UITSLAG STEEDS
PvdA heeft veel
SNELLER BEKEND
Premier Van Agt noemt uitslag
triomf voor kabinet en CDA
Opiniepeilers rekenden
aanhang bij
jongste kiezers
Grootste winstpercentage in
Kinderstemmen
4
Persoon van politieke leide\
bepaalt vooral stemgedrag
èi
niet op winst voor CDA
statenzetels voor D’66 en Pvd
B t O
I
F
c
I
I
I
B
H
B
H
19 7 8
DONDERDAG 30 MAART
Reserve in VS
Regionaal beleid partijen speelt ook belangrijke rol
ra
Eerste Kamer
D'66 terug
Almeerders willen
ook wel stemmen
Opkomst bijna vijf procent hoger dan in 1974
I
n
4*
4* 1
■F**
I
I*
F
F*
r
I A
b**
I
t
F
t*
W
ONI
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG. De grote winst
die PvdA en CDA in de diverse
Provinciale Staten hebben ge
boekt, blijkt het beste uit een
vergelijking van de totale aantal
len statenleden die door de
grootste partijen zijn verworven
in vergelijking met 1974. In dat
jaar had de PvdA 218 statenze
tels, nu zijn dat er 254. Dat is een
winst van 36 zetels, ofwel 16,6
procent.
i
i
I
K
Hlh#
I
F»
F»
F
r
F
r
b
t
F
F
F
F
F*
p
i Premier
Het CDA behaalde in het gehele land
in 1974 235 statenzetels, terwijl de chris
tendemocraten nu op 268 uitkomen.
Dat betekent een winst van 33 zetels,
ongeveer 14 procent. Voor de VVD was
er een duidelijk verlies: van 131 staten
zetels in 1974 naar 118 nu; een verlies
van 13 zetels (10 procent).
Bij de verkiezingen van gisteren heb
ben ruim 7,5 miljoen kiezers hun stem
uitgebracht. Dat betekende een opkomst
van 79,12 procent, bijna vijf procent
meer dan bij de vorige statenverkiezin-
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG. De persoon van de poli
tieke leider van een politieke partij blijkt
de belangrijkste drijfveer van kiezers te
zijn om op een bepaalde partij te stem
men. Uit een onderzoek dat gisteren bij de
statenverkiezingen werd gehouden, is ge
bleken dat 21 procent van de kiezers zich
bij hun keuze laten leidden door die
leider.
Dat is vooral het geval bij de PvdA: ruim
een derde van de PvdA-kiezers stemt al
leen op de PvdA vanwege Den Uyl. Bij
WD en CDA is de aanhankelijkheid aan
één persoon (wellicht door het verdwijnen
van Van Agt en Wiegel als politieke lei
ders) een stuk minder.
Een tweede plaats in de voorkeuren
heeft het kabinetsbeleid. Ongeveer 37 pro
cent van de CDA-stemmers doet dat om
dat zij het eens zijn met het beleid van het
kabinet-Van Agt, maar slechts 12 procent
van de WD’ers geeft het kabinetsbeleid
als belangrijkste argument op. Bij de soci
alisten zegt 6 procent op de PvdA te stem
men vanwege het (kennelijk als slecht be
oordeelde) kabinetsbeleid.
gen en acht procent minder dan bij de
verkiezingen van mei 1977, toen een re-
cordopkomst van 87,2 procent werd ge
noteerd.
Volgens de socialistische fractievoorzit
ter Den Uyl is de uitslag van de Statenver
kiezingen voor de PvdA buitengewoon
verheugend. Er is naar zijn mening sprake
van een duidelijke doorstroming naar
links. Den Uyl meende dat het CDA alle
rechtse splinters naar zich heeft toegezo
gen, waardoor het CDA „een veel rechtser
partij” is geworden. De te verwachten
rechtsere signatuur van het kabinet zal in
het bijzonder voor CDA-fractieleider Aan-
tjes moeilijk te verwerken zijn, zo meende
hij.
Fractievoorzitter Rietkerk van de WD
vond dat de verkiezingen het vertrouwen
in dit kabinet onderstrepen. Over een mo
gelijk „Rietkerk-effect” zei Rietkerk niet
de indruk te hebben dat hij ten opzichte
van het CDA een zodanige boeman was
dat er daarom minder op zijn partij ge
stemd is.
Bij de WD was men teleurgesteld over
de teruggang die de partij, zowel ten op
zichte van de verkiezingen van vorig jaar
als ten opzichte van die van 1974 te zien
heeft gegeven. Partijvoorzitter Korthals
Altes legde uit dat een aantal CDA’ers de
vorige keer op de WD heeft gestemd
omdat men een richtingsverandering van
het CDA wilde. „En nu die verandering tot
stand is gekomen, keert men weer naar het
CDA terug".
Er heerst binnen de WD geen vrees
voor zwaardere eisen van de coalitiepart
ner CDA. „We regeren op basis van een
regeerakkoord en dat blijft zo”, aldus
voorzitter Korthals Altes.
Fractieleider Aantjes van het CDA was
zeer verheugd over de winst van de chris-
ten-democraten. Hij zei de indruk te heb
ben dat de kiezers willen dat de rol van het
CDA in de regeringscombinatie met de
WD een nog groter gewicht krijgt toege
kend. „Er is geen partij die landelijk een zo
sterke steun in de rug heeft gekregen als
het CDA”, aldus Aantjes.
Minister-president Van Agt zei gister
avond in een reactie op de verkiezingsuit
slag deze te hebben verwacht. Hij noemde
de resultaten een triomf voor het kabinet
en in het bijzonder voor de CDA. Het
verlies van de VVD achtte de premier van
voorbijgaande aard. „De mensen hebben
ons echt het vertrouwen gegeven”, aldus
de heer Van Agt, die overigens ook meen
de „dat de PvdA het prima heeft gedaan”.
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG. De PvdA is zonder
twijfel de partij die bij de jonge
kiezers op de meeste aanhang kan bo
gen. Bij de verkiezingen van gisteren
stemde 38,1 procent van de jongeren
tussen 18 en 21 jaar op de socialisten.
Bij de kamerverkiezingen van vorig
jaar was dat 35,2 procent. Dat blijkt
uit een enquête van het bureau Into-
mart in opdracht van de NOS.
Intomart, werkend in
opdracht van de NOS,
gaf toen de PvdA een mi-
Vice-fractieleider Brinkhorst van D’66
constateerde dat zijn partij kennelijk een
vast kiezersbestand heeft verworven. Hij
zag in de gelijkblijvende positie van de
Democraten een steun voor het beleid van
de fractie en voor de geheel eigen plaats
van D’66 in de Nederlandse politiek. Voor
zitter Glastra van Loon van D’66 was ver-
CPN-fractieleider Bakker meende dat
zijn partij het beeld heeft gekregen van de
grote verliezer en dat dit effect nog door
gewerkt heeft bij deze verkiezingen. Na
het aanzienlijke verlies van vorig jaar was
de partij intern hersteld, maar naar buiten
toe was dit nog niet uitgestraald.
De PSP’er Van der Spek, het enige Ka
merlid van deze partij, zei de zeer lichte
winst van de pacifisten toe te schrijven
aan het verdwijnen van het Den Uyl-ef-
fect. De PSP heeft getoond een echt alter
natief voor socialistische mensen te zijn, zo
meende hij.
GVP-leider Verbrugh verklaarde blij te
zijn dat zijn partij zich heeft weten te
handhaven op het niveau van de Kamer
verkiezingen van 1977. Het resultaat van
het GPV (precies hetzelfde als vorig jaar)
had volgens Verbrugh beter kunnen zijn
als de Reformatorische Politieke Federa
tie niet had meegedaan. Beide partijen
richten zich op dezelfde kiezers en daar
door is verwarring ontstaan, aldus Ver
brugh, een verwarring waar de RPF overi
gens zelf ook van geleden heeft. De partij
haalde nergens stemmenaantallen van eni
ge betekenis.
heugd dat zijn partij geen eendagsvlieg is
gebleken te zijn.
4
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG. Het verstrekken van de
definitieve verkiezingsuitslag is een zaak
die met de jaren vlugger gebeurt. Duurde
het vroeger tot diep in de nacht eer alle
uitslagen door de computers waren ver
werkt, gisteren kon het ANP, dat voor de
verwerking van de uitslagen zorgt, al
rond half twaalf de definitieve uitslag
meedelen.
PPR-fractieleider Ria Beckers zag in het
verdergaande verlies van de Radicalen nu
nog geen aanleiding om consequenties te
trekken ten aanzien van het voortbestaan
van de PPR. De lichte achteruitgang ten
opzichte van de Kamerverkiezingen is een
redelijke basis om op verder te gaan, zo
meende zij. In ieder geval wil de PPR de
gemeenteraadsverkiezingen afwachten.
Om negen uur was gisteravond al de
uitslag van ruim een derde van alle ge
meenten binnen, waaronder die van di
verse grote steden. De eerste gemeente
die met een uitslag kwam was het Zuid-
hollandse dorp Asperen. Reeds om drie
minuten over zeven kon de uitslag van
Asperen in de computers van het ANP in
het Zuidhollandse provinciehuis in Den
Haag worden ingevoerd.
MILSBEEK (ANP). De tweejarige
Janneke Jacobs uit Milsbeek (gem. Gen
nep bij Nijmegen) ging gistermiddag stem
men. Ondanks haar leeftijd had zij een
oproep gekregen. De voorzitter van het
stembureau nam de oproepkaart lachend
in ontvangst en verontschuldigde zich
voor de administratieve vergissing.
In dezelfde gemeente Gennep, in het
dorp Ottersum, was ook de achttien maan
den oude Martijn Teunissen opgeroepen.
Hij ging, eveneens in gezelschap van zijn
vader en moeder naar het stembureau. In
de mechanische apparatuur van de ge
meente bleek een fout te zijn geslopen,
waardoor in totaal ongeveer tachtig jonge
mensen onterecht opgeroepen werden.
PvdA-fractievoorzitter Van Thijn zei het
vooral belangrijk te vinden dat de PvdA
erin geslaagd is de morele kater bij de
PvdA-kiezers over de lange kabinetsfor
matie en de rol van de PvdA daarin, te
doen vergeten. „Deze uitslag mag zeker
niet worden uitgelegd als een versterking
van het draagvlak van het kabinet”, aldus
Van Thijn.
■ü- In de NOS studios in Hilversum woon
de een aantal politici gisteravond het bin
nenkomen van de uitslagen bij. Dat niet
alleen Van Agt ingenomen was met de
uitslag blijkt wel uit de lachende gezich
ten van Aantjes en Rietkerk.
Maar ook de WD wint nog steeds
aan aanhang onder deze groep jonge
kiezers. Vorig jaar stemde 16,5 procent
van de jongeren op de VVD, nu 17,2.
Het CDA verliest echter steeds meer
jeugdige kiezers. Bijna 1 procent van
de jonge aanhang van het CDA ging dit
jaar verloren ten opzichte van vorig
jaar.
Opvallend is overigens dat de andere,
kleine linkse partijen, zoals PPR, PSP
en CPN - die toch een doorgaans jeug
dige aanhang hebben - onder de jonge
ren verlies leden. D’66 daarentegen
steeg licht, van 8,5 procent in 1977 naar
8,6 procent nu. Verrassend is dat de
SGP zijn aanhang onder jongeren rela
tief sterk zag groeien: van 1,1 procent
van de jonge stemmen naar 1,8
procent.
De Zuidhollandse gemeente Asperen
was opnieuw de eerste gemeente waarvan
de verkiezingsuitslag als eerst binnen
kwam. Reeds om 19.03 uur konden de
stemmen in de computer worden inge
voerd. Foto: loco-burgemeester Zwart
leest de uitslag van de stemmachine af
(Van onze
parlementsredactie)
DEN HAAG. De
winst van het CDA, die
van christen-democra-
ten de grootste politieke
partij van Nederland
maakte, is door geen van
de opiniepeilers voor
speld. Ook de overigens
vrij nauwkeurige prog
nose die het bureau Into
mart al om half acht van
de verkiezingsuitslag
wist te geven, zat er wat
de verhouding tussen
CDA en PvdA betreft
naast.
De uitslag van deze verkiezingen h^eft
ook invloed op de samenstelling van de
Eerste Kamer, al zullen de effecten daar
van pas over enkele jaren merkbaar zijn.
De leden van de Eerste Kamer worden
namelijk gekozen door de Provinciale
Staten. Dat gebeurt niet in één keer.
Eerste-Kamerleden worden gekozen
voor zes jaar, maar de helft van de sena
toren treedt na drie jaar af, waarna in de
provincies waar zij vandaan komen on-
Ook bij de verkiezingen van vorig jaar
was Asperen (1473 stemmers ditmaal) de
eerste. Maastricht was de eerste van de
grote steden die een volledige uitslag
verstrekte. De uitslag had overigens nog
wel eerder kunnen komen, ware het niet
dat het ANP om elf uur nog op de uitsla
gen van vijf gemeenten wachtte, die
maar niet doorkwamen. Het betrof de
uitslag van Hilversum, Bloemendaal,
Breukelen, Leiderdorp en Pijnacker.
Het CDA is dus blijkens de uitslag de
grootste partij van Nederland. Maar de
verschillen met de PvdA zijn niet uit
zonderlijk groot. Op ruim 7,5 miljoen
kiezers brachten ruim 88.000 mensen
méér een stem uit op het CDA dan op de
PvdA, in stemcijfers: 2.657.363 tegen
2.568.514. Op de VVD stemden
1.283.531 mensen.
DS’70-leider Nijhof zag in de ver
kiezingsuitslag geen aanleiding zijn werk
in de Tweede Kamer stop te zetten. „Ik heb
een mandaat gekregen voor de zittings
duur van het kabinet”, aldus Nijhoff. Als
er weer landelijke verkiezingen zijn zal de
partij zich afvragen of zij zich opnieuw op
landelijk niveau zal presenteren.
Verder ernaast zat het
onderzoekbureau Lagen
dijk, dat de AVRO als
klant heeft. Vorige week
voorspelde Lagendijk
een forse winst voor de
PvdA (35 procent) en
werd het CDA op ruim 33
procent gerekend. La
gendijk voorspelde ook
1,6 procent winst voor
D’66 en verlies voor de
WD van ruim 1 procent.
Wat de kleinste partij
en betreft, zaten de voor
spellers er niet ver naast.
Intomart had gistera
vond om half acht SGP,
PPR, CPN, GPV, PSP en
Boerenpartij vrij nauw
keurig op de juiste uit
slag voorspeld.
LELYSTAD (ANP). Bewoners,
Almere overhandigden vice-prem
Wiegel gistermiddag in Lelystad een hai
tekeningenlijst van vrijwel alle Alme
ders. Ze drongen daarmee aan op prof
ciale indeling van Flevoland, om temt
ste het stemrecht voor de Provinciale S
ten en voor de Eerste Kamer veilig
stellen.
Flevoland telt momenteel ruim 50.1
inwoners. Dezer dagen is in Lelystad]
warring ontstaan bij de bevolking do
een huis aan huis verspreide verkiezia
krant van de Stichting Burgerschapski
de in Leiden, welke op initiatief vanl
provincies Noord-Holland, Utrecht, G
ningen, Overijssel en Friesland is vervs
digd.
Bij het stadskantoor in Lelystad regen
het toen telefoontjes van bewoners, i
zich afvroegen waar hun oproep voorl
stembus bleef.
Het ANP had het zekere voor het onze
kere genomen. Naast de hoofdcomputer
die in Rijswijk stond opgesteld, was een
reservecomputer parallel geschakeld)
Die reservecomputer stond niet zo dicht
in de buurt. Zij was opgesteld in Mary,
land in de Verenigde Staten. Want het
bleek net zo eenvoudig te zijn om een
computerlijntje aan te sluiten naar de
andere kant van de oceaan als naar een
plek ergens in Nederland. Was er wat
fout gegaan met de Nederlandse compu
ter, dan had de Amerikaanse deze taak
onmiddellijk overgenomen.
De Eerste-Kamerleden van de andere
provincies zijn in 1980 aan de beurt om
af te treden. Hun opvolgers worden geko
zen door de Provinciale Staten die giste
ren zijn gekozen. Dat zal in het te vervan
gen deel van de Eerste Kamer een heel
ander beeld geven: nu is de PPR vrijwel
verdwenen en zal D’66 weer in de Eerste
Kamer terugkeren. Ook de CDA- en
PvdA-fracties zullen dan vrijwel zeker
weer versterking krijgen.
r
Dit
Jansse
De schandalen die zich de laatste!
rond (vooral CDA-) politici hebben voor
daan (de affaire-Lubbers,
koopsompolissen) hebben vrijwel g
vloed op de verkiezingsuitslag
Slechts 3 procent van de PvdA-ste
stemde op de PvdA, omdat men het
eens was met die gebeurtenissen. Maa
was nog altijd 1 procent van de kiezel)
op het CDA stemde en als reden del
noemde affaires (die zich vooral bill
het CDA afspeelden) opgaven.
Overigens blijkt dat het beleid dat
politieke partijen op regionaal niveau
de provincies voeren, een belangrijke
heeft gespeeld bij deze Provinciale-Stat
verkiezingen. Veertien procent van
kiezers zei zich door provinciale standp
ten van politieke partijen bij hun keuz
hebben laten leiden, hetgeen vooral bij.
PvdA het geval was.
nieme voorsprong op het
CDA: 34,3 tegen 33,7 pro
cent. Maar de werkelijk
heid was precies omge
keerd: 33,9 tegen 35,1
procent. De WD bleek
0,6 procent lager uit te
komen dan voorspeld.
Onderzoeker Maurice
de Hond, die in opdracht
van de VARA al maan
denlang verkiezingson-
derzoeken houdt, schatte
in zijn op basis van NI-
PO-cijfers gefundeerde
prognose van afgelopen
zaterdag dat PvdA en
CDA in een nek-aan-nek-
race gewikkeld waren.
Ook hij zat er met een
licht verlies voor de WD
niet erg ver naast.
der de statenleden opnieuw verkiezingal|
worden gehouden.
In 1977 zijn de Eerste-Kamerleden val
Groningen, Drenthe, Overijssel, Gelder
land en Zuid-Holland afgetreden. Hul
opvolgers werden gekozen door de Pro
vinciale Staten van die provincies welke
in 1974 zijn gekozen. Dat betekent dat de
verhoudingen in die helft van de Eerste
Kamer te vergelijken zijn met de state
nuitslag van 1974, d.w.z.: een grote PPR
een verdwenen D’66, en CDA en WD
met minder leden dan op grond van de
huidige politieke situatie te verwachtel
valt.
MM
-
s
-
4* 1
I
I
I
l 41»
t
g. 4*
n
1
«ut*
4**
44*
4*>
4»*
4»
4*
f:-
w
B**
V w
W.
w
W**
ié*»
441
k «x»
1
I
<4*
j
I
’s* F" L. U
