen van theater, die
spelers en van publiek grote concentratie
vergt. Als de spelers daar niet aan toe zijn,
zoals in dit geval evenmin als de regie, mag
je van het publiek ook weinig verwachten.
Dan verwatert een voorstelling, die naar
de tekst te beoordelen best had kunnen
slagen. Maar mag je met zo’n opgave oner
varen toneelspelers de planken op sturen?
Het lijkt mij ook pedagogisch gezien niet
aardig.
HAARLEM. De Bra
ziliaanse pianist Jacques
Klein, die woensdag
avond solist was op het
door André Vandernoot
geleide concert in deA-
serie van het Noordhol-
lands Philharmonisch Or
kest, is een virtuoos van
het zuiverste water. Met
fabelachtige techniek
overspeelt hij de ingewik
keldste problemen en
daarnaast heeft hij vol
doende temperament en
smaak om zijn weergave
méér dan alleen maar
symfonische compositie
de emotionaliteit als lei
draad te stellen boven de
ratio, als heersende factor
in zijn directie.
Al werd de karakteris
tieke klanktoets van de di
verse delen in het musice
ren wel getroffen; helder
heid van contouren en
vooral het innerlijk even
wicht van het totaal leden
enigszins onder die weinig
objectiverende benade
ring.
HAARLEM. Tadeusz Rozewicz is in
Polen een der belangrijkste schrijvers van
toneelproza en poëzie. Hij hanteert zowel
in zijn proza als in zijn gedichten twee
literaire vormen die bij hem nauwelijks
een scheidslijn krijgen een taalgebruik
dat gevoelige spanningen oproept. In zijn
toneelstukken is dat eigenlijk precies zo.
Twee jaar geleden liet Bernard Droog dat
zien toen hij „Een Grappige Oude Man”
van deze Poolse auteur speelde. Het stuk
bleek meer leesdrama dan geschikt voor
opvoering en het was toen aan Droogs
gevoelig ontwikkeld talent en vakman
schap te danken dat er toch een heel
toneelopvoering tot stand
