Cannes onder indruk van regisseur Ermanno Olmi Italiaans boerendrama blijkt verrassing van eerste orde Publiek geen partij voor Randy Newman NPO uiterst betrokken in Beethovens Eroïca Roxy Dual Extra Light heeft het laagste ’’teer”- en nicotinegehalte* van de 20 grootste sigarettemerken en is bovendien overal verkrijgbaar. Rob Sipkes Edelsmid Als het doek opengaat hebben wij er al twaalf uur opzitten’’ r E I I TAUNUS CAPRI ESCORT VÈRKOOP-SERVICÉ Open aanmelding voor zomeractiviteiten in park Beeckestijn Inspeciënten bij gesubsidieerd toneel staken K Lr Overgangsfase in carrière kondigt zich aan FFET cn Intieme aanpak bij pianiste Barbara Nissman Klarateatern uit Stockholm speelt in Nederland 13 KUNST VRIJDAG 1 9 M E I 19 7 8 12 3 Exklusieve sieraden door Peter Huysman Uitgeknepen Half uurtje eten voor n Volgens het jongsteTNO-onderzoek voor het Ministerie van Volksgezondheid. r_r <e Bistro indelijke adres? GARAGE NIJMAN LEIDSEVAART 344 - TEL. 24 49 13 st of i) NNER door Pieter van Lierop (achter de Hallen bij de Grote Markt) Bordeelkomedie erd in jn Leyland Ontdek de andere trouwringen bij Rob Sipkes. Warmoesstraat 2 - Haarlem Tel. (023)-324309 FORD RUIME VOORRAAD ORIGINELE FORD. ONDERDELEN OOK OP ZATERDAG AMSTELVEEN. „We zeggen niet: een 40-urige werkweek en verder geen gelul. We stellen wèl een grens aan wat je werkgever van je mag verlangen. Wat er nu in ons vak aan de hand is, komt overeen met een 18e-eeuws uitbuitingsschandaal”. Bezegel het "ja, ik wil" met een exklusieve band. Trouwringen vormgegeven naar uw eigen smaak. Bij Rob Sipkes. k *1 T 1 RTJES plaatsen insma JOHN OOMKES I. Houtweg) JOHAN VAN KEMPEN at 10 Allereerst doet hij dankzij zijn half- verscholen, maar enorme persoonlijkheid nooit vergeefs een beroep op het inlevings vermogen van het publiek, dat zich niet stoort aan momenten van vals zingen. En ten tweede en daarmee samenhangend neemt de verheerlijking van het fenomeen Newman zulke grote vormen aan dat men gaarne bereid is alle tekortkomingen voor lief te nemen. Velen hebben het er duide lijk moeilijk mee de artiest los te zien van de songschrijver. Zo wordt er bij voorbaat grijnzend gere ageerd op elke losse opmerking. Het is een a-kritisch gedrag dat nauwelijks te maken heeft met een waardering die een man van het slag als Newman zou sieren en die mogelijk een gevaar kan vormen voor diens artistieke ontwikkeling. Een te ge makkelijk succes stimuleert uiteindelijk evenmin als helemaal geen respons, is een oude theaterwet. Het is de laatste tijd keer op keer geble ken dat er in dat land al vele jaren lang regisseurs werkzaam zijn die nu pas uit de schaduw van Fellini, Visconti en Pasolini beginnen te komen: de Taviani’s, Scola, Zurlini. Ze bezitten stuk voor stuk de po tentie om meesterwerken te maken, en dat is heel beslist wat Olmi nu ook gedaan heeft met zijn „Klompenboom”. Een film die verwantschap bezit met zowel Padre Padrone (de Gouden-Palmwinnaar van vorig jaar) als Novecento. Ook Olmi heeft zich verdiept in het verleden van de Itali aanse plattelandsbevolking, met de bedoe ling daardoor iets meer te begrijpen van de chaos die het Italië van vandaag is. Waar ging het fout? ontroerend om te zien hoe Olmi met aan dacht voor dat soort dingen een film over eind krijgt van ontzaglijke zeggingskracht. Olmi’s stijl bezit daardoor een poëtische zuiverheid die aan de vroegere Robert Bresson doet denken, met wie Olmi ook het oprechte lef heeft om met tederheid van zijn katholieke beginselen te getuigen. Zonder de exploitatie van frustraties die thans zo in de mode is. Van alle meester werken die ik ooit in Cannes heb gezien, is de „Klompenboom” het eerlijkste meester werk. Mijn hemel, wat houd ik van die film. hoertje Belle (Carla Romanelli) is een lieve lust voor het oog en pleegt gelukkig geen zelfmoord. Parker heeft met Midnight Express (met die naam duiden gevangenen een ontsnap ping aan) een ultra-realisme nagestreefd, dat men name in de geweldscènes intense afschuw wekt. Ik dacht niet dat de bijl zo bot hoefde te wezen als hij nu gehanteerd wordt. En ik weet nog wel een paar details die me niet bevallen. Een erg pathetisch werkstuk, maar het kan zijn dat de bedoe lingen van Parker op deze maniesr beter worden benaderd: het aandacht afdwin gen voor de krakkemikkigheid van de in ternationale rechtspleging. Volstrekt niet plezierig om naar te kij ken was „Midnight Express” van Alan Parker. Maar dat is dan zo’n geval waar je bij moet denken dat het toch belangrijk is dat zulke films worden gemaakt. Hij is voor 80 procent gebaseerd op de tragische geschiedenis van Billy Hayes, een jeugdige Amerikaan die in 1970 in Turkije gepakt werd wegens een poging tot het smokkelen van vijf kilo hasj. Hij werd tot vier jaar veroordeeld, maar 53 dagen voor hij die tijd had uitgezeten, werd zijn straf veran derd in levenslang. Een politieke zet om Nixon te pesten, die de Turken probeerde te dwingen hun eigen drughandel dras tisch in te perken. In 1975 wist Hayes te ontsnappen. Op uiterst deprimerende wij ze heeft Alan Parker (Van Bugsy Mallone) geprobeerd de hel te reconstrueren (op Malta) die Billy Hayes heeft doorgemaakt als slachtoffer van willekeur en sadisme in mensonwaardige omstandigheden. Een straf die in geen enkele verhouding stond tot de misstap die was begaan. Trouwens, zelfs in Amerika is de situatie nog zo dat bij voorbeeld het bezit van marihuana niet meer gestraft wordt, ter wijl je er in Texas nog levenslang voor kunt krijgen. En in Turkije desnoods de doodstraf. Het gaat in deze film om, zoals Billy Hayes het verwoordt: „Wat is mis daad en wat straf. Het schijnt te variëren van plaats tot plaats, van tijd tot tijd. Wat vandaag illegaal is, kan morgen plotseling legitiem worden, omdat iedereen het doet en je niet iedereen in de gevangenis kunt smijten”. aan de bewondering van het publiek, het applaus en de voordelen van het geld. Maar Newman wil helemaal niet de man zijn voor wie alles al een uitgemaakte zaak is. Dat komt haarscherp naar voren als het publiek lacht om zijn zelfspot en mee gaat klappen in de afterbeat. Door die afterbeat prompt weg te laten zet hij de zaal op zijn nummer. Anders dan een jaar of drie geleden, maakt een optreden van Randy Newman zonneklaar dat hij niet meer in staat is om solistisch evenveel genoegen te verschaf fen als op de plaat. Dat komt omdat zijn laatste album blijk geeft van meer groeps gerichte arrangementen, waardoor een aantal nummers niet (zoals Little Crimi nals) of nauwelijks naar behoren (Baltimo re met zijn uitgerekte chorus) kunnen wor den gespeeld. Newman is bezig aan een overgang, zegt na afloop van het concert desgevraagd een serieuze poging te willen ondernemen om ook als bandleider te willen leren functio neren en zich niet meer als solist pur sang te beschouwen. In augustus gaat dan ook in de Verenigde Staten een korte tournee van start waarmee die proef op de som wordt genomen. Niettemin en los van de kritische kantte keningen behoeft goede wijn natuurlijk Randy Newman gaf donderdagavond een geslaagd concert in het Amsterdams Con certgebouw, dat echter zijn tekortkomin gen niet verbloemde. (Foto Lex van Rossen) sodes, wezen daar steeds op. Randy Newman is een Einzelganger, moeten we bedenken; eentje die alleen vertrouwt op eigen kunnen en eigen te kortkomingen. Slechte ervaringen in de jaren zestig toen hij zijn dagelijks brood verdiende met het schrijven van instant- hitjes voor de Newyorkse uitgeverij Tin Pan Alley brachten hem het besef dat alleen hijzelf de juiste uitlaat voor zijn sarcastische, getoonzette teksten was. Niet omdat hij zo goed bij stem zou zijn of zo buitengewoon de 88 pianotoetsen kon beroeren, verre van dat. Maar hij was wel de enige die door subtiele accenten en stemgebruik zijn veelal bewust uit clichés opgebouwde en naïef-poëtische teksten een verrassende extra-dimensie kon ge ven. Dezelfde overtuiging joeg ook mensen als Leonard Cohen en Kevin Coyne ooit het podium op. Ik weet het. Het is moeilijk van een publiek te verlangen reëel te blijven in de waardering van de podiumactiviteiten van de man die al zoveel moois heeft gescha pen. Per slot van rekening is het onder scheid tussen songschrijver en uitvoeren de bij Newman ook minder groot dan bij andere artiesten. Maar bij iemand die zijn prestaties zozeer kan relativeren als hij - in het als eerste toegift gezongen Lonely at the Top steekt hij de draak met zichzelf - past het om iets meer afstand te nemen. In die toegift is Randy opeens de eenza me man aan de top, die zich ijdel spiegelt O Q lag m Bosch Maar een verschil tussen bijvoorbeeld Bertolucci en Olmi is, dat laatstgenoemde niet gemeend heeft tot betekenisvolle con clusies te kunnen komen en zeker niet tot een boodschap van al dan niet politieke aard, al eindigt de „Klompenboom” met het startsein van de socialistische actie in Milaan, die ook de boeren rechtvaardiger kansen moet geven, maar hen tegelijker tijd een zeker soort onschuld zal ont nemen. Het enige (nou ja, het enige, het is heel wat) wat Olmi doet, is laten zien hoe land arbeiders uit de omgeving van Bergamo DEN HAAG. Het Klarateatern uit Stockholm maakt van 22 tot eind mei een tourneetje door Nederland en België. Voorstellingen worden gegeven van „La- zarillo” van Melchio Schedler in de regie vanSuzanne Osten. Opgetreden wordt achtereenvolgens in Brussel, Antwerpen, Gent, Rotterdam, Amsterdam, Groningen, Enschede en Emmen. De toneelgroep werkt probleemgericht en kritisch en zoekt het publiek tussen jongeren en volwassenen. „Lazarillo” is een bewerking van een Spaanse schelmen roman. Het Nederlands Theater Instituut pre senteert de reeks voorstellingen met mede werking van het ministerie van CRM en de gemeenten, die worden aangedaan. Stellig ook met plezier aan te kijken was de Hongaarse inzending, „Een zeer morele nacht” van Karoly Makk. Maar het had wel weinig om het lijf. Een bordeelkome die, die naar Oosteuropese maatstaven heel pikant genoemd kan worden. Het gaat over een student die het troetelkind is in een hoerenkast, waar hij op zeker moment is gaan wonen ook. Als hij op een dag elders aan de rol is, komt onverwacht zijn keurige oude moeder op visitie. Het com plete gezelschap van lichte zeden probeert dan een avond lang de cliëntele buiten de deur te houden en de schijn op te houden van een naaikransje in de ordentelijke betekenis van het woord. Dolle pret, of tenminste pret. Oogstrelend gefotogra feerd en vooral het suicidaal genegen Olmi is in tegenstelling tot Bertolucci niet een man met opera-affecties, geen liefhebber van het grote gebaar. Hij heeft niet met professionele acteurs gewerkt, maar met echte boeren uit Bergamo, die hun eigen dialect spreken. Waar „Novecento” naar de boeren keek vanuit toch de betrokkenheid van de mid denklasser en met het oog van de revolutionaire artiest, daar werd met de „Klompenboom” een echte boerenfilm uit de klei getrokken, door een regisseur die het ook heeft over zijn eigen afkomst. o 0) O c o a geen krans. Newman heeft als artiest een persoonlijkheid waarmee hij zelf wel be paalt of een concert slaagt of niet. Gedu rende de vijf kwartier dat hij aan zijn vleugel zit, doet hij oprecht zijn best (zoals het meezingen in Rider in the Rain), raakt zo nu en dan met trefzekerheid een gevoe lige snaar (I think it’s gonna rain today, In Germany before 'the War en Sigmund Freuds Impersonation of Albert Einstein in America) en deelt bovenal een paar flinke klappen uit (Political Science, Davy the Fat Boy). En dan is het toch jammer dat dit publiek eigenlijk geen partij voor hem vormt. HAARLEM. Het pu bliek in het Haarlemse Concertgebouw beluister de donderdagavond een ge laden uitvoering van de „Eroica”. Zo neutraal als ter opening van dit tweede concert van de NPO- Beethovencyclus de bla zers hadden geklonken in het Octet in Es opus 103, zo uiterst betrokken reageer de het Noordhollands Phil- harmonisch Orkest als ge heel op André Vander- noots gedreven directie in de Derde Symfonie. Volgende week donder dag vindt deze NPO- Beethovencyclus onder lei ding van André Vander- noot zijn besluit in een con cert waarop Alberto Lysy de solopartij van het Viool concert voor zijn rekening neemt, terwijl Wellingtons Sieg en de Achtste Symfo nie het programma zullen completeren. AMSTERDAM. Het creatieve talent van Randy Newman verhoudt zich omgekeerd evenredig tot zijn beperkte vokale en instrumentale vaardigheden. Dat de Amerikaanse liedjesschrijver er donderdagavond (komende dinsdag treedt hij er weer op) in het Amsterdams Concertgebouw en ongetwijfeld tijdens de gehele Nederlandse tournee toch in slaagde om keer op keer de handen op elkaar te krijgen, heeft twee redenen. Het is een open deur, te stellen dat er van een geregeld privé-leven voor inspeciënten weinig terecht komt. Jos Mom heeft een vriendin; Henk van Gilpen gaat binnen kort trouwen. Ze zeggen: „Het is een be roep voor ongehuwden. Een zwerver voel je je wel ’ns. Natuurlijk: je hebt het vak gekozen. Er zitten prettige kanten aan: twee maanden vakantie, niet als een amb tenaar van negen tot vijf achter een bu reautje. Veel verantwoordelijkheid ook. Meeleven met een voorstelling, met het gezelschap. Gek en fijn ook: die spanning voor een première. Nog even snel een pak suiker of een drukknop in de stad kopen, omdat ’ie nodig is op de Bühne. Maar, en dat mag je toch niet vergeten, er wordt intussen roofbouw op je gepleegd. Je wordt uitgeknepen”. Zij schetsen een beeld van de gemiddel de inspeciënt. Rond z’n 40e is ’ie in het algemeen „uitgewoed”. Hartklachten, rug klachten, alcoholisme. Veel gaan de WAO in. Anderen gaan vaak ten onrechte door. Auto-ongelukken door slaaptekort. Nieuwe kwalen. Sommigen gaan in vaste dienst bij een schouwburg werken, bij voorbeeld als technicus (vaste werktijden). „Het vak is lichamelijk gewoon niet vol te houden op deze manier. Het is niet alleen dat hoge aantal uren. Je hebt ook te maken met waanzinnige temperatuurverschillen. Het ene moment sta je in de bloedhitte van net gedoofde schijnwerpers het decor af te breken, het andere ogenblik sjouw je door de sneeuw de stukken naar de vracht wagen. Voor het werk dat verricht moet worden, zou men kunnen spreken van een „zwer- versloon” dat Mom en Van Gilpen uitbe taald krijgen. Van Gilpen ontvangt maan delijks 1500 gulden schoon; Jos Mom, ze ven jaar ouder, verdient minder. Hij mag zich, na zeven jaar Haagse Comedie, aan het eind van meer dan vier werkweken van 75 uur, verheugen op 1350 gulden in „het handje”. Om al deze redenen, en omdat de Vereniging van Nederlandse To neelgezelschappen (VNT), de juridische werkgever van de inspeciënten, nog steeds geen aanstalten maakt om een regeling voor redelijke werktijden (60-urige week) in de cao voor het Technisch Personeel in het Toneelbedrijf op te nemen, gaat het toneel in Nederland vandaag de gehele dag „plat”: De Grote Dag. Och, De Grote Dag. Mom en Van Gilpen en hun collega’s zouden liever niet staken. „Niemand vaart er wel bij. Het toneel niet, de werkgevers niet en vooral het publiek niet. Maar na twee en een half jaar ver geefs pogen verandering in de werktijden te krijgen, zit er niets anders op. We hopen dat we het bij deze ene actie kunnen laten. Komt er echter geen verandering in onze situatie, dan bereiden we voor het nieuwe seizoen nieuwe, en dan waarschijnlijk langduriger, acties voor. We zouden liever niemand de dupe van onze staking willen laten zijn. We houden van ons werk. Maar men moet niet nog langer misbruik van ons willen maken”. Het bureau van de Velser Gemeenschap, dat is gevestigd aan het Moerbergplant- soen 22 te IJmuiden (telefoon 02550-15743 of 15789) verzoekt verenigingen en instel lingen die graag zouden willen optreden contact op te nemen. De muziektent, die is voorzien van stroomvoorzieningsmoge- lijkheden, is gratis beschikbaar. Dit zijn woorden van Jos Mom (31) en Henk van Gilpen (24), beiden inspeciënt bij een ^gesubsidieerd, vast, reizend to neelgezelschap: de Haagse Comedie. Van Dale noemt inspeciënt de man die toe zicht heeft op de rekwisieten en de toepas sing van licht- en geluidseffekten. In de praktijk houden Mom en Van Gilpen zich bezig met het lossen van de vrachtwa gens, het opbouwen van decors, het stel len van de lampen („uitlichten”), met het uittesten van het geluid, met de behande ling van de rekwisieten (tafels, stoelen, glazen enz. enz.) en met het „uit de kap” laten zakken van doeken, licht en decor stukken. Mom en Van Gilpen ?ijn twee van de ongeveer 150 inspeciënten in dienst van zo’n vijftien toneelgezelschappen, die da gelijks, met behulp van plaatselijke thea tertechnici (vroeger heetten deze mensen „toneelknechten”: een „rotwoord”), alles op, achter, naast en vóór het toneel zó inrichten, dat een toneelvoorstelling moge lijk wordt. Zij zijn daar gemiddeld, zeker als het om zgn. „reizende” voorstellingen gaat, 16 tot 17 uur per etmaal mee bezig. Het feit dat de Haagse Comedie gesubsi dieerd wordt, brengt verplichtingen met zich mee. Een van die verplichtingen is dat het gezelschap wekelijks op maandag, dinsdag en woensdag „op stap” gaat. Dat klinkt leuker dan het is. Voor Jos Mom en Henk van Gilpen betekent het in ieder geval dat stel dat er op maandagavond in Leeuwarden een voorstelling wordt ge geven zij ’s morgens om half zeven op pad gaan en er voor moeten zorgen met de hele karavaan rond de klok van tien in de Friese hoofdstad aanwezig te zijn. Daar wordt dan uitgeladen. Vervolgens zijn zij met bovengenoemde activiteiten in de weer tot ongeveer zeven uur in de avond. (ADVERTENTIES) Met van het orkest door gaans goed afgewogen te genspel in de muzikale dia loog, kreeg het eerste deel een prachtige bezonken stemming, het andante een intens zangerige voor dracht en het besluitende rondo een lente-achtige vi taliteit. (Van onze kunstredactie) VELSEN. In het kader van de zomer se Toer-In-activiteiten zal de verplaatsba re muziektent in het park Beeckestijn te Velsen van mei tot en met september worden opgesteld nabij het museum in het park. De culturele stichting De Velser Gemeenschap zou graag zien dat daar gedurende de zomermaanden muziek-, to neel- en balletuitvoeringen kunnen plaatshebben. (ADVERTENTIES) CANNES. Een verrassing van de allereerste orde op het festival van Cannes blijkt de „Klompenboom” te zijn, geregisseerd door Ermanno Olmi. Een cineast van wie waarschijnlijk ook u nog nooit gehoord had, maar die bewijst dat men in Italië schijnt te beschikken over een ongekend reservoir aan voortreffelijk filmtalent. Met wat geluk valt er een half uurtje te eten. Uiterlijk om half acht móeten zij terug zijn in de schouwburg. Als het eerste publiek binnendruppelt, controleren zij nog eens of alles in orde is. Dan de voor stelling. Bijvoorbeeld: de zeer omvangrij ke produktie Julius Ceasar. Talrijke „changementen” (wijziging in decorstan- den): veertien maal. Intussen figureren zij ook nog als morrend Romeins voetvolk. In de pauze wordt een deel van het decor dat niet meer nodig is, alvast afgebroken. Om k\vart over elf is er applaus. Het doek valt. Afbreken. Dat neemt anderhalf uur in beslag. Alles in de vrachtwagen(s). Om ongeveer één uur in een (hotel)bed. Tot om half zeven weer de wekker gaat en zij zich op weg begeven naar Enschede (zelden of nooit wordt tweemaal in dezelfde stad opgetreden). De dag daarop: Deventer, ’s Avonds laat afbreken. Naar huis, eigen bed. Donderdag weer vroeg op: in de (Ko ninklijke) schouwburg, het eigen „onder komen” van de Haagse Comedie, worden repetities gehouden voor een nieuw stuk. Daar moeten de inspeciënten bij zijn, ’s Avonds: voorstelling. Vrijdag, zaterdag en zondag (plus matinée): voorstellingen. Mom en Van Gilpen: „Wij werken op deze manier regelmatig 80 tot 90 uur per week: Het is bij sommige andere gezel schappen voor inspeciënten nóg erger. Theater, Globe: reizen ontzettend veel. Met een groep als de Noorder Compagnie (Drachten) is het helemaal verschrikkelijk. Zeven dagen per week keihard werken, óók op feestdagen. En dat tien maanden achtereen. Compensatiedagen zijn er niet bij. Overwerk wordt niet betaald. Het eni ge dat in onze huidige cao staat, is onge veer dat je werkgever je tien uur nachtrust moet gunnen. Maar zelfs deze regel wordt aan de lopende band overtreden, wat ove rigens volgens diezelfde cao tienmaal per twee maanden mag”. Henk van Gilpen vertelt dat hij binnen twee maanden al zeker 23 maal geen tien uur achtereen nachtrust heeft gehad. leefden ten tijde van de fin-de-siecle. Ge durende een lange winter, die de pachtboe ren wat rust geeft, wordt in een film van drie uur het leven getekend in een hechte gemeenschap onderling en in gemeen schap met de natuur, het land. De film gaat over geen opwindender zaken dan het koesteren van tomatenplantjes, de ziekte van een koe of het vertellen van verhalen tijdens het sorteren van maïskolven. Het gaat om doodarme mensen met diepe gelo vigheid, bescheidenheid en berusting als voornaamste karaktertrekken, maar de puurheid van hun bestaan fourneert soms momenten van enorme rijkdom. De manier waarop een vader naar zijn kinderen kijkt, of een jonge boerin naar haar verloofde. Woorden komen er nauwe lijks aan te pas. Het is onvoorstelbaar Met als gevolg een geïn spireerde vertolking, waar bij zoals te verwachten was, de treurmars (marcia funèbre) het aangrijpend hoogtepunt in de afwikke ling van deze symfonie vormde. De in Amerika geboren en getogen pianiste van Oosteuropese afkomst, Barbara Nissman, was so liste in het Vierde Piano concert. Vanaf de solo- inzet van het openingsdeel tot de slotakkoorden van de finale, toonde deze kun stenares haar zuivere ver- tolkingsinstelling ten op zichte van deze lyrisch- romantische muziek. Even intelligent als muzikaal- intuïtief, virtuoos maar nooit blufferig; ideaal om de poëtische sfeer van dit concert in verfijnde pianis- tiek te schilderen. Barbara Nissmans ma nier van musiceren is dui delijk op de spirituele kern gericht. Haar soms zeer in tieme aanpak, allerfijnst in het passagewerk als om speling van de orkestrale melodische lijnen, met daar tegenover accentrijk spel van indringende kracht in de solistische epi- 023- 7 <3

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1978 | | pagina 13