tegenstanders’
,Ik wil kijkers
trekken onder
pagina
Vietnam van nu
Schulden
Max Havelaar
Sexaureool
door
Pieter
van
Lierop
r
IJLT
produceren. En met andere lui uit de
GI-beweging en met Nancy Dowd ont
wierpen we een verhaal. En nu, zes
jaar later, is de film in Cannes”.
U beschouwt deze film nog steeds
als een politieke film?
„Ik geloof dat iedere film politiek is.
Westerns met John Wayne zijn politie
ke films. In de zin dat iedere vorm van
cultuur een ingrijpend effect heeft op
In de film wordt u verliefd op Jon
Voight, een man die in Vietnam inva
lide is geworden, terwijl Bruce Dem,
uw echtgenoot speelt die net naar
Vietnam is vertrokken. Zou het vol
gens u een compleet andere film zijn
geweest als Voight een auto-ongeluk
had gehad en Bruce Dem op zaken
reis was?
andere gewoonten en denkwijzen, zo
wel als door haar kans om zich voor
het eerst in haar leven onafhankelijk
op te stellen- Maar haar man is, als hij
terugkomt, natuurlijk nog meer ver
anderd. Hij pleegt zelfmoord, maar
dat is maar heel gedeeltelijk vanwege
de ontdekking dat zijn vrouw on
trouw is geweest. Die vróuw was al
leen zijn laatste strohalm. Er bestaat
een getal van ongeveer 15.000 vetera
nen die na hun terugkomst uit Viet
nam zelfmoord hebben gepleegd”.
„Ik hoop van niet. Maar het publiek
zou niet naar een film komen kijken,
die alleen maar over Vietnam zou
gaan. Men moet zich kunnen identifi
ceren. De reacties op Coming Home
zijn heel gunstig in Amerika. En ik
denk dat de film blijkt te werken
vanwege juist de love-story. Ik heb
deze film willen maken voor op de
nen, die me vertelden wat ze in Viet
nam hadden gedaan. Dat vertelde ik
door aan vader: dit is wat ze zeggen,
dat ze deden met vrouwen en met
kinderen. En vader zei: bewijs het en
ik zal voorop lopen in de protestmar
sen. Dus bracht ik soldaten mee naar
huis en ze spraken met hem en hij
sprak zelf met nog weer andere men
sen. En terwijl de oorlog vorderde,
werd stukje bij beetje veel meer dui
delijk”.
„Peter stond van begin af aan op
mijn standpunt; hij is een anarchist,
zij het een romantische anarchist. Po
litiek is hij niet geïnteresseerd, maar
hij wist wel dat hij tegen iedere oorlog
was. Peter heeft het gevoel dat de
wereld in elk geval toch binnen vijf
jaar aan diggelen zal liggen en wat
zou dan de zin van oorlog kunnen
zijn? Mijn familie is toen na een tijd
van moeizame verhoudingen tenslotte
heel hecht geworden. Mijn vader
heeft toen zelfs campagne gevoerd
om mijn echtgenoot (de linkse activist
Tom Hayden) voor de Senaat gekozen
te krijgen. We staan politiek nu alle
maal ongeveer op dezelfde lijn”.
Gelooft u dat het zin heeft om nu
nog met een film als Coming Home te
komen? Zou een film over wat er nu
gebeurt in Vietnam niet veel zinniger
zijn?
„Ik ben de nieuwe Multatuli. Ik heb
een heel bijzonder boek geschreven”,
zegt niet gehinderd door enige
bescheidenheid filmmaker Pim de
la Parra. Maar in Amsterdam zeggen
de kenners: „Als je zijn boek wilt
lezen, moet je snel zijn. Straks wordt
het nog in beslag genomen.”
Op de omslag vermeldt Peter Loeb,
zijn uitgever: „Prins Pim is het geest
krachtige eerste droomboek van film
maker en cocacoioog Pim de la Parra,
de helft van het dynamische duo Pim
en Wim (Obesessions, Blue Movie,
Frank en Eva, Alicia, Wan Piepel).
Prins Pim is moksi-moksi: Pim en
vrouwen, Pim en Suriname, Pim en
de film. Prins Pim is de in een ritmi
sche Caraïbische stijl geschreven au
tobiografie van iemand die gewend is
zijn dromen waar te maken. Prins Pim
versiert alles en onthult niets.”
ons bewustzijn. Op hoe je je gaat
voelen en denken over je plaats in de
wereld. Je kunt daar als filmer onver
schillig voor willen blijven, maar je
kunt ook een vooropgezet doel nastre
ven en dan films gaan maken die
progressief mogen heten, omdat ze de
mensen juist willen helpen zich din
gen bewust te maken. In wezen is
Coming Home natuurlijk ook gewoon
als een love-story te beschouwen”.
„Dat is omstreeks 1972 gebeurd.
Wat mijn vader betreft, het duurde
over het algemeen langer voor men
sen die deel hebben gehad aan de
Tweede Wereldoorlog. Omdat ze zich
onmiddellijk identificeerden met de
oorlog die zij hadden gevoerd tegen
het fascisme, toen ze hadden gevoch
ten aan de kant van de bevrijders.
Voor hen kostte het veel moeite om in
te zien dat Amerika in Vietnam bezig
was een voor onafhankelijkheid vech
tend volk te dwarsbomen Ik kwam
gewoon verder, bij jullie kunnen films
van bijvoorbeeld Bertolucci met suc
ces worden gedraaid. Op het punt van
politieke films, verkeert Amerika nog
in het stenen tijdperk”.
Mijn onvrede met de film Coming
Home (een zes jaar te laat gemaakt en
te gelikt liefdesdrama, met twee Viet-
nam-veteranen rivalerend om Jane)
heb ik voor de gelegenheid maar op
gezouten. Er wordt neutraal geïnfor
meerd naar de aanleiding voor Jane’s
initiatief voor het maken van deze
film (met Bruce Dern en Jon Voight)
die in september in Nederlandse pre
mière komt.
„Van 1970 tot 1973 was ik betrokken
bij de zogenaamde GI-beweging. Dat
was een beweging binnen het leger,
van militairen die tegen de Vietnam-
K uuiiug Aaien, xrs. ncu luci; vcci uvxiuavt
;e gehad met die militairen en hun vrou
wen en met veteranen die terugkwa
men. Ik hoorde toen zulke afschuwe
lijke verhalen, waar sommigen niet
eens over konden praten met de men
sen die hun het meest dierbaar waren.
En de vrouwen die waren achterge-
ttrische bleven, hadden intussen in Amerika
lelptdt een complete, culturele omwenteling
lijk ge meegemaakt. Na de hereniging bleek
lachtta men nauwelijks meer in staat met
rgelijki elkaar te communiceren. Toen voelde
ik de behoefte om het effect van oor
log vanuit die invalshoek te belichten.
Dus richtte ik samen met Bruce Gil-
Het festival van Cannes heeft de dag van Jane Fonda beleefd. Nauwelijks een
etmaal is ze er geweest, maar we hebben het geweten. Ter gelegenheid van
Coming Home, een door Hal Ashby geregisseerde film waarvoor het initiatief door
Jane was genomen, sloeg ze zich met respectabel uithoudingsvermogen heen
door een rijstebrijberg van radio-, televisie- en kranteninverviews. Halverwege die
dag treffen we haar aan, nog een en al bereidwilligheid te antwoorden op vragen
die al talloze malen gesteld moeten zijn. De golfpet staat haar slecht, maar
aantrekkelijk is ze zeker. Rimpeltjes die ze in haar Barbarella-tijd nog niet had
bij mondhoeken en ogen versterken de frappante gelijkenis met vader Henry
Fonda. De heldere blauwe ogen hebben de eeuwige jeugd.
„Ik dacht van wel ja. De psychische
en morele wonden die /leze oorlog
heeft veroorzaakt zijn van essentieel
belang. Jon speelt een man die de
controle over zijn lichaam kwijt is
geraakt, als gevolg van een oorlog die
hij niet begrijpt en waarvoor hij niet
wordt bedankt en niet tot held wordt
uitgeroepen. Het feit dat hij Vietnam-
veteraan is vervuld hem met haat,
angst, bitterheid en agressie Het is
vanwege de oorlog dat in de Verenig
de Staten zo’n sociale verwarring is
ontstaan. Hef had veel te maker! met
waarom vrouwen ook zo veranderd
zijn”.
„De vrouw die ik speel is aanvanke
lijk in haar denken en idealen ge
vormd door haar echtgenoot. Ze
kwam uit een officiersmilieu en had
nooit geprobeerd dat milieu ter dis
cussie te stellen. In zijn afwezigheid
verandert ze door haar contact met
Bent u niet bang dat de love-story
het Vietnam-thema is gaan over
heersen?
eerste plaats een Amerikaans pu
bliek, een groot publiek Inder
daad, ik had ook kunnen kiezen voor
het Godard-type van politieke films,
waar ik in het verleden aan heb mee
gewerkt. Maar ik ben nu niet meer
geïnteresseerd in films die alleen door
een elite worden gezien. Ik wil films
maken die gezien worden door men
sen die mij eigenlijk niet mogen. Ik
wil de mensen bereiken die aanvanke
lijk de Vietnam-oorlog hebben ge
steund, niet de mensen die deze oor
log altijd al hebben veroordeeld
„Ik geloof dat het een kwestie is van
het Pentagon-masker wegrukken.
Want als dat niet gebeurt, komen er
meer Vietnams en staan we toe dat
onze regering een buitenlandse poli
tiek blijft voeren die ondemocratisch
is. Vietnam is voorbij, maar we sturen
wel straaljagers naar Saoedi-Arabië.
Waarom? Vietnam nu^ja dat is ook
zoiets. We kunnen natuurlijk niet alles
doen. Deze film geeft, dat weet ik ook
best, geen analyse van de Vietnam-
oorlog, bemoeit zich niet met de rede
nen waarom hij werd gevoerd. Hope
lijk komen daar weer andere films
over. We verwachten Francis Ford
Coppola’s Apocalypse Now en die
speelt zich wel af op het slagveld. Wij
besloten een film te maken over het
thuisfront, in het geloof dat dat zin
had”.
„Ik weet wel dat Vietnam nog
steeds in de ellende zit. Maar ik ben
Amerikaans en daarom ben ik geïnte
resseerd in films die voeling hebben
met het Amerikaanse publiek. Onder
werpen waarvan ik denk dat het hete
hangijzers zijn. De problemen van de
werkende klasse. Ik kan een lijst aan
leggen van energiecrisis, petrodollars
tot en met nucleaire energie. Maar
mijn energie en levensjaren zijn be
perkt Over de huidige situatie in
Vietnam zou ik, als politiek activiste,
wel willen zeggen dat Amerika zijn
beloften na dient te komen; de belof
ten voor herstelbetalingen. We heb
ben onze verhoudingen met Duitsland
en Japan genormaliseerd, waarom
blijft Vietnam iets waar wij geen rela
ties mee onderhouden? Maar daar
zou ik niet met alle geweld een film
over willen maken, omdat ik niet ge
loof dat een publiek erin is geïnteres
seerd”.
Hoe lang heeft het geduurd voor de
hele familie Fonda op hetzelfde
standpunt over Vietnam terecht
kwam? Aanvankelijk zat uw vader
op een compleet andere golflengte.
nensen bert een maatschappijtje op, met de
mingen bedoeling deze film, Coming Home, te
„Ik zie de film als Grapes of Wrath,
die mijn vader indertijd gedaan heeft.
Een film, die voor mij een van de
meest perfecte sociale films geweest
is. Hoe komt het dat die film zo sterk
werkte? Het ging om een familie,
waarmee men zich identificeren kon.
Bij wie je ging meeleven, met ook de
problematiek van de vakbonden, be
ter loon, betere arbeidscondities. En
zo is het ook met Coming Home. In een keer thuis na een weekeinde te
Amerika althans. In Europa zijn jullie hebben doorgebracht tussen vetera-
pr 'W
Pim, de nieuwe Multatuli
LZXLt L CL e
ELLY VAN HOEVEN
t
de wo
■imeur.
zo snel met in beslag nemen, en Van Agt
is weg bij Justitie; dat harde hollen naar
de boekhandel kunt u dus wel overslaan.
mogen worden. Op de dag dat de brief
binnenkwam met de goedkeuring, ben ik
dit beek gaan schrijven. Ik heb die eerste
dag 24 uur achter elkaar geschreven.”
soort krachtmeting. Het was mijn eigen
therapie om niet gek te worden.”
Pim de la Parra: een wonderlijke fi
guur. Vliegt als een schicht door zijn
huis, zet thee, zet wijn koud, serveert
uiteindelijk cognac en vergeet het ande
re vocht. Praat, praat, als een soort ver
bale diarree.
„Dat is nu het dilemma van een film
maker: je moet mooier doen dan je bent.
Geen centen, toch een mooi pak aan. En
dat met een zakelijke druk van 200.000
gulden schuld op mijn nek, terwijl de
geldzaken privé ook een ramp zijn. Dan
moet je lef hebben om voor 25.000 gulden
boeken gratis weg te geven bij de feeste
lijke introductie van dat boek.”
Pim, 38 jaar oud, kind van een Creool
se vader en een Schotse moeder, aan wie
dit boek overigens is opgedragen; gebo
ren in getogen in Paramaribo, zegt in één
adem dat hij geboycot wordt en dat hij
tevens een van de rustigste mensen is die
ooit op Gods aardbodem hebben rondge
lopen. Hij heeft slaap, annonceert hij,
want hij moet eigenlijk drie maanden
slaaptekort inhalen, en dat allemaal
vanwege zijn boek, dat hij in een record
tijd heeft geschreven. Waarom dit boek?
„Dat komt door mijn laatste film,
Wan Piepel. Onda. ks werkelijk beste
kritieken zijn er maar 30.000 Nederland
se Nederlanders geweest die een kaartje
gekocht hebben om mijn film te zien.
Nederlanders zijn niet echt geïnteres
seerd in Suriname, dat realiseerde ik me
toen. De film bracht veel moeilijkheden
met zich mee. We liepen achter op ons
werkschema, kregen schulden, de verto
ning liep hier niet, alleen alle Neder
landse Surinamers kwamen kijken, ik
raakte financieel hoe langer hoe meer in -
het slop.”
„Ik heb toen aan het presidium van de
Nederlandse Bioscoop Bond een brief
geschreven met het verzoek of de film
ver binnen de verplichte termijn van 40
maanden op de televisie vertoond zou
„Het is mijn bedoeling geweest, een
werk te maken gelijkwaardig aan de
Max Havelaar van Multatuli, maar dan
een Surinaamse variant. Multatuli is
arm gestorven, als een miskend talent.
Zoiets pas niet meer in deze tijd. Ik wil
dat dit boek gelezen wordt, want het
heeft kwaliteit. Ik heb een werk geschre
ven zoals ik dat in twintig jaar niet meer
bij mannen heb gezien; alleen vrouwen
verstaan die kunst. Ik ben kinderlijker
dan mijn eigen kinderen.”
„Wat Beatrix in dit boek doet? Ze is
symbolisch; ze is de maagd van Oranje,
mij door Jopie Pengel eens beloofd als
echtvriendin. Mijn boek is herkenbaar
voor iedereen en bereikbaar voor ieder-
„Je moet mijn boek goed lezen. Haal er
maar wat uit aan, bijvoorbeeld over de
relatie man-vrouw. Ik ben kritisch ten
opzichte van vrouwen. Wat ik in haar
bewonder, is liefde, kracht en edelmoe
digheid. Wat mannen hebben is ze meest
al aangepraat. Dat is bij mij ook zo.
Mannelijkheid moest ik tonen, dat is me
als kind al ingeprent, omdat ik de eerste
zoon was. Vrouwen zijn veel sterker; wij
mannen zijn alleen maar slaaf.”
„Ik ben gek op vrouwen. Dat onvoor
stelbare sexaureool dat na al die films
om me heen hangt, is natuurlijk wel wat
overdreven. Wie mijn boek gelezen heeft,
bekijkt mij met andere ogen, ziet me
completer, meer als mens in zijn totali
teit. De lezers worden erin geconfron
teerd met een mens die een methode
gevonden heeft om zaken als liefde, sek
sualiteit en vriendschap op te lossen op
de enige manier die althans voor mij
mogelijk is. En dat dan bovendien lite
rair verantwoord. Het leven is een avon
tuur, en daarvoor zijn geen regels.”
„Begrijp je nou waarom ik schrijver
geworden ben? Ik moest dit allemaal
kwijt, anders zou ik barsten. Niet via de
film, dan maar via een boek. En ik vind
het schrijven nu zo heerlijk, dat ik ermee
door blijf gaan. Mijn boek, zo moet je dat
maar zien, is een tijdbom; de lezers zelf
kiezen het uur uit om de bom te laten
ontploffen. We worden nog eens helden
met dit boek."
Onder de tekst een plaat van Ria Ret
tich: prinses Beatrix, geflankeerd door
links Lies Oei ofte wel China, de vrouw
van Pim, en rechts door Pim zelf. Een
maal, in de Zwartenhovenbrugstraat in
Paramaribo, zag hij hoe prinses Beatrix’
rok opwoei, en het uitzicht op haar
roomblanke dijen liet ogenblikkelijk
Pims fantasieën op hol slaan. Door het
hele boek heen droomt hij van Beatrix
als minnares en echtgenote.
„Ja, ik zou gelukkig geweest zijn met
Beatrix als echtgenote. Had mijn moe
der Mavis toch gelijk gekregen. Op de
dag van mijn geboorte schreef tij in het
Pimmieboek: „Op vrijdag 5 januari 1940,
's middags om half drie, werd Pimmie,
ons prinsje, geboren". Een kind uit deze
verbintenis met Beatrix zou Lobith heb
ben moeten heten, want Pim leerde in
Suriname, zijn geboorteland, op school:
„De Rijn stroomt bij Lobith ons land
binnen”. Ons land: Holland was dus ook
van Suriname, en niet alleen andersom.
Enfin, we zijn wel wat gewend tegen
woordig; de zedenpolitie is niet meer
een, wat je van honderden boeken niet
kunt zeggen: die bereiken de mensen
helemaal niet. Iedereen weet nu alles
van me, de goede en de slechte dingen. Ik
stel me kwetsbaar op, en open. Wat heb
ik anders te verliezen dan mezelf Ik ben
de overwinnaar van mijn tijd, Multatuli
was het slachtoffer van zijn tijd. Ik wil
tijdens mijn eigen leven weten wie ik
ben. O, ik vind het opwindend, die ge
ruchten over eventuele inbeslagneming
van het boek. Maar volgens mij gebeurt
dat niet, dat is anno 1978 onmogelijk in
een land met zulke democratische ver
worvenheden. Een boek dat duidelijke
literaire kwaliteiten heeft en aan de
andere kant strikt eerlijk is, kun je niet
in beslag nefpen.”
nd me!
it.
m nog
inierer.
ringen
wor-
il in de
an het
>n. ’t Ii
anslui-
samen
sn aan
le elek oorlog waren. Ik heb toen veel contact
aange
ogram
gebruik
i beeld
om de
:an hel
den ge
wonen
„Ik hoop met dit boek uit de schulden
te konen, zodat ik weer kan gaan filmen.
Nu, net zoveel schuld op mijn nek, wil
niemcnd met me in zee gaan, word ik
comp.eet geboycot. Ook door CRM, die
aan dt opvang van Surinamers toch zo’n
30 miljoen per jaar uitgeeft. Viereneen
half niljoen mensen hebben Wan Piepel
nu via de televisie gezien, waardering:
7,8. De film heeft goodwill gekweekt
voor Suriname, heeft ook de gemiddelde
Nede-lander beschaamd over zijn voor
oordeel ten opzichte van Surinamers. Ik
huild? toen ik het boek begon te schrij
ven. Den soort ontlading werd het. Aan
de ardere kant was het schrijven een
an deze
lyaliteit
igd. Hij
ens de
bijvoor-
an wor-
aar eer
dit niet
lompiek-
Dit laat
r wat ni
ndividi
ten aan
n”.
op, dal
dat be
echt val
alle fa
belang
het soci
n onder
en ge
alle wo
i aange
contaC
bijvoor
iwijk ali
de wijl
che pro
aoet no|
de vraat
ieninget
a in hoe
et eigen
j en he
g nade
t dat di
aan vor
gemeen
n al dea
brengei
aast ee:
jurist,
t de plan
igen val
nedewer-
houdini
n provó
;t van he
wel dege
wikkelin
te realise
is politiek’
Iedere film
