STAND HYPOTHEEKRENTE
t
rf
j
■■d
ft
J
Jl
iïi;
n a waarbij k
I
De hardste klappen in de Nederlandse industrie moeten nog vallen
v
Dollarcrisis kan
catastrofale
gevolgen hebben
o
door Frans Nypels
ek.
If'i
bijna 1 miljoen aan prijzen
Lb.v. Buitenlandse vakanties voor gehandicapten
26x24--
intanl
I laten.
1
HAARLEM. Dit zijn nog maar
Orse tikken, de echt harde klap-
ien komen nog. Economen onder
Jkaar tijdens een receptie. Ze
rnpj spraken, de sherry onder handbe-
•eik, over de troosteloze vooruit-
I achten voor cte Nederlandse zwa
re industrie. Over het dreigende
rerlies aan arbeidsplaatsen bij de
werven, over de hachelijke positie
tl VMF-bedrijven, waaronder
je Haarlemse en Velsense doch-
ers, die ingewikkelde zware mo
eren, khele fabrieksinstallaties,
apparaten of kranen maken. En
jver de dramatische afkalving
ran de werkgelegenheid in de tex-
■■4 jelindustrie.
k 624éUtja
ECONOMIE
De verzadigingscrisis
kent geen enkel pardon
«ft»
m
(Van onze redactie economie)
Rentepercentages per 21 maart.
Naam Bank:
(ADVERTENTIE)
Amrobank
Bouwf. Ned. Gem.
Ned. Middenstandsbank
Geldt voor alle levensverzekeringsmaatschappijen die lid van de N.V.B.L. zijn.
schappij allesbehalve een sociaal paradijs
Centraal Beheer
Ennia
Nationale Nederlanden
Ned. Credietbank
landam
itphen
1,25
1,25
1
Skol bierelke week een feestelijke prijs van 26 cartons
4 24 blikken Skol hoppiger pils.
Thuis bezorgd door Skol Brouwerijen N.V. Breda.
Skol bieruit en thuis!
Annuiteitenhypotheek
A.B.N.
Nutsspaarbank W.-Nederland
te Haarlem
Rabobank (adviesrente)
Rijks Post Spaarbank
Stad Amsterdam
Westland Utrecht/standaard
no risk
budget
Opmerkingen:
Wederom is het rentepercentage bij alle banken gelijk gebleven. Voor leningen met
gemeentegarantie en een vijf jaar vaste rentevoet is het gunstigste percentage 8,25%.
Rente vast
gedurende:
5 jaar
1 jaar
5 jaar
variabel
30 jaar
5 jaar
2 jaar
10 jaar
10 jaar
10/5 jaar
5 jaar
2 jaar
5 jaar
3 jaar
5/3 jaar/
variabel
variabel
5 jaar
5 jaar
5/10 jaar
5 jaar
variabel
kope’ energie konden de geïndustrialiseer
de landen hun welvaart verwerven.
en de sociale premies plus de belastingen
af te wentelen afschuiven naar een
ander) via de volledige automatische prij
scompensatie. Werkgevers hadden dit ge
tolereerd in de verwachting dat zij de
arbeidskosten op hun beurt weer konden
afwentelen in de prijzen voor hun produk-
ten. Wie alleen op de binnenlandse markt
opereerde kon dat gemakkelijk doen, wie
daarentegen exporteerde kwam al snel
klem te zitten doordat de internationale
concurrentie was toegenomen. Er kwamen
steeds meer aanbieders op de internatio
nale markten en de kwaliteit van de pro-
dukten liep niet zozeer uiteen. Dan geeft de
prijs meestal de doorslag. Ook dat ligt zo
simpel.
Waarschijnlijk had de Nederlandse in
dustrie die omschakeling, die haar door de
werkelijkheid werd opgedrongen, zonder
veel pijn kunnen realiseren een om
schakeling van eenvoudige produkten
naar technologisch hoogwaardiger goede
ren als er niet een kink in de strak
gespannen kabel was gekomen. Maar de
oliecrisis werd niet in de geïndustrialiseer
de wereld gedicteerd, zij werd afgekon-
digd in de hoofdsteden van het Ar(abisch
schiereiland. De sjeiks waren het zat hun
zwarte goud voor een fooi aan het rijke
westen af te staan, terwijl zij voob de
goederen die dankzij hun olieieveranties
werden gemaakt een stevige prijs moesten
betalen. Vanuit hun gezichtspunt gerede
neerd hadden de Arabische regeringslei
ders natuurlijk volstrekt gelijk: via goed-
Omdat in Nederland alles geïndexeerd
is, veroorzaakte de oliecrisis geweldige
moeilijkheden. Konden de ondernemers
de olieprijsverhoging via de produkten op
de binnenlandse markt afwentelen, de
prijzen voor exportartikelen waren door
de toegenomen internationale concurren
tie aan duidelijke limieten gebonden. Men
ging het verlies pakken om het produktie-
apparaat op gang te houden. Dit ging ten
koste van de winst en in de vele geval
len waar de winst reeds was uitgehold
moest het eigen vermogen (het spaarpotje
met het eigen kapitaal plus de in de vette
jaren opgebouwde reserves) worden aan
gesproken. Was dat geld op dan restte nog
een stap: naar de bank of naar een institu
tionele belegger verzekeringsmaat-
h- Aardgas uit Slochteren verdoezelde de
problemen waarmee de Nederlandse in
dustrie worstelde. De opbrengst verdween
in de algemene middelen, waarmee de
overheid aan zijn betalingsverplichtingen
kon voldoen.
Afsluitprov.
in proc.:
1,5
1,5
1,5/2
1,5/2
1,5
1,5
1,5
1
2
2'
2
1,5
1,5
1,5
1,5
8,5
8,25
8,5
8,25
8,5
8,3
8,1
8,3
8,3
8,3
8,5
8,25
8,5
8,4
8,25
8,5
8,25
8,25
8,3
8,7
8,4
8,5
8,25
8,25
8,5
8,9
8,4
AMERSFOORT. In deze rubriek publiceren wij de rentepercentages voor eerste
hypotheken op eigen woningen.
Bij deze hypotheken wordt onderscheid gemaakt tussen leningen met en de leningen
zonder gemeentegarantie. Tophypotheken blijven buiten beschouwing, omdat hierbij
ook de persoonlijke omstandigheden van de aanvrager en het aan te kopen pand een
belangrijke rol spelen. Tevens dient te worden opgemerkt dat het geldende rentepercen
tage niet het enige criterium is voor de keuze van de juiste hypotheek. De gegevens voor
dit overzicht zijn verschaft door de vereniging Eigen Huis in Amersfoort.
8,5
8,25
8,5
8,25
8,5
8,3
8,1
8,3
8,3
8,3
8,5
8,25
8,5
8,4
8,25
nardevermindering van de Amerikaanse
jollar die hun olie-inkomsten drukt niet
anger meer pikken en zij de prijs voor hun
warte goud binnen afzienbare tijd fors
ipkrikken dan is de economische ellende
niet te overzien. Andere grondstoffenpro-
jucenten zullen ongetwijfeld volgen en
roor een land dat op dat gebied volledig is
aangewezen op import kan die prijsverho
ging catastrofale gevolgen hebben.
Maar niet alleen Nederland worstelt met
acht. En als de machtige oliesjeiks de
aandeelhouders, maar opgepot als een ap
peltje voor de dorst. Die reserves kwamen
dus goed van, pas toen de loonrem ver
dween en de arbeidskosten loon, belas
tingen en premies voor sociale verzekerin
gen) begonnen te stijgen.
Investeren, zo luidde het parool in het
midden van de jaren ’60. Nog lang niet
verouderde machines verdwenen naar de
schroothoop en werden vervangen. Bedrij
ven waar niet gespaard was legden het
loodje. Met name in de textielsector en in
de metaal vielen de klappen. Gevolgen
voor de werkgelegenheid waren er even
wel niet. De massa-ontslagen waren wel
stuitend, maar de zogenoemde diensten
sector groeide in de jaren tussen 1963 en
1970 als kool. Maar liefst 300.000 nieuwe
arbeidsplaatsen werden daar geschapen.
De overheid liet zich evenmin onbetuigd:
in genoemde periode lijft het Rijk zo’n
60.000 ambtenaren in. Tegelijkertijd pepte
achtereenvolgende kabinetten de bouw
op. Volksvijand nummer één, de woning
nood, werd met harde hand aangepakt.
Tienduizenden arbeiders die voordien el
ders een boterham verdienden werden
met premies naar de steigers en de bouw-
fabrieken gelokt. Kortom, de trieste uit
stoot van de naar diepte-investeringen
(meer machines, minder mensen) vluch
tende industrie werd keurig opgevangen
in die twee kanalen die steeds breder
werden.
Toen is dat stukje „overcapaciteit” (we
kunnen meer produceren dan we op de
markt kwijt kunnen) geschapen, dat nu al
enige jaren zichtbaar is en die werkloos
heid veroorzaakt. Anders dan in de vette
jaren kan de voortdurende uitstoot geen
kant meer uit. De dienstensector ban
ken, verzekeringsmaatschappijen, winkels
vervoer en recreatie) zit vol. Erger nog:
deskundigen vrezen daar over enige tijd
ook uitstoot van arbeid wegens ingevoerde
arbeidskosten besparende automatise
ringsprocessen. Vandaar dat velen hopen
■ir De dollarcrisis kan catastrofale gevolgen hebben voor de geïndustrialiseerde landen in West-
Europa. Als de OPEC-landen hun inkomsten via prijsverhogingen willen opkrikken zal de inflatie, die
op de terugtocht, is weer hard toeslaan
was. Het is een maatschappij van „grandi
oze bevoogding en grove onbillijkheden”.
Hij verzette zich tegen de geleide loonpoli
tiek hij noemde het „een loondictaat’”
en besloot zijn tirade met een oproep aan
de jonge sociologen om de mensen duide
lijk te maken dat „gelijkberechtigdheid”
belangrijker is dan een opgelegde „ar-
beidsvrede”. Zijn oproep sorteert effect.
De geleide loonpolitiek wankelt. In 1964
begint de grote inhaalmanoeuvre.
Tien jaar later publiceren twee reken
meesters van het Centraal Plan Bureau, de
heren H- den Hartog en H. S. Tjan een 25
pagina’s tellend rapport getiteld „Investe
ringen, lonen, prijzen en arbeidsplaatsen”.
De kern van hun verhaal, dat veel tongen
losmaakt, is dat ondernemers hun machi
nes vervangen door nieuwe, wanneer de
opbrengst van hun produkten vermindert
doordat de loonkosten van het bedienend
personeel te snel stijgen. Zij kopen
investeren) nieuwere machines waarvoor
minder personeel nodig is en die boven
dien meer produceren. Hartog en Tjan
schetsen in gortdroge cijfers wat er ge
beurde toen de loonexplosie toesloeg: vöör
1964 steeg het aantal arbeidsplaatsen in
het bedrijfsleven met gemiddeld 66j000 per
jaar, na 1964 verminderde dit tot gemid
deld 15.000 per jaar.
Waar haalden de bedrijver! de miljoenen
vandaan om nieuwe machines te kopen?
Die hadden ze gespaard reserveren) in
de jaren toen de overheid de lonen kunst
matig laag hield via de geleide loonpoli
tiek. Nederland was een goedkoopte-ei-
land lagen in het binneland de prijzen
voor produkten aan door de overheid ge
dicteerde banden, voor export naar het
buitenland gold geen enkele belemmering.
Behalve dan wat de markt toeliet. Maar
doordat overal elders in de wereld de
lonen hoger lagen dan in Nederland
stroomden de orders binnen. De grote win
sten opbrengst minus kosteri) werden in
de meeste gevallen niet uitgekeerd aan de
ür Op de fiets in
plaats van in de auto.
Dat was nog even
verrukkelijk: Er waren
andere, zwaarder
wegende gevolgen.
Via de volledige au
tomatische prijscom
pensatie wentelden
alle Nederlanders de
olieprijsverhoging af
op de winsten van de
ondernemers
Si
In plaats van een afzetmarkt, kreeg de
Nederlandse industrie er een gevoelige
concurrent bij, terwijl daar de lonen
kunstmatig in de hand werden gehouden,
zoals bij ons in de opbouwjaren van na de
oorlog, stegen hier de arbeidskostenonge-
remd. In Nederland was de vakbeweging
er inmiddels in geslaagd de lonen te in
dexeren vastpinnen aan het inflatiepeil)
Volgens vele deskundigen in economen
and, in het bedrijfsleven en in het parle-
nent is het einde van die sombere bericht-
[eving over de gezondheidstoestand van
de Nederlandse industrie, over de uitstoot
van arbeidskrachten, nog lang niet in
op nieuwe arbeidsplaatsen in de zoge
noemde quartaire sector (de niet commer
ciële dienstensector zoals welzijnswerk).
Investeringen in die nieuwste toch al
zwaar opgetuigde poot moeten evenwel
geheel van de overheid komen. Kom daar
eens om in Den Haag waar bezuinigings
experts overuren draaien!
Het tweede kanaal verstopte eerder: de
bouwmarkt, die voor 90 procent door de
overheid via vergunningen en geldstro
men wordt gestuurd, raakte in de jaren ’70
en ’71 verzadigd. Men kon de nieuwe flats
aan de straatstenen niet kwijt. Of de huren
waren te hoog of het publiek bleek
kieskeuriger dan verwacht. Het andere
denken over woningbouw brak in die peri
ode ook goed door. Via huursubsidies, die
honderden miljoenen vergen, is de leeg
stand weliswaar opgelost, maar het is te
laat ingezette omschakelingsproces van
nieuwbouw haar vernieuwbouw, dat veel
ingewikkelder was dan men dacht, heeft
de bouwmarkt ernstig verstoord. Investe
ringen kwamen op een laag pitje, het uit-
stotingsproces van ongeschoolde bouw
vakkers nam grote vormen aan én waar
ook al veel te laat aan was gedacht tallo
ze toeleverende industrieën (ramen, ver-
warmingsinstallaties, steenbakkerijen, ta
pijtindustrie) kwamen door de plotselihgé'
investeringsstop in grote moeilijkheden.
Ze hadden hun produktie-capaciteit de
laatste jaren opgehoogd omdat zé zich
verzekerd wisten van een vaste binnen
landse afzet, nu viel die markt van de ene
op de andere dag uit. Epxporteren dan
maar. Ho, ho, daar waren formidabele
obstakels, want in sommige ontwikke
lingslanden kon men die produkten zelf al
maken, zelfs tegen een veel lagere prijs.
de economische crisis. Ook andere hoog
jeïndustrialiseerde landen zitten tot de
nek in de problemen. Afgelopen zondag
«klaarde een Duitse Frankrijkspecialist
ip het tweede Duitse net tijdens een analy
se van de Franse verkiezingen dat hij
reesde dat talloze Franse fabrieken
straks hun poorten zouden moeten sluiten,
omdat de overheidssteun die er de laatste
naanden in was gepompt niet vol te hou
den viel. Donderdag waaide vanuit Enge-
and het bericht over dat in de Britse
itaalindustrie, waar 200.000 mensen wer-
len, minstens 30.000 arbeidsplaatsen zul-
en moeten verdwijnen alvorens een mil-
ardeninjectie van de Britse Labourrege-
ing werkelijk het beoogde effect be-
ioud van"een gezonde Britse staalpoot
al sorteren.
Hoewel de huidige economische recessie
elke geïndustrialiseerde natie haar spe
cifieke problemen kent, wijzen alle gege
vens die over de crisis loskomen er min of
keer op dat de westerse wereld in feite
met zogenoemde capaciteitsproblemen
kampt. Simpeler gezegd: er wordt meer
geproduceerd dan men in eigen en/of in
iet buitenland kan slijten. Ondernemers
cunnen best voor een tijdje alleen voor de
voorraadschuur produceren, maar als de
'oederen zich daar opstapelen en de,klan
ten hun produkten zelfs niet tegen een
lacht prijsje willen of kunnen afnemen,
Jdan zullen zij eens het besluit moeten
-Riemen hun produktie te halveren of hun
ledrijf te sluiten. Want als ze niets verko
len verdienen ze niets en komt er geen
|geld in kas om de lonen te betalen en
lieuwe grondstoffen te kopen. Zo eenvou-
lig ligt dat.
De tragiek van de verzadigingscrisis, die
vele geïndustrialiseerde landen teistert, is
[dat naast de deur meer dan de helft van de
'ereldbevolking in bittere armoede leeft.
Ie ontwikkelingslanden uit de arme Der
de en de verpauperde Vierde Wereld heb
ben een schreeuwende behoefte aan al die
machines die in de industrielanden als het
ware staan weg te roesten, maar ze hebben
l om die goederen te kopen. Een
aangepakt Marshall-hulpplan,
waarbij koopkracht uit het rijke westen
naar de arme landen wordt overgeheveld,
kan een oplossing betekenen, maar wie is
bereid de miljarden om niet weg te geven?
Tot nu toe niemand. In de géïndustriali-
seerde wereld hebben miljoenen bikkel-
hard voor hun welvaart gewerkt, dat sta je
niet zomaar af. Vandaar dat elk land dat
I onder de recessie gebukt gaat via nationa-
I listische economische politiek in eerste in-
I stantie de eigen belangen veilig stelt.
I Nog steeds vragen velen zich af hoe het
toch mogelijk was dat de wereldrecessie
I zich zo diep in de gemengde Nederlandse
I economie kon invreten. De volstrekt vrije
I ondernemingsgewijze produktie was im-
J mers via allerlei beperkende wetten en
Verordeningen min of meer aan banden
I gelegd. Trouwens, elke overheid kan met
conjuncturele tijdelijke) maatregelen
1 de economie in eigen land enigszins stu-
ren. Waarom dan toch die afschuwelijke
werkloosheid? Het antwoord op die vraag
I valt ruwweg te halen uit een analyse van
I vier belangrijke economische gebeurtenis-
I sen die diepe sporen hebben achterge-
schappij die pensioengelden beheert).
Maar die stelden hoge eisen aan kre
dietwaardigheid. En die bekeken drom
mels goed of het vervaardigde produktie
nog wel kansen had.
Op dit vlak geldt een gouden vuistregel:
kan de machine elders goedkoper ge
maakt worden, dan komt er geen geld op
tafel. Is de prijs voor het produkt wèl
concurrerend, maar zijn de transportkos
ten zo hoog dat de machine op de plaats
van bestemming uiteindelijk toch duurder
is dan het lokale produkt, ook dan geven
de geldschieters niet thuis. Een voorbeeld.
Bij Hoogovens wordt veel staal gemaakt
via eenvoudige produktieprocessen, die
ook in ontwikkelingslanden van cle grond
kunnen worden getild. Aangezien dat staal
juist bestemd is voor ontwikkelingslanden
ligt het voor de hand de fabrieken daar te
stichten. Arbeid is er goedkoper en men
schakelt de hoge transportkosten uit. Daar
ligt voor een inventieve ondernemer die
nog wat miljoentjes achter de hand heeft
een grote markt braak. Hij gaat investe
ren, stampt hoogovens uit de grond (daar
mee de wereldcapaciteit die toch al groot
is opvoerend) en gaat produceren. Het
gevolg: de Nederlandse staalgigant ver
liest een afzetmarkt. Zo is de Europese
textielindustrie naaf de knoppen gegaan.
En zo gaan, naar verwachting, alle bedrij
ven of bedrijfstakken met eenvoudige pro
duktieprocessen naar die landen waar de
loonkosten nog laag zijn.
Onlangs heeft de Zweedse econoom pro
fessor Erik Dahmen een oplossing aan de
hand gedaan om uit het economisch dal te
komen. Vele vakgenoten in andere landen
hebben dat medicijn in. wat andere be
woordingen ook al aangeraden. Volgens
Dahmen, die in Zweden een grote naam
heeft op te houden, zal het bedrijfsleven
moeten worden aangespoord om tot"'
nieuwe initiatieven te komen. De overheid
moet ruimte scheppen via verlaging van
de belasting- en premiedruk om geld vrij
te kunnen maken voor speurwerk en ont
wikkeling. De arbeidskosten moeten in
zijn ogen worden afgeremd, de arbeidsmo
biliteit dient bevorderd te worden. Een op
het eerste gezicht eenvoudig recept, maar
als deze oplossing tegen het licht van de
politiek wordt gehouden stormen de moei-
lijkheden van alle kanten op de regerings
leiders af. Want de omschakelingswerk-
loosheid die bij het toepassen van Dah-
mens oplossing optreedt is politiek onaan
vaardbaar.
Nederland zou de klap gedeeltelijk kun
nen opvangen via de opbrengsten uit het
aardgas. Daarmee zijn we aangeland bij
de vierde trendbreuk die de economische
politiek in dit land in zowel gunstige als
ongunstige zin beïnvloed heeft. Het geld
uit Slochteren heeft de onderliggende pro
blemen van structurele (=blijvende) aard
zoals die hiervoor beschreven zijn, velé
jaren verdoezeld. Net als de oliesjeiks had
den achtereenvolgende Nederlandse pre-
miers De Jong, Biesheuvel en Den Uyl geld
zat om de lekken in het welvaartsschip te
dichten. Zij deden dat niet, zij bestelden
pompen om het binnenlopende water
kwijt te raken. Anders gezegd: het aard-
gasgeld is niet produktief aangewend
opzij gelegd om technologische ontwikke
lingen van de grond té tillen maar
verdween in de bodemloze put van de'’"-'
algemene middelen. Daar werden huur
subsidies mee betaald en daarmee werden
de overdrachtsinkomens AOW, WWV,
WAO en AAW, dus onze sociale verzeke
ringen) aan het netto-minimumloon ge-"
koppeld. Prachtige initiatieven die met na-
me de zwakkeren onder ons een aanvaard-
baar minimumbestaan bieden, maar wel
een erg kostbare zaak.
Vandaar de discussie bij economen, on
dernemers, vakbondsleiders en parlemen- -—
tariërs over wat er in de toekomst gebeu
ren moet om een verdere uitholling van het
economisch draagvlak in de bedrijven
wordt het Nationale Inkomen verdiend
waaruit lonen, belastingen, premies voor.
sociale verzekeringen en overdrachtsinko-'
mens aan de zwakken worden geput) te”
voorkomen. Er vallen ruwweg twee kam-.”
pen te onderscheiden. Deskundigen van
progressieve huize willen in meerderheid
de publieke sector het terrein dat de
overheid bestrijkt) versterken, anderen
die in alle politieke groeperingen huizen
willen juist de particuliere sector lonen
en winsten) wat meer mogelijkheden
bieden. Een compromis tussen beide stro
mingen ligt eigenlijk voor de hand. Dat
kan indien het aardgaspotje, dat tot 1985
nog vele miljarden oplevert, daartoe wordi
gebruikt. Versterking van speerpuntin-
dustrieën, waarvan Nederland er nog vele
telt, de omschakelingswerklóosheid op
vangen door het op peil houden van de
overdrachtsinkomens. Dat voor die tus
senoplossing veel tact wordt vereist, laat
zich raden.
Krijgen de partijen de tijd om een even
wichtige oplossing op papier te krijgen,
terwijl het economisch gebouw aan alle
kanten piept en kraakt? Dat is zeer de
vraag, want aan de horizon tekent zich een
vijfde trendbreuk af als gevolg van de
dollarcrisis. Iedereen, behalve de Ameri
kanen, windt zich vreselijk op over de
forse waardevermindering van ’s-werelds
belangrijkste valuta. President Carter
heeft de economische inzinking in zijn
land bestreden via geldinjecties. Hij het de
geldpersen op volle toeren dollars vervaar-
digen om daarmee de dure energiereke
ning te kunnen betalen. Het mes sneed aan
twee kanten. Toen de dollar afgleed, bete
kende dit dat het voor de Amerikaanse
industrie gemakkelijker werd om op de
internationale markten te concurreren
met goedkope-lonenlanden. Daarentegen....
werden landen met sterke valuta’s Ja-
pan, Duitsland en Nederland getroffen:
produkten uit die landen Werden relatief
duurder. Zolang grondstoffen produce-
rende landen hun prijzen niet aanpassen,
valt de schade mee, maar als de oliesjeiks,
verenigd in het OPEC-kartel, die waarde
vermindering niet meer tolereren, hangt - -
een forse prijsverhoging voor energie in de
lucht. De mondiale inflatie, die in West-
Europa min of meer teruggedfongen is, zat*"
dan ongetwijfeld een nieuwe impuls krij
gen. En dan wordt Europa het slachtoffer
van een eng nationalistische monetaire
geld) politiek van Amerika. Die handel-
soorlog iets anders is het niet maakt
van elk uitgedokterd plan om de Neder--
landse economie nieuw élan te schenken
een paskwil. Toch zal een klein land met
die bittere realiteit moeten leren leven.
De loonexplosie van 1964, de aardgas-
I vondst in Slochteren, de verzadiging van
1 de nieuwbouwmarkt in 1971 en de oliecri-
j sis van 1973 markeren omslagpunten in
I economische ontwikkeling die tot op de
I huidige dag hun uitwerkingen hebben. Dit
I zijn, wat economen noemen, trendbreu-
I ken. Men wijkt van oude, vertrouwde pa-
I- den af en men slaat nieuwe wegen in.
I Omdat iedereen het wil (de loonexplosie),
I door stom toeval (de aardgasbel), door
I- tekortkomingen (de verzadiging van de
I nieuwbouwmarkt) of doordat een groep
landen zijn macht op de markt laat gelden
(de oliecris
In 1961 legt de Nederlandse jezuïet Har
ry Hoefnagels een tijdbom onder de stoe
len van de profeten van de geleide inko
menspolitiek. Tot dat tijdstip bepaalde de
overheid met behulp van de computers
van het Centraal Pan Bureau (CPB) tot
enkele cijfers achter de komma hoeveel
elke Nederlander er het volgend jaar bij
mocht hebben. In een artikel in de Sociolo
gische Gids schreef de zojuist uit Parijs
teruggekeerde socioloog Hoefnagels, die
enige maanden op de Sorbonne college
.1 had gelopen bij de conflict-theoreticus
gracht1 Raymond Aron, dat de Nederlandse maat-
Rentepct.
met/zonder
gemeentegar.:
