Gerelativeerde Pinter ontspannen gespeeld Nic Jonk viert kroonjaar Orkestjubileum krijgt allure deli Veel belangstelling voor Bredaas jazzfestival komende exposities Groot aantal sterren op Northsea Festival al uit de avantgardistische en improvise rende hoek, veel te klein was. Poolse bas voor opera Doorbraak met avontuurlijk spel Onk in Shaffy Theater Tollensprijs voor M. van der Plas imponeert, maar is geschikter Werkbeurzen 1978 voor schrijvers eert VIJK Workshop Toneelschuur heeft kwaliteit Nederlanders meer aan bod op jazzspektakel KUNST 19 7 8 M E I 5 VRIJDAG ia pende show ing oing AMSTERDAM. De Poolse baszanger Leonard Mroz hoeft bij wijze /an spreken zijn mond maar open te doen en je bent al geboeid. Zijp stem heeft een uniek geluid; de typisch Russische klank die ideaal is /oor Boris Godoenov. zanger voor de grote zaal JOHAN VAN KEMPEN kheid Will Spoor zet poppen aan het dansen opp. 00 uur van Maar in de hevigste uitbarstingen van de hartstocht in de door hem gezongen liede ren bleef zijn stem warm en soepel. Alles is ook prachtig van beheersing, laagte en hoogte klinken in principe even rijk. En Mroz spreidt een vlammende expressie ten toon zonder weekhartigheid. Maar zijn voor het theater zo effectieve talent, is toch te eenzijdig om in deze Pool een groot liederenzanger te kunnen zien. iedere beweging die je hem wil laten maken moet je eerst met een engelse sleu tel een moer losdraaien. We hebben gesjouwd als boot werkers en ook al vielen we er haast bij neer, toch gin gen we door. Als je er één keer aan begint kun je er niet meer van afblijven. Toen we een aantal basis patronen hadden, gingen we schrappen. Onze eigen liefhebberijen moesten zo veel mogelijk vermeden worden en ook alle herha lingen moesten er uit.” Leonard Mroz zingt met een beheerst effect, niet tnet een ingehouden gevoel van spanning. Toch maakte de Poolse bas zaterdagavond in Haarlem erg veel indruk op een Russische liederenavond (Foto Lex van Rossen). In Tsjaikovski, Rachmaninov en Sjosta- kovitsj was Mroz veel meer op weg naar het (gemakkelijker te bereiken) wezen van deze (conventioneler) liedkunst. En alleen opera „Het geheim van Suzanna” van Wolf-Ferrari. HAARLEM. Een in de opvatting van regisseur (en Centrum-acteur) Luk van Mello sterk gerelativeerde Pinter, die ech ter nog duidelijk herkenbaar is gebleven, levert bij de theaterworkshop van de To neelschuur een avond alleszins acceptabel toneel op. De drukkende sfeer die de stuk ken van Pinter zo kenmerkt, wordt in Splinters zoals de collage van acht sketches heet geheel weggespeeld en maakt plaats voor een aantal soms heel leuke en vaak ook lichtvoetige momenten. Pinter hield zich in de jaren ’60 met een problematiek bezig die toen typisch actu eel was. Hij ontdekte de vervreemding, het ontbreken van sociale contacten tussen mensen die toch op het oog goed met elkaar zouden moeten communiceren en gaf dat weer in een absurd kader dat op het publiek magisch-mysterieus óverkw am, maar ook vrijblijvende kanten had. Met die opvatting heeft Pinter veel school gemaakt. Het moet gezegd wordén dat sommige „leerlingen” de meester aar dig zijn voorbijgestreefd, want de Pinters doen nu in veel gevallen sterk gedateerd aan terwijl bepaalde toneelopvattingen der jaren ’70 waarschijnlijk nog wel ver der kunnen worden uitgewerkt. Het is de verdienste van Luk van Mello dat hij enerzijds het midden blijft bewaren tussen het magisch-mysterieuze en het vrijblijvende in Pinters werk maar aan de andere kant toch ook in staat is diens werk een eigentijdser karakter te geven. Boven dien heeft hij zijn acteurs, afkomstig uit de Workshop van de Schuur, op him juiste capaciteiten kunnen beoordelen, zodat niemand boven zijn of haar vermogen hoeft te spelen. Het vrijblijvende bij Pinter zit vooral in het feit dat zijn mensen geen verantwoor delijkheid nemen voor hun houding, eer- BREDA (ANP). Onder enorme be langstelling is donderdagmorgen op de Grote Markt in Breda het achtste Interna tionale oudestijl jazzfestival geopend. Dat gebeurde met een ludieke optocht, waarin straatorkesten, begeleid door jazz- danseressen en onder andere een oude brandspuit en een stoommachine uit de jaren *20 voorafgingen. Er werd ook een verband gelegd met het 150-jarig bestaan van de Koninklijke Mili taire Academie (KMA) in Breda dit jaar, door deelname van acht blazers van het Cadetten-tamboerkorps. De Bredase bur gemeester ir. W. Merkx zei in zijn ope ningstoespraak onder andere dat de jazz- Harry Spruijt (rechts) en Hans Wilmink in een van de acht sketches die aan de hand van door Pinter aangedragen materiaal door de thea terworkshop van de Schuur worden gespeeld. het kan de Onken op een gegeven moment tot stop pen dwingen; maar kan ook als strop dienen want zo vriendelijk als het ge heel begint blijft het niet. Er komen zelfs momenten die bepaald niet leuk meer zijn. der nog voor het ontbreken van die hou ding. In het weglaten van enige morele opvattingen worden Pinters figuren nogal eens karikaturaal, twee-dimensionale ka rakters die alleen de magie vermogen op te wekken, maar dan ook niet verder komen dan een kleine psychologische handrei king. Met de Splinters kan Van Mello uiter aard niet verder gaan met Pinters psycho logische visie zonder hem geweld aan te doen, maar hij bouwt wel meer entertain ment in, zodat als het ware de oppervlak kigheid een luchtige fundering en verant woording krijgt. De productie heeft vaak, ook al door een handvol liedjes, een musi- cal-achtige sfeer die door de humor op onverwachte momenten te timen, heel wat dubbele bodems suggereert. Er zitten trouwens prachtige fragmen ten in die het eigentijdse van deze produc tie benadrukken. Zoals een heel mooi stuk je beeldend theater dat voorafgaat aan een beklemmende scène op het kantoor van een fabrieksdirecteur die wordt gecon fronteerd met werknemers die het eentoni ge arbeidsritme zat zijn. Ook daarin blijkt Van Mello’s visie goed van pas te komen: Pinters karikaturale tekening van dit ar beidsconflict wordt weggespeeld met een geestig liedje waarvan de steeds herhaalde slottekst de introductie voor een nieuwe sketch vormt en aldus een dubbele beteke nis krijgt. De voorstelling, zoals die donderdag avond in de Toneelschuur in première ging en daar tot en met zondagavond te zien blijft, wordt in bijzonder vlot tempo opgevoerd. Bepaalde fragmenten die min der goed geslaagd zijn (of overbodig zijn zoals een sketch over een televisiequiz waarvan het slot is muslukt) kunnen zo doende ook sneller worden vergeten. CEES STRAUS AMSTERDAM. (ANP) De Tollen sprijs 1978 is toegekend aan Michel van der Plas voor zijn dichterlijk en essayis tisch werk en zijn cabaretteksten. De prijs een geldbedrag plus een penning wordt sinds 1903 om de vijf jaar door het Tollensfonds toegekend aan een Neder landse letterkundige. Eerder zijn onder meer bekroond: Lodewijk van Deyssel, P. C. Boutens, Willem Kloos, Louis Coupe rus, Arthur van Schendel, Bertus Aafjes en Anton Koolhaas. raat 29, wijk, 1-24608 Marktplein n matten atie (Van onze kunstredactie) DEN HAAG. Het Residentie-Or- kest bestaat volgend jaar driekwart eeuw. Een afgerond feestprogramma is nog niet klaar, maar wel is al bekend dat enkele muzikale gebeurtenissen van allure op stapel staan. een denkt kennelijk onbe wust terug aan de tijd dat hij met blokken, mecano- dozen of ander constructie- goed speelde. De verrassing van het ontdekken is daarbij ui terst belangrijk en daarom zou het een misdaad zijn als ik nu al die vondsten uit de doeken zou doen. Laat het genoeg zijn als ik zeg dat die houten mannen meer kunnen dan je denkt. Maar ook de bespelers kun nen meer dan je verwacht. Roy Lavitt liep op 1 mei bijvoorbeeld nog over een koord, dat over de Amstel bij de Blauwbrug was ge spannen. Paul Clarke is uitstekend in het opmeten van lijken en het maken van doodskisten. Een touw kan de weg markeren die de Onken moeten volgen; Leonard Mroz’ interpretatiekunst is zo wel technisch als artistiek van een grote trefzekerheid, maar een ingehouden ge voel van spanning is nooit waarneembaar; alles is beheerst effect. Daardoor was de bijtende humor van het wervelende dans lied van Moessorgski’s Gopak (als toegift) heel raak. Ter gelegenheid van zijn verjaardag komt bij Uitgeverij Van Spijk in Venlo een monografie uit die is geschreven door prof J. B. M. Sameel. Een gedeelte van de opla ge bevat twee genum merde en gesigneerde etsen. De beeldentuin (zie foto) is dagelijks, ook op zondag, geo pend van 10-17 uur. „Het verschijnsel performance in Am sterdam” is de titel van een tentoonstel ling, die van 25 mei tot en met 25 juni wordt gehouden in Museum Fodor in de hoofdstad. Performance is de naam van een kunstvorm, waarbij de kunstenaar door „optredens” voor publiek een ver vreemdende werkelijkheid tracht op te roepen. Op de donderdagavonden 25 mei, 1, 8 en 15 juni zullen respectievelijk Han nes van Es, Buky Grindberg, Raoul Marro quin en Michel Cardena in Fodor optre dens verzorgen. Op de expositie zullen fotoseries en videobanden van optredende kunstenaars te zien zijn. Het publiek krijgt de gelegenheid zelf performances te geven in een daarvoor gereserveerde zaal van het museum. In de Artigalerie aan het Spui in Am sterdam worden tot en met 3 juni aquarel len van J. C. Heeck en Harry Visser, alsme de grafiek van Wim Worm tentoongesteld. Openingstijden van dinsdag tot en met zaterdag van 12 tot 18 uur. Het Singer Museum in Laren (N.H.) houdt tot 5 juni een tentoonstelling van schilderijen van de in Frankrijk werkende Nederlander Albert Muis. Opeens heb je de poppen aan het dansen. De zes hou ten staketsels uit de gang worden moeizaam naar binnen gewiebeld en blij ken een soort robotten te zijn die worden aangedre ven door mankracht. Vijf gedragen zich uiterst hou terig, alleen Valentine, met een kinderlijk grijnzende Graig erin blijkt nogal be weeglijk te zijn. Moeizaam proberen de bespelers van de andere Onken de poses van Valentine na te doen. Aan het festival doen dit jaar 74 orkes ten mee uit 13 landen, in totaal zo’n 400- musici, onder hen opmerkelijk veel uit de- Oost-Europese landen. De organisatie be rust bij een groep van 160 mensen die daarmee maanden is bezig geweest. Tot en met zondag zullen er tientallen binnen- en buitenconcerten gegeven worden. Hoogtepunt van het buitengebeuren is zaterdagmiddag wanneer zo’n twaalf straatorkesten in de binnenstad van Breda een uren durende straatoptocht houden. Hoogtepunt van het binnengebeuren is het nachtconcert op zaterdag. Daarvoor wa ren de 4500 kaarten binnen enkele uren uitverkocht. Maar de beroemde cyclus „Liederen en dansen van de dood” van dezelfde compo nist, stellen aan zo’n zanger onmogelijke eisen. Er is geen muziek die, over alle wetten en technische formules heen, in zo onmiddelijk verband met subtiele ge moedsgesteldheden staat. Deze kunst moet niet bekoren, ze moet overweldigen. Ze is weliswaar beschrijvend, maar volle dig innerlijk gericht. En waar was dan in deze interpretatie de huiver voor het slag veld en de bitterzoete glimlach voor de verlossende dood? De Amerikaan Graig Eu banks, van huis uit tapdan ser, die er ook niet voor terugdeinst om op spitzen rond te stappen: „Al die houten poppen hebben ieder een eigen wil. Ze vechten met je en als je ze mishandelt, laten ze je dat Dit eerste deel van het jubileumjaar (seizoen ’78-’79) wordt besloten met een bijzondere serie „Vanuit Schon berg”, bestaande uit vier extra lange concerten, die de figuur van Schönberg van vele zijden belichten. Solistische medewerking is ter gelegenheid van de verjaardagsviering te verwachten van Magalov, Kempff, Haebler, Szeryng en Moser. Ook Ferdinand Leitner zal een groot aantal concerten leiden. Willem van Otterloo zal eveneens een aantal malen het RO dirigeren. In het seizoen ’79-’8O wordt het feestjaar voortgezet. Will Spoor: „Die mannen zijn gemeen zwaar. Bij HAARLEM/DEN HAAG. De Stich ting Fonds voor de Letteren heeft aan 186 van de 244 ontvangen aanvragen om toe kenning van een werkbeurs voor 1978 voor Nederlands- en Friestalige schrijvers en voor vertalers van buitenlandse bellet trie een principetoezegging kunnen doen. Deze varieert van 2.570,- tot 30.948,-. Bij het definitief vaststellen van de hoogte van de uit te keren bedragen zal mede rekening worden gehouden met het belast baar inkomen van de betrokkenen. Van de schrijvers uit Haarlem en directe omge ving komen onder meer m principe in aanmerking: Louis Ferron, Frank Herzen, Joyce Co, Jos Knipscheer, Gerard Lem- mens, Lizzy Sara May. weten ook. Die van mij is de kleinste en is ook de enige met een eigen naani, Valentine, de anderen wor den genoemd naar hun be speler, Paul’s Onk, of An drea's Onk.” De voorstelling begmt in zoverre vreemd, dat je de Zuilenzaal nauwelijks kunt bereiken omdat de gangen bezet zijn door malle hou ten staketsels. Dat blijken later dan de Onken te we zen die op de gang moeten wachten tot het publiek binnen is. Binnen wat spiegeltjes aan de wand met daaronder op planken de tekst: „Wandel rustig rond”. Iedereen zoekt ech ter een plaatsje en blijft daar voorlopig angstvallig zitten. Tegen het plafond een grote spiegel omringd door takken en jute zakken. De bekende Noord- hollandse beeldhou wer Nic Jonk viert zijn 50ste verjaardag met een grote over zichtstentoonstelling van zowel zijn beel den als zijn tekenin gen. Zondagmiddag gaat de expositie in Jonks eigen beelden tuin aan het Haviks- dijkje in Groot Scher mer open en blijft daar tot 5 juni, waar na ze verhuist naar het Museum Van Bommel Van Dam in Venlo. Daar zal het werk van Nic Jonk, die onder meer leraar is geweest van Ate liers ’63 in Haarlem, van 9 juni tot 14 au gustus zijn te zien. Onk blijkt een doorbraak te betekenen voor Will Spoor, geslaagd door zijn doordrammerigheid en die van zijn Amerikaanse, En gelse en Hollandse vrienden. De bedoeling is dat het ooit straattheater wordt, maar voorlopig is het in het Shaffy Theater te zien tot en met 13 mei. Be halve zondag en maandag zijn er steeds twee voorstel lingen per avond. CONRAD VAN DE WEE TERING Het lijkt voorlopig het meest op een groep am- bachtsschooljongens die een model moeten nabou wen. Toch blijkt al dat ge doe iets avontuurlijks te hebben. Tussen het publiek ontstaat een zeer geamu seerde stemming en ieder- Van de 450 musici, die nu aan het festi val, dat in 7 zalen gehouden wordt en 30 uur duurt, deelnemen, zijn 140 ofwel 30 procent Nederlander. Zo’n fiks percentage kent geen enkel ander (continentaal) jazzevenement van deze grootte. Ondanks de gestegen kosten zijn de prij zen van de passepartouts gelijk gebleven: een dagpassepartout kost 30 gulden, een driedaags passepartout 75 gulden. Voor de meeste concerten in de Prins Willem Alexanderzaal wordt een extra entree-prijs gerekend, die varieert van 6 tot 16 gulden, al naar gelang het aantal sterren dat door de festivalleiding achter de betreffende artiest is geplaatst. Zo ho ren Lionel Hampton en zijn AU Star Big (Van onze kunstredactie) DEN HAAG. De organisatoren van het Northsea Jazzfestival houden er reke ning mee dat er dit jaar acht- tot der tienduizend bezoekers méér naar het Haagse Congresgebouw zullen trekken dan vorig jaar het geval was. Toen kwa men er circa 17.000 jazzliefhebbers op het muziekcircus af, dat al direct internatio nale faam verwierf door zijn omvang qua tijdsduur, aantal concerten, hoeveelheid musici en zaalruimte. en de Count Basieband tot de drie-sterren- concerten. En zo moeten het orkest van - i en het Oscar Peterson-trio het doen met twee sterren. Een onvoorstelbaar aantal beroemdhe den komt in juli naar de residentie, die zich met hulp van WV Den Haag-Schevenin- gen op alles (onder meer op de komst van een naar verwachting groot aantal buiten landers) heeft voorbereid. Enkele namen uit het programma: Esther Phillips, GU Evans, Ramsy Lewis, Mary Lou WiUiams, McCoy Tyner, Sam Rivers, John Tchicai, Sonny Terry, Dizzy GiUespie, Freddy Hub bard, Clark Terry, Jonah Jones, Art Bla key, Max Roach, Ornette Coleman, Archie Shepp, Sonny Rollins, Kenny BurreU en BiUy Preston. Daarnaast is er een groot aantal Nederlandse groepen te horen: van de Dutch Swing CoUege Band tot de Loek Dikker Waterlanders. Er zijn voorts andere mogelijkheden om zich te vermaken: er zijn doorlopende (jazz-)fUmvoorsteUingen, jazz-videoshows, een jazz-winkelcentrum, een expositie, etc. De televisie (AVRO) zal vermoedeUjk be perkt opnamen maken van Hampton, Jo nah Jones en La Romanderie. De radio gaat juist aan de minder grote pu- bliektrekkers aandacht besteden. Tenslot te zijn er op dit derde Northsea Jazzfesti val drie jubUea te vieren: Lionel Hampton zit 50 jaar in het vak, de Britse zangeres Beryl Bryden 25 jaar en de Diamond Five (van Cees Slinger) 20 jaar. AMSTERDAM. In het Shaffy Theater vertoont een ballet van houten Kla zen dezer dagen het avontuurlijke spel Onk of tewel „hoe de uitvinder een bestuurder van een on- ke pop door zijn eigen be denksel aan zijn bloedig einde komt”. Het begon al lemaal in februari toen Will Spoor, bezig met een mimeproject, bij Boude- wijn Bielke thuis een meer dan manshoge pop zag, in elkaar gezet met elf bouten en moeren. Hij dacht niet meer aan zijn mimeprojekt en bestelde meteen zes van die houten poppen. Een week later had hij ze in huis en ging hij er met zijn vrienden mee spelen. al de beshst nergens decadent-geraffineer- de voordracht getuigde van een eerUjke relatie er mee. Overigens leek het ingehou den gebruik van zijn stemmiddelen, waar de intieme schakeringen om vragen, Mroz hier weleens een ogenblik parten te spelen. Zijn ware vocale natuur, die letterlijk en figuurUjk de ruimte moet hebben, moest zich blijkbaar in deze omstandigheden dan soms wel, in de weelderig opgekleurde zang, via een enigszins onnatuurUjk „mez- za voce” uitdrukken. Echt een man voor de grote zaal en de schouwburg dus. En hoe interessant het ook moge zijn om via de liedkunst met Leonard Mroz kennis te maken; de door deze zanger getoonde middelenden vermo gens maakten vooral steeds een verlangen in je wakker om hem eens te horen op het terrein waar hij vanuit zijn eigen natuur, „thuis” is: de opera. Op dat gebied, dat voel je duidehjk, is hij in staat om de toehoorder van wijdser en artistiek indru kwekkender vergezichten te laten ge nieten. Wat de begeleidingen aangaat had de zanger aan zijn echtegenote, de pianiste Renata Humen repetitor aan de opera van Warschau een betrouwbare part ner. Haar spel deed echter nogal routineus aan en was doorgaans te dik van klank. Door op morgenavond naar het recital te gaan dat Leonard Mroz en zijn vrouw dan in het Haarlems Concertgebouw geven, is men alsnog in de gelegenheid om zich een eigen mening omtrent dit musiceren te vormen. muziek de komende vier dagen tienduizen den mensen naar Breda zal trekken en dat daarom voorrang gegeven mag worden aan die muziek. Dit jaar zijn opmerkelijk veel Ameri kaanse en Duitse jazz-fans naar Breda gekomen. De burgemeester vond het een goede zaak dat deze muziek verdriet, vreugde, heimwee, herkenning en zelfs herdenking laat voelen. Met dat laatste doelde hij op de dodenherdenking, dié door de organisatoren daarvan in Breda in verband met het jazzfestival van de Grote Markt verplaatst is naar een rustiger plek in de stad. Er is daarover nogal wat kritiek geweest. stichting Northsea Festivals heeft laten omringen door mensen uit de muziekprak- tiik (of die praktiserend zijn geweest), zo als een Hans Dulfer, tegemoet gekomen aan de vorig jaar veel geuite klacht dat het aandeel van de Nederlandse musici, voor- Daartoe behoren Beethovens ope ra Leonore, de oorspronkelijke versie van zijn Fidelio, Brahms’ Deutsches Requiem, de 2e Symfonie van Mahler, Stravinsky’s L’Histoire du soldat sa men met toneelgroep De Appel, het ballet Pulcinella (ook van Strawinsky) met het Scapinoballet en de komische Mroz heeft afgelopen woensdagavond Let een liederenrecital in de kleine zaal kan het Amsterdams Concertgebouw, ook |Üereerst duidelijk gemaakt dat hij een leboren operazanger is. Want van elk lied Laakte hij als het ware al een mini-ope- faatje. En het was dan ook heel goed Voorstelbaar dat deze, aan het operahuis van Warschau verbonden kunstenaar, met Vlag en wimpel als winnaar uit het vorig laar gehouden NCRV-concours „Opera op Be Televisie” te voorschijn gekomen is. De Jury, waarin figuren als Schwarzkopff zit ting hadden, zullen geen moeite gehad hebben om dit formidabele talent te her kennen. Ook nu ditmaal in liederen van Russi sche componisten (Tsjaikovski, Rachma- linov, Sjostakovitsj, Moessorgski) die ge- ukkig alle in de oorspronkelijke taal wer den gezongen, maakte de dertigjarige zan ger met zijn intens vol en donker getim- breerd. kollosaal stemgeluid en zijn dra matische presence veel indruk. Het bijzonder goede in zijn manier van zingen is dat het geluid, ondanks dat je er altijd een enorme potentie aan volume als reserve achter aanwezig voelt, nooit en te nimmer keihard wordt, zo van: straks val len de muren nog om. Want reken maar dat Mroz, als het theater zulks gebiedt, geweldig en gewelddadig met zijn stem kan donderen! Toch viel er wat organisatie (lange wachttijden bij de opeenvolging van or kesten, rampzalige geluidsversterking, on voldoende zit- en snackmogelijkheden) en programmering betreft nogal wat te ver- beteren. Deze derde aflevering van het - festival, op 14, 15 en 16 juli a.s. gaat trach- Band, Ella Fitzgerald en Tommy Flanagan I ten de tekortkomingen die in 1977 te regi- I streren vielen, te elimineren. In elk geval is I promotor Paul Acket, die zich middels een Buddy Rich Leonard Mroz toont zich Ie

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1978 | | pagina 15