Vrouwen in Azië
grote verliezers
Zonnedetector doet het weer
Nieuwe maatregelen verwacht
Pionier II weer
Angst groeit onder
vol bedrijf
in
Russische joden
STAATSSECRETARIS HAAS VAN VERKEER:
zekerheid bieden
Ook lage vliegtarieven moeten
Angst voor geromantiseerd beeld
LENTE IN WASHINGTON
A*'
Hongarije hecht aan economische positie
ISH
bob
Conclusie op bijeenkomst in Hong Kong
I
i
w
WtfWiSB
1 J*
15
BINNEN- EN BUITENLAND
19 7 8
APRIL
(door Anton Koene)
I
IMF
OPJUT v
(Van onze redactie buitenland)
WASHINGTON. De NASA is erin geslaagd een wetenschappelijk
instrument aan boord van de Pionier II, die vele honderden miljoenen
kilometers van de aarde is verwijderd, op weg is naar de planeet
Saturnus, weer tot leven te brengen nadat het drie jaar lang had
gezwegen.
Fj
JRATI01
WOENSDAG 26
(Van onze redactie buitenland)
HONG KONG. In Azië zijn de vrouwen de grote verliezers in
de modernisering. Een vrouw heeft een man nodig om in het door
mannen gedomineerde werelddeel enig aanzien te verwerven. Dat
is de conclusie die getrokken werd aan het einde van een
bijeenkomst in Hong Kong waar vrouwen spraken over het
strijden voor gelijke rechten.
BOEDAPEST. De verande
ringen in de top van het Centrale
Comité van de Hongaarse Com
munistische Partij hebben vol
gens welingelichte bronnen de
weg vrijgemaakt voor de man die
vooral de laatste tijd het meest
genoemd is als opvolger van par
tijsecretaris Janos Kadar. De 56-
jarige „kroonprins” Karly Ne
meth, die sinds 1974 de portefeuil
le voor Economische Zaken in het
Centrale Comité beheert, is Ka-
dars vroegere economische advi
seur en de vertrouweling van Bela
Biszku. De laatste is 21 jaar lid
van het Politburo geweest en nu
op 57-jarige leeftijd „gepensio
neerd”.
S W
gap
EbL.: m>
O g i ‘j
>65
(Van onze redactie binnenland)
DEN HAAG. Onder de joden in de Sovjet-Unie, vooral diegenen die overwegen
toestemming te vragen om het land te verlèten, groeit de laatste maanden de angst voor
nieuwe anti-joodse maatregelen. „Men is bang dat de autoriteiten zullen proberen
tijdig voor de Olympische Spelen van 1980 (die in Moskou worden gehouden) de
vrijheidsdrang van de joden te onderdrukken met allerlei intimidatiemaatregelen”,
aldus de Haagse rabbijn A. Soetendorp namens het Nederlands Solidariteits comité
met de Joden in de Sovjet-Unie.
Volgens rabbijn Soetendorp is de sfeer in de Sovjet-Unie op het ogenblik te vergelijken
met die in 1936, vlak voor het hoogtepunt van de stalinistische zuiveringsacties die
miljoenen inwoners van de Sovjet-Unie het leven kostten.
Tijdens de persconferentie van het Solidariteitscomité vertelde de vorig jaar uit de
Sovjet-Unie vertrokken professor Herman Shapiro over de problemen die de joden in de
Sovjet-Unie ondervinden, als zij eenmaal kenbaar hebben gemaakt dat zij het land willen
verlaten. De praktijk in de Sovjet-Unie is op het ogenblik dat joden alleen het land mogen
verlaten als zij een officiële uitnodiging kunnen overleggen van familieleden die wonen
in Israel.
De val van Bela Biszku, die als minister
van Binnenlandse Zaken de vervolging
van de contrarevolutionairen na de op
stand van 1956 leidde, en de opkomst van
Nemeth, leggen twee belangrijke ontwik
kelingen in het Hongarije van vandaag
vast. Een daarvan is de langzame maar
vastberaden politiek een open discussie
toe te laten om voort te borduren op wat er
in en rond 1956 is gebeurd. De tweede is de
vastbeslotenheid van de Hongaren de eco
nomie kost wat kost te hervormen en pro
blemen, zoals produktiviteit, efficiënte be
drijfsvoering, investering en het beperkte
aantal arbeidskrachten in de wortel aan te
pakken.
(Van onze redactie binnenland)
DEN HAAG. „De luchtvaartmaatschappijen
die passagiers trachten te lokken met bijzonder
lage tarieven”, vindt staatssecretaris drs. Nellie
Smit-Kroes van Verkeer, „moeten daar de volle
zekerheid tegenover stellen dat de passagier kan
worden vervoerd wanneer hij dat wil. De prijs
voor een goedkoop ticket behoort niet de toevalli
ge beschikbaarheid van een vliegtuigstoel te zijn,
of de afroep dat hij mee kan”.
Aldus formuleert de staatssecretaris haar be
zwaren tegen de voorwaarden die KLM en Pan
American hadden verbonden aan de wel zeer lage
tarieven die zij onlangs hadden aangekondigd
voor reizen naar de Verenigde Staten - behoudens
goedkeuring van de Rijks Luchtvaart Dienst. Wel,
die goedkeuring is dan ook niet gekomen, want,
vindt mevrouw Smit-Kroes, „in zulke zaken past
niet een opstelling zoals Albert Heijn met succes
Voor het eerst sinds 1956 heeft de Hon
gaarse radio vijf maanden geleden een
documentaire uitgezonden over de gebeur
tenissen, die destijds tot de opstand heb
ben geleid en waarin ook de stem van Imre
Nagy te horèn was. Het boek over de
opstand en de achtergronden daarvan,
waarin stevige kritiek wordt geleverd op
de houding van de partij, is nu vrij te koop
in de boekwinkels. Dit is een wezenlijke
ontwikkeling en verandering in een land
waar nog altijd Russische militairen gele
gerd zijn op minder dan een uur afstand
van het centrum van de hoofdstad Boeda
pest en waar alle schade aan de gebouwen
wordt toegeschreven aan de belegering
van de stad aan het einde van de Tweede
Wereldoorlog en niet aan de aanval van en
toepast, drommen klanten te lokken met één enke
le goedkope krop sla”.
Anders gezegd, „het moet niet zo worden dat
lijnmaatschappijen een zodanige greep op de
markt zouden krijgen dat het resultaat zou zijn het
wegvallen, weggeconcurreerd worden van een ca
tegorie die van zeer grote betekenis is geweest voor
de ontwikkeling van het sociale toerisme, het char-
ter-vliegverkeer. Laten de chartermaatschappijen
maar volop de hete asem in de nek van de lijn
maatschappijen blijven”.
In haar opvatting schept dat op zichzelf reeds
een gezonde concurrentieverhouding, terwijl zij
het als de taak van de Rijks Luchtvaart Dienst ziet
dat de belangen van de consument geen geweld
wordt aangedaan. „Afgezien natuurlijk van on
voorziene prijsontwikkelingen, heeft de passagier
Toch is het opmerkelijk dat in het geval van de
KLM de goedkeuring is „onthouden”, terwijl Pan
American bericht kreeg dat het tarief voor stel was
afgekeurd: „Disapproved”. Geen wonder dan ook
dat de Amerikaanse luchtvaartdienst, de Civil
Aeronautics Board, afgevaardigde Atwood vanuit
„Lokkertjes”, noemt mevrouw Smit-Kroes dat,
die uiteindelijk alleen aantrekkelijk zijn „voor 65-
plussers en studenten - niet voor de massa die zich
eigenlijk wel een vakantie in Amerika zou kunnen
veroorloven”.
er niets aan dat hij volgend jaar aanzienlijk meer
moet betalen, of dat de voorwaarden waaronder
hij voor de laagste prijs aan boord kan komen,
weer zo veel zwaarder zijn”.
Bonn naar Den Haag heeft gedirigeerd om met de
RLD over deze zaak stevig van gedachten te wisse
len. De Amerikanen zijn duidelijk boos.
Het zit de Amerikanen verder dwars dat de RLD
bezwaar had tegen de koers die PanAm hanteerde,
2,50 voor een dollar in plaats van de 2,75 die de
RLD wilde. Daarmee kwam PanAm’s tarief welis
waar nog juist boven dat van Martin Air te liggen,
maar in werkelijkheid, door de prijs die de touro
perators moeten vragen, 90,- eronder.
„Ja, ƒ2,75 voor een dollar is nu eenmaal de
rekeneenheid die in de luchtvaart voor een dollar
wordt gehanteerd. Daar moet Pan American zich
dan ook aan houden. In elk geval werd hierdoor
het verschil met de chartertarieven te gering. Dat
zou ertoe kunnen leiden dat de charterbedrijven
hier even noodlijdend worden als de Amerikaanse,
en dat achten wij onaanvaardbaar. Het verschil
tussen een vlucht met een chartervliegtuig en een
met een lijnvliegtuig moet echt in prijs uitdruk
baar blijven”.
Filippijnen. „Het leven de plattelands
vrouwen op de Filippijnen heeft weinig
weg van het geromantiseerde beeld, dat
vaak gegeven wordt. Honger, ziekte en
ondervoeding zijn de feiten”. Zij zei
ook dat vrouwen die zich geen beha
kunnen permitteren met minachting
kijken naar de westerse vrouwen die
met name in de jaren zestig de beha in
de ban deden.
Afgevaardigden uit Thailand klaag
den over het feit dat vrouwen nauwe
lijks betrokken worden bij modernista-
tieplannen in de landbouw. De eige
naars van de boerderijen verkopen hun
vrouwen vaak aan bordeelhouders uit
de stad.
In Japan, waar de industrialisatie
zeer snel is doorgevoerd, krijgen de
vrouwen in de grote bedrijven nauwe-
Vaak worden zij niet toegelaten bij
cursussen. Ook worden zij nog paterna
listisch behandeld.
Alleen in Maleisië en Birma hebben
de vrouwen behoorlijk wat rechten. Zo
mag ook een vrouw bezittingen hebben
in die landen, hetgeen in veel Aziati
sche landen niet het geval is. „In Azië
heerst voornamelijk nog de traditionele
gedachte, dat de man baas in huis is”,
aldus Anne Thaler.
Het ruimtevaartuig vloog rond Jupiter
van de ene pool naar de andere en gebruik
te de geweldige aantrekkingskracht van
Jupiter om in een nieuwe baan te komen
naar Saturnus, hoog boven ons zonnestel
sel (160 miljoen kilometer boven het vlak
van de meeste planetenbanen). Korte tijd
daarna viel de detector uit.
Bij het naderen van Saturnus daalt de
Pionier II langzaam in zijn hoge boogbaan,
vanwaaruit hij als het ware van boven op
de ecliptica neerkeek. Geen enkel ruimte
vaartuig heeft eerder zo hoog boven de
aardbaan gevlogen.
De Pionier II reist nu door onverkend
terrein. Hij heeft vastgesteld dat de zon,
evenals de aarde, een magnetische noord
en zuidpool heeft, tenminste tijdens deze
fase van de zonnecyclus.
Geleerden beschouwen dit als een fun
damentele ontdekking, die misschien van
toepassing is op praktisch elke ster aan het
firmament.
Van de aarde af gezien ziet de zon er
nogal ingewikkeld uit.
Op reis van Jupiter naar Saturnus
kwam de Pionier II door een „schild van
elektrische stroom” in het noordelijke
magnetische halfrond van de zon. Ontdekt
werd dat dit stroomschild als een soort
vervormde schijf door het vlak van de
evenaar van de zon loopt, en de bolvormi
ge ruimte rond de zon verdeelt in ruwweg
even grote magnetische halfronden.
Het gebied van de zonnewind strekt zich
tot ver voorbij de aarde uit, minstens tot
zover als de Pionier II op zijn reis heeft
gemeten.
traat 2
Het Hongarije van vandaag is een land dat onder de Oostbloklanden een van de
meest gezonde economieën heeft en dat vast van plan is deze leidende positie te
behouden. Onze redacteur in Oostenrijk Anton Koene, is een week in Boedapest
geweest, waar de Hongaarse autoriteiten hem in uitvoerige achtergrondgesprek-
ken hebben geconfronteerd met de economische problematiek. De informatie die
gegeven werd, was beknopt, de zaken werden duidelijk uitgelegd en er werd geen
poging gedaan recent gerezen problemen te verdoezelen. Wat dat betreft zijn de
Hongaren zich goed bewust van fouten en zijn zij in feite hun eigen critici.
■Moeilijker was het een open gesprek te voeren over politieke problemen. Nog
altijd is er een bepaalde angst bij degenen die een gedachte willen uitspreken.
Niettemin zijn velen bereid in dit opzicht meer risico’s te nemen dan in de
voorbijgaande jaren. Er zijn tekenen die erop wijzen dat Hongarije langzaam
maar zeker nadrukkelijk binnen het Oosteuropese blok het eigen gezicht wil
bepalen zonder het gevaar te lopen door de Sovjet-Unie tot de orde te worden
geroepen.
In Bonn wordt overlegd over een nieuwe lucht-
vaartovereenkomst tussen de Bondsrepubliek en
de VS. Ook daar is een voorstel voor lage transat
lantische tarieven ingediend, ook daar is het voor
stel van PanAm door de Duitsers afgekeurd. Ech
ter wel tegen een andere achtergrond dan hier. De
Amerikanen zijn ervan overtuigd dat de tarieven
zijn afgekeurd teneinde een voor Duitsland gunsti
ger overeenkomst af te dwingen.
Pan American voelt zich door de Nederlandse
weigering dan ook duidelijk „gepakt”: hebben zij
Los Angeles en nog een bestemming in de VS aan
de KLM moeten weggeven om er uiteindelijk niets
voor terug te krijgen?
Hongaars streven naa
openheid over opstand
de bezetting door de Russische troepen in
1956.
De reden voor het op gang brengen van
de discussie is naar de mening van inge
wijden de vrees van de Hongaarse rege
ring, dat er een „geromantiseerd” beeld
van de opstand ontstaat onder de jongere
generatie, die nu aan de universiteiten
studeert of de scholen verlaat. Alleen door
meer feitenmateriaal aan te dragen, denkt
men een ontwikkeling in de richting van
romantiseren tegen te gaan. Dit zou ook
wellicht de reden kunnen zijn waarom de
Hongaarse Communistische Partij zich
stapje voor stapje wil ontdoen van dege
nen die na 1956 aan de macht kwamen en
die betrokken waren bij de daaropvolgen
de zuiveringen. De enige die in deze poli-
Het ding, een zonnewinddetector, schijnt
nog in goede staat te zijn en dienst te
kunnen doen wanneer het ruimtevaartuig-
je volgend jaar Saturnus bereikt om van
nabij opnamen te maken van de beroemde
ringen en andere metingen te verrichten.
De zonnewinddetector was in 1975 uitge
vallen en bleef zwijgen, ondanks herhaal
de pogingen hem weer aan de gang te
krijgen.
Allerlei verschillende opdrachten aan
het instrument haalden niets uit, tot de
onderzoekers tenslotte besloten opdracht
te geven tot het inschakelen van een hoog
voltage. Misschien zou een „hitteschok”
het zendgedeelte weer in werking stellen.
En dat lukte.
De NASA kreeg 36 dagen later weer de
eerste gegevens sinds drie jaren binnen. Er
volgde een uitgebreide controle van alle
functies en de deskundigen van de NASA
vertrouwen er nu op, dat het instrument
goed werkt.
De analisator van zonneplasma meet de
zonnewind, het stromende gas van ionen
en elektronen dat de zon voortdurend over
het zonnestelsel uitstrooit.
Het instrument zal belangrijke gegevens
opleveren over de wisselwerking tussen de
deeltjes van de zonnewind en de atmosfeer
van Saturnus met zijn geheimzinnige rin
gen. Deze gegevens zullen worden vergele
ken met die van drie jaar geleden, toen de
Pionier II om Jupiter heen slingerde.
Het instrument had goed gewerkt in de
21 maanden die de miljard kilometer lange
reis van de aarde naar Jupiter duurde.
Deze planeet werd in december 1974
bereikt.
Van de 361.976 Russische Joden (van de bijna drie miljoen) die deze eerste stap sinds
1968 tot nu toe hebben gezet, hebben intussen (tot 1 april j.l.) ruim 150.000 het land
mogen verlaten. Rond 200.000 hebben het voorlopig bij deze eerste stap gelaten en nog
geen uitreisvisum aangevraagd. Het aanvragen van een uitreisvisum is meestal de
beslissende stap, die leidt tot onmiddellijk ontslag, allerlei problemen voor de betrokke
nen. Tweeduizend Russische joden leven thans in deze moeilijke omstandigheden: ze zijn
na het aanvragen van een uitreisvisum hun baan kwijt geraakt, ze mogen het land toch
niet uit. Sommigen van hen zijn veroordeeld op grond van de wet tegen het parasitisme.
Prof. Shapiro: „Die wet is destijds ingevoerd door Chroesjtsjov, die de dronkaardsen
zwervers van de straat wilde halen. Dat is niet gelukt, maar nu wordt de wet gehanteerd
tegen mensen die tegen hun wil werkloos zijn”.
Prof. Shapiro zelf, die werkzaam is in het Hadassah-ziekenhuis in Tel Aviv, heeft
viereneenhalf jaar op zijn uitreisvisum moeten wachten. „Ik had gewerkt in een
ziekenhuis waar militairen werden verpleegd. Ze zeiden dat ik daar geheimen kon
hebben gehoord, en dus geen uitreisvisum kon krijgen. Maar de enige reden was dat ze
andere joden die willen emigreren, proberen af te schrikken.”
Prof. Shapiro signaleerde een steeds openlijker door de Russische autoriteiten
aangemoedigd antisemitisme. „Het lijkt wel of ze niets anders aan hun hoofd hebben.
Elke dag staan er weer verhalen in de kranten over het jodendom en over Israel. Volgens
rabbijn Soetendorp begint het Russisch regime ook steeds meer rechtstreeks de joden
aan te vallen, zonder de fictie dat men „niets tegen joden heeft, alleen tegen het
zionisme”, zoals vroeger werd beweerd.
Prof. Shapiro: „De Sovjet-Unie heeft enorme economische problemen, maar daar
over schrijven de Russische kranten niet, alle aandacht is gericht op de joden. Het lijkt
Vel Duitsland aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers hadden geen
treinen meer om hun soldaten te vervoeren, maar wel om de joden naar de concentra
tiekampen te brengen.”
De gedelegeerden waren van mening,
dat de vrouwen in geheel Azië gediscri
mineerd worden, met uitzondering van
Maleisië en Birma. Anne Thaler van de
Vrouwenraad van Hong Kong ver
klaarde, dat de enige manier voor een
Aziatische vrouw met ambities om iets
te bereiken, is te trouwen met een domi
nante en invloedrijke man. „Zelfs Indi
ra Gandhi van India en Sirimavo Ban-
daranaike van Sri Lanka zouden niet
zover zijn gekomen als zij geen goede
relaties zouden hebben met machtige
mannelijke politici”, aldus Anne
Thaler.
Zelfs in landen waar economische
vooruitgang wordt geboekt en waar de
industrialisatie opkomt, moeten vrou
wen het onderspit delven. „Het is zelfs
zo dat hoe ipoderner de economie
wordt, hoe minder de vrouw heeft in te
brengen”, zo meent Thaler. Vooral in lijks de kans om hoger op te komen,
dorpen wordt van de vrouw verwacht
dat zij zich uitsluitend bemoeit met de
huishouding en de opvoeding van de
kinderen. Alleen de mannen worden
betrokken bij landbouwvernieuwin-
gen. Een gedelegeerde zei: „Als een
land arm is, zijn de vrouwen de arm-
sten van de armsten”.
De Filippijnse afgevaardigde Car-
mencita Karagdag schetste een triest
beeld van de plattelandsvrouwen op de
tieke schermutselingen buiten schot blijft,
is Janos Kadar. Zijn successen bij het
leiden van Hongarije naar een gezonde
economie worden zo hoog gewaardeerd
dat de rol die hij in 1956 heeft gespeeld,
althans voor het ogenblik, zonder discus
sie wordt aanvaard. Kadars ambtsperiode
loopt in 1980 af.
De andere veranderingen in het Hon
gaarse Centrale Comité wijzen erop, dat
de partij niet tevreden is met de gemaakte
vooruitgang in de industrie. Volgens Bakó
Ede, economisch adviseur van de Hon
gaarse Nationale Bank, met wie ik vorige
week een gesprek had vóór de vergadering
van het Centrale Comité, werd vorig jaar
een produktiviteit gehaald van zes pro
cent, terwijl als doel voor het economisch
evenwicht 7,8 procent was berekend. Of
beter, zoals een partijlid me in een vertrou
welijk gesprek zei: „Ik wil met je praten
over volledige werkgelegenheid, maar
vraag me niet te discussiëren over het
effectiever benutten van arbeids
krachten”.
Produktiviteit, aldus Bakó Ede, is voor
het tegenwoordige Hongarije van alles
overheersende betekenis. Hongarije heeft
anders dan andere Oosteuropese landen
lonen en prijzen aan elkaar gekoppeld. In
dit beleid is een zekere inflatie ingebouwd
die alléén wordt tegengegaan door de
voortdurende waardevermeerdering- van
de Hongaarse forint tegenover de Russi
sche roebel. De Hongaren hebben ook de
dollar ten opzichte van de forint gedevalu
eerd. De groei van de Hongaarse economie
zal echter moeten komen van de produkti
viteit. De arbeidsreserve is uitgeput nu de
generatie, die geboren is in een tijd toen
Hongarije’s geboortencijfer het op een na
laagste in de wereld was, de fabrieken en
boerderijen moet bemannen.
■A Ook in Washington is de lente gearriveerd. Rond de vijver bij het presidentiele
Witte Huis staan de tulpen in volle bloei.
VMAN&
LM
NTIE y
