t
t
,1
50
I
7
5"
Sr
door Jan van Dijk
tenMjte ddMM’sined® omslagpttd
u
als e
■■•C.c A
F*
Miji
„Ik
MO
ke fi
cultt
ee
ze
be
la
de
Ie;
he
SEIZOENOPSLAG
DE BBUJÏÏYfl1;
MO
wen i
men.
lijke
eens
sen d
En d
seintjes wanneer ze het best elektrische bleve
apparaten kunnen gebruiken. Het helpt d< een
bewoners 'een zo efficiënt mogelijk ge meeg
bruik te maken van weekend- en nachtta men
rieven. In de industrie worden dergelijki ejkac
ik de
log v;
Dus
bert
die nu al belangstelling voor de woningen bedo
prod
GI-b<
wier]
jaar
Home
te gel
nam-'
gen buitenlucht wordt voorverwarmd met heb
de warmte van de afgevoerde lucht. gezou
Tot nu toe hebben we het alleen noj meen
maar gehad over verschillende manieren initial
om het gebruik van gas terug te dringen film
Daar kan uiteraard ook het meeste wor-
mière
„Ve
bij dt
was i
van r
zienlijke besparing oplevert. De hele elek oorlo
trische installatie wordt bovendien aange geha<
sloten op een computer, de z.g. „program
mable energy controller”. Door gebruik
van dat apparaat, waarop ook een beeld
scherm kan worden aangesloten om dt
resultaten zichtbaar te maken, kan hel
stroomverbruik verder terug worden ge
bracht. De computer geeft de bewonen
A
«f
fitt/
Aff if
k 'i' '1 --■(fA'f
i. r\ AA
I
4
eek
Z
t
4
r
SiBsn*. vi.
ccrxuosotc
van de woningen. De grond geeft dan de
warmte weer af aan de transportvloeistof,
waarmee de woningen weer op tempera
tuur kunnen worden gebracht.
Een probleem bij het ontwerpen was wel
de isolatie van de grond. Onze weerman
Jan Pelleboer reageerde nogal sceptisch
op de plannen van Van Ringen, omdat
volgens hem een flink deel van de warmte
meteen aan de omgeving wordt afgegeven.
Pelleboer verwachtte er helemaal weinig
van in de wintermaanden, wanneer er een
flinke vorst in de grond zit.
„Dat valt allemaal best mee”, zegt Van
Ringen, „het opslagpakket is zo goed ge
ïsoleerd, dat de temperatuur van de omge
ving nauwelijks invloed heeft op het pak
ket en omgekeerd ook niet. De halfwaar-
detijd is 210 dagen. Dat wil zeggen dat
wanneer de grond in het pakket een tem
peratuur heeft van 70 graden Celsius het
210 dagen duurt, voordat de temperatuur
tot 40 graden is gedaald”.
Architect Van Ringen: „Ik heb winkels moeten
ontwerpen die spotten met al mijn theorieën
computers al vaker gebruikt, voor de wo
ningverwarming wordt het een primeur.
Van Ringen noemt het gebruik van deze
computer „illustratief” voor de mensen,
tie
lir
va
nu
Pc
ro
ro
Pi
ht
al
de
de
Pi
’s
or
ve
be
Si
J
bi
ve
E
w
zij
kr;
mi
de
er
Fr
Pr
vn
de
sc
to
zij
ve
1
„Ik wil aantonen dat kernenergie niet de
enige oplossing is voor het energiepro
bleem. Er zijn nog andere mogelijkheden
om energie op te wekken, zonder dat dit
veel geld hoeft te kosten. Wat wij nu heb
ben ontworpen is een reëel alternatief”,
zegt architect Jakob van Ringen uit Leek.
Hij kwam enkele weken geleden in het
nieuws met een door hem ontworpen sy
steem, waarbij de in de zomer opgevangen
zonnewarmte wordt bewaard en in de win
termaanden wordt gebruikt voor de ver- gesloten op de verwarmingsinstallaties
warming van huizen. Daardoor is eën be
sparing op de gasrekening tot 85 percent
mogelijk.
„Het is geen briljant idee, we hebben
gewoon verschillende bestaande systemen
samengevoegd en voor elementen die er
nog niet waren hebben we zelf oplossingen
bedacht. Maar dat opslagsysteem is wel
min of meer nieuw. Het idee was er al,
maar bij mijn weten bestaat in Europa nog
niet een opslag met zo grote capaciteit”,
zegt Van Ringen.
Het opslagsysteem dat Van Ringen sa
men met technici van de Nederlandse Be
ton Maatschappij (NBM) heeft ontworpen
is voldoende voor de warmtevoorziening
in de winter van zestien woningen, één
gemeenschapsruimte en vier praktijkwo-
ningen. Die komen te staan in een deel van
het plan Sintmaheerd in Leek-Tolbert,
wanneer gemeente en provincie daar ten
minste toestemming voor geven. Tot nu
toe heeft Van Ringen alle medewerking
Lengtedoorsnede van de seizoen-opslag. Het
donkere deel (de „scheepsromp is de grond
waarin de isolatie (lichter) de warmte vast
houdt. In het geïsoleerde deel zijn de kunst-
stofleidingen te zien waardoor het verwarmde
water vloeit.
Het f
etmaa
Comir
Jane
door e
dag tr
die al
aantrc
bij mc
Fond?
den bespaard, maar Van Ringen wil in d«
nieuwe wijk ook iets gaan doen aan het
besparen van de elektriciteitskosten. ’t Is
de bedoeling dat de wijk één hoofdaanslui
ting krijgt, waardoor alle bewoners samer
grootverbruikers worden, wat al een aan
Van Ringen verwacht niet, dat het ooit
zo „koud” zal worden. Want ook ’s winters
schijnt de zon regelmatig en dan kan de
grond gemakkelijk weer worden opge
warmd. „We hebben berekend dat de wo
ningen gedurende de hele winter ver
warmd kunnen worden en dan mag er ook
nog eens een slechte lente op volgen”, zegt
Van Ringen.
Zo verloopt het allemaal in theorie. Hoe
het in de praktijk gaat, moet nog worden
afgewacht. Volgens Van Ringen zijn de
berekeningen allemaal nauwkeurig ge
maakt en een besparing tot 85 percent zit
er volgens hem dan ook dik in. Maar om
vooraf voldoende zekerheid te hebben,
wordt binnenkort ook nog eens een proef
opstelling gemaakt bij de NBM-fabriek in
Wolvega. Het hele opslagsysteem wordt
daar op schaal 1:10 nagemaakt. Dat wordt
allemaal gedaan door de NBM, die met
zeer veel belangstelling Van Ringen heeft
geholpen. „Projecten als deze hebben de
toekomst. Dat blijkt wel uit de belangstel
ling van het bedrijfsleven voor dit pro
ject”, zegt Van Ringen. De NBM heeft er
inmiddels al heel wat geld uit het onder
zoeksbudget ingestoken”.
De directe aanleiding voor het ontwer
pen van het opslagsysteem was het zoeken
naar een nieuwe werkruimte voor zijn
bureau, dat te klein was geworden. Toen
de gemeente Leek een terrein beschikbaar
stelde, kreeg Van Ringen het idee om die
hele wijk dan maar zoveel mogelijk te
laten draaien op zonneënergie. Het ge
bruik daarvan probeert hij al langer te
propageren. Met wisselend succes, want
niét iedere opdrachtgever loopt daar nu al
warm voor.
gehacj; de provinciale schoonheidscom
missie is zelfs erg enthousiast.
Het meest Spectaculaire onderde^j van
het plan is het seizoenopslagsysteem. Dat
bestaat uit een geïsoleerde laag natte
grond met een inhoud van 10.000 kubieke
meter en bevindt zich onder een déél van
de woonwijk op een diepte die varieert van
twee tot negen meter onder het maaiveld.
Door dat opslagpakket worden kunststof-
leidingen gelegd met een totale lengte van
27 kilometer. Door die leidingen loopt een
vloeistof, die door de zon is opgewarmd tot
85 graden Celsius.
De buizen geven door die hoge tempera
tuur ’s zomers warmte af aan de natte
grond, die een temperatuur van 85 graden
kan bereiken. Wanneer in de winter de zon
niet schijnt, wordt het opslagsysteem aan-
PLATTEGROND
SCHAAL I 200
luxehuizen in
I
Het toepassen van zonnepanelen bete
kent vaak een inbreuk op bestaande vor
men en de benodigde installaties kosten
ook meer geld. Toch probeert Van Ringen
de laatste jaren zoveel mogelijk eriergiebe-
sparende woningen te bouwen. „Ik pro
beer opdrachtgevers altijd te overtuigen
van de noodzaak van woningen, waarin zo
weinig mogelijk energie wordt verspild.
Soms lukt dat wel, maar in andere geval
len laat een klant een meer energieverbrui-
kend ontwerp toch prevaleren. Ik heb wel
eens winkels moeten ontwerpen, die spot
ten met al mijn theorieën”.
Er zal dan volgens Van Ringen ook nog
wel heel wat water onder de brug door
moeten stromen voordat iedereen over
tuigd is van de noodzaak van toepassing
van energiebesparende systemen. Een na
deel daarbij is, dat woningen die uit het
oogpunt van energiebesparing zo zuinig
mogelijk zijn gebouwd, behoorlijk duur
der zijn. „Het hele denkpatroon moet nog
veranderen. De mensen moeten meer geld
besteden aan dingen, die energiebespa
rend zijn”, zegt Van Ringen. Hij weetowel
zeker, dat projecten, zoals hij 0ie nu heeft
ontworpen, de toekomst hebben. Naast de
al eerder genoemde NBM, hebben ook al
andere bedrijven belangstelling getoond,
omdat zij een markt vermoeden. Een heel
groot concern, waarvan hij de naam nog
niet wil noemen, heeft zelfs al aangeboden
het hele project in Leek te kopen. Van
Ringen voelt daar echter niets voor, omdat
Duizenden eeuwen lang heeft de zon heel wat energie naar onze aarde
gestuurd. Het grootste deel daarvan werd meteen verbruikt: de zonnewarmte won
regen uit de zee, rijpte het koren en bruinde onze huid. Zonder de dagelijkse zon
geen leven op aarde. Maar een deel van de zonneënergie werd opgeslagen, in
fossiele brandstoffen: kolen en olie. Een paar eeuw/en geleden leerden we onszelf
om die extra energie te benutten. En nu maken we er ruimschoots gebruik van.
Onverantwoord gebruik, vinden veel mensen tegenwoordig. Onze voorouders
vonden het licht van een olielamp nog een wonder. Wij vinden het de gewoonste
zaak van de wereld dat het licht of het gas aanfloept als we het knopje omdraaien.
En omdat het zo „gewoon" is, laten we licht en gas ook branden als het geen zin
heeft.
Steeds meer mensen beseffen dat de zon weliswaar blijft schijnen, maar dat de
fossiele brandstoffen binnen één of twee generaties op zullen zijn, als we niet
zuiniger worden en tegelijkertijd naar nieuwe bronnen van extra energie zoeken
Kernenergie is een nieuw tovermiddel. En zoals met elk nieuw magisch attribuut
weten we (nog) niet welke tegenkrachten we ermee oproepen. Daarom is er
begrijpelijk veel verzet tegen Andere onderzoekers proberen de weg van
zonnestralen tot fossiele energie te bekorten door die stralen direct te gebruiken
Een van die gevaarloze mogelijkheden is het gebruik van „zonne-collectoren
panelen waarin de zonnestralen worden opgevangen en waardoor de warmte die
daarin zit, bewaard wordt
Voorlopig zullen we nog wel geen zonnepanelen in de achterruit van onze
auto’s of op de onderkant van onze aanstekers aantreffen: daarvoor zijn de
huidige zonne-collectoren nog te groot. Maar voor de verwarming van huizen zijn
ze al vaak en met succes toegepast. Het is nog wel duur, de bouw van zo’n huis
dat voor een groot deel verwarmd wordt met directe zonneënergie. Daarom is
seriebouw ook hoogst zeldzaam. Noord-Nederland lijkt nu van die seriebouw een
Europese primeur te krijgen. Architect Jakob van Ringen heeft ver-uitgewerkte
plannen voor de bouw van een hele woonwijk in het bouwplan Sintmaheerd in de
gemeente Leek. Niet alleen de overheid, ook het bedrijfsleven toonde een
levendige belangstelling voor zijn plannen een bewijs dat het hier niet gaat om
dromerige ideeën van een „alternatieveling”.
Zeer onlangs is bésloten het plan-Van Ringen uit te voeren. We spraken met de
- architect over de voordelen en de problemen van dit soort bouw.
hebben getoond.
„Door die computer zal er loyaliteit
van de deelnemers worden gevraagd. Hij
geeft bijvoorbeeld aan dat tijdens de
piekuren een luxe apparaat, zoals bijvoor
beeld een vaatwasmachine, niet kan wor
den ingeschakeld en dat men maar eer
uurtje moet wachten. Doet men dit niet
dan wordt deze extra dure stroompiei
doorberekend aan de deelnemers. Dit laat
ste zou illustratief moeten zijn voor wat ni West
verwacht moet worden van ieder individu
met betrekking tot zijn instelling ten aan
zien van de schaarse grondstoffen”.
Van Ringen rekent er daardoor op, dal
de mensen die er komen wonen, dat be
wust willen gaan doen. Hij verwacht val
hen een „positieve instelling t.o.v. alle fa
cetten van het plan”. Een van de belang
rijkste facetten vindt Van Ringen het soci
ale karakter van de wijk. Er komen onder
meer een gemeenschapsruimte en ge
meenschappelijke -tuinen. Door alle wo
ningen worden ook ringleidingen aange
legd voor mensen die onderling contaö
willen houden door middel van bijvoor
beeld babyfoons.
Bij het realiseren van een woonwijk all
„De Bult”, zoals Van Ringen de wiji
noemt, komen nogal wat juridische pro
blemen om de hoek kijken. Er moet no|
een duidelijk antwoord komen op de vraat
wie de gemeenschappelijke voorzieningei
gaat beheren en wie daarvoor, en in hoe
verre, aansprakelijk is. Vooral het eigen
domsrecht van de seizoenopslag en he
gemeenschapscentrum moet nog nade:
worden bekeken. Gedacht wordt dat di
bewoners samen een stichting gaan vol
men, die de seizoenopslag en het gemeen
schapscentrum gaat beheren. Om al dezi
problemen tot een goed einde te brengen
krijgen eventuele kopers dan naast eei
makelaar ook te maken met een jurist
In de betrekkelijk korte tijd, dat de plan
nen zijn gemaakt, heeft Van Ringen va
alle betrokken instanties veel medewen
king gehad. „Door de positieve houdinf
van de betrokken gemeentelijke en provifl
ciale instanties en niet in het laatst van he
bedrijfsleven, blijkt wel, dat het wel deffi
lijk mogelijk is afwijkende ontwikkelin
gen met verstrekkende gevolgen te realise
ren”, zegt Van Ringen.
-
de woningen dan alleen maar duurder
zullen worden.
Naast het gebruik van het zonneopslag-
systeem, heeft Van Ringen zich ook bij de
rest van het ontwerp laten leiden door
energiebesparing. Tot in de kleinste de
tails. Een voorbeeld zijn de erkers op de
noord- en oostzijden van de woningen.
Normaal zijn dat de „koude kanten” van
een huis, maar Van Ringen heeft kans
gezien, ook daar zonnewarmte te gebrui
ken. Hij heeft daartoe driehoekige erkers
ontworpen. Afhankelijk van de stand van
de zon worden de stralen opgevangen op
een reflecterend stuk glas, dat de zonne
stralen de woning inkaatst. Doordat de
temperatuur van de lucht in de erker hoog
is, verdwijnt er nauwelijks warmte door
de ramen. De woningen worden verder
gemaakt van isolerende materialen.
Het gebruik van zonneënergie staat cen
traal in de woonwijk. Elke woning heeft in
de schuine daken ongeveer 35 vierkante
meter zonnecollector, wat neer komt op
een totaal van 700 vierkante metes in de
hele wijk.
In die zonnecollectoren wordt een vloei
stof verwarmd, die terecht komt in een
vloerverwarmingsinstallatie. Zit die vol,
dan wordt de resterende vloeistof recht
streeks afgevoerd naar de seizoenopslag.
Voor Vloerverwarming is gekozen we
gens het hoge rendement bij relatieve lage
watertemperaturen, en de evenwichtige
warmteverdeling in de woonruimten. Na
deel van een vloerverwarming is wel dat
het ventilatiesysteem meestal veel energie
verslindt, maar ook daar is een oplossing
voor gevonden. Er worden warmtewisse
laars gebruikt, waarin de verse aangezo-
e
z
r-ei‘1 -o
O*
m f
‘f'C’
Een deel van de wijk op tekening. De wonin
gen komen op een „bult" zo'n twee meter
boven het maaiveld. Op het plein de ingangen f
van de garages, die onder de tuinen liggen.
j s f
v-
■f
- s X
