fejSjSw
^IHIü
SU
Huizenbrug moet Haagse woonwijk redden
JtoJulQI
fll
fciiiii
M.
•ar.
lo
11
door Rien Polderman
l
Kantoren
Praktijk
Spanning
Wijkcentrum
Reacties
Instemming
I
1
L s 8 8
to
Bi M M M Ml Ml MB M Ml Ml
I
WW*
I
to
F wa
-
i
>-
to r
I
tol
U i f
'i
De Ponte Vecchio, de bekende huizen- en winkel-brug in Florence De overbouwing van het
■<-W' •”15
ne kon
iet te worden geleverd.
de kantorenwijk rondom het nieuwe station Den Haag-Centraal Het oude Station Staatsspoor op de voorgrond staat nog overeind. Rechts de restanten van de woonwijk Bezuidenhout
Ingekneld tussen drie autowegen en het stationsemplacement van Den Haag-
gestrooïentraal ligt het restant van het voormalige Bezuidenhout-West. De eens zo
met" de
pgroei-
igieuze
iwereld
n gods-
n zeker
zoiets
verbor-
ig gaat
zijn de
vooral
tegeno-
□fdstuk
aar om
eigen
Achter de in verval rakende woonwijken
ovoor-
twee wn£y ftet te overbruggen emplacement en
het voetgangers- en fietserstunneltje
Door de aanleg van het stationscomplex
van Den Haag Centraal, dat twee jaar gele
den officieel werd geopend, is het laatste
stukje van de woonwijk Bezuidenhout-West
geheel geïsoleerd tussen verkeersverbin
dingen komen te liggen. Slechts een onher
bergzaam tunneltje verbindt de bewoners
met de buitenwereld.
Als startplaats van de Duitse V2 werd de
hofstad doelwit van geallieerde luchtaan
vallen. Op 3 maart 1945 werd het Bezui-
denhoutkwartier grotendeels verwoest.
Dat leverde voldoende ruime gaten op, om
de aanleg van brede autowegen en open
baar vervoersbanen in het noord-oostelij-
ke deel van de binnenstad gemakkelijk te
maken.
verkeer kan voor dezelfde bouwgrond een
veel hoger bedrag worden betaald, dan
degeen, die een huis wil bouwen, op tafel
kan leggen. De huizenbouwers komen dan
niet aan bod. tenzij de overheid ingrijpt en
in een bestemmingsplan kantorenbouw
verbiedt.
In het stukje Bezuidenhout waar we het
over hebben, konden de kantorenbouwers
duidelijk hun gang gaan. Dat was geheel in
overeenstemming met de bedoelingen van
het Wederopbouwplan, dat na de oorlog
was opgesteld. Gevolg was, dat deze wijk
langzamerhand onbewoonbaar werd. De
meeste andere Haagse wijken warén min
der gemakkelijk bereikbaar. Daar bleef de
kantorenbouw dus achterwege. Zo ont
stond een „onevenwichtige spreiding” van
kantoorgebouwen over de stad, zonder dat
dat in een officieel structuurplan of iets
dergelijks was vastgesteld.
Een obscuur tunneltje verbindt het restant van het westelijke Bezuidenhout met de overkant van het
emplacement Velen durven er 's avonds niet door
geboord of gegraven, maar ontstaan door
overbouwing van het bestaande emplace
ment.
Het emplacement Den Haag-Centraal gezien
vanaf het Schenkviaduct. Het hoge gebouw
rechts is het station. Links kantorenbouw langs
het Bernhardviaduct.
Daarmee zou net isolement van het eiland
zijn opgeheven.
Uit het rapport blijkt, dat het emplace
ment niet in de volle lengte kan worden
overbouwd. Dat kan niet, door de ligging
van de sporen en de wisselstraten, die op
een bepaalde afstand van het station zo
dicht bij elkaar komen, dat geen ruimte
overblijft voor de pilaren, waarop de over
kluizing komt te liggen. Maar op betrekke
lijke korte afstand van de perrons liggen
de sporen ver genoeg uit elkaar om er
steunpunten tussen te zetten.
Het overbouwingsplan is onderdeel van
een groot stadsontwikkelingsplan, dat de
gehele stationsbuurt tot aan het Spui toe
beslaat. Wie wel eens in Den Haag komt,
weet dat de kaalslag doorloopt tot aan tiet
Spui. Den Haag wil nu het proces van
verkrotting en onbewoonbaarwording van
dit deel van de binnenstad te lijf gaan. Men
wil de stad weer maken tot wat zij behoort
te zijn: een waardevol woongebied. Kenne
lijk is ook in de hofstad het besef doorge
drongen, dat het middel „overloop” (de
uittocht van jonge kapitaalkrachtige ge
zinnen naar de groene polders daarbuiten)
wel eens erger zou kunnen zijn dan de
kwaal: het tekort aan woningen in de stad.
Men komt er van terug. Men poogt nu het
tekort te bestrijden op de plaats van het
tekort zelf: in de stad.
angnjpe
Hartog,
n tijd he
ir leven
edemens
:in wor
e bidde
geldt
ot gesis
10e het I
om te 1
Hartog.
i Wan
rijft Mai
ial van e
v die jat
in de stri
de, honi
Als een plaats in een stad goed bereik
baar is met de auto en met het openbaar
vervoer, dan is dat aantrekkelijk voor de
vestiging van kantoren. Die bleven dan
ook niet lang weg uit het noord-oostelijke
stadsdeel, waartoe het Bezuidenhout be
hoort. Maar als ergens een kantorenbuur
tje aan het groeien is, dan pleegt dat de
woonhuizen te verdringen. In het zakelijk
Nu was het uitspreken van het voorne
men om een bepaalde tendens om te bui
gen gemakkelijk gedaan. De praktijk van
die tendens-ombuiging was minder een
voudig. Want men zat inmiddels met die
kantorenbuurt. En met zat met die daar
achter schuilgaande, geïsoleerde, verkrot
tende woonbuurt.
Er is alle reden voor, om de ontwikkelin
gen in Den Haag met spanning te volgen.
Technisch is het overbouwingsplan inte
ressant voor de gemeente Haarlemmer
meer. Want als men daar tegen de
verwachting in toch nog zou besluiten
om met de NORON-stad een hoogwaardig
stedelijk woonmilieu van een zekere allure
tot stand te brengen, zou het handig zijn,
wanneen men het probleem van rijksweg
16 zou kunnen oplossen door overbou
wing.
En Den Haag zou zonder meer een knap
stuk werk verrichten, wanneer men er in
zou slagen om een groot deel van de boven
de spoorlijn geplande woningen betaal
baar te houden voor de modale beurs. In
Hoog Catharijne in Utrecht is dat niet
gelukt. Wanneer het in Den Haag wel zou
gelukken, zou dat een goed tegenwicht zijn
voor de peperdure appartementen, die
langs de Scheveningse Boulevard in aan
bouw zijn.
Om stedebouwkundige redenen moet
toch nog een deel van de ouwe woonbe
bouwing van het restje Bezuidenhout wor
den gesloopt en door nieuwe woningen
worden vervangen. De grens van oud en
nieuw komt ongeveer midden in het plan
gebied te liggen. Daar heeft men ook een
wijkcentrum gedacht. De wijk zal van het
verkeerslawaai van de omringende wegen
worden afgeschermd door een hoge be
bouwing van vier a vijf lagen. Deze bebou
wing dient dan als geluidwerende „muur”.
■dachte
en hun
ind dat
i totaal
len. Zo|
>on be-(
sen de
igieuze
hij de
an zijn
□inden,
id wor-.
e eigen i
armee,
Vision”,]
Idward
hullen,
De gemeente 's-Gravenhage heeft nu het
initiatief genomen daar iets aan te doen.
Onlangs heeft een raadscommissie positief
gereageerd op plannen om het treurige
wooneilandje door een bebouwde over
brugging met het stadscentrum aan gene
zijde van het spoor te verbinden. Meer over
dit plan, dat overeenkomsten vertoont met
Florence's beroemde huizenbrug, in onder
staand artikel.
Het gemeentebestuur van Den Haag is
achteraf helemaal niet zo gelukkig met de
onherbergzame kantorenbuurt in het Be
zuidenhout. In 1975 werd gebroken met de
bedoelingen van het wederopbouwplan.
Het gemeentebestuur besloot om Bezui
denhout-West weer de bestemming wo
ningbouw te geven. Ook in Den Haag was
men gaan inzien, „dat de eenzijdigheid van
alleen kantoren en toevoerwegen een
stadsdeel tot gevolg had, waarin typisch
binnenstedelijke activiteiten en verblijfs-
kwaliteiten ver waren te zoeken”.
izan het
□oral in
de ver-
1-jarige
ook de
rlandse
e scho-
ijn t.y.- (ieuwmarktbuurt in Amsterdam hoefde
In Den Haag is dus gebeurd, waarvoor
men in Amsterdam bang is, dat het zal
gebeuren, wanneer de Schipholspoorlijn
zou worden doorgetrokken naar het Rijks-
museum: Verzakelijking van de buurt
rondom het geplande station en verdrin
ging van datgene, waarvoor de stad eigen
lijk is bedoeld, namelijk het wonen. Het
gekke is nu, dat het besef van dit gevaar
aan beide eindpunten van de Schiphollijn
tot twee precies tegengestelde reacties kan
leiden. Gezien het verzet daartegen, wordt
het steeds onwaarschijnlijker, dat de
Schiphollijn in Amsterdam gaat eindigen
in een tunnel bij het Rijksmuseum. Maar
aan het andere eind van deze spoorlijn, in
Den Haag dus, behoort een overkluisd
kopstation tot de mogelijkheden. Voor de
reizigers zal het lijken of hun trein 'n
tunnel binnenrijdt. Die „tunnel” is £an niet
W
'he Reli-
ie boek
>rth, „A
vormen
baarbij
IXI3TD-
De zuidelijke en westelijke stadsdelen
hadden niet zo te lijden gekregen van
bombardementen. Ver keer sdoorbr aken
waren daar dan ook een stuk moeilijker te
verwezenlijken, want daarvoor had men
op grote schaal tot onteigening en sloop
moeten o vergaan.
Den Haag verzon een spectaculaire op
lossing: besloten werd om het restant van
de woonwijk te verbinden met de woon
wijken en het stadscentrum aan de over
kant van het spoor. Daartoe moest het
spoorwegemplacement letterlijk worden
overbrugd. Niet met een voetgangersbrug-
getje of zo. Dat zou evenmin doelmatig
zijn, als het voetgangerstunneltje. Het em
placement moest worden overkluisd met
huizen en andere bebouwing. Zoals de
beroemde „huizen-brug” in Florence,
maar dan hoger en breder (en, naar valt te
vrezen, niet fraaier). De voetganger zou
dan van het Bezuidenhout tussen de hui
zen door moeiteloos het emplacement kun
nen oversteken naar de rest van de stad.
De gemeente 's Gravenhage vormde sa
men met de Nederlandse Spoorwegen en
de NS-dochterondernemingen NEMEOG
en Articon een werkgroep, om dat idee uit
te werken. Deze werkgroep heeft inmid
dels rapport uitgebracht, waar uit blijkt,
dat de overbouwing van het emplacement
met woningen en winkels inderdaad moge
lijk is. Het rapport is zeer onlangs bespro
ken in de Haagse gemeenteraadscommis
sie voor de Stadsontwikkeling. De com
missie heeft instemmend op de plannen
gereageerd, en de wethouder opdracht ge
geven een en ander verder uit te werken
tot een concreet voorstel aan de gemeente
raad.
m Evadi
tzendingi
iangladei spoorwegemplacement in Den Haag wordt waarschijnlijk minder fraai, al is het idee hetzelfde
k opnieu
van hai
“tnam. E,
Is een zea
bidt, ma]
vertuigdi
om sleed
ische naj
I waar. d
de pelgrjJ
n de wal
e biddend
aakte col
ie, van M
l'chiefopname van
West, als een eilandje temidden van kaalslag en verkeerswegen Het brede Bernhardsviaduct, dat nu het station emplacement overspant, is op de foto niet te zien.
heeft el
nte uita
l; de reet
katholiel
De schn
5 ruim erheft zich de hoogbouw. Op de
iet t
W-
Een restant van het oude Bezuidenhout. ingesloten tussen spoorwegen en autowegen Een
overbrugging van het emplacement moet het woonwijkje uit zijn isolement bevrijden.
lemen vi
isi H
veet wat
WONEN BOVEN
latie waa
B ET SPOOR
bblethwi
een niet
dcht, nai
l<
model i ezellige Haagse woonwijk is door sloopmachines afgeknaagd en door verkrotting
n peigri erschrompeld. Wat over is, ligt als eem armetierig eilandje te midden van het
wereld,van brede stromen autoverkeer, in de schaduw van hoge betonnen
moet™ antoorkolossen.
zich afz Om in het centrum van de stad te komen, of in de enige winkelstraat in de
De kwi^te^e omgeving (Theresiastraat), moeten de bewoners van dit eilandje altijd wel
d dc L een anc*ere tochtige verkeersvlakte over. Onder het spoorwegemplacement is
en ais weliswaar een tunneltje gemaakt voor voetgangers en fietsers. Maar vooral
’s avonds voelt menigeen zich daar onveilig. Dat gevoel van onveiligheid heeft
ek onnmen ook in de aangrenzende buurt van hoogbouwkantoren, die 's avonds wel lijkt
ving, ^uitgestorven.
zo wei
s aanbeT“
tevens I
Nee, het is niet bepaald een herbergzame
ingeving, dit stukje Bezuidenhout. Aan
e ene kant een verzameling kille beton
en gevaartes, van elkaar gescheiden door
rede banen van asfalt. En aan de andere
ant een steeds meer in verval rakende
oonbuurt, die geïsoleerd ligt van de rest
an de stad: Een achterbuurt in de letter-
jke zin van het woord.
De oorsprong van dit verval ligt in de
weede Wereldoorlog. Een groot deel van
et Bezuidenhout en andere delen van Den
laag werden toen door een bombarde-
lent vernield. In een rapport van de
laagse dienst voor de stadsontwikkeling
zen we, dat de schade, die door het
ombardement was aangericht in zoverre
goed uitkwam, dat er nu voor allerlei
erkeersdoorbraken niet meer behoefde te
(orden gesloopt. In Den Haag hoefden de
utoriteiten met hun buldozers niet op te
ïrnen tegen een massale weerstand van
e bevolking. Een slag als die om de
1
f5
s - jf
x
him
