Omvangrijke grondspeculatie door Nederlanders
MX
I
40.000 ha Schots Nederland
11
Ml
door Henk J. Meier
Waanzinnig
Toekomst
Brokkenpiloot
Gunstig
Mr. Fix-lt
Kleurrijk
Moeilijkheden
nverantwoord
rein
W±^|
\v
:xnt
Teakele Soepboer
Sytse Kats
Johannes Hellinga
Enkele maanden geleden verscheen in het blad „De Nederlandse Jager” een
aginagrote advertentie, waarin meer dan twintigduizend hectare Schotse grond
koop werd aangeboden voor tweehonderd gulden per hectare (twee cent per
erkante meter). De verkopers waren geen Schotten maar Nederlanders, die zich
mi roeren op de Schotse onroerend-goedmarkt. Evenals Zwitsers met Ameri-
lanse belangen en Arabieren. Want tot grote ergernis van de Schotse Nationale
artij wordt Schotland bij opbod verkocht.
Met 772 miljoen hectare is Schotland ruim tweemaal zo groot als Nederland. Op
jopen markt wordt momenteel ruim één percent daarvan te koop aangeboden,
gen een gemiddelde prijs van nog geen zevenhonderd gulden per hectare
jvengenoemde Nederlanders zitten daar dus ruim onder, maar het kan nog
ledkoper: de laagste prijs die wij registreerden was vijftig gulden per hectare Het
ingeboden onroerend goed omvat landgoederen, kastelen en hele eilanden.
■ml
f KirkcMdbriglrt r 1
d
eb.
i m'c,€n '”’r ót"*'1'''
IB ’('°0 •n*”’
Ullapool
chotland
s te k®sp
U bemiddelt dus wel?
„Nou, dat is maar heel klein.
Van Nimwegen stroopt het Schotse land
7600 ha
720.000
7700 ha
220.000
162 000
1700 ha
186 ha
256 000
1600 ha
2 070.000
(300 ha)
340 000
Alles?
„Ik heb dus wel eens wat bemiddeld
Smoo Estate ('77)
(gekocht van Kats)
Brin House en Estate (’77)
Ben Damph (’76)
(gekocht door Anne Arnoldus Nicolai en
meteen doorverkocht aan Kats)
Smoo Estate ('76)
(deel ervan doorverkocht aan Soepboer)
Belladrum (’77)
(deels doorverkocht aan anomieme
Nederlandse investerings-bv, DIC)
Landgoed bij Beauly
(bezig met totale doorverkoop)
Door het in Schotland bekend worden van enige
nieuwe punten welke in bijgaand artikel worden
vermeld, is de affaire van de Nederlandse grond-
speculaties daar in een stroomversnelling ge
raakt. De Schotse vereniging van juristen stelt
thans een onderzoek in naar de handel en wandel
van het Schotse makelaars- en advocatenbureau
van de heren Kats, Soepboer en Hellinga. De BBC
brengt binnenkort een grote documentaire op het
scherm en ook voor Nederlandse televisie wordt
een programma over het onderwerp voorbereid.
(Het aandeel van Kats, Soepboer en Hellinga: bijna 21.000 ha.
Geschatte oppervlakten en bedragen tussen haakjes.)
lAndré van
Nimwegen
400 ha
30 ha
103 ha
1000 ha
226 ha
113.000
(35.000)
(900 000)
(500 000)
(250.0p0)
hoofdzaak neer op een klaagzang over het
(toen nog linkse) Nederlandse kabinet.
„U voelt wel”, zo zei hij over de Schotse
grondaankopen, „dat ik geen stom woord
zal zeggen, want dan breek ik mijn eigen
zaken af. Als u iets schrijft wat mij niet
zint, dan zou dat wel eens averechts kun
nen werkenDan zou ik morgen al de
inspecteur van de Rijksbelastingen op de
stoep hebben staan die zegt: god, jongen,
wat doe jij nou allemaal; zullen we je maar
eens gezellig aanslaan? Wie zijn de mensen
met wie jij zaken doet, en al dat soort
grappen.”
wil neerzetten, zullen hem een nettowinst
van veel meer dan één miljoen gulden
opleveren. En op het landgoed Smoo wil
hij samen met Soepboer de ontginning van
veldspaat, dat wordt gebruikt bij de fabri
cage van aardewerk, ter hand nemen. Kats
en Soepboer zijn van mening dat de reser
ves op Smoo Estate in de Britse behoefte
eraan kunnen voorzien.
Wat is uw aandeel in de Schotse grond
aankopen?
Toch is er in Schotland ongerustheid
over die landspeculatie.
„Nee, dat zeg ik niet. Ik ken Schotse
boeren die tienduizend per hectare willen
geven.”
voor mensen. Het is helemaal niet waar
dat hier zoveel land gekocht wordt door
Hollanders. Er staat wel een enkel boerde
rijtje hier. In een paar dingetjes heb ik
bemiddeld, maar de grote mensen zijn Van
Nimwegen en Kats, en dat soort mensen.”
Als we hem confronteren met concrete
aankopen, draait hij er steeds omheen,
maar aan meer algemene gegevens kan hij
zich geen buil vallen. Tijdens zo’n vrijblij
vend gesprek laat hij zich ontvallen: „Als u
mij goeie grond wil aanbieden voor zeven-
achtduizend per hectare, dan weet ik wel
mensen die dat willen kopen.”
Kindeace Estate (’77)
delen daarvan doorverkocht aan:
Johannes en Hermanus Huis in 't Veld
Van der Heuvel
Henk Feyen
Schotse (staats)bosbeheer
Edderton Mams 77)
Boerderij in Aberdeenshire ('77)
Biervie Estate 77)
(hield het landhuis en ca. 38 ha Verkocht de rest door
o.a. 34 ha voor 237 000 gulden aan een Schotse boer
die meteen weer 10 ha doorverkocht voor 67 500)
En over het bezwaar van de Schotten
tegen landaankopen door buitenlanders:
„Ach, ik ben Fries van geboorte, maar die
klootzakken van Friezen vonden dat ze
vrij moesten van Holland. Nou, dat is een
waanzinnig streven van Friesland. En
voor de Schotten geldt precies hetzelfde.
Ik heb het met verschillende van deze
grappenmakers aan de stok gehad via
pers, radio en televisie, maar ik geloof
nooit dat Londen ze zelfstandigheid zal
geven. Dat zou ook dom zijn.”
De geschiedenis van de Schotse grond
gaat verder. De Schotten hebben geen geld
voor hun eigen grond, de Britten verkopen
graag en de buitenlanders strijken de
winst op. Scott Wotherspoon, rechtskun
dig adviseur van Van Nimwegen, Kats
Co, formuleert het keihard en zakelijk:
„Er is te weinig land in Nederland en veel
Schotse grond wordt nauwelijks benut.
Nederlanders zien mogelijkheden om die
Schotse grond rendabel te maken. De
mensen die nu land kopen, brengen geld
binnen en kijken naar de toekomst op
lange termijn. Maar”, voegt hij er voor
zichtig aan toe, „ik zou niet graag voorspel
len wat hun geld uiteindelijk gaat op
brengen
Johannes Hellinga is ruim vertegen
woordigd in de archieven van Noordne-
derlandse kranten. Zijn dossier met be
richten bevat onder meer de onderwerpen
kalversmokkel, (een vermoedelijk gefin
geerde) beroving, het doodrijden van twee
mensen en meer in het algemeen een hele
serie auto-ongelukken. Hij staat bekend
als een brokkenpiloot die zeer regelmatig
zijn auto’s aan flarden rijdt.
In Schotland, waar hij vorig jaar ten
koste van veel heibel trouwde met de zes
tienjarige dochter van een bankdirecteur,
is hij nog steeds een gevaar op de weg. En
in zaken is hij bot en even bikkelhard
gebleven. Dat merkte een Belg, die (voor
achttienhonderd gulden per hectare) een
stuk land van Hellinga kocht. Het land
bleek verpacht en de pachters spanden
een proces tegen de Belg aan. Zij hebben
„hun” land terug en de Belg is ruim twee
ton armer.
Op Hellinga’s landgoed Kindeace liggen
de arbeidsvoorwaarden van het personeel
vaak onder het wettelijk toegestane mini
mum en door de Britse Dierenbescher
ming wordt een onderzoek naar zijn vee
handel en -wandel ingesteld: voeding en
wijze van transport zouden niet in orde
zijn.
Teakele Soepboer heeft in Nederland
zelden de krant gehaald. Gegevens over
hem zijn schaars, maar tegenover Schotse
kranten heeft hij iets meer over zichzelf
verteld. Hij was chauffeur van een hotel
eigenaar op Schiermonnikoog. Toen zijn
werkgever overleed, erfde Soepboer het
hotel. Hij breidde zijn belangen in de Hore-
ca-sector uit, maar deed (volgens eigen
zeggen) alles van de hand om in Schotland
te gaan wonen en werken. We belden hem
op in zijn landhuis in Brin. Soepboer: „Ik
heb mijn hele leven in de recreatie gezeten
en de omstandigheden lijken me hier wat
gunstiger dan thuis. De prijzen zijn ontzet
tend laag. Ik ben bezig hier bungalows te
bouwen.
af naar lucratieve speculatie-objecten. Te
genover de Schotse journalist Nick Hunter
verklaarde Van Nimwegen: „Ik wil liever
niet vertellen hoeveel land we al gekocht
hebben. De Schotten zouden eens kunnen
denken dat we de helft van hun land al
bezitten. Er zijn al grapjes geweest over
het vervangen van de Schotse vlag door de
Nederlandse. We investeren ook veel geld
in Frankrijk en het Midden-Oosten. Maar
wij zagen al gauw de «mogelijkheden van
Noord-Schotland. We hebben een aantal
grote landgoederen opgekocht, opgedeeld
in kleine stukken en die weer als boerderij
en verkocht aan Schotten. Er zitten veel
mineralen in de Hooglanden en daar wil
len we iets mee gaan doen.
„We willen ons ook toeleggen op de toe
ristenindustrie, daarin valt een hoop bui
tenlands geld te verdienen. En de enorme
reserve aan turf kunnen we ook gaan
exploiteren. Verder zijn we geïnteresseerd
in het inpolderen van Beauly Firth, maar
er zijn nog wat moeilijkheden met Lord
Lovat, de eigenaar van het land langs die
kust. We hopen dat de Schotten ons willen
vertrouwen. Natuurlijk: we zijn hier om
geld te verdienen, daar gaat het om in
„business”; maar de Schotten zelf zullen er
ook van profiteren.”
Toen wij zelf Van Nimwegen opbelden,
probeerde hij aanvankelijk zijn rol in het
Schotse landavontuur te ontkennen. Daar
na kleineerde hij het: „Dat stelt niets voor,
dat is niet interessant voor u, dat zet geen
zoden aan de dijk.” Toch stemde hij aarze
lend toe in een gesprek, maar dat kwam in
Al Fayed bevindt zich daar „in goed
gezelschap”, want ondanks de grote Zwit
serse en Arabische grondaankopen, wor
den dè Nederlanders in Schotland gezien
als de grootste grondspeculanten. Het ont
breken van een eigentijds kadaster maakt
het onmogelijk alle activiteiten van onze
ondernemende landgenoten op een rijtje
te zetten. En McEwens boek vermeldt vrij
wel geen Nederlandse grondeigenaar (het
is dan ook een trend van de laatste jaren).
Maar de SNP heeft een aantal onderzoe
kingen gedaan en ook Schotse kranten
(vooral de prominente Glasgow Herald)
zijn in de (Nederlandse) speculatiezaak
gedoken.
Zelf zijn we langdurig en grondig op
onderzoek uitgegaan, waarbij in vele ge
sprekken bleek, dat de Nederlandse inves
teerders er öf niets vanaf zeiden te weten,
öf de zaak bagatelliseerden. Daarom is ons
Nederlands-Schotse kadaster zo volledig
mogelijk maar bij lange na niet compleet.
Onze ruwe balans toont aan dat een
aantal Nederlanders in de afgelopen jaren
ruim 35 duizend hectare Schotland heeft
opgekocht. Regelmatig duiken de namen
van de heren Kats, Soepboer en Hellinga
op. Maar de man voor het voetlicht, woord
voerder en onderhandelaar, de man die
Schotland in Nederland verkoopt voor
twee cent per vierkante meter, is André
van Nimwegen, bijgenaamd „Mr. Andrew
Fix-It”.
De 53-jarige Van Nimwegen, die door
insiders op zijn best wordt omschreyen als
„een gladde jongen met veel show”, kwam
vijf jaar geleden uit het Friese Rijperkerk
naar Emmen. In eerstgenoemd plaatsje
had hij wat oude auto’s vergaard en in
Emmen wilde hij daarvoor een museum
inrichten met een groot recreatieproject
daaromheen. Daar kwam niets van terecht
en hij vertrok met zijn antieke verzame
ling naar Assen, waar hij rap gemeente
grond in erfpacht kreeg, een gemeentega
rantie verwierf en een grote som gelds
ontving van het bouwbedrijf Kats uit
Leeuwarden. (Het betrof een project van
vijf ton).
Nu is Kats een van de grootste bouwers
in Noord- en Oost-Nederland met tevens
internationale opdrachten en men zou
kunnen vaststellen dat een klein automu-
seum niet in de interessesfeer van direc
teur Sytse Kats zou liggen. Maar Van Nim
wegen heeft zakelijk banden met Kats, die
zwaar investeert en speculeert op de
Schotse grondmarkt en wellicht ook
elders in Europa. Mevrouw Kats bevestigt
die relatie, voor zover het Schotland
betreft.
Desondanks gaat de Britse regering ge
ien door met de verkoop van gemeen-
lapsgrond aan particulieren. Zo besloot
budget-commissie van het Lagerhuis
langs alle verliesgevende stukken grond
te stoten. Ook de verarmde landadel
(•beert zich te ontdoen van haar domei-
n. Vele duizenden hectaren zijn tegen
otprijzen te koop. Het meest extreme
orbeeld daarvan was het landgoed „Am-
fansuidhe” (25 duizend hectare) op het
and Harris, dat Sir Hereward Wake be-
11977 voor vijftig gulden per hectare
halve cent per vierkante meter!) over-
«d aan de (Amerikaans-)Zwitserse be-
!ger Enessy Company, welke nu mooi
sr speelt van het tot jachthotel ver-
uwde, 19de-eèuwse kasteel.
„Nou, dat geloof ik niet. Ik lees hier
iedere dag de krant maar ik ben dat nog
niet tegengekomen.”
Over zijn concrete aandeel in Schotland,
omvang en prijzen, wilde hij niets kwijt. In
Smoo Estate wil hij behalve veldspaat
ontginnen ook een caravan-kamp opzet
ten. Bij zijn andere landgoed, Brin House,
wordt een ander vakantiecentrum gepland
met tien bungalows. Zijn reactie op de
SNP-plannen: „Ik ga niet een hoop geld en
werk in Schotland investeren om iets op te
bouwen, als ze het me weer willen af pak
ken zelfs niet als ze ervoor willen be
talen.”
Johannes Hellinga is zonder twijfel de
meest kleurrijke van onze nieuwe landver-
overaars. In Schotland noemen ze hem
„een van de grootste veehandelaren van
Nederland.” Dat mag zo zijn, in vaderland
se vakkringen wordt niet onverdeeld gun
stig over hem geoordeeld. Over zijn zaak
jes in Schotland zegt hij ons: „Ik boer hier
alleen maar zo’n beetje. Ik heb geen tijd
om allerlei landerijen en zo te kopen. Ik
koop dus vee en dat verkoop ik weer, dat
heb ik mijn hele leven gedaan. Maar soms
weet ik wel eens iets voor mensen en dan
geef ik een tipje, dat is alles.”
Mevrouw Kats bevestigt ongeveer die
grootte en meldt dat het Kats’ bedoeling is,
achter het erop gelegen hotel huisjes te
bouwen. „Maar dat ging allemaal met
moeilijkheden. Ze proberen het nog
steeds.” Verder, zo zegt mevrouw Kats,
heeft hij nog een hele lap bij Inverness.
„Daar zijn ze weer mee aan het verkopen.
En met Soepboer samen heeft hij Smoo
Estate, helemaal in het Noorden. Hellinga
kent hij wel. Die was pas nog hier. Die
heeft’ook grond gekocht via mijn man. Ze
kennen elkaar wel, maar ieder is voor
zichzelf bezig."
De 35 „huisjes” die Kats op Ben Damph
„Mijn vrouw heeft wel eens gezegd: laten
we naar Schotland gaan, maar ik durf niet.
Ik vind het een prachtig land en allerchar-
mantste mensen (dat klinkt gek uit mijn
mond), maar ik durf niet. Want als een
Engelse regering zou zeggen: stop met de
grondhandel, dan sta ik op de keien. En
dan ben ik het liefst in de plaats waar ik
geboren en getogen ben en waar ik mijn
relaties heb
Maar voorlopig gaat het avontuur door.
Wie zijn de mensen voor wie Van Nimwe
gen het woord voert en zaken doet?
Dat is in de eerste plaats Sytse Kats
zoals gemeld, directeur van Kats Bouwbe
drijven; een druk bezet man en dus moei
lijk bereikbaar. Zijn landgoed Ben Damph
grenst aan dat van Torridon House en
Torridon Hotel, eigendom van Kats’
vriend Lord Peter, de Graaf van Lovelace.
Lord Peter vertelt dat de groep Kats, Soep
boer Hellinga bezig is hun achtste land
goed in Schotland te kopen en schat Kats’
grondgebied naast het zijne op tiendui
zend hectare.
)m zicht te krijgen op de situatie wil de
(hland Regional Council nu een onder-
k instellen paar het eigendomsrecht
i grote landgoederen. Veel verder gaat
Scottish National Party (SNP) de
otste partij van Schotland, maar in het
lement ondervertegenwoordigd. De
P beschuldigt de Britse regering ervan,
onverantwoorde manier grote stukken
irheidsland te verkopen aan institutio-
e beleggers (zoals verzekeringsmaat-
appijen) en buitenlandse grondspecu-
ten. Schotland raakt op die manier,
us de SNP, duizenden hectares goede
dbouwgrond kwijt aan vooral Arabi-
le en Nederlandse beleggers die slechts
zijn op speculatiewinst.
ir is veel grootgrondbezit in Schotland,
ar hoeveel precies weet niemand. De
tste officiële registratie had een eeuw
»den plaats en de Britse regering wei-
t vooralsnog een kadaster voor Schot-
d op te zetten, omdat dat te duur zou
i. De 90-jarige houtvester John McEwen
nwel heeft jarenlang speurwerk ver-
it naar het grootgrondbezit van
■honderd hectare en meer. Het resul-
I, het boek „Who owns Scotland?” (Wie
it Schotland?), is onlangs gepubliceerd
ivas aanleiding tot vragen in het parle-
it. McEwens relaas is gebaseerd op
evens tot 1970. Die zijn dus deels ach-
laald, maar blijven niettemin opzienba-
d genoeg. (In dit artikel worden ze
rigens door resultaten van eigen onder-
k aangevuld.)
1e honderd grootste grondbezitters heb-
i samen in totaal twee miljoen hectare
len kwart van heel Schotland, meer dan
helft van Nederland. Onder hen bevin-
zich betrekkelijk weinig industriële
deigenaars; de meesten van hen zijn
ia status en titel zo weggelopen uit de
oeken van P. G. Wodehouse: Lords, Sirs,
lertogen, Graven en een Koningin. Vele
rondbezitters laten hun landgoederen
■rpauperen; doordat ze er zelf niet wonen
n er in Schotland werkelijk ruïneuze
estanden ontstaan.
Iet brein achter Enessy is Gerald S.
nchaud, die tevens directeur is van een
itse beleggingsfirma en nu met 65 dui-
id hectare behoort tot de vijf grootste
mdbezitters in Schotland. Toen journa
len van de Glasgow Herald eens op
iderzoek togen naar Panchauds myste-
■uze handel, zei deze: „Ik begrijp niet
sik belang jullie erbij hebben om te we
ll hoeveel land wij in Schotland be
lten.”
De Arabieren zijn nóg zwijgzamer: die
Sgen helemaal niets. Ook zij hebben
imense belangen in het Verenigd Ko-
nkrijk. De Arabische grondgigant Mo
onmed Al Fayed heeft al voor meer dan
If miljoen gulden aan land en kastelen
kocht. Hij is grootaandeelhouder in vele
ote Britse firma’s en beheert zijn zaken
a een anonieme „holding company” on-
!r de deknaam Bocardo in Liechtenstein,
ij heeft huizen in Londen, Sardinië,
staad en in Dubai, waar hij vandaan
3mt. In Schotland, bij Invergordon, is hij
I buurman van de Friese veehandelaar
n grondspeculant Johannes Hellinga.
Amluinn suidhe j
Castle, 25-duizend I
hectare voor ruim I
één miljoen gulden,!
oftewel nog geen
50,- per hectare, i
iFlotta Is I
«Teakele Soepboer!
Muil
Oban.
Oumfri
Trouwfoto van
Anna Muir en
Johannes Hellinga
Pagina uit de
Nederlandse jager
(okt 1977)
lunnet
Thurso*
WickJ
[Glasgow ^Motherwell
f Kingussie
IMallaig
U I L K It U
Forfar-’
Peet»
MRO'fc
Elgin 8a'
loch Carron
J Inverness
Dj
Al
r
O0*- „aiOO? „Gen Ws”
d°0<rn liC»1 W
WtO T J TfcJ
B scr'r“, V><”'
‘'’'"o •>J
