nd
KAMNET IN DE SLAG
'I
i
KAMER WIL NOG V'
WERWW MET
MR. KARDOES, VOORZITTER STICHTING VLUCHTELINGENWERK NEDERLAND:
LI
-I
II
Terstond
Rechtszekerheid
Instructies
Beperkt budget
Niet geaarzeld
Ondergeschikt
Sportief proces
19
18
(Van onze parlementsredactie)
HILVERSUM. „Ik ben er erg blij
mee, dat de president van de rechtbank
in Amsterdam, mr. W. Borgerhoff Mul
der, de staatssecretaris van Justitie, me
vrouw Haars, op haar vingers heeft
getikt”.
DEN HAAG. Over ongeveer drie
weken is het zover. Dan wordt het doek
weggetrokken van wat Van Agt deze
week noemde „de grootste na-oorlogse
operatie sinds Lieftinck”. Half juni, dus
precies twee jaar nadat minister Duisen
berg zijn 1-procentsoperatie lanceerde,
moet het kabinet zijn bezuinigingsplan
nen bij de Tweede Kamer hebben inge
diend. Verder uitstel zit er niet in, want
de Kamer staat erop om nog vóór de
zomervakantie met het kabinet in de
slag te gaan over deze politiek uiterst
gevoelige zaak.
s I
■w
1 A
ijl-
14x23a.
Doek over bezuinigingsplannen
wordt in juni weggetrokken
Dit vertelde mr. Peter Jan Kardoes, die behalve
advocaat ook voorzitter is van de Stichting Vluch
telingenwerk Nederland, een sinds 1 februari van
dit jaar bestaande organisatie, die deels functio
neert als overkoepelende stichting van het vluchte
lingenwerk, deels zelf ook in de praktijk actief is
op dit terrein.
Mr. Kardoes reageerde op de uitslag van het
geding van de door staatssecretaris Haars met
uitzetting bedreigde Chileense vluchtelinge Sylvia
Perez Correa. De president van de rechtbank heeft
bepaald, dat de Chileense niet uit Nederland mag
worden verwijderd, zolang over haar asielaan
vraag niet in hoogste instantie is beslist.
Haar eventuele uitwijzing zal dus worden opge
schort, totdat alle beroepsmogelijkheden zijn uit
geput. De president heeft daarmee het zogenaam
de begrip „schorsende werking” (van de verplich
ting het land te verlaten, wanneer een asielzoeker
in beroep gaat tegen een eerste afwijzing) in ere
hersteld.
Volgens mr. Kardoes was het beleid op het punt
van de schorsende werking, tot de komst van
mevrouw Haars, in feite zo, dat een asielzoeker,
ook wanneer zijn verzoek om een verblijfsvergun
ning in de eerste ronde door de staatssecretaris
was afgewezen, in Nederland kon blijven geduren
de de tijd, dat zijn verzoek om herziening van die
afwijzing speelde.
„Die schorsende werking breidde zich in de regel
uit, niet alleen tot de tweede ronde (de tweede
beslissing van de staatssecretaris), maar ook tot en
met de procedure voor de Raad van State”.
Pakt staatssecretaris Haars het vluchtelingen
beleid inderdaad anders aan dan haar voorgan
gers deden?
„Het is eigenlijk zo, dat de president door middel
van zijn vonnis in kort geding de staatssecretaris
heeft gezegd, dat zij met haar beleid ten aanzien
van buitenlandse vluchtelingen, die in Nederland
asiel zoeken, weer terug moet naar de normale
procedure, zoals die ook door de vorige staatsse
cretarissen werd toegepast”.
Staatssecretaris Haars had aangekondigd, dat
de Chileense vrouw met haar twee kinderen -
beroep of geen beroep tegen het eerste afwijzings
besluit - terstond het land moest verlaten.
Mr. Kardoes: „We zagen het verschil al tijdens de
eerste bijeenkomst, die wij met haar hadden. We
waren toen al ongeveer een jaar met Justitie in
debat over de hantering van twee begrippen, die
van groot belang zijn voor de toelating van asiel
zoekers.
Dat zijn het begrip „schorsende werking” (dus
van de verplichting het land te verlaten, als er een
beroepsprocedure loopt) en het begrip „kennelijk
ongegrond” (dat slaat op asielaanvragen, die in
eerste aanleg al ongegrond lijken te zijn)”.
„We hebben de schorsende werking met me
vrouw Haars besproken en haar gewezen op het
beleid van haar voorgangers op dit punt. Ze maak
te toen direct een switch (omschakeling). Ze zei:
„Ja, heren, maar u vergist zich, wanneer u zegt, dat
de schorsende werking eigenlijk altijd werd gege
ven en alleen in uitzonderingsgevallen niet.
Het is eigenlijk omgekeerd: in beginsel dient die
schorsende werking niet te worden gegeven, tenzij
ik vind, dat er redenen voor zijn het toch te doen”.
„Maar ze zei er bijna in één adem bij, dat het niet
haar bedoeling was om erg te gaan afwijken van
het beleid van haar voorgangers. We hebben dit
onderwerp toen even laten rusten, omdat er ver
schil kan zijn tussen zo’n theoretisch standpunt en
wat er in de praktijk gebeurt.
Maar ik vrees, dat de praktijk toch te zien geeft,
dat mevrouw Haars, de switch, die zij in theorie
gemaakt heeft, werkelijk tot uitvoering wil bren
gen. Ik weet niet wat daar de achtergrond van is”.
„De toenmalige staatssecretaris Glastra van
Loon heeft begin 1974 daarover instructies gege
ven in een circulaire, die was bedoeld om grens
wachten richtlijnen te geven hoe te handelen met
asielzoekers. Op Schiphol stond bijvoorbeeld in de
circulaire, dat de betrokken marechaussee zo’n
Wat is er aan de hand met de hantering van het
begrip „kennelijk ongegrond” ten aanzien van
bepaalde asielaanvragen?
Hoeveel wordt er bezuinigd en waarop:? Dat
zijn de twee vragen waar het in de nota om draait
en waar het kabinet de komende weken een
beslissing over moet nemen. Het regeerakkoord
van CDA en VVD spreekt over een bezuiniging
van vier miljard tot 1981, aangevuld met enkele
miljarden indien zulks nodig blijkt. Die noodzaak
is onlangs nog eens bevestigd door de Centraal
Economische Commissie, die als gevolg van de
asielaanvrager, na overleg met justitie, onmiddel
lijk moet verwijzen naar een vluchtelingenorgani
satie.
tegenvallende groeicijfers een stijging van het
aantal werklozen voorspelt tot 300.000.
Toch ziet het ernaar uit dat de totale omvang van
de bezuinigingen niet ver boven de zeven miljard
zal uitkomen. De reden is dat het technisch wel
haast onmogelijk is om meer te vinden gezien de
politieke afspraken die er op punten als de koppe
ling van de sociale uitkeringen en de ontwikke
lingshulp al zijn gemaakt. De WD probeert nog
met alle macht de bezuinigingen op te schroeven
tot zo’n tien miljard, vooral door te hameren op
afslanking van de sociale sector, maar de partij
van Wiegel vindt daarbij een onverzettelijke Albe-
da op zijn weg. De VVD heeft ook een deel van
Kaar geloofwaardigheid verloren doordat de twee
grote bezuinigers van het eerste uur Wiegel en
Pais, die Den Uyl twee jaar terug voorhielden dat
een bezuiniging van 18 miljard het absolute mini
mum was nu op hun eigen vakgebied allerminst
bereid zijn veel in te leveren.
De samenwerking tussen CDA en WD zal de
komende weken op zware proef worden gesteld.
Op duidelijke wijze kwam dit deze week naar
buiten toen Van Agt en Wiegel openlijk met elkaar
in de clinch raakten over de ambtenarensalaris
sen. De speech van Van Agt in Harderwijk ver
toonde alle kenmerken van het ballonnetje dat
opgelaten wordt om de mensen te laten wennen
aan de klap die komen gaat. Wat dat betreft volgde
Van Agt dezelfde tactiek als Den Uyl met zijn
bekende VPRO-interview, „Met de benen op ta
fel”, waarin Den Uyl aankondigde dat de kinder
bijslag op de helling moest. Ook toen volgde direct
een verontwaardigde reactie van de betrokken
vakminister (Boersma), die van tevoren niet was
ingelicht.
Ditmaal was het Wiegel die zich van zijn ministe
r-president distantieerde en in feite opmerkte dat
Van Agt voor zijn beurt gesproken had. Van Agts
ballonnetje kwam hem overigens niet ongelegen
want nu kon hij naar zijn „eigen” ambtenaren toe
alle verantwoordelijkheid van zich afschuiven en
zich opwerpen als verdediger van het bekritiseer
de trendbeleid. Als baas van de ambtenaren zit
Wiegel immers tussen twee vuren; als vice-premier
moet hij bezuinigen en als minister van Binnen
landse Zaken moet hij de ambtenaren te vriend
houden. Net als Pais speelt Wiegel naar buiten toe
de rol van vakminister, die zo min mogelijk wil
bezuinigen, maar intern is hij de man die als
WD-leider hamert op verdergaande ingrepen.
Staatssecretaris Haars zegt, dat ze zich houdt
aan de circulaire van Glastra van Loon, maar wij
denken daar wat anders over en kunnen met
voorbeelden komen”.
„De meest vérstrekkende redenering is”, aldus
mr. Kardoes, „dat iedere asielzoeker recht heeft op
een sportief proces, wat betekent, dat hij in Neder
land moet kunnen blijven tot en met het voorko
men van zijn aanvraag bij de Raad van State. Het
begrip „kennelijk ongegrond” bestaat dan niet
meer.
eigenlijk maar een ondergeschikt onderdeel van
de speech van Van Agt. Veel belangrijker en
politiek gezien ook uiterst merkwaardig was zijn
openlijk flirten met het idee van loonmatiging,
zoals die in Engeland noodgedwongen enkele ja-
ren heeft plaats gehad. „Waarom kan zoiets in
Nederland niet?”, vroeg Van Agt zich quasi on
schuldig af. Het antwoord is heel simpel: een
loonmatiging is voorlopig in Nederland niet mo
gelijk omdat dit kabinet bewust het idee van
matiging in het regeerakkoord over boord heeft
gezet.
In het regeerakkoord van CDA en WD van
krap een half jaar geleden stond dat het kabinet
ernaar zou streven dat de koopkracht van inko
mens tot tweemaal modaal, dus dit jaar tot 59.800
gulden, gehandhaafd zou worden. Op het gebied
van de inkomenspolitiek was dit een zwaai van
180 graden ten opzichte van het regeerakkoord
van CDA en PvdA, dat voor en na sprak over
soberheid, matiging en reële offers voor inkomens
vanaf 45.000 gulden. Dit regeerakkoord van Den
Uyl, dat schoorvoetend door de betrokken partijen
en de vakbeweging werd aanvaard, vooral door
Den Uyl persoonlijk, in de geest van: het wordt
nooit meer als vroeger.
Wij zijn ervan overtuigd, dat we dit niet van de
overheid kunnen verlangen. Waar we wel op blij
ven staan is, dat het „kennelijk ongegrond” zo
restrictief mogelijk wordt toegepast, wat inhoudt,
dat je niet te snel moet zeggen: nou dat vluchtver
haal is wat zwak, hij moet er maar meteen uit.
De meeste vluchtverhalen verdienen zeer zorg
vuldig onderzoek. In combinatie daarmee vinden
we, dat er in de regel „schorsende werking” (van
de verplichting het land te verlaten) dient te wor
den verleend”.
„Ik wijs er ook op, dat mevrouw Haars kennelijk
de duizenden Tsjechen, die in 1968, en de duizen
den Hongaren, die in 1956 naar Nederland zijn
gekomen en allemaal zijn toegelaten, is vergeten
en dat zij niet spreekt over een „stuwmeer” van
tienduizenden gastarbeiders, die in Nederland
zijn.
Vindt u dan niet, dat je de mensen, die je
toelaat, goed moet kunnen opvangen, wat toch
mede een kwestie van geldmiddelen is?
Het is mijn stellige overtuiging, dat we getalsma
tig best nog wat asielzoekenden aankunnen. Getal
len zijn naar mijn inzicht een oneigenlijk argu
ment, als het er om gaat een beleid te voeren”.
„Dat is een vraag waar ik nog niet helemaal uit
ben. Je kunt je afvragen of een Turkse christen,
die in zijn eigen dorp in Oost-Turkije aan allerlei
vormen van vervolging bloot staat, niet beter af is
in Nederland, al wordt hij misschien niet zo goed
opgevangen”.
Wat moet er naar uw inzicht allereerst gebeuren
om het vreemdelingenbeleid in Nederland te ver
beteren?
Mr. Kardoes: „In eerste instantie moet gewerkt
worden aan een goede procedure met een maxi
mum aan rechtszekerheid voor de asielzoeker. Het
gaat om de vraag hoe het recht wordt toegepast.
Eigenlijk zou ik willen, dat er een wettelijke
regeling kwam, al of niet ingebouwd in de vreem
delingenwet, die de hantering van het begrip „ken
nelijk ongegrond” bepaalt en zekere regels stelt
omtrent de „schorsende werking”.
Nu zijn die regels voor velerlei uitleg vatbaar,
zeker als je naar mevrouw Haars luistert. Er wordt
nog onvoldoende rekening gehouden met het
recht, dat een asielzoeker behoort te hebben.
Ik zie niet in waarom iedere Nederlander, in
welke tak van rechtsgeschil dan ook, in drie fasen
kan procederen en waarom dat recht een asielzoe
ker zou moeten worden ontzegd”.
„We zijn van plan binnenkort naar staatssecreta
ris Haars te gaan met een uitgewerkt voorstel om
de vraag of een asielaanvraag „kennelijk onge
grond” is ter beoordeling voor te leggen aan een
onafhankelijke derde.
Daarvoor zou je bijvoorbeeld kunnen denken
aan een uitbouw voor dit soort zaken van de
bestaande vreemdelingenadviescommissie, waar
in vertegenwoordigers zitten van verschillende
sectoren van het maatschappelijk leven en van een
aantal departementen.
Wij studeren dan ook op een plan om een inven
tarisatie te maken van het vluchtelingenbeleid en
het vluchtelingenwerk in de ons omringende lan
den. De gedachte op de achtergrond is ooit te
komen tot afspraken over de verdeling van asiel
zoekers over verschillende landen, als er te veel
zouden komen”.
Overigens is 1978 al vrijwel een verloren jaar
voor de bezuinigingsoperatie, mede door het ge
brek aan haast dat het kabinet met één oog naar de
verkiezingen, aan de dag heeft gelegd. De bezuini
gingen die oorspronkelijk waren voorzien voor de
jaren 1977-’81 moeten nu worden samengebald in
een veel kortere periode. Dat wordt de taak van
Andriessen, de man die begin 1976 als KVP-leider
het toenmalige kabinet in het nauw bracht met de
eis dat binnen enkele maanden een begin met de
bezuinigingen moest worden gemaakt. Andriessen
achtte verder uitstel toen onverantwoord. Nu,
ruim twee jaar later, is het aan Andriessen om het
tempo te bepalen.
Het vorige kabinet heeft ook niet geaarzeld drie
maal rechtstreeks in te grijpen in de lonen, daar
mee een oorlog met de vakbeweging riskerend. Dit
langzaam gerijpte klimaat van inkomensmatiging,
dat zelfs door de vrije beroepen min of meer was
aanvaard, werd in één klap door het regeerak
koord van CDA en WD doorbroken. Tot 60.000
gulden viel er weer wat te verdelen en hoewel het
kabinet al snel door de geschrokken reacties van
de sociale partners deze grens telkens verder ver
laagde, was psychologisch het kwaad geschied.
De kwestie van de ambtenarensalarissen was
Maar er stond ook, dat het kan voorkomen, dat
een asielaanvraag op het eerste gezicht niet deugt,
dus „kennelijk ongegrond is”.
„Ja, CRM heeft uiteindelijk een beperkt budget
en men wil dat begrijpelijkerwijs gebruiken voor
de opvang en de begeleiding van de „harde” vluch
telingen, maar het is niet zo, dat je in dit stadium al
zou moeten zeggen: wij doen de grenzen op een
kier voor vluchtelingen, want we komen opvang
mogelijkheden te kort. Het is wel zo, dat door de
regering uitgenodigde vluchtelingen een voortref
felijk voorzieningenpakket krijgen en dat er wel
geen Kamermeerderheid zal zijn voor een voorstel
dat pakket ook te verstrekken aan iedere asielge-
rechtigde, laat staan aan iedere asielzoeker, die
nog niet weet waar hij precies aan toe is. Ik vind
echter niet, dat de kwaliteit van de opvang bepa
lend zou moeten zijn voor de vraag hoeveel men
sen je binnen laat komen”.
Je kunt toch niet iemand in Nederland toelaten,
die er misschien slecht aan toe is, en hem dan
ondermaats opvangen?
„Er werden in de circulaire daarvan twee voor
beelden gegeven. Het ene voorbeeld sprak over
een asielzoeker, die duidelijk een verblijfstitel
heeft voor,een ander land dan Nederland (wat
betekent, dat uit zijn gegevens blijkt, dat hij beter
naar een bepaald ander land kan gaan). Het twee
de voorbeeld sprak over een asielzoeker die Neder
land in wil, omdat hij in zijn eigen land niet in
militaire dienst wil, omdat hij dan mee moet doen
aan een koloniale oorlog, terwijl blijkt, dat hij nog
niet eens voor de militaire dienst is gekeurd en dus
zeker nog geen oproep heeft gekregen”.
„Wij voerden al enige tijd met Justitie een strijd
over de precieze omvang van het begrip „kenne
lijk ongegrond” en wat er in zo’n geval redelijker
wijs moet gebeuren.
Nederland gaat prat op een humanitaire tradi
tie, mensen in nood moet je helpen, maar is er niet
een gevaar dat je mensen aantrekt, die bijvoor
beeld afkomen op onze sociale voorzieningen?
„Je zult ervoor moeten waken, dat je mensen
X toelaat, die onder het mom van vluchtelingschap
een aanvraag indienen, maar in werkelijkheid
arbeidsimmigranten zijn. Naar mijn eigen erva
ring zijn er niet veel van zulke gevallen.
Het gaat dan om mensen, die op werk afkomen,
niet op sociale voorzieningen. In het gehele beleid
moet worden gekeken naar het vluchtverhaal en
de vluchtmotieven van de asielzoekenden. Als me
vrouw Haars en anderen in dit land bang zijn voor
een invasie van vluchtelingen, dan wijs ik erop, dat
er, naast de groepen vluchtelingen, die door de
Nederlandse regering zijn uitgenodigd om hier te
komen (niet lang geleden bijvoorbeeld 1200 Chile-
nen), gemiddeld 300 tot 400 asielzoekers per jaar
individueel (meestal zonder eigen voorkennis van
de mogelijkheden) een aanvraag aandienen voor
een verblijfsvergunning of een poging daartoe
doen”.
„Blij dat de rechtbankpresident
mevrouw Haars op vingers tikte”
Öud-staatssecretaris Glastra van Loon
(foto boven) en de huidige staatssecreta
ris van justitie mevrouw Haars.
n
n
if
n
I.
