Herhaling Schubert-concert
Penta Theater verrast
met nieuwe produkties
ernst en luim
voor socialisme
en vrede
werk méé
word lid van de PSP
Weinig variatie, maar
inzet bij Jim Capaldi
meer dan een aardige stunt
De Appel: plezier in
Project biedt goed beeld van Weens muziekleven anno 1828
Ex-Traffic-drummer maakt uiterst dansbare muziek
Dr. Vlimmen niet voor
alle leeftijden
Orgelmuseum wordt
vol theateractiviteiten
flink uitgebreid
Evenementenmarkt als kermis
I
f- u
„Roffel en touche” en „Trevira Rood"
19
DINSDAG 28 MAART
19 7 8
KUNST
De PSP wil daar ook in de provinciale staten aan
werken: voor uitbreiding van openbaar vervoer en
welzijnsvoorzieningen, voor bescherming van het
milieu, tegen militarisering van de provincies,
tegen kerncentrales en opslag van kernafval.
In en buiten het parlement werkt de PSP
aan dat beleid. U kunt ons daarbij helpen. Dat
kan door 29 maart PSP te stemmen en
door lid van de PSP te worden.
0
HAARLEM. Als onderdeel van de Schubertgolf die naar aanlei
ding van Schuberts dood, 150 jaar geleden, het Nederlandse muziekle
ven de laatste maanden heeft overstroomd met de scheppingen van
deze geniale componist nam het op eerste paasdag in het Haarlemse
Concertgebouw georganiseerde concert een bijzondere plaats in.
V|
(ADVERTENTIE)
BON - OPSTUREN NAAR PSP-POSTBUS 700-AMSTERDAM
Stuur mij inlichtingen over werk en lidmaatschap van de PSP.
Naam:
Adres:
Woonplaats:
Financiële bijdragen: postgiro 151600 t.n.v. PSP-propaganda-
fonds, Amsterdam.
de burgerij, die zich er dan ook geestdrif
tig hetzij actief in de huiskamer, hetzij
als toehoorder in concertzalen, de aula van
de universiteit, de hoftheaters en de salons
van muziekuitgevers en klavierbouwers
mee bezig hield.
Een zekere huiselijkheid straalt ook af
van dit programma. De intieme liedkunst
en de kamermuziek maken er tenslotte de
hoofdmoot van uit, terwijl de koorwerken
om een kleine bezetting vragen. En ook de
lengte van het programma (bijna drie uur)
doet je ervaren dat onze Ausdauer toch
wel is aangetast door het tempo en de
onrust van deze eeuw.
Samenvattend zou je kunnen zeggen dat
door de herhaling van dit programma de
vele facetten die een periode uit het mu
ziekleven omgeven zo werkelijkheidsge-
muziek er blijk van beïnvloed te zijn door
latin-rock en Afrikaanse ritmische patro
nen, wat het „zwarte” karakter ervan ver
sterkt. Sterkste nummers zijn Just want
your Love, het al wat oudere I don’t care,
Caldwell, het Stephen Stills-achtige This
terrible Way en het latijnse It’s good-bye
Love. Surprises zijn een haast breekbare
versie van het Trafic-nummer Low Spark
of high-heeled Boys en Bryan Hyland’s
Sealed with a Kiss. Jim’s shirt is tegen die
tijd helemaal doorgezweet. Teken voor in
zet én een eenvormige gerichtheid.
JOHN OOMKES
lekkere hapjes laat ontnemen
doordat hij te goeder trouw is.
Peter van der Linden speelt de
wolf, Aus Greidanus en Willem
Wagter doen verschillende rol
len. Het wordt een ontwapenen
de voorstelling in de meest let
terlijke zin. Nog geen tien minu
ten zijn verstreken of het gro
tendeels volwassen publiek is
tot een zaal kinderen gepromov
eerd. Het klakt met een metalen
„kikker”, blaast op een papie
ren toetertje en draagt daarbij
een feesthoedje in Chinese stijl.
Een briljante manipulatiezet
van de toneelspelers en dikke
pret voor de „slachtoffers”.
Niet overal is de stemming
kolderiek. Op hetzelfde moment
is in een repetitieruimte boven
in het gebouw een visie op de
kunstschilder Van Gogh te be
wonderen. De titel: De Aardap
peleters. Het idee ontsproot aan
het brein van Niek Pancras en
samen met Catherine ten Brug-
gencate, Marlies Heue Rein Ed-
zard en Henk Votel werkte hij
het uit tot een gave impressie
rond Van Gogh’s beroemde
olieverf. Aan weerskanten van
de lange zijde van een rechthoe
kige ruimte zijn tribunes. Daar
tussenin ligt het speelvlak. Aan
de korte zijden ’n schilderijlijst
ROTTERDAM. Het Penta Theater
werd in 1972 opgericht door vijf dansers,
frappeerde in het begin vooral door een
frisse, speelse aanpak, kreeg na enkele
jaren een inzinking maar is nu weer
helemaal terug met twee bijzondere pre
mières: „Roffel en Touche” en „Trevira
Rood” die naast het door mij al eerder
enthousiast besproken „Uw Nederige
Dienaar” (een Europeaan in een Japans
restaurant) een ijzersterk programma op
leveren. Roffel en Touche speelt zich af
in een variététheater met jongleurs,
acrobaten, een goochelaar, een danseres,
een rolschaatsvirtuoze, een tragedienne
en een fakir. Het bijzondere daarbij is
dat we al deze figuren niet óp het toneel
zien, maar dchter het toneel, waar ze
zich verkleden, schminken, en zich in
hun rollen inwerken.
Drie dingen worden bij Penta vooral
zichtbaar. Ten eerste het zenuwachtige
gedraaf om maar op tijd klaar te zijn
voor de opkomsten; ten tweede een groot
deel van de nummers, bijvoorbeeld als
de goochelaar een kaartentruc repeteert
of een bos bloemen uit zijn mouw trekt;
als de acrobaten hun nogal gecompli
ceerde evenwichtsnummers steeds weer
proberen of als de jongleur met drie
ringen of ballen aan het oefenen is. Nog
leuker is het dat we ook nog iets zien van
wat er echt op het toneel gebeurt omdat
we het uitzicht hebben op een achterdoek
waarboven af en toe de ballen van de
jongleur, de vliegende bloemen van de
goochelaar of de topman op de acroba-
tenpyramides te zien is. Een derde aspect
maakt het geheel echter nog interessan
ter, dat is het zichtbaar worden van de
karakters van de artiesten. De ijdelheid
als ze zich voor de spiegel aankleden of
schminken, de onzekerheid als ze zich
zelf steeds weer opnieuw willen overtui
gen dat een bepaalde truc wel zal lukken
en dan bijvoorbeeld de drankzucht van
de goochelaar, waarvan de fakir hem
In het museum is van alles te zien op
speeldoos- en orgelgebied, van het kleinste
klokje met een miniatuurcarillon en kleine
bellenspeelwerkjes tot enorme draaior
gels.
De Nederlandse Filmkeuring vindt, dat
deze kinderen de bloedige operaties in de
film mogelijk niet kunnen verwerken, en
ook dat de scène van paren van paarden,
afgewisseld met de liefdesscène op een
hooizolder, een dreigende sfeer oproept
mede door de begeleidende muziek.
DEN HAAG (ANP). De film „Dr.
Vlimmen” is niet toegelaten voor kinde
ren beneden de twaalf jaar.
UTRECHT (ANP). Het Nationaal Mu
seum van Speeldoos tot Pierement in
Utrecht dat momenteel met een nijpend
ruimtegebrek worstelt krijgt eind volgen
de maand meer lucht. Dan kan het achter
de Dom gaan beschikken over een aanpa
lende ruimte die is verlaten door het
goud-, zilver- en klokkenmuseum dat naar
Schoonhoven is vertrokken.
probeert af te houden, wat niet lukt om
dat de goochelaar zodanig met de glaas
jes manipuleert, dat de fakir hem nooit
echt betrapt. Een verrukkelijk stuk vol
verrassingen waarbij de warwinkel van
circusmuziekjes in de montage van Ben
van der Linden een belangrijke rol
spelen.
Het tweede nieuwe nummer is Trevira
Rood. Vijf dansers in wijde rode trevira-
pakken veranderen nu eens in Arabie
ren, dan weer in gymnasten, te zamen in
een soort duizendpoot, in reuzen of in
Liliputters en dat alleen maar door een
stuk rode doek nu eens om het hoofd,
dan weer om de taille te binden. Met
respect voor alle Penta-spelers wil ik
keze keer toch vooral Daniël Nieman
(o.a. als de goochelaar) noemen, die er
steeds weer in slaagt zichzelf bijna on
herkenbaar te maken in de figuren die
hij creëert. Penta komt voor het eerst
weer in de buurt, begin juni in het Festi
val of Fools in Amsterdam. Iets om dan
niet te missen.
CONRAD VAN DE WEETERING
Het Speeldoos- en Orgelmuseum krijgt
er dan een expositieruimte bij die half zo
groot is als de huidige. De uitbreiding zal
8 mei officieel in gebruik worden geno
men door staatssecretaris Wallis de Vries
(CRM).
<N
(D
r-
o
d
I
c
0)
0
b
in
o
0)
c
o>
c
o
In de nieuwe museumruimte zal onder
meer een unieke particuliere collectie wor
den tentoongesteld die in Brussel op de
kop werd getikt. Het museum van Speel
doos tot Pierement werd in 1971 achter de
Dom gehuisvest Sindsdien worstelde het
museum met chronisch ruimtegebrek
doordat de collectie steeds groter werd en
het aantal bezoekers snel steeg: in 1971
bezochten 30.000 mensen het museum, vo
rig jaar waren dat er al 80.000.
ir Scène uit „So voer gesongen, so nagepepen”, een improvisatie
op Jan Steen. Op de voorgrond de acteurs Henk Votel (met mand),
Rein Edzard en Niek Pancras. Daarachter de musici Erik Visser en
Peter Weekers. (Foto Pan Sok).
ir De alt Marianne Dieleman zong zondagavond met grote inzet tijdens de herhaling
van het enige concert dat Schubert ooit gaf.
De CDA-VVD-regering gaat er stevig tegenaan. Extra uitgaven
voor bewapening: voor onderzeeërs en atoomkoppen voor
Lance-raketten. Een miljard extra belastingvoordeel voor on
dernemers, zonder enige garantie op meer werk. Uitbreiding
van UCN-Almelo. Geen afwijzing van de neutronenbom.
Plannen voor bezuinigingen op kollektieve voorzieningen lig
gen klaar, maar worden pas na de verkiezingen bekend
gemaakt.
Tegen zo'n beleid is harde strijd nodig. Niet om een PvdA-
CDA-regering terug te krijgen. Want het beleid van het kabinet
Den Uyl ging zij het minder ver in dezelfde richting als dat
van het kabinet Van Agt. Ook Den Uyl bleef binnen de smalle
marges, die ondernemers en NAVO hem lieten.
Die strijd is juist nodig om deze marges te doorbreken. Om de
macht bij de mensen te brengen. De PSP wil die strijd voeren.
Samen met vakbonden, vrouwenbeweging, vredesgroepen en
linkse partijen.
met daarin een tafel en stoe
len (geen personen) er tegeno
ver een voorstudie van De Aar
dappeleters. De mensen die oor
spronkelijk binnen het schilder
ij vertoefden bewegen zich daar
nu buiten. We horen delen uit
streekromans, gebruiken van
het platteland en door alles
heen klinkt het zware zwoegen
en eigen geaarde leven van een
categorie mensen die de meeste
van ons stadsbewoners vreemd
is. Het resultaat van het spel van
deze groep is vaak ontroerend
doordat de boerensfeer hier
even raak getroffen wordt als
Van Gogh in zijn misschien on
bedoeld protesterend schilderij
deed.
Na de pauze laten dezelfde
acteurs en actrices zich inspire
ren door een andere, vroegere
kunstschilder, de Hollandse
meester Jan Steen. Nu spelen ze
op het plankier waar eerder de
Chinezen hun wijsheden debi
teerden en het is een bende van
jewelste. Een eet-drink-en-wees-
vrolijk festijn. Maar evenals bij
Van Gogh zijn er verstilde mo
menten en dan wordt de ernst
achter de luim soms schrijnend
voelbaar. De chaos in het geheel
van deze produktie moet je even
Diezelfde groep is voor de
pauze te zien in „Egypte”, een
reis door de oudheid waarin je
hedendaagse hinderlijke toeris
ten ontmoet. Een programma
naar een idee van Robert Pra
ger, die vorig jaar zelf in Egypte
was. Hij noteerde teksten die
daar bij pyramides en andere
bezienswaardigheden uit de
oudheid te vinden waren. Tek
sten uit en over het Egypte van
2000 voor en 2000 na Christus.
Ook hier weer uitgewerkte im
provisaties.
verwerken, maar past wel ge
heel in Steens reputatie. Wat ik
er in elk geval van onthouden
heb is de prachtige warme
zangstem van Catherine ten
Bruggencate; zonder daarbij
iets aan de prestaties van de
anderen af te doen, wil ik die
noemen.
Muzikaal en cabaretesk gaat
het ter zelfder tijd toe in de
repetitieruimte boven. Daar
gaat „Abstruus”, een show-ach-
tig en cabaretesk programma
naar bestaande en niet-bestaan-
de teksten van hedendaagse
schrijvers als Topor, Handke
(stukje Publikumsbeschimp-
fung), de sexuoloog Hirschfeld
en verder teksten ontleend uit
kranteberichten. Daar is een
drummende Johan Cruijff te
zien midden van ongebruikelijk
ogende personages. De mede
werkenden zijn de actrice Ka-
trien Vansteenkiste, de acteurs
Hubert Fermin, Robert Prager,
Roelant Radier en de musici Pa-
ko Keuls, John Lagrand en Vci-
tor Milèr die normaal de Ores-
teia ondersteunen. Hier zijn mu
sici en acteurs dooreen gewe
ven. Het is alsof ze nu eindelijk
eens doen waar ze zélf zin in
hebben.
de hand en dat verleent aan de meeste van
zijn songs een verfrissende climax. Zijn
gedrevenheid heeft dan ook positieve ge
volgen voor de hechtheid van de band en
de sfeer in de zaal, waar stevig wordt
geswingd. Bij tijd en wijle geeft Capaldi’s
De ex-Traffic-drummer mag op zijn ei
gen houtje dan wel niet tot wereldschok
kende muzikale prestaties in staat zijn ,hij
straalt wel voldoende uit. De verkilde bot
ten worden zowaar in een ommezien ver
warmd! Het affiche maakt met de nodige
humbug duidelijk dat het om „Jim Capal
di’s World Tour 1978” gaat. Met als koddi
ge toevoeging „plus Japan”. Een hele on
derneming dus. Maar hij moet zelf drom
mels goed hebben geweten waaraan hij
begon, want de begaafde evenknie van
Steve Winwood van weleer, heeft na het
ontbinden van het verwaterde Traffic-con
cept in 1975 slechts sporadisch van zich
laten horen.
Welgeteld vier solo-albums verschenen
er tot op heden van zijn hand. Aangezien
geen van deze producties in aanmerking
komt voor een bijzondere vermelding de
structuur is over het algemeen wat simpe
ler dan wat we van zijn eerdere Traffic-
bijdragen gewend zijn moet er toch van
nostalgie sprake zijn, willen over het alge
meen honderden, wat bedaagdere elemen
ten op een dergelijk concert afkomen. Sen
timent is in de regel een slechte leidsman
en gelukkig kiest Capaldi voor zijn eigen
repertoire, dat voornamelijk funky of door
rhythm ’n blues bepaald is.
Voor deze opzet, die inhoudt dat Capaldi
zelf voorop het podium komt te staan,
heeft hij na enig zoeken steun kunnen
vinden bij een ervaren team van door de
wol geverfde musici. Kokomo’s Alan
Spenner plukt aan de bas en zoiets is
dadelijk waarneembaar in positieve zin.
Samen met Trevor Morais op drums levert
hij een soulachtige funky backbeat af, die
Capaldi’s songs uiterst dansbaar houdt.
Daar overheen legt toetsenman Chris Par-
ran een sluier van synthesizerakkoorden
en doorbreken slechts Peter Bonas’ accu
rate en flitsende gitaarlicks het wat ver
vlakkende stramien van het geheel. De
Ghanese percussionist en saxofonist Le
one fungeert tot slot zuiver als garnituur.
Pas tegen het eind van het concert weet
Jim Capaldi zijn vocaal niet al te ruime
mogelijkheden optimaal te benutten en
ook enigszins als performer te werk te
gaan. Voor die tijd gedraagt hij zich bij tijd
en wijle letterlijk als een slagwerker die
onthand is omdat hij niet achter zijn kit
kan zitten. Maar dat motorisch wat vreem
de gedag werkt een zekere spanning wel in
Dit vooral omdat het programma een
letterlijke herhaling vormde van het enige
openbare concert dat Franz Schubert pre
cies 150 jaar geleden 26 maart 1828
heeft gepresenteerd. Belangrijke kunste
naars uit die tijd, zoals de violisten Böhm
en Holz, de altviolist Weiss, cellist Linke,
bariton Vogl, alt Jospehine Fröhlich, hoor
nist Levy en pianovirtuoos Carl Maria von
Bocke verleenden hun medewerking, als
mede de tenor Tietze (pedel van de Univer
siteit), een vrouwenkoor van conservatori-
mnleerlingen en een mannenkoor.
Het programma luidde aldus: Erster
Satz eines neuen Streich Quartetts (waar
bij wordt aangenomen dat het hier ging
om het kwartet in G opus 161), de liederen
Der Kreuzzug, Die Sterne, Fischerweise,
Auf dem Strome (voor tenor, hoorn en
piano) en Die Allmacht, een Fragment aus
dem Aeschylus (waarschijnlijk speciaal
uitgekozen om de operazanger Vogl een
goede gelegenheid tot schitteren te
bieden), het Standchen voor alt, vrouwen
koor en piano, het pianotrio in Es opus 100
en het strijdleid Schlachtgesang met een
tekst van Klopstock die de toentertijd in
zwang zijnde nationalistische en militaris
tische gevoelens natuurgetrouw weer
geeft, een tekst die je anno 1978 toch wel
de nodige huiveringen bezorgt) als uit
smijter.
De letterlijke herhaling van een derge
lijk programma bleek toch meer te zijn
dan een aardige stunt die voor een volle
concertzaal moet zorgen. Ik dacht dat Pe
ter Lohr, directeur van het Haarlems Con
certgebouw, die zich op alle mogelijke
manieren heeft verdiept in en ingezet voor
dit project hieromtrent in de lezing die hij
zaterdagmiddag in de foyer van het Con
certgebouw gaf een aantal zinnige opmer
kingen plaatste.
Hij maakte duidelijk dat een dergelijk
project je heel direct confronteert met de
sfeer die het muziekleven in die tijd in
Wenen kenmerkte. Een muziekleven dat
losraakte van de adel en in bezit kwam van
trouw mogelijk bijeen worden gebracht
iets wat correspondeert met onze huidige
behoefte aan authenticiteit en aldus
voor zichzelf spreken.
En dat middels bekwame en uitstekende
pleitbezorgers voor Schuberts kunst: het
Amsterdams Strijkkwartet dat bestaat uit
Jeannelotte Hertzberger, Jan Hulst, Rena
Scholtens en Ben de Ligt, de grandioze
muzikale persoonlijkheid van bariton Ber
nard Kruysen, de met grote inzet gebrach
te zang van alt Marianne Dieleman, de zeer
gave, pure vertolking van het lied Auf dem
Strome door tenor Hein Meens waarin de
hoornpartij fraai werd geblazen door Joop
Meijer en wel in het bijzonder pianist
Maarten Bon die ongeveer de hele avond
in touw is geweest.
Bewonderenswaardig was zeker ook het
aandeel van het Haarlems Bach Ensemble
onder leiding van Sam ten Velden. Dege
nen die het concert niet hebben bijge
woond moeten de komende tijd hun radio-
gids goed doorkijken, aangezien dit evene
ment door de NOS is opgenomen.
GEMMA COEBERGH
De zesde produktie heet
„Fietsen naar de Hades”. Het
zou oorspronkelijk een opvoe
ring worden van een blijspel
van de Griekse blijspeldichter
Menander. Het heeft anders uit
gepakt. Wat nu te zien is, zijn
improvisaties over het grensge
bied tussen theater en werke
lijkheid (bijvoorbeeld de privé-
gedachten van een acteur tij
dens zijn spel).
De bedoeling van de Evene
mentenmarkt van De Appel is
het publiek ten nauwste te be
trekken bij de activiteiten, ter
wijl het gebodene tegelijk stu
diemateriaal is voor de spelers.
Erik Vos, artistiek leider van De
Appel: „De spelers hebben alle
produkties helemaal zelf ge
maakt. Ze hebben er ontzettend
hard aan gewerkt, en heel veel
van geleerd en ze treden er nu
met vreugde mee naar buiten”.
Er is een kans dat de Evene
mentenmarkt in mei naar Haar
lem komt. Er zijn besprekingen
met de Toneelschuur. Erik Vos:
„Dat zou dan de enige plaats
zijn waar we met deze omvan
grijke produktie terecht kun
nen. Het gaat om een hele week
in Haarlem en dat moet ook wel,
gezien de aard van de Evene
menten. Wij hopen dat het door
gaat, in Haarlem doen ze dat
geloof ik ook, dus de kansen
liggen niet zo slecht”.
KO VAN LEEUWEN
AMSTERDAM. Op de een of andere
manier waren de paasdagen ditmaal geen
voorbode van een naderende lente zoals
ons van andere jaren scherp voor ogen
staat. Een licht gevoel van medeleven
overvalt je dan ook als je enkele tientallen
van de 700.000 buitenlanders, die dit jaar
dan toch nog de feestdagen in ons land
doorbrachten, door de kille straten ziet
slenteren, op zoek naar wat warmte en
gezelligheid. Gelukkig voor enkele hon
derden van hen stond allang van tevoren
vast dat Jim Capaldi en zijn Contenders
op paasmaandag Paradiso zouden
aandoen.
DEN HAAG. Het plezier straalt er verwarmend vanaf, van de
Evenementenshow vol ernst maar ook heel veel luim van toneel
groep De Appel. Vrijdag voor Pasen is het begonnen, maar
zaterdagavond was ik terug in het Appeltheater om méér te zien
van wat de acteurs en actrices van dit gezelschap nu weer hebben
verzonnen. De Evenementenmarkt in het Appeltheater is een
gebeuren waarin alle spelers en musici van het gezelschap zich op
een voor een toneelgroep ongewone manier uitleven. Drie groepen
spelers zorgen elke avond voor twee voorstellingen van ongeveer
drie kwartier, één voorstelling na de pauze, een andere daarna. Als
toeschouwer heb je een keuze te maken en dus drie avonden nodig
om ze alle zes te zien. Op de tweede avond dat ik er was trof ik al
bekende gezichten van de eerste avond, het plezier werkte aanste
kelijk, niet alleen bij mij.
De voorstellingen van de
Evenementenmarkt beginnen
om half negen, maar ruim voor
acht uur is het al feest in het
Appelgebouw. Dan bewegen de
spelers zich in toneelverkleding
of andere onherkenbare ver
momming reeds tussen het pu
bliek. Dat publiek gebruikt het
kopje welkomstkoffie, tradi
tiegetrouw door De Appel aan
geboden of drinkt iets aan de
bar en daarbij verbaast het zich
in Sinterklaasavondstemming
over het kermisachtige gebeu
ren. In een ruimte achteraf
speelt een gelegenheids-jazzor-
kest en tegenover de bar opent
een middeleeuws uitgedost
„Wief” een tentoonstelling van
tekeningen en schilderijen van
de acteurs Aus Greidanus, Pe
ter van der Linden en Willem
Wagter. Alle drie staan ze er bij
uitgedost als Chinezen, gereed
voor hun eerste voorstelling, be
neden in de foyerruimte.
„Ondankbaarheid”, zo heet
de Chinese fabel die ze samen
gaan opvoeren op een langwer
pig podium waar het publiek
omheen geschaard heeft plaats
genomen. Het oorspronkelijke
sprookje is tot pure kolder ver
werkt. Een Chinese fabel over
een wolf die zich zijn kans op
